Buitenland
Westen blij met
plan Gorbatsjov
#§2
Vuurgevecht Georgië
België eind november
vervroegd naar stembus
Premier Portugal houdt
absolute meerderheid
Zware gevechten tussen
Kurden en Iraakse leger
Kernwapeninitiatief Gorbatsjov uit nood geboren
Maandag 7 oktober 1991
Redactie: 023-150225 RONALD FRISART (chef) ONNO HAVERMANS HANS JACOBS JAN PREENEN Vertalingen: MARCREET H
E NIEMANTSVERDRIET Vocmgeving: ANDRIES DETMAR
Algemeen Nederlands Persbureau (ANP), Gemeenschappelijke Persdienst (GPD), Reuter (Rtr),
International Press Service (IPS)Associated Press (AP). Deutsche Presse Agentur (DPA), Agence France Presse (AFP),
BU EEN PLEZIERTOCHTJE meteen
toeristisch treintje in het Belgische
Dalhem zijn zaterdag zeven mensen
om het leven gekomen. Dertig reizi
gers raakten ernstig gewond. Het
treintje schoot dorr zijn remmen en
denderde van een heuvel af.
United Press International (UPI).
NIEUWSLIJN
Afghaanse koning bij vredesgesprek
De Afghaanse communistische regering, gematigde leden van
het islamitische verzet en de in ballingschap levende koning
Zahir Shah beginnen binnen een maand vredesbesprekingen.
De fundamentalistische rebellen weigeren echter deel te nemen
aan de besprekingen en zwoeren de aanval te verhevigen. Ook
president Najibullah zal niet deelnemen aan de gesprekken, die
waarschijnlijk in Genève worden gehouden onder toezicht van
de Verenigde Naties.
Gratis fietsen in Kopenhagen
In het centrum van Kopenhagen staan sinds het afgelopen
weekeinde vijfduizend fietsen die kostenloos kunnen worden
gebruikt. De rijwielen zijn aan speciaal daarvoor geïnstalleerde
statieven bevestigd. Door het werpen van een 20 Kronen-munt-
stuk opent het slot zich. Als de fiets aan het statief wordt beves
tigd kan men het geld weer terugkrijgen. De fietsen zijn opzich
tig geschilderd zodat dieven en helers direct tegen de lamp lo
pen als ze de fietsen niet terugbrengen.
Vredesactivist Nathan in gevangenis
Een Israëlische rechtbank heeft de vredesactivist Abie Nathan
gisteren veroordeeld tot achttien maanden gevangenisstraf we
gens een ontmoeting met de leider van de Palestijnse Bevrij-
dingsorganiatie (PLO), Yasser Arafat. Volgens de Israëlische wet
is contact met de PLO strafbaar.
Vliegramp Indonesië eist 180 levens
Moskou stopt testen van kernwapens jaar lang
In het Westen is enthousiast gereageerd op de ontwape
ningsvoorstellen van president Gorbatsjov van de Unie
van Soevereine Staten, de voormalige Sovjetunie. De
Amerikaanse president Bush verwelkomde Gorbatsjovs
reactie op zijn eigen voorstellen van een week eerder als
„goed nieuws voor de hele wereld". Minister Van den
Broek toonde zich als voorzitter van de EG „zonder meer
positief'.
De Joegoslavische troonopvolger Aleksander Karadjordjevic is zater
dag voor het eerst in zijn leven in Joegoslavië aangekomen. In Bel
grado waren gisteren 80.000 Serviërs op de been om hem toe te jui
chen. In een toespraak drong Aleksander aan op politieke vrijheid en
vrede in Joegoslavië. De Servische autoriteiten negeren zijn bezoek
volkomen en ziekenhuizen kregen de opdracht Karadjordjevic de
toegang te verweigeren, mocht hij een bezoek willen brengen een
gewonde soldaten.
foto ap dusan vrank
Minstens 180 mensen zijn om het leven gekomen toen een Her
cules C-130 militair transportvliegtuig van de Indonesische
luchtmacht zaterdag neerstortte op een gebouw in de hoofdstad
Jakarta. De Hercules raakte een gebouw en kwam neer in een
zuidelijke buitenwijk.
