Kunst
'Scarlett' binnen week bestseller
Internationaal fotowerk in galerie van het
Expositie archiefschatten net spannend boek
Knus sfeertje bij Jekkers
Typhoon
Storm en
perfectie
Zaterdag '2 oktober 1991
Redactie: 071-161400 CEES VAN HOORE ANNEMIEK RUYGROK JAN ROSDAM SASK1A STOEUNGA Eindredactie: CONNY SMITS Vormgeving: PIET KOOREMAN
13
JUBILEUMEXPOSITIE als
spannend visitiekaartje
van archivarissen
'Schaamteloos staaltje van cultureel barbarisme'
'Per slot van rekening breekt er morgen weer een nieuwe
dag aan' waren de laatste, legendarische woorden die
Scarlett O'Hara sprak in Margaret Mitchell's super-best
seller 'Gone with the wind' uit 1937. De mooie maar
wanhopige Scarlett stond met betraande ogen Rhett But
ler na te staren, die langzaam in de verte verdween. Met
een diepe pijn in haar hart vroeg ze zich af of ze haar lief
ooit nog aan haar hart zou kunnen drukken.
DEN HAAG - MONIQUE BRANDT
Ze was niet de enige die zich die
vraag stelde, want over de hele
wereld hebben miljoenen lezers
en filmkijkers meegeleefd met
de turbulente liefde-haatver-
houding tussen de verwende
Scarlett en haar -ietwat ruwe-
Rhett. Hoe zat het nu, zouden
ze elkaar nog krijgen of niet?
Nu, vijfenvijftig jaar later,
kunnen we er dan toch achter
komen, want de opvolger van
'Gone with the wind' ligt einde
lijk in de boekwinkels. Scarlett
heet het 862 pagina's tellende
boek, dat is geschreven door de
Amerikaanse historica Alexan
dra Ripley en in veertig landen
wordt uitgebracht. Ripley kreeg
vijf miljoen dollar voor het boek
dat -al voordat er één letter aan
was geschreven- als bestseller
werd bestempeld. „Het gaat er
niet om of het boek lekker leest,
Scarlett is voorbestemd een be
steller te worden, heel simpel,
omdat het Scarlett is", aldus
Laurence J. Kirshbaum, direc
teur van de Amerikaanse uitge
ver Warner Books.
Aan de cijfers te zien gaat hij
gelijk krijgen. In de Verenigde
Staten werden binnen een week
meer dan een half miljoen
exemplaren verkocht, en staat
Alexandra Ripley: „Margaret Mitchell schreef inderdaad beter dan ik,
maar zij is dood." foto opd
'Scarlett' inmiddels bovenaan
de bestsellerlijsten. In Neder
land zijn meer dan honderdui
zend hardcovers van het boek
Ondanks de juichende be
richten van uitgeverszijde blijft
het de vraag of het boek zijn
voorganger in verkoopcijfers zal
gedrukt, en ook hier loopt de overtreffen. Sinds 'Gone with
verkoop 'als een trein', aldus the wind' verscheen gingen
uitgever De Boekerij. Over
koop van de filmrechten wordt
momenteel nog druk onderhan
deld.
liefst 25 miljoen exempla
ren over de toonbank. Schrijf
ster Margaret Mitchell ontving
in 1937 zelfs de Pulitzer Prize
voor haar sensationele debuut
roman. Deze eerbetuiging zal
waarschijnlijk aan Ripley voor
bij gaan, is de voorzichtige con
clusie na lezing van Ripley's
versie. Maar daar heeft de histo
rica geen moeite mee, gezien
haar ironische commentaar
„Margaret Mitchell schreef in
derdaad beter dan ik, maar zij is
dood."
De in 1949 overleden Mitchell
zal zich ongetwijfeld in haar
graf hebben omgedraaid bij
deze stekelige opmerking van
haar 'rivale', maar dat zal nie
mand nog echt een zorg zijn.
Het boek ligt in de winkels, de
kassa's rinkelen, en daar gaat
het tenslotte om. Tientallen ja
ren lang hebben uitgevers moe
ten zeuren om een vervolg,
maar Mitchell zelf weigerde een
tweede 'Gone with the wind' te
leveren. Sterker nog: na alle
commotie om haar debuut
heeft ze van schrik de pen nooit
meer ter hand genomen. En dat
was misschien ook maar het
beste. Want hoe had ze dit gi
gantische succes ooit moeten
Vijfenvijftig jaar later, kunnen we er dan toch achter komen of het nog wat werd tussen Scarlett en de ruwe
Rett. foto opd
evenaren?
