Betaalde bezoekjes
O
Twee geesten op een kussen
ZATERDAG 28 SEPTEMBER 1991
Tekening Olga Wiese
ij („noem me maar Wïm") is
een vrolijke vijftiger uit het oos
ten des lands. Grappend en
jrollend draait hij sjekkie op sjekkie, terwijl
Jij vertelt over zijn aangeboren handicap.
Mm lijdt aan de ziekte osteogenesis imperfec
ta. Zijn botten zijn broos, breken bij de min-
ite of geringste aanraking. Groeistoornissen
ils gevolg van zijn ziekte hebben hem klein
gehouden, en hij verplaatst zich per rolstoel.
Geen alledaagse verschijning, maar dat
deert hem allerminst. Hij leidt een leven als
leder ander, rijdt auto, heeft een baan, een
grote familie en dito kennissenkring. Heeft
Eelfs al enige reisjes gemaakt naar zonover
goten landen. Het enige waar het Wim tot
foor ongeveer een jaar geleden aan ontbrak,
was lichamelijk contact met een vrouw.
Hij miste een relatie waarbinnen ook seks -
hij spreekt camouflerend over 'de hete brij' -
een plaats vindt. „Ik ken vrou-
lven zat, echt waar, en ze vinden
jhij allemaal aardig. Ik kan het
goed met ze vinden, maar een
relatie ermee hebben? Ik heb
daar eigenlijk nooit zo om dur
ven vragen. Het is heel persoon
lijk, maar ik vind zelf dat ik geen
relatie met een vrouw kan aan
gaan. Ik krijg dan het gevoel dat
het uit medelijden gebeurt, en
dat moet ik vooral niet hebben."
Behoefte aan seksueel contact
is er altijd al geweest, maar eer
dere pogingen bleven vruchte
loos. „Ik ben verschillende in
stanties af geweest. Ik moest ooit
eens een pasfotootje en vijftien
igulden sturen naar een of ander
jbureautje. Dat waren een paar
Jgeflipte figuren die pas in een
jpsychiatrische inrichting hadden
(gezeten. Volgens mij zijn ze te
vroeg losgelaten. Ik heb daar ver-
Jder nooit meer iets van ge-
.hoord".
KLANKBORD
Door een radio-uitzending geattendeerd op
jhet bestaan van de Stichting Alternatieve Re
latiebemiddeling (SAR), besloot Wim te bel
len. Moest er wel enige dagen over naden
ken,maar verheugd en verrast dat hij werd
'teruggebeld („dat was me nog nooit overko
ken: een reactie!"), maakte hij een eerste af
spraak. En die eerste keer dat een medewerk
ster van de SAR bij Wim op bezoek kwam,
voelde hij zich niet direct op z'n gemak.
1 Maar „Het klikte wonderwel".
Inmiddels is Wim een van de ongeveer vijf
honderd gehandicapten die staat ingeschre
ven bij de SAR. De 42-jarige Maartje, een
huisvrouw uit het oosten van Brabant, is
'sinds enkele jaren' een van de zeven vrou
welijke dienstverleners van de stichting die
flWim 'eens per vijf, zes weken' een bezoek
brengt. Uit Wims kennissenkring weet nie
mand van de bezoekjes. Maartjes man en
Escortservice voor gehandicapten stuit nog op weerstand
Ongeveer vijfhonderd lichame
lijk en geestelijk gehandicapten
maken per jaar gebruik van de
mogelijkheden die elf mede
werkers van de Stichting Alter
natieve Relatiebemiddeling
(SAR) hun bieden, om te berei
ken wat ze op eigen kracht niet
haalbaar achten: een seksuele
ervaring oftewel een lichame
lijk intieme relatie met een
man of vrouw. Tegen betaling,
maar dat vinden ze geen pro
bleem.
volwassen kinderen weten wèl van haar
werkzaamheden, en vormen voor haar zelfs
een klankbord met wie zij eventuele proble
men met haar cliënten kan bespreken.