USS is speciaal lid IMF
De Unie van Soevereine Staten (ex-Sovjetunie) is tot het Inter
nationaal Monetair Fonds toegetreden als speciaal geassocieerd
lid. Daarmee krijgt Moskou de beschikking over technische bij
stand en expertise. President Gorbatsjov en IMF-voorzitter Mi
chel Camdessus bekrachtigden de overeenkomst zaterdag for
meel door het wederzijds overhandigen van brieven.
Eerste kandidaat opvolging Kaifu
De Japanse ex-minister van financiën Kiichi Miyazawa heeft
zich zaterdag kandidaat gesteld om Toshiki Kaifu op te volgen
als premier. De 71-jarige Miyazawa is ook minister van buiten
landse zaken en handel geweest. Hij is de leider van de op twee
na grootste factie van de Liberaal Democratische Partij, die al
sinds 1955 regeert in Japan. Ook de leiders van twee andere fac
ties hebben aangekondigd zich kandidaat te stellen.
Winst voor Oostenrijkste liberalen
De rechtse liberale partij van Oostenrijk (FPO) van de omstreden
Jörg Haider is gisteren als grote overwinnaar uit de bus gekomen
van de verkiezingen voor het parlement van Oberösterreich. Zo
wel de conservatieve Volkspartij als de sociaaldemocratische
SPO moest aanzienlijke verliezen incasseren.
MOSKOU-WASHINGTON
HANS GELEUNSE-HENK DAM
In navolging van de Verenigde
Staten zal ook de Sovjetunie alle
tactische kernwapens vernieti
gen. Gorbatsjov kondigde dat
zaterdagavond in een tv-toe-
spraak aan. Volgens het Ameri
kaanse ministerie van defensie
heeft de Sovjetunie 17.000 van
deze tactische of slagveldwa
pens, variërend van nucleaire
munitie tot korte-afstandsraket
Bush kondigde vorige week
ook aan de tactische kernwa
pens in Europa en Zuid-Korea
te verwijderen en het 'atooma
larm' voor de strategische bom
menwerpers op te heffen. Gor
batsjov ging verder. Hij kondig
de aan dat het totale aantal
kernkoppen voor de lange-af-
stands of strategische kernwa
pens wordt teruggebracht tot
vijfduizend. Dat is duizend
meer dan deze zomer in Mos
kou met Bush werd overeenge
komen in het zogeheten Start
akkoord.
Verder beloofde Gorbatsjov
het testen van kernwapens voor
de periode van een jaar stop te
zetten. Bovendien liet hij het ja
renlange Sovjet-veto op de ont
wikkeling van het Amerikaanse
SDI- of Star Wars-programma
vallen. Hij verwelkomde het
voorstel van Bush tot gezamen-
MOSKOU-TBIUSI Rtr-AFP
Regeringsgetrouwe veiligheidstroepen hebben zaterdag in de Geor
gische hoofdstad Tbilisi het vuur geopend op een groep van onge
veer 100 anti-regeringsgezinde betogers. De betogers hielden een
wake bij het parlementsgebouw Volgens ooggetuigen viel er ten
minste een dode.
De aanval op de betogers in de ochtend kwam na een nacht van
gevechten in Tbilisi tussen demonstranten, gesteund door afvallige
leden van de Nationale Garde, en veiligheidstroepen. Volgens Ra
dio Moskou kwam een persoon hierbij om het leven en werden 65
gewond
lijk onderzoek naar
tioneel verdedigingssysteem te
gen kemraketten. Andere sleu
telelementen uit Gorbatsjovs
twaalf minuten durende toe
spraak:
het 'atoomalarm' voor alle
strategische bommenwerpers
en 503 strategische kemraket
ten (waarvan 134 met meer dan
één kernkop) wordt opgeheven;
de kernkoppen van tegen
vliegtuigen gerichte raketten
worden uit actieve dienst ge
haald en deels vernietigd, deels
opgeslagen;
de omvang van de Sovjet-
strijdkrachten wordt met
700.000 man verminderd en op
3 miljoen gebracht (Bush had
een reductie van de Amerikaan
se strijdkrachten met een half
miljoen man aangekondigd);
alle nucleaire mijnen wor
den vernietigd, evenals een deel
van de tactische kernwapens
aan boord van oppervlaktesche
pen en onderzeeboten. Het deel
dat niet wordt vernietigd wordt
eveneens opgeslagen;
programma's voor de ont
wikkeling en/of modernisering
van korte- afstandswapens aan
boord van bommenwerpers en
nieuwe lanceerinrichtingen
voor strategische kernwapens
met meerdere kernkoppen wor
den geschrapt.