Uitgevers en boekverkopers
mogen zich dan verbazen over
de fenomenale verkoopcijfe.-s
van Scarlett, de Amerikaanse
critici zijn ongebruikelijk eens
gezind over „dit schaamteloze
staaltje van cultureel kanniba
lisme". De één noemt het boek
eenvoudigweg „rampzalig", de
ander vindt het „ongelooflijk
saai", maar de uitgave wordt al
gemeen gezien als een brute
verkrachting van Margaret Mit
chell's klassieker.
The Washington Post intro
duceerde het boek als volgt:
'Het goede nieuws is: het had
nog erger gekund. Het slechte
nieuws is: het is al erg genoeg.'
Uitgever Warner Books laat
zich echter niet uit het veld
slaan door de uiterst negatieve
reacties in de pers. Warner-di
recteur Kirsbaum stelt onbe
kommerd vast: „De kritieken
hebben misschien onze trots
geschaadt, maar zeker niet de
verkoop."
Scarlett, uitgegeven door De
Boekerij Prijs: fl.49.50
NIEUWSLIJN
Subsidies voor jonge kunstenaars
AMSTERDAM De Koningin heeft gistermiddag in het paleis
op de Dam in Amsterdam de jaarlijkse Koninklijke Subsidies
voor de Vrije Schilderkunst aan zes jonge kunstenaars uitgereikt.
De bekroonde werken zijn van Tiong Ang (29), Noëlle von Eugen
(30), Kiki Lamers (27) en Robert Suermondt (30) uit Amsterdam
en Ton Boelhouwer (31) en Jacqueline Böse (35) uit Maastricht.
Zij kregen ieder een cheque ter waarde van 5.000 gulden.
Deze keer stuurden 788 kunstenaars ieder vier of vijf dia's van
hun kunstwerken in. Daarvan werden er 99 geselecteerd.
Nederlandse kunst in Los Angeles
DEN HAAG De Nederlandse inzending voor de Biënnale van
Sao Paulo, die door de Rijksdienst Beeldende Kunst werd terug
getrokken, gaat nu naar de Art Fair van Los Angeles.
De presentatie „New Art from the Netherlands" werd eerder dit
jaar niet in zijn geheel door de Biënnale-organisatoren geaccep
teerd. De Rijksdienst nam toen alles terug, omdat het één niet
zonder het ander kon worden geëxposeerd.
In Los Angeles is nu wel elke deelnemer aan „New Art from the
Netherlands" te zien: Ab van Henagem, Gerald van der Kaap,
Aemout Mik, Lidwien van de Ven en Ben Zegers. Verder werken
er vier Nederlandse en één Belgische galerie aan de Art Fair, die
duurt van 20 tot en met 24 november, mee.
I Spiegelwanden
I Spiegels op maat GLAS EN SPIEGELS
I Spiegels met lijst
I Glazen meubelen
I Vitrines
I Tafels volgens model Volmolengracht 4
2312 PH Leiden (NL)
I Alles uit eigen atelier Telefoon: 071 - 21 80 55
THEATER
RECENSIE Wijnand Zeilstra
'Het gelijk van de koffietent' van en dcxjr
Harry Jekkers
Gezien 11 oktober Leidse schouwburg
Leiden
Als cabaretier is Harry Jekkers
minder bekend dan als de zan
ger van Nederlandstalig reper
toire zoals bijvoorbeeld het be
faamde nummer 'Over de
muur'. Daarom was het nogal
verrassend dat Jekkers in zijn
avondvullend theaterprogram
ma aanvankelijk veel meer
praat dan zingt.
Nu gaan hem die verhalen
niet slecht af, en in het gedeelte
voor de pauze bouwt hij gelei
delijk een gezellig sfeertje op.
Niet alles is inhoudelijk even
sterk, maar hij blijkt een aange
naam causeur. Pas daarna komt
hij echt goed op dreef. En ge
lukkig komt nu ook de zanger
Jekkers uitgebreid aan bod.
