Economie
Suikeroom'
Japan gaat in
de showbiz
En de akkerbouwer, hij ploegde voort
Dinsdag 8 oktober 1991
NIEUWSLIJN
Grote reorganisatie bij Frico-Domo
President-directeur Olieslager van de coöperatieve zuivelonder
neming Friesland (Frico Domo) heeft gisteren de vakbonden op
de hoogte gebracht van een forse saneringsoperatie, waarbij
honderden arbeidsplaatsen op de tocht staan. Bij de onderne
ming werken 4000 mensen in binnen- en buitenland. Pas nadat
de leden-veehouders vandaag met een brief zijn ingelicht, zal de
directie haar toekomstplannen nader uit de doeken doen. De
bonden willen met een reactie wachten tot ze de toonzetting
van die brief kennen, aldus FNV-regiobestuurder Heinen.
'Energiebedrijf mag PFP afsluiten'
Energiebedrijf PGEM in Arnhem mag van de Zwolse rechtbank
de stroom van het bijna failliete Lelystadse bedrijf Polder Food
Products (PFP) afsluiten, als dit bedrijf ruim 220.000 gulden
schuld niet betaalt. PFP wilde de afsluiting door middel van een
kort geding gisteren voorkomen. De voorraad ingevroren frites
van PFP is alleen al een half miljoen gulden waard. Verder zou
den kostbare machines stuk kunnen gaan, bestaat er gevaar dat
er ammoniakgassen ontsnappen en zou een zuiveringsinstalla
tie kunnen uitvallen. De waarde van PFP zou hierdoor kelderen
van 28 naar 9 miljoen gulden. Volgens de rechtbank heeft de
Hoge Raad echter uitgemaakt dat energiebedrijven wanbetalers
mogen afsluiten, behalve mensen met een minimum-inkomen.
Winst Peugeot meer dan gehalveerd
Het Franse autoconcern Peugeot SA, producent van de merken
Peugeot en Citroën, heeft in de eerste zes maanden van dit jaar
de nettowinst met 54 procent zien dalen tot 2,27 miljard frank
(749 miljoen gulden). Vooral onder invloed van de Golfcrisis en
een trage economische groei in de belangrijke afzetgebieden
Frankrijk, Spanje en Groot-Brittannië nam de omzet met 6,3
procent af tot 80,3 miljard frank (26,5 miljard gulden), zo maakte
de onderneming gisteren bekend. Het concern is voor de tweede
helft van 1991 veel optimistischer. De verkoop in zuid- en west-
Europa zal waarschijnlijk aantrekken en Peugeot verwacht veel
van nieuw modellen.
Curver maakt zich los van DSM
Kunststofproducent Curver, die vooral huishoudelijke produk-
ten maakt, heeft zich losgemaakt van het chemieconcern DSM
en gaat zelfstandig verder. De Nederlandse Participatie Maat
schappij (NPM) heeft de verzelfstandiging verzorgd. De speciaal
voor dit doel opgerichte onderneming CurTec Holding neemt
alle onderdelen van Curver over van DSM. Behalve de NPM ne
men Alpinvest Holding en directeur K. van Duyn van CurTec be
langen in het nieuwe bedrijf. De aandelenoverdracht heeft geen
gevolgen voor de 125 personeelsleden van de drie vestigingen in
Nederland, Duitsland en Frankrijk. Curver behoorde niet tot de
kernactiviteiten van DSM en daarom wilde het chemieconcern
er vanaf. Curver boekte vorig jaar een ozmet van 29 miljoen gul
den.