Eén a twee keer per week gaat dienstver-
leenster Maartje op bezoek bij een gehandi
capte, die - zo is het beleid bij de stichting -
minimaal op dertig kilometer van haar
woonplaats verwijderd woont. Behalve een
naam, de aard van de handicap - Maartje be
zoekt zowel lichamelijk als geestelijk gehan
dicapten - en een adres, weet ze niets. Hoe
veel cliënten Maartje precies
heeft, kan ze niet zeggen.
„Ik heb, zeg maar, een kaar
tenbak met namen, maar het
komt regelmatig voor dat het bij
sommige gehandicapten maar
bij één bezoek blijft. Hoewel ik
na een paar dagen altijd opbel
om te vragen of het is bevallen, is
de reden daarvan niet altijd dui
delijk. Maar ze hoeven aan mij
ook geen verantwoording af te
SUCCES
In het geval van Wim ging het
bovenstaande niet op. Het be
zoek van Maartje aan hem bleek
een succes; zijn eerste seksuele
ervaring was, zoals hij het zelf
zegt, „een emotionele aangele
genheid. Maartje is een moord-
vrouw", vindt hij. „Eén uit dui
zenden".
Wim is haar vaste cliënt Zelf
noemt hij Maartje een 'professio
nele vriendin', want ook al is ze de eerste en
enige vrouw met wie hij op seksueel gebied
intiem is, „ze is ook iemand met wie ik over
wat dan ook kan praten. Iemand die alles
vóór zich houdt".
Dat Wim moet betalen voor een bezoek
met seksueel gerief, is voor hem geen be
zwaar. „Er staat een prijs voor, dat weet je.
Wij zijn erg kwetsbaar, daarom durven we
ook geen gewone escort-service te laten ko
men. Als er dan erg goede mensen voor ons
zijn, moet je ze ook goed betalen. Ze komen
speciaal voor jou, zijn gewend aan mannen
in een rolstoel. Ook daar moet je voor beta
len. Ik ben er in ieder geval zeer content
mee".
„Ik moet er wel echt vóór sparen. Je moet
het - denk ik - vergelijken met een exclusief
diner. Dat doe je toch ook niet alle dagen.
Het is misschien wat cru uitgedrukt, maar je
krijgt gewoon waar voor je geld", zegt Wim,
die toch wel blij is dat er een financiële drem
pel is: „Zo blijven de contacten het z
Wim weet - behalve dat Maartje niet haar
echte naam is - niets van de vrouw die hem
frequent bezoekt. Zelfs geen telefoonnum
mer, want het is Maartje die steeds contact
opneemt. „Als ik haar op straat zou tegenko
men groeten we elkaar niet eens, en dat vind
ik wel goed zo".
VERSCHILLEN
Maartje geeft toe dat ze kan begrijpen dat
mensen haar zien als een prostituee, maar
zelf ziet ze grote verschillen. „Die
dames doen dat zuiver uit com-
mercieel oogpunt. Ik ben soms
zes uur van huis weg als ik an
derhalf uur naar een cliënt moet.
Stel je maar eens voor als ik rond
een uur of vijf over de Van Brie-
nenoordbrug moet. En van het
geld dat ik krijg moet ik ook mijn
gigantische telefoonrekening be
talen, de kapper, de auto. Je
snapt wel dat ik van die vergoe
ding erg weinig overhoud".
„Maar het is ook weieens voor
gekomen dat ik op een adres bin
nenkwam en de man zei: 'Dus zó —m—mm
ziet een hoer er uit'. Ik heb hem
gezegd dat hij het verkeerde nummer had ge
draaid en ben toen weggegaan.
