Kunst
Met camera in de huid
van een ander kruipen
Kritiek bij uitreiking
Griffels en Penselen
Mecano: Spanje's muzikale exportartikel
Noensdag 2 oktober 1991
Redactie: 071 -161400 CEES VAN HOORE ANNEMIEK RUYGROK JAN RUSDAM SASKIA STOELINGA Eindredactie: HENK HOUTMAN Vormgeving: RUTGER J HOOGERDUK
9
ED VAN DER ELSKEN, een van de
belangrijkste Nederlandse fotografen,
heeft een prachtig oeuvre nagelaten.
COUPERUS-BIOGRAAF Bastet
heeft onlangs zeven onbekende brie
ven van Louis Couperus onder ogen
gekregen, die de schnjver in 1901
vanuit Nice schreef aan mevrouw
Boon.
NIEUWSLIJN
Yvonne Keuls vertelt
KATWIJK De schrijfster Yvonne Keuls zal op zaterdag 5 okto
ber in Tripodia haar publiek meenemen naar Indonesië waar
heen zij in 1989 terugkeerde. 'Het land van mijn moeder' is de
titel van de vertelling van deze avond.
In 'Het land van mijn moeder' toont Keuls een nog onbekende
kant van zichzelf. De avond begint om 20.15 uur.
Aanvang zondagmiddagconcerten
LEIDERDORP In de Leiderdorpse Muzenhof beginnen zon
dag 6 oktober de bekende zondagmiddagconcerten. Marjan Jas-
pers-Fayer (fluit) en Heieen Venekamp (harp), samen het en
semble orfato vormend, zullen om half een de serie openen.
Hardrockseizoen weer open
KATWIJK Op vrijdag 4 oktober speelt de Amerikaanse forma
tie Massacre in hardrockcentrum Scum in Katwijk. Special guest
is de Duitse band 'Morgoth' en als 'opener' staat Immolation op
het programma.
Orgelman Gijs Perlee overleden
AMSTERDAM Afgelopen zondag is Amsterdams bekendste,
misschien wel Nederlands bekendste, orgelman Gijsbert Perlee
overleden. Hij werd 82 jaar. Perlee was niet alleen een bekende
verschijning als draaiorgelman. Hij maakte ook naam met zijn
winkel en werkplaats in de Jordaan waar zijn beroemde pie
rementen werden gebouwd, gerestaureerd en verhuurd. Zijn
draaiorgel De Arabier speelde een rol in de film 'Het wonderlijke
leven van Willem Parel'.
Perlee was drager van het ereteken van de stad Amsterdam van
wege zijn verdiensten op draaiorgelgebied. Hij was ook ridder in
de Orde van Oranje Nassau.
Overzichtstentoonstelling fotograaf Ecl van der Elsken
„Ed van der Elsken is een van de belangrijkste Neder
landse fotografen geweest die ons een prachtig oeuvre
heeft nagelaten. Er wordt nu uitgezocht hoe zijn mooie
en consistente archief het beste kan worden ontsloten
voor nader onderzoek. Omdat Ed's werk grote bekend
heid heeft gekregen door zijn fotoboeken, wordt dat ze
ker geen slapend archief."
kwam kon niemand om hem
heen. Ik ben met hem in Hous
ton geweest voor de expositie
'Roots and Turns' en heb daar
van nabij meegemaakt hoe
makkelijk hij contacten legde.
Dat straatjongensachtige heeft
hem altijd zeer geholpen."
Barents kan door haar jaren
lange professionele betrokken
heid als geen ander een oordeel
vellen over de kwaliteiten van
Van der Elsken: „Hij is niet al
leen toonaangevend geweest in
de ontwikkeling van de Neder
landse fotografie, maar was bo
vendien oók internationaal ge
zien van betekenis."
