Extra
Crimineel is politie steeds vaker te slim af
Milieucontroles per helikopter
Donderdag 17 oktober 1991 Redactie: 023-150239 PIET BERGHUIS Vormgeving: JAN KUNCE
IS DE NEDERLANDSE RECHERCHEUR bij machte om steeds
ingewikkelder criminele zaken op te lossen? Kan hij de nieuwste
ontwikkelingen in de wereld van de internationale criminaliteit
nog volgen? Van het totale aantal misdrijven wordt momenteel
slechts 21 procent opgelost. Wordt de maffia slimmer of is de re
chercheur niet bijdehand genoeg? Een inventarisatie.
Rechercheurs onvoldoende bijgeschoold
26
DE RIJKSPOLITIE DIENST LUCHTVAART
heeft in totaal tien luchtvaartuigen, waarmee
sinds eind jaren zeventig milieuvervuiling wordt
gecontroleerd, eerst voornamelijk geconcen
treerd op de binnenvaart, later steeds meer op
landbouw en recreatie.
Met een sterk geavanceerde vergelijkingsmlcrscoop kunnen sporen v
den bekeken. Op het tv-scherm linksboven is de vergroting te zien.
chercheur wordt steeds breder. We beschik
ken dan over een instituut van 53 man dat
de hele Nederlandse politiè de juiste scho
ling moet aanreiken. Onverantwoord vind
ik dat", aldus Blonk.
Witte boorden
Vaak wordt beweerd dat de recherche
school niet ingespeeld is op nieuwe ontwik
kelingen in de wereld van de criminaliteit.
Kolthoff bestrijdt dit. Fraude, milieu- en
computercriminaliteit, overal worden cur
sussen voor ontwikkeld. Zo is er een cursus
om in samenwerking met de regionale be
lastingdiensten zaken in de fraudesfeer be
ter aan te kunnen pakken. Specialisten uit
de belastingwereld worden gevraagd de
cursusteams te begeleiden.
De school is ook actief op het gebied van de
milieucriminaliteit. Kolthoff:,,De hele
milieuwetgeving is uitermate ingewikkeld
:n bij de politie nog veel te onbekend. Het
;aat hier om de zogenaamde witte boor-
len-criminaliteit. Rechercheurs krijgen te
maken met een heel ander slag verdachten
dan ze gewend zijn, verdachten uit andere
milieus. Corrupte ambtenaren bij de lokale
overheden bijvoorbeeld. Het vereist van de
rechercheur andere verhoortechnieken en
vakkennis over wetsontduikingen. Zijn
werkterrein wordt veel breder".
Veranderingen te over dus in het recher
chewereldje. Wetten veranderen, tactieken
veranderen en de criminelen zelf verande
ren. De rechercheopleiding verandert mee.
alleen niet snel genoeg en op een te kleine
schaal. De misdaad lijkt de dans steeds va
ker te ontspringen. Commissaris Anneveldt
merkte het al op: „Ze zijn ons telkens net
een stap voor".
„Zo zaten we een paar jaar terug tot onze
nek in de bankovervallen. Veel banken wer
den sindsdien beveiligd, de recherche was
erg alert. Op zo'n moment verandert de
misdaad haar tactiek en gaat ze op zoek
naar andere methoden om ergens geld weg
te halen. Dan worden meer kwetsbare ob
jecten gezocht. Tankstations, oudere men
sen. De misdaad verandert voortdurend.
Voor de rechercheur is het de grootste
kunst om die veranderingen bij te houden".
saties in de regionale politiekorpsen. Het
recherchewezen holde achter de feiten aan
en was toe aan een opleving, een vernieu
wing.
Anneveldt: „We kregen signalen dat het re
cherchewerk niet goed genoeg was afge
stemd op de praktijksituatie. Het bleek dat
de recherche onvoldoende had geïnves
teerd in opleiding en de aanwending van
moderne technieken". Ondanks een forse
verjonging, die de recherche-opleiding
sindsdien heeft ondergaan (zo werden er
veel nieuwe cursussen ontwikkeld) blijkt
dat de kennis van de Nederlandse recher
cheur op sommige fronten nog steeds veel
te mager is. Vooral als het gaat om econo
mische- of milieudelicten.
Onderzoek
Vorig jaar werd een onderzoek gestart naar
het niveau van het recherche-onderwijs.
Het onderzoeksrapport gaf niet alleen kri
tiek op de kwaliteit van het onderwijs, maar
vooral op de capaciteit van de recherche
school in Zutphen. Het instituut kan het
aanbod van cursisten nauwelijks aan. Ruim
de helft van de 2.400 rechercheurs die zich
aanmelden voor een cursus moet worden
afgewezen. En juist nu er op Europees ge
bied een aantal wetten en regels verandert
is bijscholing een vereiste.
