Feiten
Duitse eenheid is nog ver weg
Frey verdient miljoenen met nazi-propaganda
Oppassen met het eten
De Muur is afgebroken en de brokstukken zijn aan toeristen verkocht, maar de geeste
lijke muur tussen Oost- en Westduitsers staat een jaar na de eenwording op 3 oktober
1990 nog stevig overeind. Het diep verlangde samenwonen verloopt niet zo soepel als
sommige politici in hun drang naar hereniging voorstelden en leidt tot grote spannin
gen. Bondskanselier Helmut Kohl gaf eerder deze week toe dat het voornaamste pro
bleem van de eenwording de psychologische verschillen en het onderscheid in mentali
teit is.
De viering van de Dag van de Eenheid, morgen, wordt een bescheiden feestje, niet eens
in de 'nieuwe' hoofdstad Berlijn, maar in Hamburg waar het presidentschap van de
Bondsraad op dit moment is gevestigd. De Duitse regering kent de gevoeligheden van
het buitenland en wil niet provoceren met een uitbundig vertoon van nationalisme op
een historisch gezien gevoelige plek.
Er is een officiële ceremonie gepland in de Hamburgse beurs en er zijn wat straatfeesten
georganiseerd. Désondanks hebben de hervormde communisten aangekondigd alle fes
tiviteiten rond „de annexatie van oost door west" te boycotten. „We protesteren tegen
de werkeloosheid, de sociale desintegratie, de culturele ontwikkelingen, de haat tegen
buitenlanders, het neo-fascisme en de geschiedsvervalsing", zo schrijven ze in een ad
vertentiecampagne.
'Duitsland enig vaderland' morgen is het een jaar geleden dat Oost- en West-
Duitsland werden herenigd. foto dpa
'Als je je geen kolonié kunt permitteren, moet je er geen een kopen
miljoen Oostduitsers zouden
hun heil in het Westen willen
zoeken. Daar staan hooguit
250.000 Wessies' tegenover. En
dat zijn noitoire dwarsliggers
die worden overgeplaatst, jon
geren die uit carrière-oogpunt
gaan of gepensioneerden die in
de opbouw van de ex-DDR een
nieuwe uitdaging zien. Maar dat
is niet genoeg. De vijf nieuwe
deelstaten met miljoenen soci
aal-zwakkeren, dreigen het
speelterrein voor rechts-extre-
misten te worden. De ouderen,
die in de ww zijn beland, weten
geen raad meer en de jeugd
raakt volslagen op drift door het
wegvallen van de oude structu-
De 'vijanden' van vroeger, de
SED, de stasi en de vopo's, zijn
van de ene dag op de andere
verdwenen en wie nu verant
woordelijk moet worden gesteld
voor de huidige eigen ellende is
veel jongeren onduidelijk. Dus
zoeken ze als compensatie de
nog zwakkeren en dat zijn nu
eenmaal 'randgroepen' als bui
tenlanders en homoseksuelen.
Rovend
In Hoyerswerda en tientallen
andere steden en dorpen trekt
de losgeslagen jeugd scheldend,
rovend en brandstichtend rond.
De jacht op buitenlanders is ge
opend. Maar uit het feit dat de
'professionele' neo-nazi's uit
het Westen van Duitsland er
niet in slagen deze jongeren te
organiseren, leiden deskundi
gen af dat zij niet ideologisch
gemotiveerd zijn. De Oostber-
lijnse sociaal-werker Michael
Heinisch: „Deze jongeren voe
len zich de echte loosers van de
eenwording. Zo lang hen geen
toekomstperspectief wordt ge
boden, blijft het probleem be
staan".
De politici spreken schande van
de vreemdelingenhaat, kondi
gen een hard politie-optreden
aan, maar verzuimen het kwaad
werkelijk bij de wortel aan te
pakken. De leiders van de grote
politieke partijen schijnen zich
in dat verre, rustige Bonn aan
de Rijn, blijkbaar nog steeds
geen beeld te kunnen vormen
van dë sociale tijdbom die in
het Oosten tikt. Daar en in Ber
lijn is steeds vaker te horen:
„Dit kan niet goed gaan".