'De Straatnaambordjesblues'
is zo'n typisch Jekkers-nummer.
Het ligt goed en makkelijk in
het gehoor, en beschrijft in dui
delijke taal de verbazing van de
zanger op zijn nachtelijke tocht
door Den Haag, naar wie alle
maal straten en pleinen zijn ge
noemd. En in beschonken toe
stand voegt hij daar zijn eigen
naam aan toe.
Het meeste succes oogst hij
met het verhaal, waar de titel
van het programma op wijst
Het zijn de wijsheden van de
koffietent, die onder anderen
door de man van de reiniging
en van de leesportefeuille bij
een 'bakkie pleur met een kano'
worden gedebiteerd. Jekkers
blijkt hier een uitstekende ty-
peur die een verrassend goed
bezette schouwburg geheel en
al voor zich wint. Jekkers heeft
er zelf - zo te zien - heel veel
schik in. Een vervolg kan dus
niet uitblijven.
Voor
exclusieve
kalenders en agenda's
gaat u naar:
KOOYKER
Algemene en Academische
Boekhandel
Breestraat 93
2311 CK Leiden
(tel. 071-160500)
t 27 oktober, dagelijks 10-17
De kunststichting AZL die
verantwoordelijk is voor de ten
toonstellingen in het gelijkna
mige ziekenhuis heeft het roer
binnen het tentoonstellingsbe-
leid omgegooid. Van nu af aan
zullen er alleen tentoonstellin
gen gemaakt worden met werk
uit de eigen collectie van de
stichting.
- De huidige tentoonstelling
'Medicom Zes-Fotocollectie'
bijt hét spits af. Zoals de naam
al aangeeft gaat het hier om een
specifieke fotocollectie naast de
algemene kunstaankopen. Dit is
een opvallende ontwildceling. Er
zijn weinig bedrijven of instel
lingen die foto's collectioneren,
laat staan zich specifiek op foto
grafie richten.
Het initiatief van het AZL is dus
toe te juichen. En ook het be
zichtigen van de eerste aanko
pen nodigt uit tot enthousias
me. Het is een internationaal
gezelschap, de pioniers van
deze collectie. Drie Nederlandse
fotografen en vier buitenlan
ders: allen internationaal even
bekend en allen, hoe verschil
lend de resultaten ook lijken,
beroemd om de puur individu
ele manier waarop zij de werke
lijkheid vastleggen.
Van Aart Klein zijn vier foto's
te zien, waarvan de kantoor
bouw in Eindhoven uit 1961 de
beroemdste is. Bij de foto's van
Klein kun je bijna letterlijk spre
ken van zwart en wit, het zijn
echt grafische weergaven van
de omgeving. Opvallend is de
aankoop van een vrij récente fo
to, de Deltawerken, die veel
grijstinten bevat. Klein-fotogra
feert veel architectuur, maar bij
na altijd maakt de mens er deel
van uit; het is ihimers zijn werk-
of woonomgeving.
Naast Klein omvat de collec
tie werk van de Nederlanders
Machiel Botman en Sanne San-
nes. De foto's van Sannes ont
stonden uit bewondering voor
de jaren '60, die de fotograaf
zelf niet overleefde, hij stierf in
1967. Met zijn ongeremde foto's
van jonge meisjes doorbrak hij
een taboe in de naaktfotografie
en zijn werk kan gezien worden
als een specifieke interpretatie
van die tijd. Botman is één van
de jongste fotografen uit de col
lectie. Zijn werk wordt vooral
gekenmerkt door de poëtische
inhoud die niet tijd- of plaatsge
bonden is.
En dan zijn er ook foto's van
één van de beste fotojournalis
ten van de wereld, wiens werk
in veel kunstcollecties door
dringt. Sebastiao Selgado's fo
to's gemaakt in de goudmijnen
van Brazilië blijven na één keer
zien op je netvlies gebrand. Dit
komt niet alleen door de schrij
nende onderwerpen, maar ook
door de compositie. Tegen de
achtergrond van de goudmijn,
een soort modderpoel, zie je
een jonge arbeider in een klas
sieke Heilige Sebastiaan-pose
tegen een paal leunen. Het is de
perfecte combinatie tussen
maatschappelijke betrokken
heid en het vermogen de werke
lijkheid op een visueel span
nende wijze vast te leggen.
