Feiten
Suu Kyi wordt aanbeden
Slachting onder dorpelingen bij Karlovac
Tijd om Burmanen te helpen
Rusland brengt de kompels
van de Donbass op de knieën
Dinsdag 15 oktober 1991
Redactie: 023-150225 JANINE BOSMA ALTAN ERDOGAN RONALD FRISART (chef) ONNO HAVERMANS PATRICK VAN DEN HURK HANS JACOBS MARGOT KLOMPMAKER JAN PREENEN SJAAK SMAKMAN
Vertalingen: MARGREET HESUNGA LUUTJE NIEMANTSVERDRIET Vormgeving: CLARA KEMPER
2
WIM STEVENHAGEN
EN MENINGEN
Nobelprijs voor de Vrede hart onder de riem voor oppositie Myanmar
De toekenning van de Nobelprijs gisteren aan Aung San steeds een fikse vinger in de pap enige persoon die door het hele
Suu Kyi zal de internationale aandacht weer op Myan- heeft bi) belangrijke beslissin-
mar (Burma) vestigen. De militaire heersers waren er tot vreemdelingenhaat blijft
nog toe goed in geslaagd het land aan de knttsche blik sterk. In cartoons in de enige
van de internationale opinie te onttrekken door zich van toegestane krant worden Suu
de buitenwereld af te sluiten. De Nobelprijs zal ook de re- Kyi's kinderen aangevallen om- enige politieke activiteiten. „Als
genngen van landen als Thailand, China en Singapore in to m^S^Ue^n
verlegenheid brengen, omdat deze nauwe zakelijke ban- ujt het feit dat ze met een bui
den hebben met het regime.
BANGKOK. TESSPOOLE
Burmese volk wordt vertrouwd,
bemind en aanbeden".
Het regime zou graag zien dat
ze het land verlaat, maar stelt
als voorwaarde dat ze afziet van
e zou vertrekken, zou de hoop
an het volk inzakken," zei een
oppositielid gisteren. Het lijkt
door Khin Nvunt en Saw
Maung, hoofd van de regerende de over Burma'sonafhankelijk-
tenlander is getrouwd. Maar als vooralsnog ondenkbaar dat Suu
de dochter van Aung San, die in Kyi in eigen persoon de vredes-
1948 de onderhandelingen leid- prijs in ontvangst zal kunnen
nemen bij de uitreikingscere-
VERTAUNG: MARGREET HESUNGA
r het Herstel van de heid van Groot-Brittannië,
Maar voor de directe toekomst Staatsorde (SLORC)wordt alge- Suu Kyi, zoals de coalitierege-
zal de prijs waarschijnlijk niet meen aangenomen dat Win nog ring het gisteren uitdrukte, „de
meer betekenen dan een hart
onder de riem van diegenen die
voor een betere toekomst strij
den. Na de bloedige onderdruk
king van de 'democratische be
weging' in 1988, die niet onder
deed voor de slachtpartij in Chi
na een jaar later, leek de toezeg
ging dat in 1990 democratische
verkiezingen zouden worden
gehouden een laatste strohalm.
Suu Kyi's Nationale Liga voor
Democratie (NLD) behaalde
392 van de 485 zetels, maar het
leger maakt geen enkele aan-
stalte voor haar opzij te stap
pen.
Naar schatting bevinden zich
ongeveer zeventig gekozen le
den van de NLD in de gevange
nis. Zo'n twintig anderen zijn er
in geslaagd naar Thailand te
vluchten, waar ze een regering
in ballingschap hebben ge
vormd, de Nationale Coalitiere
gering van Burma, als centraal
steunpunt voor de oppositie.
Ongeveer de helft van de tien
duizend studenten die eind
1988 de steden ontvluchtten,
leeft nog steeds onder erbarme- Bevrijd Aung San Suu Kyi! Een demonstrante maakt haar mening kenbaar na de toekenning in Oslo van de
lijke omstandigheden in vluch- Nobelprijs voor de Vrede aan de onder huisarrest staande Myanmarese oppositieleider.
telingenkampen in de oerwou- foto ap bjorn sigurdson
den langs de grens, waar mala
ria heerst.