Datzelfde doffe gevoel niet op
gewassen te zijn tegen de revo
lutionaire veranderingen in
Duitsland en Europa, begint in
toenemende mate de politieke
literatuur te beheersen. Kriti
sche voordenkers schetsen een
zeer somber toekomstbeeld.
Het ontbreekt naar hun overtui
ging aan doortastende politici,
die voor hun taak zijn berekend.
En, wat ze nog erger vinden, de
Duitsers vormen niet éép natie
en willen dat blijkbaar niet wor
den ook. Daardoor, zo is hun
conclusie, zou de hele eenwor
ding wel eens op een geweldig
fiasco kunnen uitdraaien.
Irritatie
De historicus Amulf Baring
maakt zich in zijn recent ver
schenen boek „Duitsland, wat
nu?", grote zorgen voor het ge
val de Oostduitsers een „per
manente bron van irritade" blij
ken te zijn. „Steeds is gesteld
dat die 16 miljoen uit het Oos
ten het schip met 80 miljoen
mensen niet zouden kunnen la
ten kapseizen. Maar misschien
kan dat toch".
Voor Baring is de ex-DDR een
„koploos" land, omdat de mid
delmatige communistische
heersers hebben geprobeerd al
les en iedereen te reduceren tot
„hersenloze radertjes in de gro
te machine". Daarom, zo be
toogt hij, zijn alle academici uit
de ex-DDR volstrekt onbruik
baar. Alleen een massale migra
tie van Wëstduitsers naar het
Oosten zou dit probleem kun
nen oplossen. Baring is echter
realist genoeg om in te zien dat
bijna niemand vrijwillig deze
taak op zich neemt.
De historicus heeft nog meer
onheilsboodschappen. „Bestaat
niet het gevaar dat de vele pro
blemen zullen leiden tot een
idealisering van de oude DDR?
Zal de huidige houding van
zichzelf vernederen en wegcijfe
ren niet om kunnen slaan in
trots Oostduits zelfbewust-
éép natie zijn? De hele eenwording zou
r niet wor- wel eens kunnen mislukken
Oplossing
Van de huidige politieke elite
verwacht hij geen oplossing
voor de binnen- en buitenland
se problemen waarmee het her
enigde Duitsland te kampen
heeft. Na de oorlog hebben de
politici volgens hem alleen
maar de conclusie getrokken
steeds het tegendeel te doen
van wat Adolf Hitler deed.
„We waren na de oorlog graag
politieke dwergen en willen dat
eigenlijk ook blijven. Maar dat
verstoppertje spelen kunnen we
ons op de lange duur niet per
mitteren. Laten we eerlijk zijn,
de Golfoorlog was een uur van
de waarheid. Toen bleek echter
dat veel Duitsets verwend, laf
en te lui om te denken zijn ge
worden. Bij ons wordt rechts
geleefd en links gedacht".
Volgens de historicus ontwik
kelt zich een nieuwe Duitse
„grootheidswaan", omdat de
Duitsers menen na hun ervarin
gen met het nationaal-socialis,-
me gevoeliger en uitgebalan-
ceerder te kunnen reageren op
crisis-situaties. „Het is een
nieuwe vorm van de oude visie
„aan het Duitse wezen, moet de
wereld genezen", aldus Baring.
Hij verlangt voor de toekomst
meer nuchterheid, moed en re
alisme. „Wat we nodig hebben
is een politieke leiding die ons
volk niet alleen de waarheid
zegt, maar ook de weg in de
toekomst wijst. We hebben een
kanselier van het formaat Chur
chill nodig. Of Helmut Kohl dat
redt? Ik hoop het van harte,
want wie hebben we anders?
Soms die aardige, jeugdig uit
ziende pijproker (SPD-voorzit-
ter Engholnwed)?"
Churchill
Hij is ervan overtuigd dat het
Duitse volk een jaar geleden rijp
was voor een „bloed- zweet-en-
tranen-rede a la Churchill".
Maar de regerende politici
dachten niet alleen het hele
eenwordingsproces uit de post-
zegelkas te kunnen betalen,
maar onderschatten ook de gi
gantische geestelijke kloof die in
de 45 jaar deling is ontstaan
tussen Oost- en Westduitsers.