Gorbatsjov stelde voor om zo
snel mogelijk met Bush een
'kemwapentop' te houden.
Bush reageerde daar zaterdag
terughoudend op. Wel liet hij
doorschemeren dat de VS ook
het stopzetten van kernwapen
proeven bespreekbaar achten.
Washington heeft zich daar tot
nog toe steeds tegen verzet.
De Amerikaanse gijzelaar Terry
Anderson is volgens het Ameri
kaanse televisiestation CNN in
goede conditie. CNN heeft de be
schikking gekregen over een tele
visieband met daarop een in Liba-
n gemaakt vraaggesprek met
Anderson. In een korte vooraan
kondiging was de 43-jarige An
derson te zien terwijl hij recht in
de camera sprak. Hij zag er ge
zond en fris uit volgens mede
werkers van CNN zag hij er zelfs
„fantastisch" uit. Anderson was
een correspondent voor het Mid
den-Oosten van het persbureau
Associated Press, totdat hij in
1985 werd ontvoerd. foto ap
Een oude Russin kust demonstra
tief de marmeren trap van het
Lenin-mausoleum. Ongeveer dui
zend Russen protesteerden zater
dag op het Rode Plein in Moskou
tegen de ontluistering van Lenin, luider om zijn gebalsemde li-
die na de mislukte conservatieve chaam uit het mausoleum weg te
coup op vele plaatsen van zijn halen.
voetstuk is gestoten. foto afpvitalyarmand
Ook klinken de stemmen steeds
Oost-Europa
wil verdrag
met Navo
Polen, Tsjecho-Slowakije en
Hongarije willen snel een ver
drag met de Navo om een gro
tere veiligheid in Europa te ga
randeren. Met de burgeroorlog
in Joegoslavië in het achter
hoofd, zei de Poolse minister
van buitenlandse zaken Krzys-
ztof Skubiszewski gisteren dat
Polen, Tsjecho-Slowakije en
Hongarije vinden dat het hoog
tijd is dat de betrekkingen met
de Navo in een verdrag worden
geregeld. Skubiszewski deed
zijn uitlatingen na topoverleg in
Krakow tussen de Poolse presi
dent Lech Walesa, zijn
Tsjechoslowaakse collega Va
clav Havel en de Hongaarse
premier lozsef Antall.
Walesa, Havel en Antall na
men de Verklaring van Krakow
aan, waarin zij de jongste wa-
penbeheersingsvoorstellen van
de VS en de voormalige Sov
jetunie onderschrijven, maar
ook aandringen op grotere vei
ligheid in Oost-Europa. Antall
omschreef Joegoslavië als een
probleem voor heel Europa en
de wereld. Hongarije, dat aan
Joegoslavië grenst, moet dui
zenden Joegoslavische vluchte
lingen verwerken.
BRUSSEL. PETER DE VRIES
België gaat op 24 november
naar de stembus Dat heeft de
vrijdag afgetreden premiet Mar
tens vanochtend verklaard. De
verkiezingen waren oorspron
kelijkvoor 19 januari voorzien.
Koning Boudewijn heeft ove
rigens het ontslag van de Belgi
sche regering geweigerd. Het
vorige week gevallen rooms-ro
de coalitiekabinet Martens-9
moet de meest urgente zaken
afwikkelen en bovendien de
procedures starten om de Belgi
sche Grondwet te herzien. Dat
is nodig om meer bevoegdhe
den te kunnen overdragen van
Brussel naar Vlaanderen en
Wallonië.
Het Belgische staatshoofd
heeft zijn besluit genomen na
het hele weekeinde politici uit
de verschillende partijen te heb
ben geconsulteerd Boudewijn
deelde zijn weigering het ont
slag te verlenen gisteravond
mee aan premier Martens tij
dens een audiëntie op het Kas
teel te Laken, waar de koninklij
ke familie huist.
Boudewijn ontpopt zich met
zijn besluit opnieuw als het 'ge
weten van de Brusselse poli
tiek anders dan in Nederland
speelt de koning nadrukkelijk
een rol in het politieke leven De
weigering ontslag te verlenen
aan het kabinet wordt tevens
gezien als een soorl afkeuring
van de crisis, juist nu België pa
rachutisten in Zaïre heeft zitten.
