Buitenland
Rechter wordt
president Haïti
Bonn machteloos
tegenover geweld
Praag en Bonn tekenen
vriendschapsverdrag
Toch Duitse steun voor
Nederlands unie-plan
Terreur in Kroatië niet te stoppen
Kucan krijgt eerste
paspoort Slovenië
Dinsdag 8 oktober 1991
Redactie: 023-150225 RONALD FRJSART (dief) ONNO HA VERMANS HANS JACOBS JAN PREENEN Vertalingen: MARGREET
LUUTJE NIEMANTSVERDRJET Vormgeving- ANDRIES DETMAR
ER IS EEN COMPROMIS op komst
in de besprekingen over uitbreiding
van het EG-vrachtverkeer door Oos
tenrijk en Zwitseriand. Minister Maij
verwacht dat de onderhandelingen
binnen anderhalve week worden af
gerond.
NIEUWSLIJN
Onderbroek nekt overvaller
Op de videobeelden die van een overval op een benzinestation
in het Nieuwzeelandse Whakatane waren gemaakt was het ge
zicht van de dader niet te herkennen. Zijn streepjesonderbroek
werd hem echter fataal. Nadat diverse getuigen hem hadden
aangewezen besloot de politie de man te ondervragen. Hij ont
kende aanvankelijk iets met de overval te maken te hebben. Zijn
gezicht was niet duidelijk in beeld gekomen, maar wel zijn on
derbroek toen hij zich bukte om een deel van de buit op de ra
pen. Nadat hij was gesommeerd de broek te laten zakken, zag de
politie hetzelfde streepjesontwerp als op de video, waarop de
dader een volledige bekentenis aflegde.
Oekraïne wil eigen leger
De Oekraïne wil binnen twee jaar een eigen leger opbouwen van
ongeveer 450.000 soldaten. Het Oekraïnse parlement heeft dat
beslist. Het leger van de voormalige Sovjetunie omvat momen
teel 3,7 miljoen soldaten. President Gorbatsjov kondigde zater
dag aan dat het federale leger met 700.000 man wordt inge
krompen. De Oekraïne wil eigen kernwapens houden en wenst
zeggenschap over het huidige kemwapenarsenaal van de voor
malige Sovjetunie.
President Tadzjikistan afgetreden
Het presidium van het parlement van Tadzjikistan is gisteren
akkoord gegaan met het aftreden van de communistische presi
dent Nabijev. Nabijev diende zondag zijn ontslag in opdat alle
kandidaten in de presidentsverkiezingen die later dit jaar gehou
den worden, de verkiezingsstrijd op voet van gelijkheid kunnen
ingaan. Tot aan de verkiezingen van 24 november zal Nabijevs
plaatsvervanger Iskandarov als waarnemend president fungeren.
Tegen Nabijev is door de oppositie twee weken lang actie ge
voerd in de hoofdstad Doensjabe.
Sovjet-schepen kunnen tol niet betalen
Omdat ze de tol niet meer kunnen betalen liggen twee dozijn
Sovjet-vrachtschepen voor anker aan beide ingangen van het
Suez-kanaal. Het tekort aan harde valuta in de voormalige Sov
jetunie is volgens de kanaaldienst de oorzaak van het stranden
van de schepen. De tol voor de doortocht door het 162 kilometer
lange kanaal, dat de Rode Zee met de Middellandse Zee ver
bindt, moet in een converteerbare valuta en vooruit worden be
taald.
Kanaaltunnel in '94 geheel bruikbaar
De Kanaaltunnel die Groot-Brittannië met Frankrijk verbindt zal
pas in de lente van 1994 volledig operationeel zijn. De officiële
opening zal wel volgens schema in juni 1-993 plaatsvinden. Ver
traging is opgetreden in verband met noodzakelijke aanpassing
van branddeuren in de nog te leveren treinrijtuigen.
y*-- f
PRAAG UPI-Rtr
Tsjecho-Slowakije en Duitsland
hebben gisteren een nieuw
vriendschapsverdrag en een
overeenkomst voor onderlinge
samenwerking gesloten. De on
dertekening van het verdrag viel
samen met het tweede staatsbe
zoek van bondspresident Ri
chard von Weizsacker aan
Tsjecho-Slowakije sinds de val
van het communistische regime
in Praag in 1989.
