Feiten
Jongeren laten het afweten
zzj
Wereldkinderdag
in de schuilkelder
in angstig Zagreb
Dinsdag 8 oktober 1991
Redactie: 023-150225 JANINE BOS MA ALTAN ERDOGAN RONALD FRJSART (chef) ONNO HAVERMANS PATRICK VAN DEN HURK HANS JACOBS MARGOT KLOMPMAKER JAN PREENEN SJAAK SMAKMAN
Vertalingen: MARGREET HESUNGA LUUTJE NIEMANTSVERDRIET Vormgeving: MARIANNE VERSCHUREN
2
'Wat kunnen ze ons allemaal aandoen?'
ZAGREB «PIET ARP
MARC CHAMPION THE INDEPENDENT
Als het luchtalarm voorbij is,
blijkt dat de regeringszetel van
president Tudjman met enkele
raketten is beschoten. Verder
lijkt weinig gebeurd te zijn. Die
vele andere dreunen in de
schuilkelder moeten afkomstig
zijn van het dertig kilometer
verderop liggende front. Ver
weg, maarneel dichtbij.
Tot het moment dat de deuren
van de kelder weer opengaan is
de onzekerheid groot. Generaal
A. Raseta kondigde enkele uren
eerder aan, dat de aanval op Za
greb elk moment kan beginnen.
Hij voert het vijfde Joegoslavi
sche leger aan. De aanval kan
niet uitblijven, omdat met de
Kroaten nu eenmaal niet te pra
ten valt, verklaart hij.
De kelder van het kinderzieken
huis van Zagreb bestaat uit een
aaneenschakeling van beton
nen ruimten. Achter elkaar,
door dikke deuren gescheiden.
Op stapelbedden van drie bed
den hoog liggen in totaal onge
veer 300 zieke kinderen dicht
op elkaar. De peuters delen hun
britsen, de wat grotere kinderen
liggen op de hoogste slaapplaat
sen. Een meisje van drie, vier
jaar ligt onbedaarlijk te huilen.
Tot zij wat speelgoed krijgt toe
gestopt. Een paar meisjes trek
ken zich niets aan van de lugu
bere sfeer in de hermetisch af
gesloten kelders. Ze giechelen
als ze eikaars haar kammen.
Wereldkinderdag
Kinderarts Fattorini had ver
slaggevers uitgerekend gisteren
naar zijn ziekenhuis gehaald als
onderdeel van de Wereldkih-
derdag. „Let wel, in Joegoslavië
is men zo gek dat het vandaag
ook de dag van de artillerie is."
De arts verwacht elk moment
dat het ziekenhuis helemaal on
dergronds, in de schuilkelders,
zal moeten werken wegens de
verwachte aanvallen op Zagreb.
In Vukovar, dat al maanden on
der vuur ligt en waar bijna geen
huis meer overeind staat, werkt
en medisch team van het Za-
grebse kinderziekenhuis al tij
den onder de grond.
Voor het eerst sinds het begin
van de gevechten in Kroatië drie
maanden geleden, brak gisteren
bij het ochtendgloren in Zagreb
iets los van de hysterie van een
hoofdstad onder vuur. Plotse
ling was de angst voor dreigen
de vernietiging tastbaar.
„Dit is het einde. Nee, het is het
begin, alleen nog maar het be
gin. Jachtbommenweipers,
tanks, raketaanslagenik weet
niet wat er gaat komen, maar
het zal verschrikkelijk zijn. Het
is verschrikkelijk", zei Vesna
Ivic terwijl ze zichtbaar ontdaan
uit de schuilkelder tevoorschijn
kwam na de aanvallen gisteren
middag op het regeringsge
bouw. De knal van een straalja
ger die de geluidsbarrière door
breekt, gevolgd door vier oor
verdovende explosies verander
de de presidentiële vertrekken
in een puinhoop. Ramen spron
gen en een zware houten deur
werd dertig meter weggeslin
gerd. „Wat kunnen ze ons alle
maal aandoen?" vroeg Vesna
onthutst.
Donker
Wie via Slovenië naar Kroatië
reist, gaat van het licht naar het
donker, van een republiek die
zich veilig genoeg voelt om haar
kerken 's nachts te verlichten
naar een volledig verduisterde
republiek. Het enige over de
grens zichbare licht was de
gloed van brandende barakken
ongeveer 25 kilometer van Za
greb en van lichtkogels die door
de Joegoslavische luchtmacht
werden afgevuurd om warmte-
zoekende raketten te misleiden.