Volgens directeur G.N.M. Blonk zijn er zelfs
vierduizend rechercheurs en andere politie
ambtenaren in Nederland die voor een cur
sus aan zijn rechercheschool in aanmerking
komen. Op dit moment heeft slechts de
helft tot driekwart van de Nederlandse re
chercheurs de 'absoluut noodzakelijke' op
leiding gevolgd.
Maar ook de kwaliteit van het onderwijs
laat te wensen over, vertelt onderzoekslei
der E. Kolthoff. „De rechercheur heeft be
hoefte aan meer en betere juridische ken
nis. Welke bevoegdheden heeft hij zelf, en
welke bevoegdheden heeft een advocaat?
Wanneer wordt een zaak geseponeerd op
grond van vormfouten? Daar weet hij veel
te weinig van".
Praktijksimulaties
Ook kwamen de onderzoekers tiidens inter
views geluiden tegen van 'ik voel me niet
zeker genoeg in verhoorsituaties'. De school
gaat nu meer aandacht schenken aan ver-
hoortrainingen. Zo is de rechercheschool
bezig om echte acteurs te contracteren voor
medewerking aan de verhoortrainingen.
„Bij dit soort vaardigheden zijn praktijksi
mulaties het beste leermiddel".
De onderzoeksresultaten worden overhan
digd aan de minister van binnenlandse za
ken waarbij tevens een pleidooi zal worden
gehouden voor meer geld en meer perso
neel. „Rechercheurs krijgen te maken met
steeds moeilijker problemen, steeds profes
sionelere verdachten en een steeds com
plexere criminaliteit. Het terrein van de re
Een jongeman wordt verdacht van handel in opium. Een rechercheur doet
wegens 'dringende redenen' huiszoeking bij de verdachte. En daar gaat het
fout. De rechercheur wist niet dat bij de jongeman een gerechtelijk vooron
derzoek gaande was wegens verboden wapenbezit. De keiharde bewijzen
over de schuld van R.H. die hij in diens huis aantreft worden nietig verklaard.
De verdachte gaat vrijuit. De reden? Een procedurefout.
Steeds vaker worden verdachten vrijgespro
ken op grond van gemaakte fouten tijdens
het onderzoek. De verwisseling van een
straatnaam in een proces-verbaal kan een
veroordeling al teniet doen. Steeds vaker
ook blijven misdrijven onopgehelderd. De
Nederlandse recherche kent een oplos
singspercentage van slechts 21Maar zijn
de rechercheurs van nu werkelijk veel slor
diger dan vroeger? En lopen ze een stap
achter bij de georganiseerde misdaad?
„Nee en ja", stelt de Rotterdamse officier
van justitie L de Jonge. „De rechercheur
van nu is vast niet dommer. Maar de crimi
neel is slimmer en de advocatuur is alerter
op procedurefouten. Er wordt tegenwoor
dig veel consequenter getoetst op allerhan
de formele regeltjes en de pers zit daar ook
veel meer bovenop". Vooral bij zaken die
sterk in de belangstelling staan bij de media
gaat het nogal eens fout.
Zo werden eerder dit jaar nog de drie IRA-
verdachten in Roermond vrijgesproken we
gens een 'gebrek aan overtuigend en wettig
bewijs'. Een fout van de rechercheurs lag
hier bij een gebrekkige kennis van Europese
rechtsregels over het horen van getuigen
aan ten grondslag. De getuigen waren vol
gens die - pas ingestelde - regels niet op de
juiste manier geconfronteerd met foto's van
de verdachten. Deze fout van de onder-
zoeksrechercheurs was een van de redenen
voor vrijspraak van de verdachten, aldus De
Jonge.
Autotelefoon
In vier van de vijf gevallen wordt er een
zwaar vermogensmisdrijf of een gewelds
misdrijf tegen een persoon gepleegd zónder
dat de dader ooit wordt achterhaald. Het
ophelderingspercentage daalde in tien jaar
met ongeveer vijf procent naar 21 procent,
terwijl het aantal misdrijven bijna verdub
belde. Waar is de scherpe blik van de Hol
landse speurneus toch gebleven?
De Jonge is van mening dat de rechercheur
te vaak een stap achter loopt in vergelijking
met de misdaad. Keer op keer zijn crimine
len de politie te slim af. „Een voorbeeldje:
de autotelefoon is een veel gebruikt com
municatiemiddel in het criminele circuit.