Burma kampt met een groeiend COMMENTAAR
brandstoftekort en regelmatig WVWVimiWM\
wordt de elektriciteit afgesloten.
Er zijn berichten van rijst tekor
ten en de economie is zó wan
kel, dat één dollar op de zwarte
markt wordt geruild voor 95
kyat, de Myanmarese munt,
vergeleken met zes kyat vogens De toekenning van de Nobel-
de officiële koers. Bovenop deze prijs voor de Vrede aan Aung
groeiende economische malai- San Suu Kyi, de leider van de
se, worden mensen die ervan oppositie in het nu Myanmar
worden verdacht het regime te- geheten Burma, vestigt de aar
gen te werken nog steeds gear- dacht van de wereld op een lang Joegoslavië en Thailand in ruil
resteerd of ontvoerd. Er is zelfs vergeten land. Door het gebrek voor olie en hout maar al te
geschoten op monniken die een aan aandacht van de rest van de graag leveren
vreedzame demonstratie hiel- wereld met uitzondering
den. wapenhandelaren en teakim-
den. Het geïsoleerde en xenofo- Aung San Suu Kyi, al voor de
be bewind verkwanselt de r
tuurlijke rijkdommen om aan
geld te komen om wapens te
kopen, die landen als China,
Dank zij die steun kan de rege
ring in het zadel blijven. De jun- on (Rangoon) het veld
Burma heeft dit alles ongestraft porteurs voeren de militairen ta zweert bij Burma's eigen weg Door het bewind geheel te iso-
kunnen doen, omdat het land van Myanmar al decennia lang
zich sinds Ne Win in 1962 de ongehinderd een schrikbewind,
macht greep, van de buitenwe- Marteling, onderdrukking, ver-
reld heeft afgesloten. De meeste volging en moord zijn aan de
buitenlandse bedrijven doen orde van de dag in het door et-
liever geen zaken met Burma. nische tegenstellingen ver-
Industrieën die dat wel doen, scheurde en verpauperde land.
worden aan strikte voorwaar- Eens vormde het in potentie rij- onderdrukking tachtig procent
den gebonden. ke en welvarende Burma de
Ne Win trad in 1988 officieel af, rijstschuur van Azië, nu produ-
maar hoewel de dagelijkse be- ceert het land niet eens genoeg
slissingen nu worden genomen om de eigen bevolking te voe-
het socialisme, maar die
weg loopt dood zoals de inwo
ners bij hun opstand in 1988 en zoals dat eerder voor Irak is af-
bij de verkiezingen vorig jaar gekondigd en steun te geven
nog eens onderstreepten. De aan de oppositie kan het einde
oppositiebeweging NLD kreeg van de junta worden bespoe-
toen ondanks de intimidatie en digd. Voor Nederland als EG-
"erdrukking tachtig procent
de stemmen. De junta wei
gert de macht over te dragen en
heeft sindsdien duizenden
mensen vastgezet.
voorzitter ligt een taak om hier
het voortouw te nemen en de
Burmanen aan echte vrede te
helpen.
Man Suu Kyi
hoopt op
vrijlating
CAMBRIDGE. VS. UPt
De echtgenoot van Aung San
Suu Kyi, de winnares van de
Nobelprijs voor de vrede, heeft
zijn vrouw al twee jaar niet mo
gen spreken. Michael Aris, een
Britse Tibetoloog, sprak gisteren
de hoop uit dat de onderschei
ding zou leiden tot haar vrijla
ting.
Aris, die momenteel werkt aan
de Harvard universiteit in Bos
ton, zei dat sinds zijn vrouw
twee jaar geleden onder huisar
rest werd geplaatst, zij geen en
kel contact met haar familie
meer heeft gehad. „Behalve dat
ze alleen is, weten we niets over
Suu's situatie", zei Aris. „Mis
schien weet zij niet eens dat ze
de Nobelprijs voor de vrede
heeft gewonnen".