Kuwayt vraagt hulp British Petroleum
Kuwayt is in overleg met de oliemaatschappij British Petroleum
(BP) over hulp bij het herstel van de olieproduktie van het emi
raat. Dat heeft de olieminister van Kuwayt, Hamoed Al-Ruqba,
gezegd in een gesprek met het vakblad Middle East Economie
Survey (MEES) dat gisteren werd gepubliceerd. De bewindsman
liet voorts weten dat de activiteiten van BP beperkt zullen blijven
tot het uitvoeren van reservoir-studies en bepaalde manage-
mentstaken. Volgens MEES heeft het oliestaatje vooralsnog voor
BP gekozen omdat de maatschappij vóór de nationalisatie van
de olie-industrie in 1975 voor vijftig procent deelnam in Kuwayt-
se concessies. Daarnaast heeft de staatsoliemaatschappij van
het emiraat een belang van tien procent in BP.
Managementstijlen botsen steeds vaker
Steve Ross, de filmmagnaat uit Hollywood die vorig jaar
156 miljoen gulden verdiende met de fusie van Warner
Brothers en Time Ine, is dezer dagen naar Japan afge
reisd in de hoop dat hij daar even succesvol zal zijn als
andere studiobazen die de bedevaart voor hem hebben
ondernomen.
NEW YORK LARRY BLACK
THE INDEPENDENT
Nu Time Warner gebukt gaat
onder een schuldenlast van
ruim 31 miljard gulden, heeft
Ross 3,5 miljard gulden nodig.
En hij heeft alle reden om aan
te nemen dat de één of andere
Japanse electronica-gjgant, in
dit geval Toshiba, bereid zal zijn
hem deze som te lenen.
Voor Hollywood en de rest
van de Amerikaanse showbiz, is
Japan de grote suikeroom ge
worden. Nu concerns zoals So
ny en Matsushita financiële
steun verlenen aan televisiestu-
dios, platenmaatschappijen en
filmmakers „lijkt het soms alsof
half Los Angeles voor de Japan
ners werkt", aldus een impres-
sario. In de afgelopen drie jaar
hebben deze bedrijven ruim 52
miljoen gulden geïnvesteerd in
de Amerikaanse amusements
industrie. De controle blijft in
handen van Amerikaanse direc
teuren, die ongelimiteerd che
ques lijken te kunnen uitschrij
ven aan producenten, agenten
en sterren.
Anders dan zijn collega's van
MCA/Universal Studios, Co
lumbia Pictures en CBS Re
cords, gaat Ross niet naar Tokyo
in de verwachting terug te keren
als een werknemer van Toshiba.
Toch is dat het overwegen
waard. Sony bijvoorbeeld legde
vorig jaar 2,6 miljard gulden op
tafel om twee onafhankelijke
producenten, Peter Guber en
jon Peters, in dienst te nemen
om de filmstudio te runnen.
Vervolgens hoestte Sony 70
miljoen gulden op om Peters,
een voormalige Hollywood-kap-
per, ertoe te bewegen het be
drijf weer te verlaten. Het kostte
nog eens 70 miljoen om de ban
den te verbreken met Walter
Yetnikoff, de directeur die Sony
voor 140 miljoen gulden had in
gehuurd om CBS Records te
Een gouden handdruk van 70
miljoen gulden was er afgelo
pen woensdag ook voor Frank
Price, de producer die anderhalf
jaar geleden door de elektroni-
ca-gigant werd aangezocht om
dochteronderneming Columbia
te runnen. Guber verving Price
door zijn tennismaatje, Mark
Canton.
Personeelsbeleid
„Er is niets aan de hand", zei
Sony-topman Akio Morita vori
ge week in een interview. „U
moet onthouden dat we onze
les hebben geleerd in onder-/
zoek en ontwikkeling: Je inves
teert en het duurt tien jaar voor
dat je iets van het geld terug
ziet." In heel Los Angeles heeft
Sony dan ook maar één mana
ger die op de enorme investe
ringen toeziet.
De Japanners tonen zich op
zijn zachtst gezegd geduldige en
goedige investeerders in Holly
wood. Die reputatie hebben ze
zich inmiddels ook verworven
als het gaat om de behandeling
van de duizenden fabrieksarbei
ders die nu al in de Verenigde
Staten voor ze werken.
