Leiden
Slechts twee
zaken willen
langer open
Spaar milieu: lunch uit zalfpotjes
Middeleeuwers onthoofd op een veredelde straattegel
Wbv De Sleutels
medio '92 klaar
in Slaagwhijk
Hoogheemraadschap
baggert de Zijl schoon
Verontreinigingsheffing
volgend jaar fors hoger
Dinsdag 15 oktober 1991
Redactie: 071-161418 KAREL BERKHOUT JANET VAN DUK EMIEL FANGMANN
Eindredactie: HANS SONDERS Vormgeving: RON VAN HAASTREGT
LOMAN LEEFMANS ERNA STRAATSMA GERT VISSER Lchrf)
DE VUILOPHALERS ma
ken zich sterk voor een
beter milieu, en hebben
de plastic troep uit hun
kantine gebannen
13
NIEUWSLIJN
Marktkoopman bestolen
Een 48-jarige marktkoopman uit Leiden is zaterdag bestolen van
zijn dagopbrengst. De man had na de markt, om zes uur, een
doos met 10.000 gulden in zijn auto gezet. De wagen stond afge
sloten bij de Ketelboetersteeg. Drie kwartier later ontdekte de
man dat een raampje van de auto was ingeslagen en dat de doos
was verdwenen. De handelaar heeft gisteren aangifte gedaan
van diefstal.
Leidse vrouw opgelicht
Ze dacht dat ze haar bromfiets voor een mooi bedrag had ver
kocht, maar ze kwam vreselijk bedrogen uit. De vier briefjes van
250 gulden die de koper had overhandigd, bleken namelijk vals
te zijn. De 25-jarige bewoonster van de Mozartstraat heeft direct
aangifte gedaan van diefstal. Ze had een briefje met de medede
ling dat de bromfiets te koop was, opgehangen in een winkel
aan de Vijf Meilaan. Gisteravond omstreeks kwart voor zeven
kwam de koper naar haar woning. Toen hij het 'geld' had over
handigd, scheurde hij weg op zijn nieuwe aanwinst.
Bewakingsdienst botst tegen politie
Een politiewagen en een auto van een beveilingsdienst zijn van
nacht zwaar beschadigd bij een botsing op de Ionising van de
Vondellaan en de Plesmanlaan. De 38-jarige chauffeur van het
beveiligingsbedrijf zag een politiewagen en dacht dat die op weg
was naar dezelfde inbraakmelding als hij. Hij reed daarom door
het rode verkeerslicht de Plesmanlaan op en zag daarbij een an
dere politiewagen die op weg was naar de Bonairestraat over het
hoofd. De bestuurders konden een aanrijding niet meer voorko
men. De politiewagen klapte vervolgens tegen een verkeerspaal
en moest worden weggetakeld.
Weinig interesse horeca voor extra uur
Slechts twee horeca-zaken in Leiden, een café en een res
taurant, hebben een aanvraag bij de gemeente ingediend
om op zaterdag een uur langer (tot 03.00 uur) open te
mogen blijven. In totaal zijn 17 zaken, meest cafés, al in
het bezit van zo'n extra vergunning. Eind juni werd dui
delijk dat ook andere horecagelegenheden in aanmer
king konden komen voor het uurtje langer 'draaien'.
leiden loman leefmans
Veel ondernemers kondigden
toen aan ook aanvraag te zullen
doen. Dat blijkt tot nu toe zeer
mee te vallen. De mogelijkheid
om het sluitingsuur op zaterdag
een uur te rekken, bestaat al
sinds jaar en dag. De cafébazen
maakten er echter geen gebruik
van omdat onder hen het mis
verstand leefde dat, behalve de
17 •gelukkigen' niemand anders
voor de extra vergunning in
aanmerking kwam. Het misver
stand werd in de hand gewerkt
door het feit dat de 17 destijds
zorgvuldig zijn uitgekozen door
de gemeente, die daarbij onder
meer keek naar de hoeveelheid
aanwezige parkeerruimte.