Het werk van Edouard Bou-
bat en Max Pam valt in zoverre
te vergelijken, dat het vooral tij
dens reizen tot stand kwam.
Formeel hebben ze niets met el
kaar van doen. Van Boubat, een
tijdgenoot van Robert Dois-
neau, bezit het AZL twee foto's
die zoals al zijn werk, mooie of
ontroerende momenten van het
dagelijkse straatleven tonen.
Van Max Pam is zeer uitgespro
ken werk te zien, dat hij op rei
zen door Azië maakte en in zijn
geboorteland Australië.
Als laatste het werk van de
Italiaan Mario Giacomelli, ook
geen onbekende. Zijn werk was
ook vertegenwoordigd op de
tentoonstelling De Vierde Wand
in mei dit jaar, een internatio
nale fototentoonstelling die de
theatraliteit van de documen
taire fotografie aan de orde stel
de. Giacomelli was hier zeer op
zijn plaats, want zijn foto's lij
ken wel surrealistische theater
stukken. In opvallende compo
sities en harde afdrukken com
bineert hij herkenbare Italiaan
se taferelen met abstracte en
vervreemdende elementen. Op
de ene foto lopen oude mensen
wezenloos door het beeld, ter
wijl op een andere foto monni
ken in een kring dansen. Beide
foto's ademen dezelfde onwe
zenlijke sfeer uit. die nog eens
benadrukt wordt door de wijze
van afdrukken.
Met deze tentoonstelling be
wijst het AZL van plan te zijn fo
tografie van hoog niveau aan te
kopen. Ik ben benieuwd welke
fotografen zullen volgen en of
de kunststichting het ook aan
durft werk van nog niet interna
tionaal bekende fotografen in
de collectie op te nemen.
RECENSIE MAARTEN BAANDERS
Typhoon' door Dansgroep Krisztina de
ChltH
Gezien 11/10* LAKtheater
Leiden
Nog te zien: 12/10 LAK theater, aanvang
20.30 u
Leiden
Dat Dansgroep Krisztina de
Chatel al jaren de onbetwiste
top van de minimal dance in
Nederland vormt wordt duide
lijk bewezen in de voorstelling
Typhoon'. Dat deze choreogra
fie uit 1986 nog eens op het re
pertoire genomen is, is zeer toe
te juichen. In het principe van
strakke, eindeloos herhaalde
minimale bewegingen waarin
verschuivingen optreden, gaat
Krisztina de Chatel haar eigen
weg. 'Typhoon' is een choreo
grafie voor vijf dansers en drie
windmachines. Aanvankelijk
voeren de dansers hun bewe
gingsreeks in strakke orde uit.
Halverwege gaan de machines
aan. De bewegingen krijgen een
richtpunt. Ze worden door de
storm beperkt, maar tevens ver
sterkt de storm de innerlijke im
puls waaruit die bewegingen
voortkomen. De dans wordt
heftiger. De verschuivingen be
staan uit voortdurend wisselen
de posities van de dansers ten
opzichte van elkaar. Dat geeft
het eenvoudige bewegingsma
teriaal een enorme rijkdom en
subtiliteit. Die subtiliteit hand
haaft zich onverminderd als de
dansers opgezweept zijn tot een
bedwelmende meeslependheid.
Aanvankelijk boksen de dansers
op tegen de wind, het accent
ligt op buigende, vooroverval
lende bewegingen. Later krijgen
zwevende gebaren met de ar
men de overhand. Veel lof ver
dient ook de belichting. Terwijl
de dansers door een blauwe
lichtstraal van achter de machi
nes bestraald worden, hangen
boven hen acht rijen lampen
aan draden gemoedelijk in de
wind te schommelen.
AMSTERDAM FRANgOISE LEPEBOER
Elk vermoeden dat archieven
saaie en stoffige instellingen
zijn, verdwijnt in de Nieuwe
Kerk als sneeuw voor de zon
door de expositie „Archiefstuk
ken: 1000 jaar in 100 stukken".
De honderdjarige Koninklijke
Vereniging van Archivarissen
heeft met deze jubileumexposi
tie een visitekaartje afgeleverd
dat leest als een spannend geïl
lustreerd jongensboek.