Wat haar motiveert? „Vooral de betrokken
heid met gehandicapten. Ik wil die
helpen. Als je weet hoe blij je die
maakt. Kijk, ik heb een goed huwelijk en een
hecht gezin, ben sociaal voelend en wil ge
woon helpen. Om uiteenlopende redenen
kunnen ze geen seksueel contact meer heb
ben, dat is toch triest En of ik zelf genot aan
dit werk beleef, dat doet helemaal niet ter za
ke. Het gaat alleen om de gehandicapte en
niet om de hulpverlener".
Mieke (44), maatschappelijk werkster in
een Rotterdams verpleeghuis, ervaart hetzelf
de. Ze schakelde een jaar of drie geleden de
SAR in, „omdat de mensen wie het aangaat
dat veelal zelf niet durven. Ze weten vaak ook
niet van het bestaan af'. Gemiddeld twee
gasten uit haar verpleeghuis maken volgens
Mieke gebruik van de diensten van de 'SAR
„Het gaat dan om mensen van wie ik aan
neem dat zij behoefte hebben aan seksuele
contacten."
Zij rekent het tot haar taak 'alert te zijn op
signalen die wijzen op die behoefte'. Het
komt volgens de maatschappelijk werkster
geregeld voor dat mannelijke gasten onge
wenst handtastelijk worden, of verpleegkun
digen zelfs daadwerkelijk verzoeken om seks.
Ook tijdelijke depressies en ongebruikelijke
gedragingen kunnen hun oorzaak in seksuele
frustraties vinden. Mieke weet van haar colle
ga's dat ook die met enige regelmaat een be
roep doen op de SAR.
WEERSTAND
„Het is aan mij als maatschappelijk werkster
om zieken of gehandicapten dan op hun mo
gelijkheden te wijzen, ook op seksueel ge
bied. Ik bel niet meteen de SAR. maar bekijk
vaak eerst of in de seksuele behoefte kan
worden voorzien door pornofilms of boekjes,
of bijvoorbeeld door masturbe-
'Je moet het,
denk ik,
vergelijken
met een
exclusief
diner'
Als dat niet afdoende is, kan er
een bezoek van een medewerker
van de SAR volgen, maar dit is
nog wel een bijzonderheid en het
gebeurt alleen op verzoek en op
kosten van de bewoner. Mieke
schat dat eens in de zes weken
een dienstverleenster van de SAR
voor de deur staat, wat nog wel-
eens op weerstand stuit bij som
mige personeelsleden. „Je moet
ook het personeel zien als een af
spiegeling van de maatschappij.
Ook daar is seksualiteit voor ge
handicapten en zieken niet of
moeilijk bespreekbaar".
„Het komt voor dat na een bezoek van een
dienstverleenster de handtastelijkheden op
houden, dus heeft het zeker resultaat Maar
ik moet zeggen dat het mij niet gaat om re
sultaten. Iedereen heeft gewoon recht op
seks. Dat houdt niet op bij een handicap? Er
zijn er echter maar weinig die over hun
seksuele behoeften willen of durven praten.
Daarbij komt dat wij voornamelijk ouderen
te gast hebben, en die zijn niet gewend om
daarover te praten. Zo zijn ze niet opgevoed.
Ik zal nooit een notitie over de SAR op het
prikbord hangen, maar ik weet zeker dat de
behoefte erg groot is".
In de praktijk blijken weinig vrouwen een
beroep te doen op de SAR, een verschijnsel
waarvoor Mieke wel een verklaring heeft.
„Het is algemeen bekend dat de seksuele be
leving van vrouwen anders is dan die van
mannen. Mannen zijn meer gericht op de
daad. Vrouwen hebben bijvoorbeeld meer
behoefte aan intimiteit. Een knuffel, een arm
om hun schouders, en die krijgen ze ook van
het mannelijke personeel. Dit is algemeen
geaccepteerd. Maar als mannen dat doen bij
vrouwelijk personeel wordt dit al gauw als
vervelend
Steeds luider worden de stemmen dat het nou
maar eens afgelopen moet zijn met het naïeve
idee dat mannen en vrouwen gelijk zijn. Het
evangelie van het feminisme en het ontkennen
van man-vrouw verschillen hebben het huwelijk
geen goed gedaan, zo is de redenering.