Tijdens een informatie-avond
voor horeca-ondernemers in ju-
Nadat de vrije sluitingstijden door het referendum van de baan waren, kondigden veel cafébazen aan dat ze ee
een uurtje extra op zaterdag. Achteraf blijkt de belangstelling hiervoor zeer matig.
ni maakte ambtenaar J. Veile- kondigde vervolgens aan dat schaal bijzondere ontheffingen
koop een einde aan deze mis- het, nu de vrije sluitingstijden te verstrekken. Niet meer dan
vatting door te stellen dat in door het referendum van de twee horecazaken blijken nu
principe elke iedere zaak die baan waren, een aanvraag zou daadwerkelijk zo'n aanvraag te
een gewone ontheffing heeft, indienen. De gemeenteraad hebben ingediend. Het gaat om
een extra uurtje op zaterdag kan nam enkele dagen later, op 2 ju- de Grote Beer aan de Rem-
aanvragen. Mits uiteraard aan li, zelfs nog een motie van de
een aantal voorwaarden wordt raadsleden Kuijers (WD) en
voldaan. Hoekema (D66) aan, waarin
Een flink aantal ondernemers wordt bepleit om op ruimere
brandtstraat en het Italiaanse
restaurant O Sole Mio aan de
Haarlemmerstraat. Van de Gro
te Beer is bekend dat dit café zo
laat mogelijk open wil blijven.
Mede-eigenaar R. Kenter heeft
meermalen in het openbaar zijn
afschuw uitgesproken over het
Leidse sluitingstijdenbeleid. Bij
O Sole Mio schermt men met
het feit dat er in Leiden duide
lijk behoefte bestaat aan een
nachtrestaurant en 'o. miin zon'
zou dat graag willen worden.
De bodem van een deel van de
Sassenheimervaart (Sassen-
heim) en De Zijl (Leiden) wor
den binnenkort uitgebaggerd.
Het hoogheemraadschap van
Rijnland en de provincie willen
daar bij wijze van proef ervaring
opdoen met het verwijderen
van vervuild slib. Normaal wor
den vaarten alleen uitgebaggerd
voor de scheepvaart of wanneer
ze onbruikbaar dreigen te wor
den ypor de waterhuishouding.
In het onderzoek wordt de om
vang van de verontreiniging be
paald en de manier waarop die
kan worden gesaneerd. Elders
in de provincie zullen nog drie
andere projecten worden opge
start, door het het hoogheem
raadschap van Schieland, het
hoogheemraadschap van Delf
land en het zuiveringschap Hol-
landsche Eilanden.
De totale kosten van het
proefproject in de Sassenhei
mervaart (die van Sassenheim
naar de Kagerplassen loopt)
worden geschat op 570.000 gul
den. Een gedeelte van de deze
kosten (200.000 gulden) komt
voor rekening van het hoog
heemraadschap van Rijnland.
Het project in De Zijl wordt uit
gevoerd door de provincie.
leiden Leiden-Noord en de verbetering
van de persleiding Aardam-
Oost bekostigen. In totaal wil
het hoogheemraadschap de ko
mende vijf jaar 83 miljoen gul
den investeren om de kwaliteit
van het oppervlaktewater te
verbeteren.
Overigens stijgt het tarief vol
gend jaar minder dan eigenlijk
noodzakelijk zou zijn. Het aan
tal vervuilingseenheden is door
een toename van het aantal
huishoudens gestegen met
15.000. Waardoor het hoog
heemraadschap vanzelf al meer
inkomsten krijgt.
De verontreinigingsheffing van
het hoogheeemraadschap gaat
volgend jaar met 5,80 gulden
omhoog. Het tarief voor 1992
komt daarmee op 77,80 per
'vervuilingseenheid'. Een ge
middeld gezin wordt aangesla
gen voor drie vervuilingseenhe-
De verontreiningsheffing zal de
volgende jaren blijven stijgen
met gemiddeld 7 procent. Met
deze extra inkomsten wil het
hoogheemraadschap onder
meer de uitbreiding van de af
valwaterzuiveringsinstallatie
«karel berkhout
Een vuilnisophaler jongleert bij
de voedselbalie nog wat onhan
dig met de slanke vleestang in
zijn grote handen. „Het is be
langrijk dat u zich aanleert om
bij het pakken van het eten de
tang te gebruiken voor de hygi
ëne", zoemt op de achtergrond
de stem van Gwendolijn Soes
man van het milieu-vriendelijke
catering-bedrijf door de micro
foon. In de kantine van de ge
meente-reiniging zijn er geen
plastic verpakking meer om hét
vlees tegen bacteriën te be
schermen.
