Feiten
'De man die u kende is dood'
Nationale Garde vertoont barokke uitwassen Dosnie nieuw Kruitvat
W*mdag 16 oktober 1991
Redactie 023-150225 J ANINE BOSMA ALTAN ERDOGAN RONALD FRISART (chef) ONNO HAVERMANS PATRICK VAN DEN HURK HANS JACOBS MARGOT KLOMPMAKER JAN PREENEN SJAAK SMAKMAN
Vertalingen: MARGREET HESUNGA LUUTJE NIEMANTSVERDRIET Vormgeving: CLARA KEMPER
2
Buitenlandse avonturiers in Joegoslavische burgeroorlog yj -t
EN MENINGEN
Iedereen verliezer in drama Thomas
Professor Anita Hill.
perste Gerechtshof en is daar
mee een machtig man gewor
den. Maar de prijs die hij daar
voor heeft moeten betalen, is
verschrikkelijk.
Het is zoals hij vorige week zei
tijdens de hoorzitting van de
Senaatscommissie. „De man
die u kende", zei hij, de senato
ren diep in de ogen kijkend, „is
dood".
Vieze praatjes
Het maakt niet meer uit of het
publiek, dat de afgelopen dagen
aan de buis zat gekluisterd, nu
wel of niet gelooft dat Thomas
tien jaar geleden zijn mede
werkster Anita Hill met vieze
praatjes lastig viel. De manier
waarop heel Amerika de be
schuldigingen van professor Hill
vernam, heeft de rechter kapot
gemaakt.
Zijn nieuwe baan betekent dat
hij de komende jaren veel in het
nieuws zal zijn. Wie zal, als
Thomas weer eens op de tv te
zien is, niet terugdenken aan
het relaas van Anita Hill, aan
pornofilms over seks tussen
vrouwen en dieren, aan
schaamhaar op een blikje cola?
De reputatie van de rechter is
voorgoed bezoedeld. Rechter
Thomas won een mooie baan,
maar verloor zijn goede naam.
Anita Hill verloor natuurlijk ook.
Om te beginnen kwam haar
vroegere baas, alle beschuldi
gingen aan zijn adres ten spijt,
door de stemming in de Senaat.
Maar ze verloor meer. Tijdens
de hoorzittingen waarin zij haar
verhaal vertelde, deden Repu-
Juichend reageert Leoia Williams,
ziet in het Opperste Gerechts
hof een van de drie pijlers van
de staat, naast het Congres en
de president.
Het Opperste Gerechtshof heeft
grote macht, veel meer dan bij
voorbeeld het Nederlandse
Hooggerechtshof. Het Ameri
kaanse hof toetst wetten en re
gels aan de Grondwet, en dat
betekent in de praktijk dat dat
Hof de macht heeft om bijvoor
beeld de doodstraf te verbieden,
de persvrijheid te beknotten,
vrije abortus toe te staan.
Vroeger werden eminente juris-
moeder van rechter Thomas, op de
ten, befaamde senatoren of
gouverneurs, mannen kortom
van grote standing en verdien
ste, voor het Opperste Gerechts
hof gevraagd. Maar Reagan en
na hem Bush hebben het pro
ces gecorrumpeerd door in de
eerste plaats naar ideologie te
kijken, en uitsluitend conserva
tieven voor te dragen.
Van de negen rechters in het
Hof zijn door dat beleid er nu
zeven, inclusief Thomas, con
servatief tot aartsconservatief.
Dat is geen juiste afspiegeling
van de politieke kleur van het
loeae anoop
foto ap charles keu
Amerikaanse volk, en daarmee
verliest het Hof aan respect en
Het Hof verliest ook aan respect
en gezag doordat Thomas er nu
in zit, een mart zonder grote
verdiensten en bovendien let
terlijk en figuurlijk niet iemand
van onbesproken gedrag. Dat
alles beschadigt het Hof, en
daarmee valt een gat in het rag
fijne kantwerk van de Ameri
kaanse Constitutie, die wonder
baarlijk goed werkende verde
ling van de macht.
De uitslag van de stemming over Thomas in de Senaat wordt aan het kijkerspubliek getoond, dat de afgelo
pen dagen aan de buis gekluisterd zat. foto ap
Nee-stemmen
Maar Hill en Thomas zijn niet
de enige verliezers in het dra
ma. Ook president Bush heeft
verloren. Zijn voordracht is dan
wel door de Senaat gerold, maar'
vraag niet hoe. Nooit eerder
werd iemand lid van het Op
perste Gerechtshof met zo n
groot aantal nee-stemmen.