In de tien jaar dat de Japanse
'transplants' (Amerikaanse be
drijven in Japanse handen, red.)
zich als een olievlek over het
land hebben verspreid, zijn de
klachten over de Japanse han
delspraktijken verstomd. De
Amerikanen maken zich nu eer
Werkneemsters van de Sony-platenperserij in Haarlem, voorheen CBS. Het Japanse bedrijf betaalde kapitalen voor de overname van de Ameri
kaanse amusementsgigant Steeds meer concurrenten volgen dat voorbeeld. united photos de bt*r
der zorgen over het personeels
beleid. De arbeiders zijn over
het algemeen echter aange
naam verrast door de mate van
inspraak en de zekerheid die ze
van de Japanners krijgen. De
verwachting dat „ze allemaal
robots zouden worden zoals
een oud-vakbondsleider zei, is
niet uitgekomen.
Een heel ander verhaal is de
manier waarop de Japanners
met het midden- en hoger ka
der omspringen. Buitenlandse
bedrijven in Japan worden ver
plicht Japanners in te huren
voor de hogere functies. Japan
se bedrijven in Amerika daaren
tegen hebben hun eigen mana
gers in grote getalen geïmpor
teerd.
Playboy
Bij recente hoorzittingen in het
congres was te horen dat niet-
Japanners worden uitgesloten
van de plaatsen waar de beslis
singen vallen, dat routinematig
wordt gediscrimineerd bij aan
stelling en promotie en dat
sommige Japanse meerderen
zich zelfs racistisch opstellen.
Voormalige werknemers be
schuldigden de dochtermaat
schappijen er twee weken gele
den van dat ze Amerikanen ge
bruiken om Japanse managers
op te leiden, die dan vervolgens
20 tot 60 procent van de hogere
functies gaan bezetten. De zit
ting werd een soort mediacircus
toen een assistent-verkoopleid
ster van Sumitomo in Chicago
met een miniscuul slipje en een
Playboy begon te zwaaien, om
te bewijzen dat haar Japanse
bazen haar seksueel zouden
hebben lastiggevallen.
Het congres hoorde echter
ook dat steeds meer benadeelde
Amerikaanse managers met
succes rechtszaken voeren te
gen Japanse bedrijven als
Matsushita, Sumitomo en NEC.
Zo dwong een voormalige mar
keting-manager Ricoh een
schadevergoeding af, nadat hij
was ontslagen. De man had
aangetoond dat het bedrijf hem
eerst een verkoopnetwerk voor
optische schijfjes had laten op
zetten, om hem vervolgens te
vervangen door een minder er
varen Japanner.
Er is geen hard cijfermateriaal
over benadeling van Amerika
nen, maar studies wekken de
indruk dat de Japanse dochter
bedrijven relatief weinig vrou
wen en leden van raciale min
derheden aanstellen. Pat
Choate, die vroeger als rege
ringscommissaris toezicht hield
op buitenlandse investeringen
in Tennessee, zegt dat er „een
duidelijk patroon van beper
king" is. Choate schreef vorig
jaar een boek over de Japanse
lobby in Washington. „Net zoals
we de wet nodig hadden om
Amerikaanse bedrijven te dwin
gen vrouwen en zwarten in
dienst te nemen, zullen we de
Japanners moeten gaan bevelen
om Amerikanen fatsoenlijke
promotiekansen te geven", zegt
hij.
'Relatie-management'
De Japanners geven toe dat ze
zwaar leunen op hun eigen
managers, maar dat heeft vol
gens niets met racisme te ma
ken en alles met de cultuur in
hun bedrijven. „Er is geen spra
ke van dat Japanse bedrijven
zich hier slecht hebben gedra
gen", zegt Yoshihiro Tsurumi,
professor in de internationale
handel aan de New Yorkse
Baruch-Universiteit. „We zien
hier alleen wat er gebeurt als
ambitieuze, carrière-gerichte
Amerikaanse managers opbot-
sen tegen het traditionele Ja
panse 'relatie-management'."