'Veel redelijke middelmaat'
AMSTERDAM FRAN^OISE LEDEBOER
Els Barents is de drijvende
kracht achter de onlangs in het
Stedelijk Museum geopende
overzichtstentoonstelling van
Van der Elsken. Het sprak ei
genlijk vanzelf dat zij zich voeg
de bij de groep mensen rond
Ed's wouw Anneke die gaat
proberen zijn erfenis zinvol te
beheren. In de eerste plaats had
zij als conservator fotografie van
het Stedelijk tussen 1976 en
1990 geregeld zakelijke contac
ten met Van der Elsken.
Als zij wat meer vertelt over
deze contacten klinken in haar
stem echter ook vriendschap en
oprechte bewondering voor de
eind vorig jaar overleden foto
graaf door. „Hij was geen mak
kelijk mens en had een natuur
lijke weerzin tegen autoriteiten,
maar als hij een ruimte binnen-
Liefdesgeschiedenis
Als startpunt naar grotere be
kendheid herinnert zij aan de
publikatie van 'Een liefdesge
schiedenis in Saint Germain des
Pres' in 1956, het niets verhul
lende beeldverhaal over een
groep Parijse jongeren die ge
bukt gingen onder diepe twijfels
over de zin van het bestaan.
Van der Elsken maakte daar zelf
deel van uit. Barents vertelt:
„Hij heeft de foto's ook laten
zien aan fotograaf en hoofdcon
servator van het Newyorkse
Museum of Modem Art,
Edward Steichen. Die raadde
hem aan daar een beeldverhaal
van te maken. Ed vond dat ech
ter zelf ook een geschikte vorm
om zijn betrokkenheid duidelijk
te maken". Hij was daarmee de
eerste Nederlandse fotograaf
die op die manier zijn werk pu
bliceerde.
'Een liefdesgeschiedenis'
zorgde voor de nodige opwin
ding omdat in navolging van de
algemeen heersende trend ook
de fotografie in die periode
werd beïnvloed door het streven
naar wederopbouw en her
nieuwde broederschap. Dat uit
te zich in een optimistische,
harmonische beeldtaal die Van
der Elsken met zijn rauwe foto's
in één klap verstoorde.
„Deze foto's zijn erger dan
wat wij aan platen ontvangen
Veel mooie woorden gistermid
dag bij de uitreiking van de
Griffels en Penselen 1991, in de
van binnen van top tot teen wit-
geverfde kerk van de Evangeli
sche Broedergemeente in Zeist.
Mooie woorden, dat is te ver
wachten. Maar naast het zoets
waren er ook de nodige zure
opmerkingen van de kant van
de Griffel- en Penseeljury's.
Zo zei Margreet Ruardi, voor
zitter van de Griffeljury, die de
prijzen toekent voor de beste
idnderboeken van het afgelopen
jaar, dat de "schrale oogst aan
goede boeken uit 1991 vertaald
was in het relatief geringe aan
tal bekroningen". Het regle
ment staat het toekennen van
26 prijzen (zowel Vlag en Wim
pels als Griffels) toe, er werden
er slechts 16 uitgedeeld. Van de
Zilveren Griffels mogen er tien
worden toegekend, het werden
Harder nog waren de woor
den van de voorzitter van de
Penseeljury, Alje Olthof. Pense
len worden toegewezen aan de
beste illustratoren en tekenaars.
Olthof repte van een overmaat
aan 'plastic' kinderboekillustra
ties, ontoereikende vormgeving
en slechte belettering. Er is 'veel
redelijke middelmaat' en 'wei
nig echte betrokkenheid', zei
hij. Toch is het geïllustreerde
kinderboek in Nederland vol
gens Olthof 'op de zeer goede
weg'.
Na deze zure appeltjes moch
ten de prijzen dan toch in fees
telijke stemming overhandigd
worden, vergezeld van de vaar
dige en vlotte kwinkslagen van
Ivo de Wijs.
Een Gouden Griffel dit jaar
niet voor een schrijver, maar
voor de samenstellers van de
poëziebloemlezing 'Als je goed
om je heen kijkt zie je dat alles
gekleurd is' van Tine van Buul
en Bianca Stigter.