Bush dacht slim te zijn door een
zwarte conservatief te kiezen.
De gedachte daarachter was dat
de Democraten een zwarte niet
weg durven te stemmen uit
angst voor racist te worden uit
gemaakt. Met die keuze was de
president natuurlijk zelf impli
ciet racistisch bezig. Thomas is
bovendien een lichtgewicht,
niét van het kaliber dat door
gaans voor zo'n hoge post
wordt aangezocht.
Tenslotte heeft het Opperste
Gerechtshof verloren door de
manier waarop Clarence Tho
mas een van de negen werd. De
Amerikaanse Grondwet immers
In het nietige plaatsje Pin
point, diep in de zuidelijke
Amerikaanse staat Georgia,
had de moeder van rechter
Clarence Thomas gisteren
de dag van haar leven. Op
het moment dat de Senaat
met 52 tegen 48 stemmen
live via CNN uitsprak dat
haar zoon lid van het Op
perste Gerechtshof Supre
me Court) mocht worden,
sprong ze op juichend op
uit haar stoel, zwaaiend
met haar armen in de
lucht.
CORRESPONDENT
Ze heeft alle reden blij te zijn.
Clarence, die 43 jaar geleden
kansarm op de wereld kwam, is
nu een van de negen leden van
het machtige Opperste Ge
rechtshof geworden, het hoog
ste rechtsprekende college van
het land. Geen wonder dat ze
extatisch is.
Rechter Clarence Thomas.
„Dit kan alleen in Amerika", zei
rechter Thomas zelf 105 dagen
eerder met een stem vol emotie.
Hij was toen net door president
Bush voorgedragen om de zetel
van de gepensioneerde opper
rechter Marshall Thurgood op
foto afp jennifer law
te vullen.
Alleen in Amerika. Het is waar,
maar op een andere manier dan
rechter Thomas in juli had kun
nen vermoeden. Rechter Tho
mas heeft verloren. Goed, hij zit
nu op het pluche van het Op-
foto ap john duricka
blikeinse senatoren hun best
om haar reputatie te bezoede
len.
Ze werd onder meer, in bedekte
termen, een erotomaan ge
noemd, een gewetenloze carriè
rejager, een wraakzuchtige
vrouw, een halve gare en een
hersenloze pion van kwaadaar
dige linkse belangengroepen.
Dat zal de 35-jarige professor de
rest van haar leven moeten
meetorsen, net zoals ze de on
versneden haat van in ieder ge
val een deel van het land zal
moeten meetorsen.
ZAGREB «PIET ARP
MARC CHAMPION THE INDEPENDENT
Satan Panonski maakt deel uit
van een Kroatische eenheid die
de barakken van het Joegoslavi
sche leger in Vinkovci heeft be
legerd. Hij gaat gekleed in zwart
leer, draagt een swastika arm
band, een kromzwaard dat hij
'Servië-hakker' noemt en een
zwarte kap onder een fez waar
op het embleem staat afgebeeld
van een moslim-regiment dat in
de Tweede Wereldoorlog deel
uitmaakte van de fascistische
Ustashe politie van Kroatië. Zijn
gezicht vertoont de nodige ze
nuwtrekjes. In vredestijd po
seert hij als punker.
De Pannonische Satan is na
tuurlijk een schuilnaam: Panno-
nia is de Latijnse naam voor het
huidige Kroatië en westelijk
Hongarije. Panonski maakt
geen deel uit van de Kroatische
Nationale Garde, maar is een
soort vrijbuiter die in de losse
organisatie van de Garde een
plaatsje heeft gevonden. Er zijn
velen zoals hij. Samen vormen
ze een slecht gedisciplineerde,
barokke verzameling: een uit
was die duidelijk maakt dat de
Kroatische leiders er niet in sla
gen een professioneel, gedisci
plineerd leger op de been te
brengen.
Burgerwacht
De Nationale Garde was be
doeld als een professioneel le
ger, maar ontstond uit de res
tanten van het territoriale Joe
goslavische leger in Kroatië, dat
meer weg had van een georga
niseerde burgerwacht. „De
grondgedachte achter het terri
toriale leger was dat iedereen
zijn eigen deur zou verdedigen
en dat vrienden eenheden zou
den vormen", zegt Mahovic,
woordvoerder van het Kroati
sche ministerie van defensie.