Het kabinet Mariens 9 moet
de herziening van de Grondwet
voorbereiden maar beschikt
niet meer over de vereiste twee
derde meerderheid om die wij
zigingen door te voeren Van
daar dal het het Belgische par
lement wordt ontbonden en dat
de algemene verkiezingen wor
den vervroegd.
De overdracht van bevoegd
heden van Brussel naar de ge
westen zal een centrale rol in de
verkiezingsstrijd gaan spelen
Het federaliseren heeft al dus
danige vormen aangenomen
dat openlijk wordt gesproken
over het uiteenvallen van Bel
gië. De miniscule Duitstalige
minderheid in West België
heeft zich inmiddels ook in dit
debat gemengd. De Duitstalige
christendemocraten willen een
eigen vierde gewest, naast
Vlaanderen, Wallonië en Brus
sel.
ACHTERGROND
CORRESPONDENT MOSKOU HANS GELEUNSE
LISSABON .RUUD DE WIT
SULAYMANIYAH-WENEN Rtr-AP
Tussen Kurden en Iraakse troe
pen hebben zich vanmorgen in
Kifri in het noordoosten van
Irak zware gevechten voorge
daan, zo hebben ooggetuigen
verklaard. Ook in Kalar dat in de
buurt van Kifri ligt, is gevoch
ten. Beide plaatsen liggen dicht
bij de grens met Iran.
Ook het afgelopen weekeinde
hadden in Kifri botsingen plaats
tussen Kurdische guerrillastrij
ders en het Iraakse leger. Daar
bij zijn zeker 2 Iraakse Kurden
om het leven gekomen. Zater
dag werden 40 Kurden, van wie
35 guerrillastrijders, na een aan
val van Iraakse tanks met ver
wondingen in het ziekenhuis
opgenomen. Volgens onbeves
tigde berichten zou het aantal
doden en gewonden als gevolg
van de strijd in het weekeinde
veel hoger zijn.
Een hoge gezant van de Vere
nigde Naties heeft gisteren ge
zegd dat Irak. ondanks zijn
voortdurende ontkenningen,
een kernwapen-programma
heeft gehad en waarschijnlijk
nog altijd heeft. Rolf Ekeus zei
ook dat de deskundigen die
Scud- raketten en lanceerinstal
laties proberen te traceren, goe
de vorderingen hebben ge
maakt. Zij hebben „belangrijke
vondsten" gedaan van niet be
kendgemaakt materiaal, aldus
Ekeus. Gisteren is een nieuwe
delegatie van de Verenigde Na
ties in Irak aangekomen die
zich zal bezighouden met een
onderzoek naar de capaciteit op
het gebied van chemische wa
pens.
De afgelopen weken is in de Sovjet-media
bijzonder veel nadruk gelegd op de controle
over de kernwapens, de enorme verspillin
gen bij defensie en de betrokkenheid van
het zogenaamde militair-industriële com
plex bij de staatsgreep in augustus. De con
trole op kernwapens is een heikel punt. De
strijdkrachten van de voormalige Sovjetu
nie mogen dan onder een nieuw politiek en
militair commando zijn gebracht, de vrees
voor communistische dissidenten en 'na
tionalistische extremisten' in het leger is
groot.
Vorige week onthulde de doorgaans be
trouwbare Nezavisimaja Gazeta (Onafhan
kelijke Krant), dat leden van het nationale
parlement een uit KGB-kring afkomstig me
morandum kregen toegestuurd, waarin
werd gewaarschuwd voor anarchie in de
strijdkrachten en verminderde controle op
de nucleaire arsenalen. Bovendien bestaat
er vrees voor de ontwikkelingen in de repu
blieken, waar nationalistische bewegingen
of partijen de nieuw verworven onafhanke
lijkheid en hun angst voor Russische over
heersing kracht bijzetten met de vorming,
van eieen 'nationale gardes' of legers.