Het Gouden Penseel werd
overhandigd aan tekenaar Peter
Vos voor zijn illustraties bij 'Lie
ve kinderen hoor mijn lied', die-
renrijmen van Rudy Kousbroek.
Na alle plechtigheden en com
plimenten ging het gezelschap
op weg naar het naastgelegen
Slot Zeist waar een expositie is
ingericht met werk van de vijf
tien illustratoren aan wie sinds
1973 het Gouden Penseel is uit
gereikt.
De Kinderboekenweek duurt
dit jaar van 2 tot en met 12 ok
tober.
m g ii iAi -
Een coverfoto die Ed van der Elsken in mei 1988 in Tokio maakte van een groepje transseksuelen.
uit Hongarije", zo becommen
tarieerde G.H.M. van Huet in de
Haagse Post van 25 november
1956 naar aanleiding van de
Russische inval in Hongarije.
Hij kwam er niet uit wat'Van
der Elskens reden kon zijn voor
het in beeld brengen van „ste
len. luieren, drinken, roken,
schuiven, dobbelen en de bij
slaap beoefenen".
De recensent was zeker niet
de enige die er zo over dacht,
maar Van der Elsken heeft zich
nooit van de wijs laten brengen
door 'burgerlijke' kritiek. Hij
bleef de eenmaal gekozen route
van de beeldverhalen volgen en
putte uit zijn snel groeiende ar
chief voor nieuwe uitgaven als
'Bagara' (1958), Jazz' (1959),
'Sweet life' (1966), 'Eye love
you' (1977) en 'De ontdekking
van Japan' (1988). Ook deze fo
toboeken getuigen van zijn gro
te betrokkenheid: hij wilde met
zijn camera als het ware in de
huid van zijn onderwerpen
kruipen. Zijn thema's varieer
den van mensen in de marge
van het grote-stadsleven tot fo
to's van blijde, verliefde paren
of kinderen. Voor onder meer
Avenue maakte hij bovendien
met veel plezier een aantal reis
reportages.
Magnum
Barents: „Het maakte voor de
autonomie van zijn beeldtaal
echter geen verschil of hij vrij of
in opdracht werkte. Zijn foto's
zijn kunstwerkjes, unieke ta
bleaux vivants waarop we heel
veel dingen tegelijk zien. Daarin
staat hij op een vergelijkbaar ni
veau als bijvoorbeeld William
Klein van het fotopersbureau
Magnum. In Nederland hebben
fotografen als Johan van der
Keuken en Koen Wessing goed
naar zijn werk gekeken. Een di
recte invloed is echter moeilijk
aan te wijzen: het is meer een
kwestie geweest van het door
geven van een estafettestokje.
Zij herkenden in hem een ver
wante mentaliteit."
Van der Elskens invloed reikte
ook naar Japan, het land waar
hij na een eerste bezoek in 1959
een aantal keren zou terugko
men. Barents wijst erop dat
„misschien de rauwheid en di
rectheid van zijn zwart-wit fo
to's en zijn agressieve weergave
van de straatcultuur, en zijn
grote professionaliteit tot de
verbeelding hebben gespro
ken." Japan ontsloot voor Van
der Elsken een tweede markt,
maar er zijn van zijn werk ook
de nodige andere buitenlandse
edities gemaakt.
De fotograaf heeft de laatste
jaren voor zijn dood gewerkt
aan een overzichtsboek Once
upon a time', dat ter gelegen
heid van de expositie is uitgege
ven. Er zijn wel eens plannen
geopperd voor de instelling van
een speciale Van der Elsken-
prijs, maar volgens Barents zou
dat in elk geval een geldprijs
van behoorlijk niveau moeten
worden. De eerste zorg betreft
nu het archief.
De expositie in het Stedelijk
Museum (Paukus Potterstraat
13) duurt tot en met 17 no
vember. De openingstijden
zijn dagelijks van 11.00 tot
17.00 uur.