Aris reageerde blij en trots op
het nieuws dat zijn vrouw de
vredesprijs heeft gewonnen. Te
gelijk zei hij echter verdrietig te
zijn omdat zij op dit moment
onder erbarmelijke omstandig
heden gevangen zit „Nog nooit
is de Nobelprijs gegaan naar ie
mand in zo'n extreem geïsoleer
de situatie", zei hij.
DONETSK SUSAN VI ETS
NOBEL
Vrede
verkiezingen onder huisarrest
geplaatst, heeft het land een
nieuwe weg gewezen. Naar de
mocratie en vrijheid, zonder ge
bruikmaking van geweld. Zon
der hulp en druk van buiten kan
het echter nog jaren duren alvo-
s de machthebbers in Yang-
Winnaar 1991
Aung San Suu Kyi
De winnaars van de
Nobelprijs voor de Vrede in
afgelopen 10 jaar:
1990 Mikhail Gorbatsjov
1989 De Dalai Lama
1988 Vredesmacht Ver. Naties
1987 Oscar Arias Sanchez
1986 Elie Wiesel
1985 Internationale groep artsen
tegen kernoorlog
1984 Bisschop Desmond Tutu
1983 Lech Walesa
1981 Commissariaat voor de
Vluchtelingen van de
Verenigde Naties
KARLOVAC. PIET ARP
Het jongste bestand in Joegosla
vië is al bijna een week oud,
maar het vechten gaat, zoals ge
bruikelijk in dit land de afgelo
pen maanden, bijna onvermin
derd door. Elke dag is wel er
gens zwaar geschut te horen.
Ook het lichtere geknal van ge
weren is een vertrouwd geluid
geworden in Kroatië.
In Zagreb overleggen hoge mili
tairen van het Joegoslavische fe
derale leger en van de Kroati
sche gardisten al een week lang
over een verdere uitwerking van
de wapenstilstand. Bestand?
Wie zich buiten de hoofdstad
Zagreb waagt, vraagt zich af hoe
erg het wel moet zijn als de oor
log weer oplaait. Het openbare
leven staat al tijden vrijwel stil,
maar de wapens krijgen nauwe
lijks rust.
Een konvooi vrachtwagens met
voedsel en medicijnen probeert
al sinds vrijdagochtend de bele
gerde stad Vukovar te bereiken.
Telkens moet het konvooi te
rugkeren naar een veiliger
streek, omdat bombardemen
ten en beschietingen in de
buurt worden uitgevoerd. Voor
de onderhandelaars is het om
wanhopig van te worden, want
iedereen ziet dat konvooi met
hulpgoederen als een belangrij
ke test voor andere onderdelen
in de bestandsafspraken.
In de stad Karlovac worden de
doden van een paar dagen
vechten uit de dorpjes in de
omgeving binnengebracht. De
nederzettingen zijn vanuit de
heuvels aangevallen door Servi
sche milities. Karlovac, een be
langrijke stad tussen Zagreb en
de kust, kwam vorige week plot
seling zwaar onder vuur te lig
gen. De Kroatische dorpjes ten
zuiden ervan raakten helemaal
afgesloten van de buitenwereld.
Af en toe sijpelden berichten
over slachtingen onder de
Kroatische inwoners van die
dorpjes door tot in Zagreb. Ser
vische milities zouden tientallen
mensen hebben gedood, maar
niemand die het kon controle
ren. Die kans kwam pas afgelo
pen weekeinde.
Met het leger werd zaterdag af
gesproken dat artsen de slacht
offers uit de dorpen zouden
mogen ophalen. Het leger ver
leende vrije doorgang: de onge
regelde Servische milities be
schoten de hulpverleners. Een
van de provisorische ambulan
ces keerde zaterdag volkomen
doorzeefd terug bij het mortua
rium van het ziekenhuis in Kar
lovac. In het dorpje Jelase wa
ren intussen 26 vermoorde bur
gers geborgen. Die waren me-
Een konvooi van het
Joegoslavische leger
verlaat Karlovac. Nie
mand wist gisteren of
het federale leger be
zig was zich terug te
trekken, of dat het
gaat om een strategi
sche manouevre.
foto ap christof bir-
baumer
dio vorige week gedood.