Van de Sloveense grens naar
Het hernieuwde kamerlidmaat
schap maakte hem niet geluk
kig, maar de afstand tussen
Schaefer en politiek en ambte
narij lijkt vooral ontstaan door
zijn ervaringen bij de coördina
tie van wat 'de sociale vernieu
wing' had moeten worden.
Waar de doener Schaefer actie
bepleitte zag hij, te vaak, de
plannen smoren in trage poli
tieke besluitvorming of, zo mo
gelijk nog erger, het ambtelijk
moeras. En omdat hij niet van
halve maatregelen houdt, pro
beert hij zich daarvan in één
klap te bevrijden.
Schaefers oproep voor 'bewe
ging' steunt op een merkwaar
dige mengeling van waarheden
als koeien, borrelpraat en rake
waarnemingen, maar biedt he
laas eerder een meeslepend 'de
mocratisch vergezicht' dan een
reëel toekomstbeeld. Want
Schaefers algemeenheden ge
ven geen antwoord op de vraag
hoe besluitvorming op grond
van opvattingen over de wense
lijke ontwikkeling van de sa
menleving gestalte krijgt, en
hoe een ambtelijk apparaat
moet functionéren om die be
sluiten uit te voeren.
Een Commissie-Van Kemenade
ontwikkelde ideeën omtrent de
toekomstige organisatie van de
PvdA. Kok zet een Commissie-
Wolfson aan het werk die de
contouren moet schetsen van
een nieuw sociaal stelsel. Van
der Louw en zijn vrienden, die
over de problemen niet wezen
lijk anders lijken te denken dan
Kok en de zijnen, lopen daar
met eigen notities doorheen. En
Schaefer, wiens kritiek op de
huidige situatie ook al overeen
komst vertoont met die van de
PvdA-top, vlucht uit de partij
politiek in een vooral vage 'be
weging'.
Dergelijke verschijnselen zijn
in een partij-in-crisis weinig
verwonderlijk. Niéuwe maat
schappelijke problemen vragen
om eigentijdse antwoorden, die
niet moeiteloos kunnen worden
afgeleid uit overgeleverde soci
aaldemocratische ideeën, en die
de PvdA soms in conflict bren
gen met delen van de aanhang.
De PvdA hoeft zich daarom niet
al te zeer aan te trekken dat
haar coryfeeën elkaar het leider
schap en de vernieuwing van
partij en partijpolitiek betwis
ten.
Wel moet men zich er zorgen
over maken dat zich voorname
lijk politieke veteranen in de
strijd mengen. In de jaren zestig
probeerde een nieuwe generatie
via D66 en Nieuw Links in ile
PvdA de politiek te vernieuwen
en zelf aan het roer te komen.
Anno nu lijkt het de nieuwe ge
neraties koud te laten, wat er in
de politiek gebeurt. „Ik heb een
leuke baan", zegt Felix Rotten
berg, tien jaar geleden de hoop
van de PvdA-jeugd, „ik zie wel
wat er op me afkomt". Schaefer
probeert met zijn 'beweging' op
die onverschilligheid in te spe
len, maar voorlopig lijkt de ge
individualiseerde jongere te
zeer betrokken bij het eigen lot
en te weinig bij dat van de ge
meenschap om zich in een par
tij óf beweging te organiseren.
EN MENINGEN
Luchtalarm of niet, de kleintjes mogen hun voeding niet mislopen. Een verpleegster geeft een baby de fles in
de schuilkelder van het kinderziekenhuis In Zagreb. foto epa robertrajtic
WIM STEVENHAGEN
Zagreb is het maar 30 kilometer,
maar de rit duurde ruim vijf
uur. Kleine, spookachtige kon
vooien van auto's die zich zon
der verlichting moeizaam een
weg baanden naar Slovenië.
Burgers stonden naast hun hui
zen, gewapend met jachtgewe
ren, nerveus en onzeker over
wat hen te wachten stond. Al
leen hun silhouetten en gloei
ende sigaretten waren zichtbaar
in de van hoger hand opgelegde
verduistering. Bruggen naar de
stad waren van mijnen voorzien
en verlaten. Tot in het centrum
van de hoofdstad waren oudere
mannen en mannen van mid
delbare leeftijd in de weer met
het oprichten van barricades.
In de algehele paniek werden de
vluchtenden ingesloten tussen
de grens met Slovenië en de
stadsgrenzen van Zagreb. Vóór
hen ging de Sloveense grens
dicht, achter hen werden de
bruggen naar de stad afgeslo
ten. Stil en donker stonden de
auto's langs de kant van de weg
en wachtten tot het laatste
luchtalarm verstilde.