Op 9 oktober in Haagse Congrescentrum
BARCELONA RUUD DE WIT
Wie aan populaire Spaanse mu
ziek denkt, schiet meestal
slechts de naam van Julio Iglesi-
as te binnen. Of, met een knip
oog naar de flamenco, een gita
rist als Paco de Lucia. En wie
ver in het verleden teruggaat,
herinnert zich ongetwijfeld ook
de groep Los Bravos die met
hun 'Black is black' een wereld
hit hadden. Met de popgroep
Mecano, die woensdag 9 okto
ber in het Haagse Congrescen
trum een eenmalig concert
geeft, heeft Spanje echter weer
een muzikaal exportartikel van
de eerste orde. Mecano is in
Nederland nog niet zo bekend,
hoewel 'Mujer contra Mujer' en
'Hijo de la luna' het hier redelijk
gedaan hebben. In Spanje en
Frankrijk is de groep tot vedet
te-hoogte gestegen. Dat blijkt
uit de reacties op de tournee,
die de drie leden tellende groep
deze zomer langs 52 Spaanse
steden voerde en die nu in Ne
derland, Frankrijk, Latijns-Ame-
rika en New York wordt voort
gezet. De concerten in Spanje
waren elke dag uitverkocht.
Het grote succes van Mecano
laat zich ook aflezen uit hun
platenverkoop. Van hun voor
laatste lp 'Descanso Dominical',
die drie jaar geleden uitkwam,
werden ruim twee miljoen
exemplaren wereldwijd ver
kocht en hun nieuwe lp/cd 'Ai-
delai' heeft in drie maanden tijd
alle Spaanse records geslagen
met een verkoop van een mil
joen stuks, waarvan alleen in
Spanje al meer dan 600.000.
Repertoire
Ondanks het recente succes van
Mecano timmert de groep al elf
jaar aan de weg en heeft zij in
middels zes Ip's op haar naam
staan. De groep wordt gevormd
door de broers José Maria en
Nacho Cano, die samen verant
woordelijk zijn voor het reper
toire, en door zangeres Ana Tor-
reja. Het drietal kent elkaar van
de middelbare school t;n wordt
in Spanje als de ideale schoon
zoons. respectievelijk schoon
dochter beschouwd. Ze zijn
modieus, intelligent, beschaafd
en nu dus ook geslaagd.
Dat repertoire bestaat vooral
uit ballades, met een beetje
rock, wat rumba en salsa, en
een vleugje flamenco. Ondanks
het grote muzikale talent van de
broers Cano is Ana Torreja de
centrale figuur van Mecano.
Met haar kort geknipte hoofd
en haar steeds wisselende kle-
Het drietal kent el
kaar van de middel
bare school en wordt
in Spanje als de idea
le schoonzoons, res
pectievelijk schoon
dochter beschouwd.
Ze zijn modieus, in
telligent, beschaafd
en nu dus ook ge
slaagd.
foto cpd
ding, waarbij topjes, minirokjes
en fraaie panty's boventoon
voeren, is zij het wervelende
middelpunt van de groep. Maar
het is vooral haar prachtige
stem, die met het ouder worden
-ze is nu 30 jaar- steeds mooier
wordt, die haar zo populair
heeft gemaakt. Ze onderscheidt
zich dan ook in alles van die an
dere Spaans zingende vedette.
Marta Sanchez, die als imitatie-
Madonna slechts uitmunt in ge
waagde kleding en onlangs
naakt in het weekblad Interviu
poseerde.
Zeven brieven
Couperus
ontdekt
LEIDEN CEES VAN HOORE
De in Oegstgeest woonachtige
Couperus-biograaf Frédéric
Bastet heeft onlangs zeven on
bekende brieven van Ijouis
Couperus onder ogen gekregen.