Het is volgens Tsurumi en an
deren geen toeval dat het on
derwerp nu zo in de belangstel
ling staat. De regering Bush
hoopt volgend jaar herkozen te
worden door te laten zien dat ze
de 'kampioen van gelijke kan
sen' is. „Het mooie van de Ja
panners is echter dat niet ge
zegd kan worden dat ze één
groep discrimineren, maar alle
Amerikanen: zwarten, blanken,
vrouwen en Spaanstaligen",
zegt Tsurumi.
Het exploiteren van anti-Ja
panse sentimenten is volgens
hem echter gevaarlijk. Het
sterkt neo-nationalisten aan
beide zijden van de Atlantische
Oceaan en het het zou Japanse
bedrijven ertoe kunnen brengen
hun investeringen nog eens te
heroverwegen, zo waarschuwt
Tsurumi. Hij voorspelt dat de
Japanse praktijken zullen veran
deren, zodra de Japanse mana
gers een loyaal kader van bui
tenlandse vakmensen om zich
heen hebben verzameld.
Matsushita is bijvoorbeeld al
begonnen met een uitgebreid
uitwisselingsprogramma: twee
honderd Duitemandse mana
gers gaan voor twee jaar naar
het hoofdkantoor in Osaka.
Handelsbalans
Tsurumi, Choate en Ross zijn
het over één ding in elk geval
eens: De Japanners zullen zich
de komende jaren steeds dlch
ter bij de Amerikaanse en Eu
ropese markt nestelen, binnen
de grenzen van nieuwe han
delsblokken, en zullen daarom
in de komende jaren meer en
meer Amerikanen en Europea
nen in dienst nemen.
.Amerika zal op den duur ge
noeg krijgen van een negatieve
handelsbalans van 136 miljard
gulden met Japan, net als Euro
pa. Ze zullen er serieus iets aan
willen doen", waarschuwt
Choate. „De Japanners weten
dat hun activiteiten een 'Ameri
kaans gezicht' zullen moeten
hebben als dat moment daar
'Er hoeft maar iets te gebeuren, en we zijn er weer'
Ze leven dus nog, de Neder
landse akkerbouwers. Onte
vreden zijn ze ook nog steeds.
Daar kwamen de twaalf land
bouwministers van de Europe
se Gemeenschap vorige week
in het Friese Beetsterzwaag
achter. Met luide knallen van
vogelverschrikker-kanonnen
maakten boze boeren een ein
de aan de rust in het hotel. Een
blokkade met honderdvijftig
trekkers en de dreigende inzet
van de Mobiele Eenheid: het
leek warempel even op de
hoogtijdagen van de winter
van 1990, toen boze boeren
drie weken lang het hele land
ontregelden.
SWIFTERBAND WILCO DEKKER
Het was niet echt gemakkelijk
om de actie in Beetsterzwaag
van de grond te krijgen, geeft
Klaas Dijkstra toe. „Het is een
drukke tijd voor de akkerbou
wers vanwege de oogsttijd.
Maar het zou raar zijn als de
landbouwministers van de EG
in het noorden van Nederland,
midden in een belangrijk land
bouwgebied, in een duur hotel
ongestoord informeel hadden
kunnen babbelen over allerlei
maatregelen die ons aan alle
kanten raken. Deze bijeenkomst
vroeg om een actie."
Klaas Dijkstra werd in de win
ter van vorig jaar bijna een Be
kende Nederlander, als woord
voerder van de massaal actie
voerende akkerbouwers. Zijn
bedrijf in Swifterbant, in de Fle-
vopolder, zag hij in die tijd vrij
wel niet. Dat is de laatste tijd
duidelijk veranderd. Op een
min of meer mislukte actie in
Brussel na, werd van de boeren
nauwelijks meer iets vernomen.
„We hebben ze vorige week la
ten zien dat we er nog zijn en
dat ze rekening met ons moeten
Boerenactieleider Klaas Dijkstra: „Drie weken lang in het hele land actie
voeren, dat was eenmalig.foto cpd cees zorn
opgebouwd. Terwijl we altijd
gestimuleerd werden meer en
beter te produceren", zegt Dijk
stra.