Men wéét dat de politie die telefoons moei
lijk af kan luisteren, da's technisch gezien
onmogelijk. De recherche loopt op dét ge
bied dus duidelijk een stap achter. De tech
nieken en tactieken waar criminelen zich
van bedienen worden steeds professione
ler".
Commissaris Anneveldt van de Haagse re
cherche bevestigt dit. De zware georgani
seerde criminaliteit vergt veel van de re
chercheur, zegt hij. Het kost ontzettend veel
mankracht om grote criminele organisaties
op te rollen. Anneveldt vertelt dat het re
cherchewerk zo'n zes jaar geleden in het
gedrang is geraakt door de talloze reorgani
Cursisten van de
rechercheschool
tijdens een les
sporenonderzoek.
fotoceeszorn
'Lokale bestuurders houden boeren te vaak de hand boven het hoofd'
Moeizaam stijgt de helikopter op, zwaar be
laden met van de vierkoppige bemanning.
Aan boord zitten behalve de verslaggever en
vlieger L. Molenaar, twee 'lokale bestuur
ders' die vanuit de lucht elk huis en elk
boompje kunnen thuisbrengen: H. Ha-
zendonk van het Hoogheemraadschap en
H. Kuypers van de West-Brabantse veld- en
milieupolitie.
Vandaag zijn alle ogen gericht op illegale
mestopslagen in het Brabantse veld. Na een
forse regenbui zorgen zij, vooral als ze vlak
naast een sloot liggen, voor een ernstige
vervuiling van het oppervlaktewater. De
meeste mestopslagen zijn vanaf de weg niet
zichtbaar, liggen middenin een gersteveld
of ver van de begaanbare wegen. Alleen
vanuit een helikopter is de vervuiling zicht
baar. De politieman schrijft het ene na het
andere proces-verbaal. Af en toe maakt hij
een foto van de geconstateerde overtreding.
Over een paar uur zullen Kuypers en con
sorten de agrariërs die in overtreding zijn
thuis bezoeken. De boete die ze ontvangen
is niet gering; zo'n vijfduizend gulden voor
een illegale mestopslag. Kuypers wijst
vanuit de helikopter naar een boer die nu,
na vier bekeuringen, eindelijk aan het werk
is gegaan. Sinds een week prijkt om zijn gi
gantische mestvaalt een - nog maagdelijk
wit - betonnen muurtje. Soms duurt het
lang eer de controlevluchten het gewenste
effect bereiken.
Kuypers: „De lokale overheid is ook vaak
veel te laks. Kijk maar, hier beneden". Hij
wijst naar een ander boerenbedrijf dat vol
ledig omringd is door immense mesthopen.
Geen betonnen muurtje, zelfs geen beton
nen onderplaat. De grond eronder moet
doordrenkt zijn van mestvocht. „De wet
houder woont er tegenover, doet er niks te
gen. De meeste wethouders hier zijn zelf
immers ook boer. Ze houden elkaar alle
maal de hand boven het hoofd".
Na anderhalf uur keert de helikopter terug
naar Willemstad, de plaats van vertrek. Het
Een boerenbedrijf vanuit de lucht gefotografeerd r
kader van de hinderwetvergunning.
werk roept, de vlieger moet door naar het
Rotterdamse havengebied waar hem en de
plaatselijke milieupolitie een nieuwe
stroom van overtredingen wacht. Met een
onbevredigd gevoel stappen Kuypers en
Hazendonk uit het toestel - de vlucht was
eigenlijk veel te kort en er is nog zoveel on
opgemerkt gebleven. De meeste landbou
wers moeten keer op keer met hun neus op
de feiten gedrukt worden eer ze maatrege
len treffen om het milieu te ontzien.
De rijkspolitie dienst luchtvaart heeft in to
taal tien luchtvaartuigen in dienst die heel
Nederland in de gaten houden. Aan het
eind van de jaren zeventig kwam er voor
het eerst speciale aandacht voor de milieu
vervuiling; eerst voornamelijk geconcen
treerd op de binnenvaart, later steeds meer
op landbouw en recreatie.
H.J. Remers, hoofd vliegdienst van de rijks
politie, waarschuwt echter voor de
beschuldigende vingertjes die al
leen naar de landbouw wijzen.
„We hebben sterk de neiging om
beroepen aan te wijzen. Boeren
bij voorbeeld. Of schippers. En na-
ttitirlijk hebben zij een groot aan
deel in de milieuvervuiling. Maar
je hebt er geen idee van hoe een
bos erbij ligt na een zomers week
end. Eén vuilnisvat. Ook aan de
mentaliteit van recreanten valt
nog een heleboel te verbeteren".