De ministers van buitenland
se zaken van Duitsland en Tsje-
choslowakije, Hans-Dietrich
Genscher en Jiri Dienstbier, on
dertekenden het verdrag, dat
een overeenkomst uit 1973 tus
sen de Bondsrepubliek, en
Tsjecho-Slowakije vervangt. De
parlementen van beide landen
moeten de overeenkomst nog
ratificeren. Pas dan zijn beide
landen aan het verdrag gebon
den.
De nieuwe overeenkomst ga
randeert dat de Tsjechoslo-
waakse-Duitse grens vastligt en
niet veranderd kan worden.
Verder is afgesproken dat Dui'i-
land zich sterk zal maken voor
het EG-lidmaatschap vtm
Tsjecho-Slowakije en zijn er ook
garanties afgegeven voor de
50.000 etnische Duitsers die in
Tsjecho-Slowakije leven. Zij zijn
vrij hun eigen taal, cultuur en
religieuze gewoonten uit te oe
fenen en te ontwikkelen.
Het nieuwe verdrag geeft
geen oplossingen omtrent vra
gen over eigendomsrechten van
verdreven Sudeten-Duitsers.
Duitsland heeft echter ook geen
herstelbetalingen uitgekeerd
aan Tsjechoslo waakse joden of
andere slachtoffers van het na
zisme. Om die reden heeft deze
groep protest aangetekend te
gen het nieuwe verdrag. Havel
meende echter dat „problemen
die geërfd worden van de ge
schiedenis niet door één bezoek
of één verdrag kunnen worden
opgelost. Voor dat proces is tijd
nodig."
In Tsjecho-Slowakije bestaat
ook oppositie tegen de overeen
komst, die een einde moet ma
ken aan 45 jaar spanning tussen
beide landen. Politici uit de oos
terse republiek Slowakije ma
ken bezwaren tegen het feit dat
het verdrag de onafhankelijk
heid van Slowakije tijdens de
Tweede Wereldoorlog niet er
kent. Slowakije was tussen 1939
en 1945 een fascistische staat en
een marionet van Nazi-Duits-
land.
Soldaten dwingen parlement tot snelle keuze
verslaggevers en fotografen te
verspreiden. De OAS-ontmoe-
ting ging gewoon door, zonder
dat op de storing werd gerea-
Onder druk van met de coupplegers samenwerkende sol
daten, die het gebouw van het Congres onder vuur na
men, hebben Haïtiaanse parlementsleden gisteravond
Joseph Nerette, lid van het Opperste Gerechtshof, be
noemd tot interim-president. De diplomatieke inspan
ningen om de afgezette president Jean-Bertrand Aristide
in zijn functie te herstellen leken te falen, terwijl in de
hoofdstad geweervuur werd gehoord.
PORT-AU-PRINCE Rtr-AFP-DPA
Op het vliegveld van Port-au-
Prince drongen gisteravond sol
daten een bijeenkomst binnen
waarbij vertegenwoordigers van
de Organisatie van Amerikaanse
staten (OAS) met de coupleiders
onder generaal Cédras over de
terugkeer van Aristide zouden
onderhandelen. De OAS-dele-
gatie zou het Caribische eiland
inmiddels onder dwang van de
militairen hebben verlaten.
De soldaten overweldigden
Aristides vroegere campagnelei
der Evans Paul en sleepten hem
weg. Evans riep verslaggevers
toe dat hij naar Venezuela zou
worden gezonden, waar Aristide
in ballingschap verblijft. Een
soldaat vuurde in de lucht om
De ministers van buitenland
se zaken van de OAS bespreken
vandaag in Washington op
nieuw de toestand op Haïti. De
Amerikaanse minister Baker zei
eerder tijdens een spoedzitting
van de OAS dat indien de diplo
matieke inspanningen voor de
terugkeer van Aristide niets op
leveren „wij nieuwe stappen
moeten overwegen".
Volgens de New York Times
heeft de Amerikaanse regering
haar standpunt gewijzigd en
wordt Aristide niet meer on
voorwaardelijk gesteund. Was
hington zou eisen dat de afge
Honderden Haïtianen vluchten voor het geweld in de hoofdstad Port-au-Prince.