Op maandagmiddag hebben
de werknemers van de Leidse
gemeentereiniging hun eerste
milieu-vriendelijke lunch in ge
zelschap van wethouder Hans
de la Mar (milieu) en voortdu
rend lastig gevallen door jour
nalisten. „Het zal van u enige
aanpassing vergen, maar wij
vonden dat de reiniging binnen
de gemeente een voorbeeld
functie heeft", zegt directeur
Anja van Gorsel met een verwij
zing naar het beleid dat de ge
meente om ook zelf minder af
val moet produceren. Om de af
valberg in Nederland te verklei
nen zijn wegwerp-verpakkingen
en -bekertjes voortaan uit den
boze in de kantine.
De dienbladen die de werkne
mers naast de geschudde speel
kaarten op tafel zetten, bieden
daardoor een een vrolijke aan
blik. De plakken vlees en kaas
die het kantinepersoneel zelf
heeft gesneden, liggen op velle
tjes afbreekbaar papier. De kof-
Het cateringbedrijf SAB, dat de kantine van de Leidse reiniging bevoor
raadt heeft massaal medicijn- en zalfpotjes ingeslagen, als alternatief
voor plastic boterkuipjes. foto jan holvast
fie en de thee, de melk en de
karnemelk wordt in porseleinen
bekers geschonken. De hagel
slag, de jam en de boter zitten
in kleine glazen potjes die met
een papiertje (afbreekbaar!) zijn
afgedekt.
Zalfpotjes
De lunch wordt geserveerd door
het catering-bedrijf SAB uit
Zwanenburg, dat heel inventief
de milieu-vriendelijke verpak
kingen bij elkaar heeft gezocht.
Zo zijn er in de handel geen
kleine glazen potjes voor het
beleg te krijgen, wat SAB heeft
opgelost door grootschalig klei
ne medicijn- en zalfpotjes in te
kopen. „Wij zijn ook bezig met
het zoeken van een zo schoon
mogelijk afwasmidel voor de
vaatwasser, want de afwas
wordt nu natuurlijk wel groter",
zegt Soeseman van SAB.
In de toekomst worden ook
alleen nog maar produkten in
gekocht die zonder bestrijdings
middelen zijn geteeld. Op de
menukaart moeten ook de
rauwkosthappen de gefrituurde
snacks gaan verdringen. „Niet
allemaal tegelijk, want velen
kunnen niet zonder hun ge
haktbal", zegt Soesman.
De lunch-nieuwe-stijl is nau
welijks duurder, ook al is het
kantinepersoneel veel meer tijd
kwijt nu ze zelf het beleg snijdt,
en moet er veel servies worden
ingekocht Onverpakt voedsel
van de groothandel heeft een
lagere inkoopsprijs dan al de
losse pakjes. „Bovendien is er
ook een immateriële investering
in het milieu", zegt Soesman.
Gelaten
De werknemers moeten hun ta
fel afruimen, borden op elkaar
stapelen, de schillen in de schil-
lenbak gooien en de rest in een
andere bak. Zij laten het alle
maal gelaten over zich heen ko
men, iedereen ziet in dat het,
milieu belangrijk is. „Veel
maakt het niet uit, maar als je
niets doet, gebeurt er niets",
zegt iemand in oneindige wijs
heid. „Geef mij maar een pils
je", zegt een ander. ,Ach. ik
vind het niet erg om zelf af te
ruimen", zegt een werknemer.
„Dat moet ik vaak genoeg doen
in andere kantines. En dan nog,
ik woon alleen dus ik ruim altijd
zelf af'.
Volgens wethouder De la
Mar, die de SAB-hap voor het
eerst proefde bij het ministerie
van milieu, gaat de hele ge
meente eten met minder afval.
„Dat staat allemaal in de nota
interne milieuzorg, in het stad-
bouwhuis staat al een stalen
melkkoe en daar gaan wij nog
wel verder mee".