Maillot
Zondag rond half twee werden
vijftien doden uit een ander
dorpje binnengebracht. De lij
ken waren afschuwelijk ver
minkt. De arts die 's middags de
lichamen toonde, was bijna
even ontdaan als de familiele
den die de doden moesten
identificeren. „Hier, dit is heel
interessant", zei hij plotseling.
Hij hield een bebloede lap om
hoog. Het duurde even voordat
de lap als de maillot van een ba
by werd herkend. „Het kind
hebben we niet teruggevon
den."
Sommige doden vertonen
schotwonden, anderen is de
keel afgesneden. Veel lijken
missen ledematen. In een hoek
op de grond ligt het toegetakel
de lichaam van een zwangere
vrouw.
„Deze mensen zijn drie, vier da
gen dood", aldus de arts. Nadat
ze waren gedood en veiminkt,
zijn vervolgens hun huizen ver
brand. Enkele lichamen zijn
meegeblakerd. „Van een dorpje
hier vlakbij weten we zeker dat
de burgers zijn gedood. We
kunnen de lijken nog niet opha
len, er wordt door sluipschut
ters telkens op ons geschoten."
Buiten, voor het mortuarium,
proberen enkele familieleden
van de slachtoffers in de frisse
lucht weer wat bij te komen. Ze
zijn zo ontzet, dat ze nauwelijks
kunnen praten.
Nauwelijks een halfuur later, in
Zagreb, gaan de onderhandelin
gen tussen de bevelhebbers
over de voortzetting van het be
stand gewoon door. „Dit is nu
eenmaal een burgeroorlog", is
in Zagreb de reactie. Je kunt
slechts hopen dat de geregelde
troepen langzaam maar zeker
weer wat greep krijgen op de in
dividuele Rambo-clubjes die
zonder enige controle rondlo
pen met de meest afschuwelijke
wapens.
THE INDEPENDENT
Lenins nostalgische aforismen
'kool is het brood van de indu
strie' en 'het socialisme Heeft de
Donbass nodig om meer te
worden dan alleen maar een
wensdroom' sieren nog steeds
de muren van de directiekanto
ren in het Donbass kolenmijn-
gebied in de Oekraine. Na de
Oekrainse onafhankelijkheids
verklaring van afgelopen augus
tus werd Lenins standbeeld
overal in de republiek van zijn
sokkel getrokken. Maar sinds
Rusland zijn buurman niet lan
ger van hout voorziet, komt ook
de positie van de mijnwerkers,
die nu niet meer kunnen wer
ken, in het gedrang.
„We liggen op de knieën", zegt
Alexander Kulosok, de voorzit
ter van het arbeiderscollectief
van de Verenigde Ordzhonokid-
ze Kolenmijnen in de stad Jena-
kijevo midden in de Donbass.
Hij legt uit dat er 70.000 kubieke
meter denne- of vurehout nodig
is om duizend ton steenkool te
winnen uit elk van de tien mij
nen van Jenakijevo. „Na de on
afhankelijkheidsverklaring is de
houtaanvoer verslechterd om
dat onze economische banden
met Rusland afbrokkelen", al
dus Kulosok. „In de centrale
Donbass kampen 25 mijnen
met problemen. Onze mijnen
produceren nog maar dertig
procent en een aantal mijnwer
kers heeft geen werk."
Haren te berge
Meer dan de helft van de steen
kool die dagelijks in een van
Jenakijevo's mijnen wordt ge
produceerd, wordt met de hand
gedolven door mannen met ha
mers die op ongeveer duizend
meter diepte door veertig centi
meter smalle gangen kruipen.