FOTO AFP CAROL GUZY
zette president openlijk het ge
weld afzweert en zich bereid
verklaart de macht te delen met
het parlement. De Amerikaanse
regering zou impliciet hebben
gezegd dat Aristide deels ver
antwoordelijk is voor zijn eigen
val omdat hij de vorming van
milities onder zijn aanhangers
heeft aangemoedigd.
Een afgevaardigde die zijn
naam niet wilde noemen, zei
voor de telefoon dat ongeveer
150 soldaten gistermiddag het
Kroatische brandweerlieden spuiten op de smeulende resten van legerbarakken in Mala Buna, e
soldaten in de barakken gaven zich na urenlange gevechten over.
DEN HAAG GPD
Duitsland steunt de Nederland
se voorstellen voor de Europese
politieke eenwording op hoofd
lijnen toch. Dat zei de Duitse
staatssecretaris voor Europese
zaken Stavenhagen gisteravond
voor de BBC-televisie. „Als we
macht en bevoegdheden aan
Europa overdragen, is een sterk
en machtig Europees Parlement
onontbeerlijk", aldus Stavenha
gen.
Verhoging van het democra-
tisch gehalte van de EG-besluit-
vorming en versterking van het
Europees parlement vormden
de kern van het Nederlandse
ontwerp-verdrag voor een Eu
ropese Politieke Unie (EPU).
Dat werd vorige week echter
door Duitsland en negen ande
re lidstaten naar de prullenbak
verwezen.
Afgelopen weekeinde werd
Nederland als EG-voorzitter op
nieuw te kijk gezet door Duits
land en Frankrijk. De landen
belegden achter de rug van EG-
voorzitter Van den Broek om
een nieuwe vergadering over de
Europese Politieke Unie. Frank
rijk is van oudsher voorstander
van samenwerking tussen
reegringen onderling in de EG.
Duitsland zag altijd meer in een
sterke Europese volksvertegen
woordiging.
Stavenhagen dreigde gister
avond voor de BBC-camera
zelfs dat hij de monetaire een
wording van Europa zal torpe
deren als de EG geen democra
tischer karakter krijgt.
ACHTERGROND
CORRESPONDENT OOSTEUROPA RUNA HELLINGA
Militair zal een van beide partijen in de
burgeroorlog in Kroatië de overwinning be
halen. Naar het zich laat aanzien worden
dat de Serviërs en het Joegoslavische leger.
Ondanks illegale wapenaankopen en de
verovering van tanks en ander materieel uit
een aantal kazernes, zijn de Kroaten verre
weg de zwakkere partij. Ze zullen volgens
experts van het Internationale Instituut
voor Strategische Studies in Londen waar
schijnlijk binnen een paar weken zijn ver
slagen.
Maar moreel is in deze oorlog geen over
winning mogelijk. Geen van beide partijen
staat 'in zijn recht' en beide partijen heb
ben op deze confrontatie aangestuurd. De
Kroatische president Tudjman heeft de on
afhankelijkheid van Kroatië op zeer korte
termijn doorgedreven, al was duidelijk dat
de Servische minderheid zich daar met ge
weld tegen zou verzetten en dat hij interna
tionaal niet op steun kon rekenen.
Zijn Servische collega Milosevic heeft op
zijn beurt vreedzame oplossingen zoals de
vorming van een confederatie stelselmatig
geblokkeerd en de Servische bevolking met
een hetze tegen 'de Ustasha's in Zagreb'
opgezweept tot een extreem anti-Kroati-
sche houding. Ustasha is de naam van de
fascistische organisatie die tijdens de Twee
de Wereldoorlog de kant van de nazi's koos
en verantwoordelijk is voor een massa
moord op Serviërs.
De oorlog in Kroatië neemt steeds grim
miger vormen aan. Voor redelijke stem
men is al lang geen plaats meer. Het is
de oorlog van de nationalistische waan
zin, een oorlog die evenzeer op het slag
veld wordt gevoerd als in de media.
Twee leiders (de Kroaat Tudjman en de
Serviër Milosevic), beiden ijdel, beiden
belust op macht hebben vanuit hun ze
tels in Zagreb en Belgrado een situatie
gecreëerd waarin uiteindelijk alleen
maar verliezers zullen zijn.
De voorzitter van de vredesconferentie in
Den Haag, Lord Carrington, merkte terecht
op dat het schieten pas stopt als beide par
tijen dat echt willen. En dat is niet het geval.