Het scheiden bij de afvalbak
ken is nog niet iedereen duide
lijk. Schillen liggen tussen het
papier, papier ligt tussen de
schillen en een kopje is verzeild
geraakt tussen het bestek. „Het
kost tijd om het te leren, maar
het zal wel lukken verzucht
Soesman.
Woningbouwvereniging De
Sleutels zet vaart achter het
groot onderhoud aan haar wo
ningen in de Slaaghwijk. Begin
volgend jaar start de opknap
beurt van 267 woriingen aan de
Buizerd-, Milanen- en Valken
horst. De gemeente heeft hier-
voor een kleine 1,3 miljoen gul
den beschikbaar gesteld.
De grote onderhoudsbeurt
volgt kort op de opknapbeurt
van de woningen aan de Ha-
viks- en Kiekendiefhorst, die
waarschijnlijk voor het eind van
dit jaar worden afgerond. Eind
1992 is het totale woningbe
stand van De Sleutels in de
Slaaghwijk verbeterd.
De woningen aan de Mila
nen- en Valkenhorst worden
overigens minder ingrijpend
verbeterd dan de woningen die
binnenkort worden opgeleverd
an de Haviks- en Kiekendief-
horst Er wordt alleen wat ge
daan aan de buitenkant van de
flats en de omgeving. Dit heeft
volgens woordvoerder E. van
Kaam van De Sleutels te maken
met de gewijzigde subsidierege
lingen. Per 1 januari 1992 geeft
het rijk geen bijdrage meer voor
woningverbetering. Daarom
wordt een omvangrijke opknap
beurt te duur.
Woningbouwvereniging Lei
den, eigenaar van honderden
flats in de Slaaghwijk. heeft nog
altijd geen plannen ingediend
voor onderhoudswerk aan haar
woningen. Officieel wacht de
WBL nog op een wijziging van
de woonruimteverdeling. Ze wil
graag meepraten over de vraag
wie er in de toekomst in de flats
worden gehuisvest. Gemeente
en verhuurders praten nog over
een wijziging van de regelingen.
Het is ongelofelijk wat er
dagelijks in uw afvalbak
belandt.
Beveilig daarom uw
prullenbak! DE
OPLOSSING IS...
de PRINTEX S100, een
prullenbak en
papiervernietiger in één.
De compacte, maar
robuuste S100,
uitgevoerd in hoog
kwalitatieve en
kunststof, voldoet
hoge veiligheidsnormen
Voor de Introductieprijs
van 305,- (ex btw) 1
jr. garantie, beveiligt u
voor eens en voor altijd
uw prullenbak.
medewerkster
De Blauwe Steen was in de mid
deleeuwen een gevreesde plaats
om op te staan. Nu ook, maar
dat heeft meer te maken met
het voortrazende verkeer in de
Breestraat dan met het heilig
ontzag dat de middeleeuwers
voor de steen hadden. Veel Lei-
denaars weten dat waarschijn
lijk niet eens. Voor hen is de
Blauwe Steen niet meer dan een
veredelde straattegel, terwijl de
steen een belangrijke histori
sche waarde heeft.
In 1316 wordt de Blauwe
Steen voor het eerst in histori
sche bronnen genoemd als de
plaats waar de vier stadsdelen
bij elkaar kwamen. Mogelijk
markeerde de steen de grens
tussen de stadsdelen. Maar
meer waarschijnlijk duidt de
steen het centrum van de stad
aan, de plaats waar misdadigers
werden terechtgesteld.
Op de „blaeuwe steen" wer
den mensen van hun „leuterkay
gesneen", aldus Joost van den
Vondel in zijn gedicht 'De Boe-
rencatechismus' in 1629. Dat
van „domheid genezen", zoals
de vertaling van Vondels tekst
luidt, gebeurde niet zachtzin
nig. Tot halverwege de vijftien
de eeuw werden misdadigers,
na er symbolisch drie maal rond
te zijn geleid, op de steen het
stadsrecht ontnomen of ont-
poorterd, zoals dat vroeger werd
genoemd, en onthoofd ten
overstaan van het sensatiebe
luste volk. De straf voor kleine
vergrijpen kon een x-aantal
stokslagen zijn, al naar gelang
de zwaarte van het misdrijf, of
een paar uur 'tepronk stelling'.