Zelfs Charles Dickens (de Britse
schrijver die de erbarmelijke
werkomstandigheden tijdens de
industriële revolutie
kaak stelde) zouden de haren te
berge zijn gerezen bij het zien
van de omstandigheden in de
Krasni Profintem mijn. De
mijnwerkers worden in drie
dekker liften gestouwd, om zes
uur later pikzwart te voorschijn
te komen, afgezien van witte
tanden,-witte oogballen en een
strook witte huid die is afgedekt
door zwarte rubberen zuurstof
maskers. Ze stevenen regelrecht
op de douches af, waar hun
zwarte billen aantonen dat het
kolenstof zelfs door hun katoe
nen werkkleding heen dringt
De enige reden voor de kame
raadschappelijke jolijt na de
werkuren is het maandelijkse
salaris van duizend roebel, drie
keer het Oekrainse gemiddelde.
Kompels in de hele Oekraine
zijn verontrust over de versto
ring van de houtaanvoer. Maar
de primitieve mijnen in Jenakij
evo zijn het zwaarst getroffen,
omdat ze het meest afhankelijk
zijn van hout. Vele van de Oek
rainse 254 mijnen zijn al geme
chaniseerd en gebruiken stalen
steunconstructies. Maar in Jen
akijevo wordt de steenkool nog
met de hand gewonnen en
moéten de mijnwerkers de gan
gen stutten met houten steun
balken.
Mijnsluitingen
Afgevaardigden van de mijnen
zijn naar Kiev gereisd om te on
derhandelen met de Oekraïse
regering, die sinds januari zeg
genschap heeft over alle mijnen
op Oekrains grondgebied. Veel
mijnwerkers in Jenakijevo be
reiden zich al voor op mijnslui
tingen, wanneer de economi
sche oorlog tussen Rusland en
de Oekraine doorzet. Voorheen
werd de houtaanvoer altijd vei
lig gesteld door de steenkoolmi-
jiisteries van de centrale rege
ring in Moskou en de Oekrainse
regering in Kiev. Maar hout dat
aan de Oekraine was toegezegd,
wordt nu tegen hogere prijzen
in Rusland zelf verkocht De on
rendabele mijnen worden al
zwaar gesubsidieerd door de
Oekrainse regering en bij ge
brek aan enig ondernemersini
tiatief van de oudgediende
mijndirecteuren lijkt sluiting op
den duur onvermijdelijk.
Een bezorgde mijnwerker van
de Krasni Profintem mijn bena
derde een Oekrains-Amerikaan-
se journalist met de volgende
mededeling: „Het is Rusland
dat ons dit aandoetIk zou wel
tien jaar lang in hongerstaking
willen gaan voor een vrij Oek-
Hoewel de Donbass voor 51
procent Oekrains is, is Russisch
nog steeds de voertaal en de lei
der, een gerussificeerde voor
malig communist, zit nog
steeds op zijn plaats. Zelfs de
leiders van de stakingscomité's
in Donetsk, die in het staakten
om Sovjet-president Michail
Gorbatsjov tot aftreden te dwin
gen, waren aanvankelijk tegen
onafhankelijkheid. Hoewel ze
nu zeggen voorstander te zijn
van een onafhankelijke federale
Oekraine, zijn ze nog steeds
bang voor 'oekrainisatie', die
volgens hen gestalte krijgt in
een beleid van taalkundige dis
criminatie waarbij eentalige
Russische sprekers in het na
deel zijn bij sollicitaties voor
hogere banen en universitaire
functies.
Opiniepeilingen geven aan dat
de Donbass in het referendum
van 1 december voor een onaf
hankelijke Oekraine zal stem
men. Maar bij de presidentsver-
worden gehouden, zal v
schijnlijk voor een voormalige
communist (de huidige parle
mentsvoorzitter Kravtjoek) wor
den gestemd en niet voor een
democraat. De Donbass is ten
slotte een van de meest gerussi
ficeerde gebieden van de Oek
raine.
VERTALING MARGREET HESUNGA
Met hun stakingen brachten de kompels in de Donbass de Sovjet-regering in Moskou tot wanhoop. Nu zijn
ze zelfs in moeilijkheden, omdat Rusland de houtaanvoer naar de Oekraine heeft stop gezet.
archieffoto epa