Ondanks de grote verliezen ziet Kroatië nog
steeds een belang bij voortzetting van de
oorlog. De republiek gokt erop dat de
slachtofferrol de internationale gemeen
schap eindelijk tot de lang verwachte er
kenning zal bewegen.
Bovendien kan een staakt-het-vuren mo
menteel alleen maar verlies van grondge
bied betekenen. Dus gaat de oorlog verder.
Over het uiteindelijke aantal slachtoffers
valt nog niets te zeggen, dat loopt tot nu toe
naar schatting in de duizenden. De meeste
doden zijn militairen en militiemensen van
beide zijden, maar de burgerbevolking is
ook zwaar getroffen.
Zeker is in ieder geval dat de materiele
schade enorm is. Een groot deel van Kroatië
is al weken lang frontgebied, hele steden en
dorpen zijn met de grond gelijk gemaakt of
zwaar getroffen: Gospic. Petrinja, Vinkovci,
Vukovar, Tenja, Tovamik, Zadar, Glina,
Pakrac, Dubrovnik, de reeks is lang en de
vernietiging bruut.
Joegoslavië had dit jaar een record-oogst,
maar desondanks dreigt er voedselschaar
ste. De schade die de oorlog aan de econo
mie brengt, kan pas op de lange termijn
worden becijferd. Maar de belangrijkste
bron van buitenlandse deviezen, het toeris
me, is voor de komende jaren opgedroogd.
Nog los van de schade aan toeristische ste
den als Zadar en Dubrovnik zal het lang du
ren eer het massatoerisme zich weer in de
ze regio waagt.
Zeker is dat na beëindiging van de gevech
ten de ellende voor de burgerbevolking niet
is afgelopen. Dorpen waar buren elkaar ooit
zonder probleem een kopje suiker leenden,
zijn nu hopeloos verdeeld tussen Serviërs
en Kroaten. Vriendschappen zijn verbro
ken, gemengde huwelijken stukgelopen. Tal
van mannen zijn vervuld van wraak.
De oorlog zal de wederzijdse terreur niet
stoppen: staatsterreur tegen de bevolkings
groep die heeft verloren, terrorisme van de
kant van de verliezer. In Kroatië wordt een
nieuw Noord-Ierland geboren.
parlementsgebouw hadden be
zet. Hij voegde hieraan toe dat
de soldaten het gebouw met
tanks hadden aangevallen en in
het gebouw hadden gevuurd.
Niemand raakte gewond, maar
enkele afgevaardigden waren
met geweerkolven geslagen, al
dus de zegsman. „Zij dwingen
ons, tegen onze wil, het artikel
toe te passen waardoor Aristide
wordt vervangen," zei de bron.
Duizenden Haïtianen zijn gis
teren uit vrees voor nieuwe ge
vechten, gevlucht uit de hoofd
stad Port-au-Prince. Velen die
de hoofdstad verlaten zijn bang
dat een multinationale militaire
troepenmacht naar Haïti ge
stuurd zou kunnen worden om
Aristide weer in het zadel te hel
pen en vrezen dat dit tot een
golf van nieuw geweld zal leiden
in het land, waar sinds de mili
taire staatsgreep van een week
geleden al 250 doden zijn geval
len.
Kroatië en Slovenië onafhankelijk
UUBUANA-ZAGREB Rtr-AP
President Kucan ontvangt van
daag het eerste Sloveense pas
poort, met het nummert
000001. Hij moet het echter
voorlopig nog in zijn zak hou
den omdat er behalve de Balti
sche republieken nog geen lan
den zijn die de Sloveense onaf
hankelijkheid hebben erkend.
Hongarije en Oostenrijk zouden
echter bereid zijn de Slovenen
met hun nieuwe paspoorten
toegang te verlenen.
Slovenië richt vandaag ook
grensposten in langs de 564 ki
lometer lange grens met Kroa
tië. Daarvoor zullen dezelfde
bepalingen gelden als aan de
andere grenzen, aldus een
woordvoerder in Ljubljana.
Slovenië en 'buurland' Kroa
tië verklaarden zich vanmorgen
onafhankelijk van Joegoslavië.
Beide republieken hadden be
gin juli, op verzoek van de Eu
ropese Gemeenschap, hun on
afhankelijkheid drie maanden
opgeschort. Dit mortuarium
liep om middernacht af.