nze tiid is inder-
m daad uniek, in die
zin dat we steeds
meer proberen om jongens en
meisjes op dezelfde manier op te
voeden. Is het niet thuis dan in
ieder geval wel in de media en
vooral op school. Schoolboeken
willen jongeren laten geloven in
de ideologie van de unisex. De
overheid doet daar nog een
schepje boven op door meisjes
over te halen jongensinteresses
te ontwikkelen, zie de campagne
'Kies exact'.
Het huwelijk of de samenlevings
relatie komt daardoor, begrijpe
lijk, vaak als een soort van schok.
Dan komen we er namelijk pas
goed achter dat de unisex-ideo-
logie niet klopt. Man en vrouw
zijn niet alleen verschillend in
wat er tussen hun benen, maar
ook in wat er tussen hun oren zit
'We voeden jongens en meisjes
niet op om met elkaar een relatie
aan te gaan en aan te houden',
schrijft de psycholoog Green in
zijn boek 'Marriage'. 'En', voegt
hij er aan toe, 'er is tegenwoordig
blijkbaar niks zo moeilijk voor
ons dan gewoon toegeven dat
vrouwen en mannen met heel
verschillende talenten, vaardig
heden en verwachtingen een
(huwelijks)relatie binnenstap
pen'.
Wat een vrouw over het alge
meen in een relatie inbrengt zijn
dingen als emotionaliteit, het
vermogen om onderlinge relaties
te hanteren, en het verlangen
naar kameraadschap en sex op
basis van emotionele intimiteit.
Een man, ook als hij niet hele
maal blind is voor het belang van
gevoelens, is op het emotionele
vlak vaak veel minder veeleisend.
Zijn vermogen ligt eerder in het
zelfstandig en onafhankelijk uit
denken en aanpakken van din
gen. Hij ziet zijn bijdrage aan het
relatiecontract vooral in het leve
ren van financiële zekerheid en
in het regelen van maatschappe
lijke mogelijkheden voor ieder
een. Hij wil gewoon een 'bevredi
gend' sexleven zonder al te veel
psychologisch gezeur. Wat hij
vaak niet beseft is dat haar 'bio
logie' haar onderhevig maakt aan
op het eerste gezicht onverklaar
bare en irrationele stemmings
veranderingen. Zij beseft vaak
niet dat zijn 'biologie' met zich
meebrengt dat hij eerder gefrus
treerd is en vaker kwaad wordt.
Het gevolg van die verschillende
inbreng en uitrusting van man
en vrouw kan zijn dat de huiselij
ke haard gemakkelijk scheuren
en barsten gaat vertonen. Het is
inmiddels een soort van interna
tionaal tijdsverdrijf geworden om
op de eerste plaats mannen
daarvoor verantwoordelijk te
stellen. De Duitse schrijver Barth
beweert dat mannen gewoon
niet kunnnen liefhebben, zo een
voudig ligt dat. Shere Hite zegt in
haar veelbesproken boek 'Wo
men and Love": 'Wij zijn het niet.
Het is de houding van mannen
tegenover vrouwen waardoor het
probleem ontstaat'. Van de 4500
\Touwen die zij interviewde zei
95 procent dat ze in hun relatie
te maken hadden met emotione
le en psychologische wreedheid
van de kant van hun partner 98
procent zei gefrustreerd te zijn
door het gebrek aan emotionele
intimiteit in hun relatie; 80 pro
cent vroeg zich af of ze nog wel
zo veel energie in een relatie met
een man moesten blijven steken;
en bijna 90 procent vertelde hun
meest 'close' relatie niet met een
Deze op het eerste gezicht ver
schrikkelijke cijfers zijn toch
nauwelijks verrassend voor ie
mand die wat van biologische
man-vrouw verschillen weet. Het
communicatieprobleem tussen
mannen en vrouwen is, of we het
nou leuk vinden of niet, een van
de 'basic facts of life'. Onderzoek
laat zien dat het 'natuurlijk' is dat
vrouwen zich stukbijten op het
gebrek aan emotionele commu
nicatie met mannen - de herse
nen van mannen zijn daarvoor
nou eenmaal minder goed ge
construeerd.