In 1460 werd speciaal voor dit
doel een ring aan de steen be
vestigd om de misdadigers aan
vast te ketenen.
Vier jaar later werd de tenuit
voerlegging van de doodstraf
verplaatst naar het Graven
steen. Maar ruim een eeuw la
ter, tijdens de beeldenstorm,
stond de galg op de Blauwe
Steen om de gehate papen op te
hangen. Het waren de laatste
executies in de Breedestraat.
Toen ook de ontpoortering en
de uitvoer van de lijfstraffen in
het Gravensteen werden uitge
voerd, raakte de executieplaats
langzaam maar zeker in de ver
getelheid, hoewel de Leidenaars
de steen nog lang voor iets 'son-
derlings ende heylichs' hielden.
Magische krachten
Het gebruik van een steen als
executieplaats is waarschijnlijk
al duizenden jaren oud. In de
pré-historie werden op grafste
nen vonnissen voltrokken en
recht gesproken. Het waren hei- De Blauwe Steen, die vannacht is teruggeplaatst was voor veel middel-
lige plaatsen. En onze voorva- eeuwers een heilige, maar gevreesde plek. foto hielco kuipers
deren geloofden dat de aanwe
zigheid van de doden de rechts
handelingen bekrachtigde en
wijdde. De rechter, toen nog de
koning, sprak recht vanaf de
steen, waarom heen een ring
van stenen was geformeerd,
waaraan de spreker magische
krachten ontleende.
Leiden kent naast de Blauwe
steen nog twee stenen met gelij
ke functie. De Witte Steen bij de
Visbrug en in het verlengde
daarvan de Rode Steen in de
Haarlemmerstraat. De Witte
Steen was voor de executies in
het baljuwschap Rijnland en de
Rode voor die in het schoutam
bacht Maredorp.
Waarom de stenen verschil
lende kleuren hadden is niet be
kend. Misschien uit praktisch
oogpunt, omdat ze ook als
plaatsaanduider in de stad wer
den gebruikt. In de late middel
eeuwen werden de Rode en de
Witte Steen alleen nog maar
voor dat doel gebruikt, omdat
Rijnland en Mareland bij Leiden
waren ingelijfd en het voltrek
ken van de vonnissen daar ge
beurde.
Deze stenen waren sneller
vergeten dan de Blauwe Steen.
Beide waren rond 1800 zelfs al
uit het plaveisel verdwenen. De
Blauwe Steen hield het iets lan
ger vol, maar bij de komst van
de paardentram in 1879 ver
dween ook dit monumenL Hij
werd achteloos weggegooid of
gebruikt voor bestrating elders.
Het historisch besef kwam
pas in deze eeuw. En daarmee
kwamen de drie stenen terug in
het wegdek, weliswaar van
nieuw materiaal, maar op de
oude plaatsen. Het eerst de
steen die nog redelijk vers in het
geheugen lag. In 1907 zorgde de
vereniging Oud Leiden voor een
nieuwe Blauwe Steen. Daarna
duurde het nog bijna driekwart
eeuw voordat de andere stenen
terugkwamen.
In 1976 werd de winkelpro
menade in de Haarlemmer
straat geopend. Ter gelegenheid
daarvan schonk de eigenaar van
het niet meer bestaande Waals
mode BV een nieuw Rode Steen
aan de gemeente. Op de gevel
van de winkel werd een pla
quette bevestigd waarop onder
meer stond dat de Schout van
Maredorp, Jan die Vos, op de
steen recht had gesproken in
1355. De steen ligt er nu nog, de
plaquette is helaas niet meer te
rug te vinden op de winkelge
vels.
De Witte Steen kwam als
laatste terug. De aannemers die
de kelders aan de Hoogstraat
hadden gerestaureerd plaatsten
de steen in 1987. Hun namen
staan op de onderzijde van de
steen. Het is de vraag hoeveel
eeuwen de stenen ditmaal zul
len trotseren.
(fis c^Oc>&i
PEEK CLOPPENBURG