De opschorting van de onaf
hankelijkheid was een onder
deel van het Akkoord van Brio-
ni, dat een einde maakte aan de
korte oorlog in Slovenië. Op het
eiland Brioni werd onder lei
ding van 'vredesstichter' Van
den Broek verder echter met
geen woord gesproken over
Kroatië, waar even later een
werkelijke burgeroorlog uitbrak.
Slovenen en Kroaten zijn ach
teraf erg verbolgen over het ak
koord, dat niet tot vrede in Joe
goslavië heeft geleid. Terwijl in
Kroatië de strijd met de dag ver
bitterder wordt, zijn de Slove
nen vooral teleurgesteld over
het 'onnodige' uitstel van de
onafhankelijkheid.
Slovenië zal nog wel blijven
deelnemen aan de vredesconfe
rentie over Joegoslavië. „We
hebben nog het een en ander te
goed uit de inboedel", aldus
Kucan tijdens een bezoek aan
Parijs eind vorige week. Kucan
werd daar ontvangen door pre
sident Mitterrand, die hem liet
weten dat van erkenning alleen
als gezamenlijke actie van de
EG sprake kan zijn. Kucan zei
verder dat Slovenië in Den Haag
nog meepraat om Kroatië mo
reel te steunen. „Verder leveren
we wapens, medicijnen, brand
stof en voedsel", aldus Kucan.
De Sloveense regering ver
klaarde gistermorgen dat alle fe
derale troepen het Sloveense
grondgebied voor 18 oktober
moeten hebben verlaten. ..Allen
die na die datum achterblijven
worden behandeld als leden
van een buitenlands leger", al
dus de regeringsverklaring. Fe
derale troepen die Slovenië niet
via Kroatië kunnen verlaten,
moeten vanuit de havenstad
Koper vertrekken.
Regering heeft geen zicht op probleem
BONN-FRANKFURT-KEULEN
Rtr-DPA-AP
De Duitse regering heeft giste
ren toegegeven dat het weinig
kan doen om het voortdurende
geweld tegen buitenlanders een
halt toe te roepen. „Geen enkel
federaal initiatief kan verzeke
ren dat er morgen geen geweld
meer is", zei regeringswoord
voerder Dieter Vogel.
Vogel zei dat een oproep aan
Duitse burgers om de buiten
landers te beschermen het eni
ge middel is waarover de Duitse
regering beschikt. Hij gaf hier
mee stilzwijgende steun aan
groeperingen die een burger
wacht hebben geformeerd om
woonoorden voor buitenlan
ders te bewaken tegen aansla
gen.
Het ontbreekt de regering aan
een duidelijk beeld van de om
vang van het groeiende rechts
extremisme en de motieven
achter de met name in de voor
malige DDR hand over hand
toenemende vijandigheden te
gen buitenlanders.
In een dezer dagen uitge
bracht rapport van de binnen
landse veiligheidsdienst, het
Bundesamt fur Verfassungs-
schutz, wordt opgemerkt dat
een adequate inventarisatie van
het probleem nog niet mogelijk
is en dat daarover nog slechts
fragmentarische informatie be
schikbaar is. „De belangrijkste
voorwaarde voor effectieve be
strijding van het poBtWOi R<'
weid ontbreekt daardoor." al
dus hut rapport, dat de titel
'Rechts extremisme in het ver
eende Duitsland act n nnten
en tendensen' draagt.
Volgens het rapport gaat het
politieke geweld in Oost-Duits-
land vooral uit van neonazisti-
sche jongeren, de zogeheten
skinheads. De overbelaste poli
tie in de nieuwe deelstaten
heeft bij het ontbreken van een
Verfassungsschutz zoals in het
westen nog onvoldoende juridi
sche middelen in handen om
„het kwaadaardige spook dat
voortkomt uit bruin bezinksel
en bekrompen en gewelddadige
vreemdelingenhaat afdoende
te bestrijden, aldus de schrijvers
van het rapport.
Gisteren werden in heel
Duitsland opnieuw tientallen
aanvallen op woningen en te
huizen voor asielzoekers en et
nische Duitsers uit Oost-Europa
gemeld. De aanvallers wierpen
brandbommen en stenen 00
een vluchteling uit Kroatië raak
te gewond door traangas. Sinds
het weekeinde zijn enkele tien
tallen verdachten aangehouden.