Luitenant-kolonel Vinko Vrba-
nec omschrijft de gardisten als
„vrijwilligers die zich geen strik
te discipline laten opleggen.
Maar ze zijn gemotiveerd voor
de strijd en dat hebben we nu
hard nodig - daar hebben we
onze successen aan te danken".
Het leger van gardisten bestaat
zelfs voor een klein deel uit bui
tenlandse soldaten. Huurlingen
soms, maar ook idealisten,
avonturiers of fantasten die in
de ongelijke strijd van Kroatië
tegen het Joegoslavische leger
en de Servische milities mee
vechten.
Zo trok een jonge Amerikaan
met Kroatische ouders de afge
lopen weken het gardistenuni
form aan. Hij werkte aanvanke
lijk uit idealisme als gids en tolk
voor de internationale pers. „Al
rondreizend langs delen van het
front waar veel werd gevochten,
was het een logische stap om
mee te gaan vechten", zegt hij
over zijn nieuwe loopbaan. Hij
heeft anderhalve week in de
zwaar belaagde stad Osijek ge
vochten voordat hij licht ge
wond raakte bij de inslag van
een tankgranaat. Nu herstelt hij
in Zagreb. „Of ik zelf mensen
heb gedood? Dat weet ik niet, ik
heb veel geschoten. Dat wel.'"
Hij staat te trappelen om naar
zijn onderdeel terug te keren.
Ultrarechts
Niet alleen de gardisten werven
buitenlandse soldaten. Een ult
rarechtse Kroatische partij, de
HOS, beschikt sinds kort over
een eigen militie. De HOS
streeft uitbreiding na van de
Kroatische grenzen tot hun
grootste omvang onder de
Ustashe-regering in de Tweede
Wereldoorlog. Een dergelijk
Groot-Kroatië zou ook Zemun,
bestuur gestaan, waarna Oos
tenrijk-Hongarije het in 1878
bezette. De hoofdstad Sarajevo
was in 1914 het toneel van de
moord op de Oostenrijkse
troonopvolger Franz Ferdinand:
de aanslag die aanleiding gaf tot
de Eerste Wereldoorlog.
Na de Eerste Wereldoorlog werd
Bosnië zelfstandig onderdeel
van het koninkrijk van Slove-
nen, Serviërs ?n Kroaten, het la
tere Joegoslavië. Tijdëns de
Tweede Wereldoorlog werd de
republiek grotendeels ingelijfd
door het fascistische Ustasja-
bewind in Kroatië. Tito, de
grondlegger van het na-oorlog-
se Joegoslavië, gaf Bosnië weer
zijn zelfstandige status terug,
om te dienen als buffer tussen
de elkaar van oudsher bestrij
dende Serviërs en Kroaten.
Onder communistisch bestuur
onderging Bosnië een snelle in
dustrialisering. Het land is rijk
aan bodemschatten, zoals ko
len, bauxiet en mineralen. Toch
geldt het als één van de armste
en minst ontwikkelde republie
ken van Joegoslavië.
De grootste partij in Bosnië is
de Democratische Actie Partij
(DAP), een alliantie van niet-
communistische partijen. Haar
partijleider, Alija Izetbegovic, is
president van de republiek. Hij
heeft onder het communisti
sche bewind vijf jaar in de ge
vangenis gezeten wegens „vij
andige islamitische propagan
da". Izetbegovic kondigde de
soevereiniteitsverklaring een
jaar geleden al aan door te zeg
gen dat Bosnië elke stap van
Kroatië en Slovenië richting af
scheiding van Joegoslavië zou
volgen.
Leden van de ultrarechtse Kroatische militie HOS, die worden getraind door een Schotse officier, maken zich
klaar om het EG-konvooi op weg naar de belegerde stad Vukovar te beschermen. Het konvooi, met voedsel
en medicijnen, werd afgelopen weekeinde tot driemaal toe door Serviërs tegengehouden. Maandag versper
den echter de HOS-soldaten zelf de doorgang.
een stadsdeel v
de republiek Bosnië-Hercegovi-
na omvatten.