In de hersenen van de 'gemid
delde' man zijn er minder ver
bindingen tussen de emotionele
centra en de centra die de taalui
ting besturen dan in de vrouwe
lijke hersenen. Bovendien zitten
de emoties in het mannelijk
brein meer discreet, meer in een
aparte afdeling opgeborgen, een
afdeling waar hij niet zo vaak
binnenloopt.
De taal van de man, ook als hij
geëmotioneerd is, is daarom ook
minder de taal van gevoel en
meer een andere taal, namelijk
de taal van actie - dingen doen,
activiteiten delen, direct oplos
singen voorstellen of gevoelens
uitdrukken door (soms niet zo
toepasselijke) cadeaus, gunsten
of hoffelijke gebaren. Een deur
openhouden, boodschappen
dragen of die-klus-in-huis doen
op-haar-verzoek is vanuit de
man gezien niet alleen maar be
leefdheid; het is vaak zijn uitgave
van 'ik geef om jou'.
Omdat jezelf blootgeven in
woorden - het verbaal uitwisse
len van vertrouwelijkheden en
gevoelens - een onlosmakelijk
stuk is van de intimiteit waarnaar
vrouwen verlangen, is het onver
mijdelijk dat vrouwen bij man
nen in dat opzicht vaak tekort
komen. Het is daarom ook na
tuurlijk - dus niet iets om moei
lijk over te doen - dat de beste
vriend van een \touw vaak een
\touw is. De biologie van de
\touw maakt haar nu eenmaal
geschikt (er) voor het hanteren
van emotionele relaties, en soort
zoekt soort.
Kortom, het idee dat al die man
vrouw verschillen waar we steeds
tegenop lopen alleen maar aan
geleerd zijn is onzinnig. Net zo
onzinnig als het idee dat we alle
maal met een schone lei in onze
hersenen worden geboren, en
dat onze opvoeders op die lei
maar te schrijven hebben wat ze
willen.
Te hoop lopen teRen de ingebak
ken mannelijkheid van mannen
is daarom net zo zinvol als tekeer
gaan tegen het weer of tegen het
bestaan van de Franse Alpen. Ik
denk dat het handiger en gezon
der is om een regenjas aan te
trekken of te leren bergbeklim
men in plaats van met een
bulldozer proberen de Mont
Blanc plat te walsen.
Maar ik wil niet de opvatting
op mijn conto hebben dat we
ons nou maar gewoon moeten
neerleggen bij het feit dat een
vrouw van huis uit emotioneel,
een man rationeel is en dat zij
zich daaraan moet aanpassen en
that's it! Er is onderzoek waaruit
blijkt dat als mannen ouder wor
den ze de waarde van emotione
le intimiteit en vai
hoger aanslaan en
worden (eindelijk
ment voor jonge
oudere mannen te vallen, hoor ik
sommige belanghebbenden al
denken). Verder blijkt dat les in
'emotionele communicatie aan
jongens op school enig effect
heeft, zij het dat het niet erg
groot is want jongens zijn meer
geïnteresseerd in computers en
brommers dan in dat soort les
sen.
Er valt mannen dus iets te leren.
Wat ik wel voor mijn rekening
wil nemen is de uitspraak dat
voor de meeste man-vrouw rela
ties 'uit de aard' geldt: twee gees
ten op een kussen, daar slaapt
zelfs de duivel niet rustig tussen.
relaties steeds
;r beter in
en goed argu-
RENE DIEKSTRA
hoogleraar klinische en
gezondheidspsychologie