De Oekraïne. waar nog dil jaar een referen
dum wordt gehouden over volledige onaf
De drijfveer achter de nieuwe plannen
tot vermindering van kernwapens is
vooral de bezorgdheid in Amerika en
West-Europa over de controle op de
Sovjet-kernwapens nu het communisti
sche imperium uiteenvalt. Gorbatsjovs
voorstel, waarin sterk de nadruk wordt
gelegd op het terugbrengen van kernwa
pens naar hun opslagplaatsen (waarvan
de meeste op het grondgebied van de
Russische republiek liggen), haakt dui
delijk op die westerse zorg in.
hankelijkheid, benadrukt nu al dat het niet
van zins is de in deze republiek opgeslagen
kernwapens zo maar naar Rusland terug te
sturen Gorbatsjov had zijn Amerikaanse
collega Bush zaterdag, in een telefoonge
sprek voorafgaand aan zijn tv toespraak,
verzekerd dat hij de nieuwe kernwapen
voorstellen met de Russische president lelt
sin had besproken. Voor de televisie zei hij
dat de leiders van de republieken ermee
hadden ingestemd.
Voor de Oekraïne lijkt dit echter niet op te
gaan. Vrijdag zei de Oekraïnse president
Kravtsjoek nog dat zijn republiek „tegen het
verplaatsen van kernwapens van de ene re
publiek naar de andere" is. De vraag is dus
of Gorbatsjov en leltsin voldoende greep op
de republieken en de strijdkrachten hebben
om vooral de kleine tactische kernwapens
uit de uithoeken van het Rijk te verwijde
Als illustratie van de onmacht van het een
trale gezag mag gelden dat Gorbatsjovs mo
ratorium op kernwapenproeven uit nood is
geboren. Behalve Rusland hadden ook Ka
zachstan en de Oekraïne al geproclameerd
dat op hun grondgebied het testen van
kernwapens voortaan uit den boze is. Ook
de vermindering van de strijdkrachten met
700 000 man valt onder deze noemer te
brengen In verschillende republieken geldt
de opkomstplicht voor het Sovjet leger de
facto niet meer Bovendien is er geen geld
Klap op de vuurpijl is wel Gorbatsjovs inha
ken op het voorstel van Bush om een be
perkt SDI programma gezamenlijk te ont
wikkelen. Wat recentelijk nog een thema
voor een futuristische roman leek. is nu
werkelijkheid. Dit conventionele afweer
schild van zowel op aarde als in de ruimte
gestationeerde wapens, moet bescherming
bieden tegen kemwapenaanvallen uit derde
landen
CORRESPONDENT
De centrum-rechtse PSD van
premier Anibal Cavaco Silva
heeft gisteren bij de achtste par
lementsverkiezingen sinds de
Anjer revolutie van 1974 voor
de tweede keer in successie de
absolute meerderheid behaald
Na het tellen van de ruim 5,5
miljoen uitgebrachte stemmen
kwam de Partido Social Demo
crata van de 52 |arigc econo
mie professor Cavaco Silva op
50,5 procent, wat een fractie
meer is dan de partij in 1987 be
haalde.
Met dit stemmenpercentage,
goed voor 136 van de 230 parTe
mentszetels kreeg Cavaco Silvo
het mandaat, waarom hij had
gevraagd tn de verkiezingscam
pagne heefi Cavaco Silva Por
tugal steeds voorgehouden dat
hij in de oppositiehanken zou
plaatsnemen als zijn partij geen
absolute meerderheid zou be
halen.
De belangrijkste oppositie
partij, de Partido Socialisia (PS)
van lorge Sampaio haalde een
aanzienlijke stemmenwinst ten
opzichte van de verkiezingen
van 1987 Toen kwam de PS uit
op 22,2 procent van de stem
men. nu 7 procent meer. Het
percentage van 29,2 en 71 ze
tels blijft echter aanzienlijk
achter bij de 18 die de opinie
peilingen de vocialisten in het
vooruitzicht Melden
De grote verliezer werd de
CDU combinatie van de com
munistische ijzervreter Alvaro
Cunhal De communisten die
vooral op het platteland in het
zuiden van hei land sterk verte
genwoordigd zijn kwamen uit
eindelijk uit op 8.9 procent van
de stemmen 3.5 minder dan
vier jaar geleden Het was de
eerste keer dat de Portugese
communisten minder dan 10
procent van de.stemmen haal
den De 78 jange Cunhal noem
de de ruime overwinning van
de PSD een verlies voor de de
mocratie in Portugal
Het enige minpunt bij de ver
kiezingen vormde de lage op
komst In 1987 maakte nog 72.6
procent van de ruim acht mil
joen stemgerechtigde Portuge
zen bij stemlokalen zijn op
wachting. nu was dat pcrcenta
ge met 5 procent gedaald