De HOS-soldaten vormen een
aparte eenheid binnen de gar
disten. Ze laten de HOS-initia-
len in hun kortgeknipte haar
scheren, of het schaakbordach
tige wapen van Kroatië. Het le
gertje heeft gezworen door te
vechten tot de laatste vijandige
legereenheid uit Kroatië is ver
dreven. De eenheid trekt veel
avontuurlijk aangelegde buiten
landers en idealisten. Wie zich
hier meldt, krijgt meteen een
uniform en een wapen plus mu
nitie in de handen gedrukt. Een
paar uur later zit hij aan het
front.
Een Schotse officier, voorheen
werkzaam bij de Britse para's,
traint dit partijlegertjc van in
middels rond de vijfduizend
man. De politiek Interesseert
hem niet. „Wat heeft het HOS-
leger in Kroatië nu helemaal:
niet veel meer dan geweren te
gen een overmacht aan tanks
en vliegtuigen. Je moet de moed
van deze jongens bewonderen",
vindt de Schot. Hij is vast van
plan in Kroatië te blijven zolang
er Kroaten zijn die tegen het le
ger vechten. Hij is niet bang dat
hij zijn Britse staatsburgerschap
verliest doordat hij in vreemde
krijgsdienst is getreden. „Zo'n
wet bestaat in het Verenigd Ko
ninkrijk niet."
Huurling
De 23-jarige Duitser Ingo Ervin
Fiebig zegt al jarenlang huurling
te zijn. Misschien is hij ook al
leen maar een fantast, die op
deze spannende burgeroorlog
afkwam. „Ik heb in Duitsland
een eigen legertje van 25 man,
specialisten op alle wapens, met
alle soorten springstoffen en
foto epa peter northall
vervoermiddelen. Via een jurist
in Parijs zijn we te huur voor
wie ons nodig heeft. Voor tien
duizend dollar per soldaat per
maand. We zijn in Angola ge
weest, in Syrië hebben we op de
beruchte terrorist Carlos ge
jaagd en we hebben in Kuwayt
gevochten."
In Kroatië vecht deze Rambo
mee 'uit idealisme'. „We krijgen
alleen voorraden en eten van de
Kroaten, verder niets." Met zijn
25 soldaten sterk Anti Terror
Kamp leidt Fiebig gardisten op
in dodelijke gevechtstechnie
ken. Daarnaast voert Fiebigs A-
team ook speciale opdrachten
uit, desnoods op vijandelijk
grondgebied.
De opgewonden verhalen van
de avonturier klinken eng. „Ga
maar eens mee met een actie",
stelt hij voor. „Wil je een mooie
reportage? We gaan vannacht
weer op sluipschuttersjacht."
SARAJEVO/BELGRADO Rtr-DPA
De republiek Bosnië-Hercegovi-
na, die zich gisteren soeverein
verklaarde, is het volgende kr
uitvat in Joegoslavië. Meer nog
dan Kroatië is Bosnië een etni
sche lappendekken. Serviërs,
Kroaten en moslims (die in Joe
goslavië als een etnische groep
worden beschouwd) wonen er
kriskras door elkaar. Geen van
deze drie gjroepen beschikt over
een duidelijke meerderheid.
De Servische minderheid in
Bosnië verzet zich met hand en
tand tegen de soevereiniteits
verklaring. Servische afgevaar
digden liepen gistermorgen kort
voor de stemming boos weg uit
het parlement. De afgelopen
maanden kwam het al hier en
daar tot kleine botsingen tussen
Serviërs en Kroaten in Bosnië.
Waarnemers vrezen dat die
conflicten nu zullen oplaaien en
net als in buurrepubliek Kroatië
zullen uitmonden in een bloe
dige burgeroorlog.
Niet voor niets durfden de par
lementsleden die voor de soeve
reiniteit hadden gestemd alleen
met kogelvrij vest en onder be
geleiding van gewapende poli
tie-agenten het parlementsge
bouw te verlaten. Er werd giste
ren al op gespeculeerd dat de
Serviërs in Bosnië de hulp van
het federale leger van Joegosla
vië zullen inroepen.
Roerig
De Serviërs vormen met 33 pro
cent de op-één-na-grootste be
volkingsgroep van Bosnië. De
moslims (44 procent) vormen
de grootste groep en 17 procent
van de 4,2 miljoen inwoners is
Kroaat.
De republiek in het hart van
Joegoslavië heeft een roerige ge
schiedenis achter de rug. Bosnië
heeft vijf eeuwen onder Turks
Bevolkingssamenstellln
Kroaten (18%)
S5S Slavische moslims (40%)
Serviörs (32%)
(en 10% anderen)