Wolf Biermann voorspelde an
derhalf jaar geleden al grote
problemen bij dit „overhaast
gesloten huwelijk tussen de in
welstand levende brave Hendrik
met zijn ellendig afgeranselde
nichtje uit het armenhuis".
Een Westberlijnse zakenman
verwoordde het anders, maar
niet minder treffend: „Als je je
geen kolonie kunt permitteren,
moet je èr geen een kopen".
Met het hijsen van de zwart-rood-gouden vlag voor de
Berlijnse Rijksdag en met veel tranen, champagne en be
wogen toespraken, werden de Duitsers op 3 oktober 1990
weer één volk. De „ruwvoer-verterende-grootvee-een-
heid" heet sindsdien weer ordinair „koe" en de Jahre-
sendfigurgewoon „kerstengel". „Ossies" en Wessies"
zouden niet meer bestaan, de Duitsers waren weer één.
BERLUN HANS HOOGENDUK
CORRESPONDENT
Een jaar later moeten zelfs de
grootste optimisten toegeven
dat het afbreken van de barriè
res in de hoofden van de men
sen veel langer duurt dan het
neerhalen van de dodelijke
Muur. De eens uit de DDR ge
gooide cabaretier Wolf Bier
mann zong anderhalfjaar gele
den al „Twee halve zwijnen al
leen maken nog geen heel va
derland". Ook kanselier Helmut
Kohl moest aan de vooravond
van de derde oktober erkennen
dat „het nog jaren zal duren
voordat de gevolgen van het so
cialistisch wanbeleid zijn opge
ruimd. Zware tegenslagen zijn
te verwachten".
Ondanks het feit dat de rijke
Westduitsers hun arme broe
ders en zusters dit jaar met
ruim tien mille per hoofd van
de bevolking subsidiëren, groeit
de onvrede. De werkloosheid in
het Oosten stijgt dramatisch, de
eens zo geprezen DDR-indu-
strie is totaal verrot. Birgit Breu-
el, de presidente van de Treu-
hand, die 10.000 vroegere
„volks-eigen bedrijven" moet
saneren en privatiseren: „In fei
te hebben we alleen maar een
industrieel museum aan te bie
den". Uiteraard verschijnen er
opinie-onderzoeken waaruit
blijkt dat de Oostduitsers er ma
terieel stukken beter aan toe
zijn dan voor de val van de
Muur, maar de geestelijke toe
stand van het volk is niet in cij
fers te vatten.
Op drift
In het Westen groeit intussen
het aantal mensen dat de Muur
eigenlijk wel terug wil hebben,
„maar dan drie keer zo hoog".
En in het Oosten wordt in toe
nemende mate vol nostalgie te
rug gekeken naar „die goede,
oude DDR, die toch eigenlijk zo
slecht nog niet was". Woede en
verbittering niet alleen over het
uitblijven van de beloofde snelle
welvaart, maar ook over de mil
joenen Westduitsers die hun
eens onteigende of gedwongen
verkochte onroerend goed terug
willen hebben. Er liggen meer
dan 1,2 miljoen claims bij de
autoriteiten en sommige West
duitsers eisen niet alleen hun
huis terug, maar gelijk de appel-
oogst van dit jaar. Een Oostber-
lijnse gedupeerde: „Eens is bij
ons de maat vol. Dan gaan
Duitsers uit Oost en West elkaar
te lijf, want dit kan niet goed
gaan".