Over Van der Louw en Schaefer moet Kok zich niet zo veel zorgen maken
pouTie iüiSTEKT $TGO>S VAKËR leieföOM AF
- -WAAfwee tefcoefc BERKHT, (VAT IKI soiïmt
V& pBTtifiFoort ms noem uier ^oia>r Belooft»),is
Zou zo'n Wim Kok weieens een rustig ogenblik kennen? Misschien
deze week in het vliegtuig, als de minister van financiën op weg is
naar een ver, warm en mooi land. En zou hij zich dan, al is het
maar even, afvragen wat hem destijds bezielde toen hij zich bereid
verldaarde leider te worden van de Partij van de Arbeid? Er was
niets mis met z'n reputatie bij zijn afscheid als voorzitter van de
vakcentrale FNV. Hem wachtte toen ongetwijfeld een nette baan
bij bedrijfsleven of overheid, met een keurig salaris, zodat hij in eer
en deugd op weg had kunnen gaan naar z'n pensioen. En nu?
Als minister en vicc-premier
doet hij het zo gek nog niet, zegt
iedereen, 's Rijks Kas is bij hem
in betere handen dan bij zijn
voorgangers, en hij kan 't goed
vinden met z'n baas, de minis
ter-president. Maar hij is ook
nog eens leider van de sociaal
democratie, en in die rol staat
hij er minder florissant voor.
Heeft niet zo'n kwart miljoen
werknemers, sociaal-democra
ten vaak, op de vrije zaterdag in
Den Haag gedemonstreerd te
gen het regeringsbeleid? En al
wordt dat beleid gedragen door
PvdA én CDA, lijkt het er niet
sterk op dat Stekelenburg en de
zijnen het vooral Kok verwijten
dat er aan wao en Ziektewet
wordt getornd?
In ieder geval staat de PvdA er
in de opiniepeilingen weer
slechter voor dan bij vorige ge
legenheden. Onder die omstan
digheden kan het Kok nauwe
lijks troosten dat opiniepeiler
Maurice de Hond de PvdA-lei-
der nog steeds voor een (in be
ginsel) formidabel stem-
mentrekker houdt. De Hond?
Maar dat is toch dat vriendje
van Van der Louw, die met
Kombrink en Bomhoff Koks
ondermijnt?
partijleider, als
het goed gaat; maar bij tegen
slag ben je baas van een krab-
benmand.
Dat het rommelt in de PvdA is
op zichzelf geen mirakel. Als 't
tegenzit is een politieke partij
net een voetbalclub; er gaan
stemmen op die een andere
tactiek bepleiten, een nieuwe
'technisch directeur' voorstellen
en andere spelers willen. Lijkt
de huidige opwinding dus on
vermijdelijk, er is niettemin iets
vreemds mee aan de hand.
De Visser
Het herkenbaarst is nog het be
danken voor het partijlidmaat
schap van ex-kamerlid De Vis
ser. Hij vindt dat de PvdA-top
met de wao- en Ziektewetplan
nen een a-sociale weg is inge
slagen. Nu het partijcongres de
ze lijn ruim een week geleden
heeft goedgekeurd, belichaamt
de PvdA niet langer De Vissers
sociaaldemocratische idealen.
Blijkbaar verwacht hij weinig
van het PvdA-congres over her
ziening van het sociale stelsel,
dat volgend jaar maart wordt
gehouden. In dat geval immers
was De Visser PvdA-lid geble
ven, om er zijn best voor te
doen dat de PvdA haar sociale
gezicht 'herkrijgt'.
De stroming 'de PvdA weer
sociaal', even oppositioneel als
De Visser en ook duidelijk her
kenbaar, richt zich wél op het
voorjaarscongres. Al is die groep
ontstaan uit protest tegen de
André van der Louw. foto cpd
ceeszorn
kabinetsplannen met wao en
Ziektewet, dat betekent niet dat
de aanhangers ervan tegen ie
dere hervorming van ons socia
le stelsel zijn. Wel zijn ze be
zorgd dat na zo'n hervorming
de PvdA niet langer de partij is
waarbij de belangen van men-
sen-in-moeilijkheden veilig zijn.
Daarom wachten ze niet af wat
de PvdA-leiding aan nieuwe
ideeën op tafel legt, maar zijn ze
zelf aan het werk gegaan, heb
ben PvdA-leden gevraagd hun
ideeën omtrent een betaalbaar,
uitvoerbaar en rechtvaardig so
ciaal stelsel op papier te zetten
en hopen daarover, tegen het
einde van dit jaar, te kunnen
rapporteren.