Met name in het broedseizoen
zijn alle ogen gericht op 'de Hol
landse burger'. Remers: „Dan vlie
gen we, zeg, naar Nijkerk toe,
waar bij een of ander café tiental
len auto's komen aangereden.
Aanhanger erachter, crossbrom
mers erop, kratje pils erbij. Na een
biertje gaan ze hup, met z'n tien
tallen, dwars het bos door richting
Harderwijk. Niets ontziend. Zoiets
is funest voor de natuur, vooral
met het oog op wild. Die jongens
ktinnen er wat van hoor".
Ambtenaren
Het systeem van lokale waarne
mers die in de helikopter meevlie
gen is sindskort ingesteld. Het
werkt prima, vindt Remers. „Loka
le ambtenaren weten precies wel-
In het ke personen een vergunning of
de bruin ontheffing hebben voor een be
paalde opslag of lozing. Verder
kan een gemeente de rommel op kosten
van de vervuiler laten opruimen, een be
voegdheid die de politie niet heeft". Gemid
deld genomen blijft het aantal geconsta
teerde overtredingen stabiel, al is dit per re
gio heel verschillend. Nog steeds zijn er
vluchten waarop de lokale waarnemer te
gen het middaguur zegt: laten we maar
stoppen, anders krijg ik mijn werk niet
meer af.
Een paar maanden geleden nog vervoerde de helikopter ollesjeiks van en naar
hun boorplatforms. Nu is het woestijnzand er afgewassen en heeft de buitenkant
een politieblauw verfje gekregen. Dankzij een subsidie in het kader van het
Nationaal Milieubeleidsplan kan de rijkspolitie Dienst Luchtvaart het toestel
dagelijks inzetten om boeren, burgers en buitenlui te controleren op
milieuvervuilende praktijken. Maar de lokale overheden werken niet altijd even
hard mee.
Remers: „In Brabant is er de laatste tijd veel
discussie geweest rond de varkensmesterij-
i. Daar wordt nu veel meer mefhet milieu
rekening gehouden dan vroeger". Ook in
dustrieën krijgen steeds meer oog voor de
omgeving. Meer en meer wordt er geïnves
teerd in waterzuiveringsinstallaties. Toch
zijn illegale lozingen nog aan de orde van
de dag. Remers: „Het is bij een bedrijf vaak
i afweging van economische belangen:
bouw ik een zuiveringsinstallatie van 2 mil
joen of riskeer ik een boete van 20.000 gul
den?"
Remers bevestigt dat de lokale overheid te
vaak een oogje dicht knijpt. „'Opruimen op
kosten van de vervuiler' luidt het
devies. Maar als de schoonmaak
kosten van een vervuild industrie
terrein zo hoog gaan oplopen dat
het bedrijf over de kop dreigt te
gaan en - ik noem maar wat - zes
tig werknemers werkloos raken, ja,
dan staat men voor een dilemma.
Wat weegt zwaarder? Een bestuur
der wil dan nog weieens met zijn
hand over zijn hart strijken".
Tegenwoordig worden er van de
grote bedrijven statistieken bijge
houden van lozings- en stortver-
gunningen, verwachte hoeveelhe
den te produceren afval en inves
teringen in zuiveringsinstallaties.
Structureel wordt gecontroleerd of
de bedrijven zich aan de regels
houden. Regels, die volgens Re
mers eigenlijk oncontroleerbaar
zijn.
„Dan vliegen we over een stuk
land waar iemand massaal aan het
lozen is. Trots wappert die man
dan met een briefje van de ge
meente. 'Kijk maar, ik mag zo en
zo veel per maand lozen'. En con
troleer dan maar eens of hij het
maximum niet overschrijdt. Dan
de controles worden ultge- moet ie dag en nacht boven hem
foto roland de bruin gaan hangen. Het gemeentelijke
ontheffingenbeleid moet veel
strakker worden aangetrokken. Het is veel
te wanordelijk, er zit nog geen logische lijn
in".
„Zo vind ik het nog steeds ontzettend zwak
dat een schipper nauwelijks de mogelijk
heid heeft om zijn afgewerkte olie in te le
veren. Je kunt het hem dan niet écht kwalijk
nemen dat hij zijn afval, uit pure armoede,
maar gaat lozen in het oppervlaktewater.
Zijn die mogelijkheden er wel, dan kunnen
wij als politie veel grotere 'douwen' gaan
uitdelen. Nu is dat even oneerlijk als de
mensheid verbieden auto te rijden en niet
zorgen voor goed openbaar vervoer".