Archieven uit het hele land
hebben voor deze gelegenheid
topstukken uit de depots ge
haald die vaak nog niet eerder
aan een groot publiek zijn ge
toond. Fraai vormgegeven vitri
nes met gedempt licht bescher
men het vaak eeuwenoude
kostbare materiaal tegen een
onverantwoorde wisseling in
klimatologische omstandighe
den.
Er is gekozen voor een the
matische opzet die alle aspec
ten van het leven raakt. Zo
wordt duidelijk dat op het to
neel der historie niet alleen de
staatkundige handelingen van
keizers, stadhouders en konin
gen van belang zijn geweest.
Maar het is natuurlijk ook inte
ressant om de abdicatie-akte
van prinses Juliana uit 1980 on
der ogen te krijgen. Om langdu
rig behoud te verzekeren is de
tekst op perkament gezet. De
namen van Juliana en Beatrix
zijn vermeld in gouden letters.
Daarnaast staat een kleine te
levisie die een film van de kro
ning van prinses Wilhelmina in
1898 vertoont. Het moet voor
het Amsterdam van die dagen
een bijzondere gebeurtenis zijn
geweest met een lange stoet van
in vol ornaat gehulde bepluim-
de militairen te paard.
Ontroerend is de vitrine met
brieven van burgers die dr. Wil
lem Drees bedanken voor zijn
initiatief tot invoering van een
algemene ouderdomsrente in
1947. De naam van deze uitke
ring werd later veranderd in
aow. „Vader Drees" kreeg nog
in 1975 een brief van iemand
die zich herinnert hoe dankbaar
Het 'Remissorium Philippi', register van het archief v
Beoostenzwene van Renesse, 1433-1450.
i de graven v
zijn al lang overleden moeder Curieus is de brief die de had genomen in Boven Digoel.
daarvoor was. Boven haar bed Indonesische president Soekar- Hij prijst Geelkerken voor zijn
hing een foto van Drees, waar- no op 31 december 1948 schreef nette manier van optreden, zegt
op zij elke avond een dikke aan majoor Geelkerken, dezelf- dat hij de Nederlanders niet
zoen drukte. de militair die hem gevangen haat maar alleen het koloniale
systeem en besluit met de wens:
„Moge God u zegenen!" De
Indonesische president schreef
vlekkeloos Nederlands en had
een prachtig handschrift. In de
Nieuwe Kerk is overigens ook
de akte te zien die op 27 decem
ber 1949 de soevereiniteitsover
dracht aan Indonesië vastlegde.
Er hangt een grote zegel aan en
de akte is opgeborgen in een
fraaie rqde cassette.
De expositie toont verder on
der meer een aantal oude pro
cesstukken. De rechtszaak te
gen de broers Keimpe, Marten
en Wybren Hogerhuis baarde in
18% zoveel opzien dat Pieter
Verhoef er in 1986 een film van
maakte. De broers kregen jaren
lange gevangenisstraffen voor
een roofoverval in Britsum,
maar de bewijsvoering werd
ook toen al verre van waterdicht
gevonden. Er werd vermoed dat
de rechter hun socialistische ge
zindheid liet meewegen in zijn
vonnis. Een ook getoonde ma
quette uit 1754 moest aantonen
dat Liesbeth Stevens uit
Leeuwarden terecht een schut
ting in haar tuin wilde neerzet
ten om zo inkijk van haar buren
te belemmeren.
Opnieuw ontroerend is het
briefje dat een moeder op 4 ja
nuari 1800 achterliet toen zij
haar twee dochtertjes te vonde
ling legde op een Amsterdamse
gracht. .Anna van Attacom, out
4 jaar, Betje van Attacom, out 2
jaar. En is ziekelijk", zo voegde
de moeder er zorgzaam aan toe.
De expositie in de Nieuwe
Kerk heeft al met al zeer terecht
de naam .Archiefschatten"
meegekregen. De Koninklijke
Vereniging van Archivarissen
wil met deze expositie overigens
duidelijk maken dat archieven
voor iedereen toegankelijk zijn.
Om dat nog eens te onderstre
pen is er vandaag landelijk een
open dag.
De expositie In de Nieuwe
Kerk op de Dam is geopend tot
en met 3 november. De ope
ningstijden zijn dagelijks van
11.00 tot 17.00 uur.