Van der Louw
Veel meer bombarie dan over
De Visser of de actiegroep 'de
PvdA weer sociaal' is ontstaan
over een stuk dat Van der Louw
heeft aangeboden aan partijlei
der Kok Van der Louw zelf
duidde het aan als 'onconven
tionele notitie', maar anderen
hebben het gebrandmerkt als
poging Kok ten val te brengen.
De drukte over Van der Louws
stuk is begrijpelijk Gold ex-
Nieuw Linkser Van der Louw
vroeger niet als mogelijk bpvol-
ger van Den Uyl? Is hij daarom
misschien jaloers op Kok en zag
hij wellicht in Koks huidige pro
blemen een mogelijkheid als
nog een greep te doen naar het
partiileiderschap?
Zelf ontkent hij dat met klem,
maar wie zijn stuk leest kan zich
moeilijk onttrekken aan de in
druk dat hij, of zijn omgeving,
ten minste met de gedachte
hebben gespeeld Van der Louw
op de plaats van Kok te zetten.
Zo laten de opstellers van Van
der Louws notitie weinig heel
van Kok als partijleider. Alleen
daarom al is net alleszins begrij
pelijk dat Kok niet gelukkig is
met de notitie. En de suggestie
Van der Louw voorzitter te ma
ken van een commissie die,
buiten elk bestuurlijk PvdA-or-
gaan om, politiek en organisatie
van de partij op geheel nieuwe
leest moet schoeien, ziet Kok te
recht als bedreiging van zijn lei
derschap.
Daarmee is niet gezegd dat
Kok en zijn aanhang erg ver
standig op Van der Louws erup
tie hebben gereageerd. Van der
Louw is, na zijn ongelukkig ver
lopen ministerschap in het mis
lukte kabinet-Van Agt/Den Uyl,
geen serieus te nemen kandi
daat-partijleider meer geweest.
Tegelijkertijd lijkt het erop dat
z'n ideeën, zeker zolang ze niet
op een goudschaaltje worden
gelegd, grotendeels overeenko
men met wat aan opvattingen
leeft bij Kok en de zijnen. Al had
Kok Van der Louws voorstel tot
instelling van een commissie
beargumenteerd terzijde moe
ten schuiven, hij had dan toch
nog ruimte genoeg gehad om te
proberen Van der Louw voor
zich te winnen. De Rotterdam
mer heeft nog voldoende gezag
om aanhang te mobiliseren, en
Kok heeft bij de vernieuwing
van zijn partij de hulp nodig
van iedereen die het, al is het
maar gedeeltelijk, met hem
eens is.
Een minder verkrampte Kok
had daarom Van der Louw be
dankt voor zijn inspanningen,
minstens de suggestie gewekt
met zijn voorstellen rekening te
houden en Van der Louw een
positie toegekend in het geheel
van plannen dat eerst tot een
gemoderniseerde PvdA, en ver
volgens tot een nog bredere
Progressieve Volkspartij moet
leiden. Van der Louws bijeen
komst op 27 oktober in De Rode
Hoed in Amsterdam was dan
niet tégen, maar vóór Kok ge
weest.
Betreffen Van der Louws
voorstellen een hervorming van
de PvdA als voorbereiding op
progressieve samenwerking,
zijn partijgenoot Schaefer heeft
zich daarvan geheel losgezon
gen. Schaefer heeft, in navol
ging van veel kiezers, geen fidu
cie meer in politieke partijen.
Schaefer? Ook hij heeft veel
voor de PvdA betekend, deed
vooral als Amsterdams wethou
der voortreffelijk werk, werd on
voldoende gewaardeerd toen hij
terugkeerde in de Tweede Ka
mer waar de gepolijster sociaal
democratische nieuwkomers
hem voor te bonkig hielden.
Zagreb: voltreffer op
presidentieel paleis;
Kroatische leiders, president
en premier Joegoslavië
ontsnappen aan de dood.
IGevechten in Slavonic
duren voort.
Zadar en Dubrovnik
omsingeld en
beschoten. Unesco
vraagt om
bescherming
Dubrovnik.
HONGARIJE
Slovenië
sisako Kroatië osijek
Plitvice
Bosnië
Hercegovina
Sibenik
iDubrovniki
fMontenegrc
Kok en Wöltgens krijgen toch de handen op elkaar tijdens het extra PvdA-congres, twee weken geleden, ipv^
anp marcel antqnisst