Het gaat om brieven <Jie de
schrijver in 1901 vanuit Nice
schreef aan mevrouw Boon. een
vriendin van zijn vrouw Elisa
beth Baud. De brieven doken
op bij een incassoburo in het
zuiden van het land. Een verza
melaar, van wie Bastet de naam
nog niet wil onthullen, heeft ze
daar gekocht. Hij gaf aan Bastet
kopieën van de brieven.
Bastet: „Hoe die brieven bij
dat incassoburo terecht zijn ge
komen en wie ze oorspronkelijk
in zijn bezit had, is nog niet he
lemaal duidelijk. Misschien zijn
ze wel door iemand die schul
den had aan dat bureau in on
derpand gegeven."
Volgens de Couperuskenner
is vooral één van de brieven erg
belangrijk. Het is die waarin
Couperus mevrouw Boon
schrijft dat ze in het eerste jaar
in Nice maar weinig aanloop
hebben en hij niets anders doet
dan schrijven. Bastet: „Cou
perus laat haar in die brief we
ten dat hij het ene na het ande
re hoofdstuk schrijft en dat zijn
vrouw druk bezig is met het
overpennen van zijn werk. Dit is
interessant, want hij is dan be
zig aan 'De boeken der kleine
Zielen'. De brief laat Couperus
zien op het hoogtepunt van zijn
ontwildceling als romancier. Al
met al geeft de brief een aardige
dwarsdoorsnede van het verblijf
in Nice. Als je weet hoe weinig
brieven er van Couperus zelf
nog zijn - zijn zus en zwager
hebben er vele verscheurd - is
dit een mooie vondst."
Ischa uit LAK-theater
Ischa Meijers radioprogramma
'Een uur Ischa' wordt op 29 ok
tober rechtstreeks vanuit het
Leidse LAK-theater uitgezon
den. De uitzending is gratis toe
gankelijk.
Aan het programma werken
het combo 'De Izzies' en om
roeper Cor Galis mee. Aanvang
van de uitzending: 16.00 uur. de
zaal is om half vier open.
Cees Nooteboom
krijgt Duitse
'Literaturpreis
zum 3. Oktober'
AMSTERDAM/BERLUN ANP/OPA
De Nederlandse auteur Cees
Nooteboom (58) heeft voor zijn
boek 'Berlijnse Notities' de eer
ste Literaturpreis zum 3. Okto
ber ontvangen. De prijs, waar
aan een bedrag van 20.000 DM
is verbonden, wordt op 29 no
vember uitgereikt in de Akade-
mie der Künste in Berlijn.
De jury heeft Nooteboom be
kroond wegens de bijzondere
manier waarop hij over de ont
wikkelingen na de val van de
Berlijnse muur op 9 novemen-
ber 1989 heeft geschreven. Met
de toekenning van de onder
scheiding aan een Nederlands
auteur, wil de jury onderstrepen
dat het proces van de Duitse
hereniging niet slechts een
Duitse aangelegenheid is.
In de bundel 'Berlijnse Noti
ties', die in oktober 1990 ver
scheen, schetst Nooteboom het
verslag van de historische ge
beurtenissen vlak vóór en na de
val van de Berlijnse muur. De
schrijver had zich toevallig,
voordat er in de DDR nog maar
iets te bekennen was van een
mogelijke 'Wende', in Berlijn
gevestigd.
Nooteboom verblijft volgens
de uitgever momenteel in het
buitenland. Twee dagen gele
den zou hij nog in Spanje zijn
gesignaleerd. Half oktober komt
hij weer in Nederland. Hoewel
Nooteboom in Amsterdam
woont, brengt hij een groot deel
van het jaar buiten Nederland
door.
Nootebooms omvangrijke
oeuvre is veelvuldig bekrrrond.
In 1985 ontving hij de Multatu-
liprijs voor zijn boek 'In Neder
land' en in 1981 kreeg hij de F.
Bordewijkprijs voor 'Rituelen'.
Zijn laatste novelle. "Het volgen
de verhaal', verscheen in 1990
als boekenweekgeschenk.