„Ons inkomen loopt steeds
meer terug. Toekomstperspec
tief wordt ons niet geboden.
MacSharry wil lagere prijzen en
inkomenssteun voor de boeren.
Maar wij willen geen inkomens
steun, wij willen ons geld zelf
verdienen. Boeren zijn onder
nemers, die moet je niet aan het
eind van het jaar hun handje op
laten houden. Daèr protesteren
we tegen".
Vraag is in hoeverre de Ne
derlandse akkerbouwers, vooral
die in het Noorden, in Zeeland
-en de IJsselmeerpolders, bereid
zijn de trekkers weer de weg op
te sturen. Zes van de tien Ne
derlandse boeren zijn tegen de
Graanoverschotten
De Nederlandse akkerbouwers
begrijpen best dat het EG-land-
bouwbeleid, met de dure ge
subsidieerde graanoverschot
ten, op de helling moet. Maar
de manier waarop de Ierse EG-
landbouwcommissaris MacS
harry dat wil bereiken via
produktieverlaging en verder
gaande prijsdaling deugt vol
gens hen niet.
„Het is net als met de wao, ie
dereen begrijpt wel dat het zo
niet verder kan. Maar hoe doe je
er iets aan? Wat MacSharry wil,
is niet eerlijk. Wij worden ge
straft voor het feit dat we effi
ciënte boerenbedrijven hebben
plannen om het Europese land
bouwbeleid te hervormen. De
monstraties om het tij te keren,
wijst een overgrote meerder
heid van de boeren echter even
eens van de hand, blijkt uit een
enquete van het vakblad Boer
derij.
Premies
De graanboeren staat, als MacS
harry zijn zin krijgt, een verla
ging van de interventieprijs
voor graan van 35 procent te
wachten. Zogenaamde hectare
toeslagen moeten deze inkom
stenderving goedmaken. Dat
zijn premies voor verplichte
braaklegging en inkomenstoe
slagen. Ruim 55 procent van de
akkerbouwers noemt deze plan
nen in de enquete slecht, een
kwart komt tot de kwalificatie
'matig'.
Opmerkelijk genoeg zijn
melkveehouders en boeren met
een gemengd bedrijf sterker in
de afwijzing van deze voorstel
len voor de akkerbouw, dan de
akkerbouwers zelf. De akker
bouwers lijken dus te accepte
ren dat er een einde gekomen is
aan de gouden tijden. Zij ploe
gen voort, zoekende naar wegen
om te redden wat er te redden
valt. Via de keuze voor andere,
meer winstgevende gewassen of
zelfs via een vertrek uit Neder
land.
Zo ook Willem Schaap uit het
Groningse Leermens. Bij de ac
ties van vorige winter was hij
nog voorman van de akkerbou
wers uit Noord-Nederland.
Schaap kiest nu eieren voor zijn
geld en verhuist aan het eind
van dit jaar naar de voormalige
DDR. waar hij een groot boe
renbedrijf heeft gepacht.
„Met de massale acties van
vorige winter hebben we gepro
beerd het landbouwbeleid op
een ander spoor te krijgen. Dat
is niet gelukt. Ik heb echter nog
een verantwoordelijkheid: die
voor mijn gezin", verklaart
Schaap zijn moeilijke keuze.
Schaap weet dat zijn verhuizing
naar Duitsland uitgelegd kan
worden als een vlucht. „De rat
ten verlaten het zinkende schip,
zoiets. Maar zo ligt het niet. Ie
dere boer kiest voor zijn eigen
oplossing. De akkerbouwers
zijn zeer teleurgesteld, we voe
len ons vies bij de neus geno-
„We hebben destijds de acties
gestopt toen de Commissie van
Wijze Mannen werd ingesteld.
Toen is er 90 miljoen gulden
vrijgemaakt voor de akkerbouw,
maar in de laatste begroting is
dat alweer gehalveerd tot 45
miljoen", legt Schaap uit. „Het
is allemaal niet fraai. De akker
bouwers proberen nu te redden
wat er te redden valt.".
Braks
Volgens Huib J. Silvis, coördina
tor van de werkgroep land
bouwpolitiek van de Land
bouwuniversiteit in Wagenin-
gen, waren Dijkstra en.de zijnen
afgelopen maandag in Beetster
zwaag in élk geval aan het juiste
adres. „Die massale protesten
in de winter van 1990 waren al
lemaal gericht tegen Braks, ter
wijl die er ook niet zoveel aan
kon doen. Het landbouwbeleid
wordt bepaald door de EG, dus
daar moet je ook protesteren.
De akkerbouwers kunnen niet
overal op sympathie rekenen.
Hun reputatie van 'vermogende
WD-boeren' die nu zij het eens
wat moeilijker hebben meteen
het land platleggen, achtervolgt
hen nog steeds. Toch toont Sil
vis begrip voor hun ontevreden
De protesten tegen het EG-land bouwbeleid legden in 1990 soms hele autosnelwegen lam. Boeren parkeer
den in februari van dat jaar hun tractoren op de A28 om massaal te gaan lunchen bij een wegrestaurant.
fotu anp ruup
heid. Daarnaast voelen de ak
kerbouwers zich miskend, zegt
de Wageningse deskundige. „Ze
hebben het gevoel dat in Neder
land de veehouderij en de tuin
bouw worden voorgetrokken.
En dat is ook zo, denk ik, hoe
wel nooit iemand het hardop
zal zeggen. Maar als de Neder
landse regering moet kiezen
tussen de akkerbouw en de eco
nomisch gezien veel belangrij
ker veehouderij en tuinbouw,
dan wordt de akkerbouw het
slachtoffer".
De plannen van MacShEtrry
zullen het zeker niet onge
schonden halen, meent Silvis.
„De twaalf ministers van land
bouw van de EG gaan er nog
van alles aan wijzigen, dat is
duidelijk. Maar dat neemt niet
weg de toekomst van de Neder
landse akkerbouw somber is. Al
sinds 1988 wordt door de EG
geprobeerd het graanoverschot
te beperken. Bij de zuivel heeft
de superheffing succes gehad,
maar net graanoverschot daalt
nog steeds niet".
Voor Piet Blaauw, parttime-
boer en Tweede-Kamerlid voor
de WD, is de strijd nog niet ge
streden. Hij-voorspelde onlangs
dat de boeren voor een 'hete
winter' gaan zorgen. ,Als we
zien, met alle respect, hoe Ne
derland op zijn kop staat als er
een paar procent van de wao
wordt afgenaaid, dan hebben de
akkerbouwers zeker recht van
spreken. Bij hen gaat het om 35
procent minder inkomsten. Die
idiote plannen moeten van ta
fel".
Of de akkerbouwers zich
daadwerkelijk massaal gaan
verzetten, durft Blaauw niet te
voorspellen. „Laat ik het zo zeg
gen, ik neem een stijgende tem
peratuur waar. Als straks het
bouwplan voor volgend jaar ge-
maakt moet worden, en men
gaat rekenen en begroten, dan
komt het besef weer terug dat
het zo niet kan. Dan komen die
emoties er weer. daar ben ik
van overtuigd".
Dat denkt actielèider KJaas
Dijkstra ook. Maar massale pro
testen als die van vorige winter
sluit hij uit „Zoiets als toen. dat
maken we niet meer mee. 1 >rie
weken lang in het hele land ar
tie voeren, dat was eenmaliR.
We moeten eerst de echte be
sluitvorming aftvachten. Bii de
boeren kan de actiebereidneid
vandaag nul, en morgen hon
derd procent zijn. Echt hoor. er
hoeft maar iets te gebeuren, en
we zijn er weer".