Zorgen ook over het leegbloed
en van de ex-DDR. Ruim twee
Uitzinnige vreugde bij de Duitse hereniging op 3 oktober 1990. Sindsdien is de stemming behoorlijk omgeslagen. archieffoto
Woensdag 2 oktober 1991 Redactie: 023-150225 JANINE BOS AAA ALTAN ERDOCAN RONALD FRISART (chef) ONNO HAVERMANS PATRICK VAN DEN HURK HANS JACOBS MARGOT KLOMPMAKER JAN PREENEN SJ AAK SMAKMAN
Vertalingen: MARGREET HESLINGA LUUTJE NIEMANTSVERDRIET Vormgeving: ANDRIES DETMAR
EN MENINGEN
Voorzitter rechts-extremistische DVU verpakt racisme juridisch goed
BERLUN HANS HOOGENDUK
CORRESPONDENT
Stralend en eigenlijk heel gematigd pre
senteerde Gerhard Frey zich zondag
voor de camera's. De voorzitter van de
rechts-extremistische Duitse Volksunie
(DVU) en grote winnaar bij de verkiezin
gen in de deelstaat Bremen werd alleen
fel toen journalisten hem ervan beschul
digden een hetze tegen buitenlanders te
voeren. Hoe kwamen ze erbij? Hij, Frey,
was er vóór dat elke politiek vervolgde
een veilig tehuis in Duitsland zou kun
nen vinden.
Alleen die schijnasielzoekers, tegen hen
moeten we wat doen, was zijn bood
schap. Nee, van geweld wil hij niets we
ten, „mijn eigen zoon werd hier in
Bremen door Turken in elkaar geslagen
toen hij verkiezingspamfletten wilde
aanplakken". Gerhard Frey een liberaal?
Hij omschrijft zichzelf graag als „de poli
tiek meest vervolgde burger in dit land".
Sluwe vos
De 57-jarige advocaat uit München is
een sluwe vos. Hij verpakt zijn racisti
sche boodschappen al vele jaren juri
disch zo goed, dat elke klacht kapsloos
is. Frey, volgens kenners goed voor min
stens tien miljoen mark, is onder meer
eigenaar van de rechts-extremistische
bladen Deutsche Nationalen Zeiting,
Deutsche Wochenzeitungen Deutsche
Auzeiger. Verder voorziet hij zijn radicale
publiek al tientallen jaren van schan
daalbrochures en alle mogelijke prullaria
uit de nazi-tijd. Het levert hem miljoe
nen op. Daarnaast bezit hij veel onroe
rend goed in München en Berlijn.
Bij alle mogelijk rechtse clubjes probeer
de hij zich in te kopen. Ze wilden zijn
geld wel, maar zijn ideeën niet. Een be
stuurslid van de enkele jaren geleden
verboden neo-nazistische FAP: „Frey?
Een kletsende draaikont, die zwelgt in
zijn eigen sentimentaliteit. Een weet-je-
nog-wel-politicus, die goedgelovige ou
de dwazen het geld uit de zak klopt".
Omdat Frey toch politieke invloed wilde
uitoefenen richtte hij in de nadagen van
de neo-nazipartij NDP zijn eigen Duitse
Volksunie, DVU, op. Zo probeerde hij
niet alleen een nieuwe markt voor zijn
schandaalbladen en ideeën te vinden,
maar ook de rechts-radicalen een legaal
onderdak te verschaffen. De bundeling
van alle rechtse krachten liep opnieuw
op een fiasco uit. En dat niet in de
laatste plaats doordat er in München
Concurrent
Te vuur en te zwaard en ten koste van
vele miljoenen bestreed Frey de nieuwe
concurrent. Vier jaar geleden, ook in
Bremen, beleefde hij zijn eerste kleine
succes: de DVU kwam met een zetel in
het parlement. Daarna had de demago
gisch veel meer getalenteerde Schönhu-
ber de wind mee, tot ook zijn partij ru
ziënd uit elkaar klapte.
Afgelopen zondag beleefde Frey zijn
grootste triomf. Doordat hij heel sluw
had ingespeeld op de anti-asielzoekers-
stemimg die op dit moment in Duitsland
heerst, haalde zijn partij 6,5 procent vein
de stemmen. In het deze zomer uitge
brachte jaarverslag van de Duitse BVD
werd al gewaarschuwd voor de DVU. „In
het middelpunt van de agitatie staat een
verbale radicale anti-buitenlanderscam
pagne, vooral gericht tegen asielzoekers,
zigeuners en joden".
Frey schilderde de voorstanders van to
lerantie af als „vijanden van het Duitse
levensbelang"Verkiezi ngsbijeen kom
sten organiseerde de DVU nauwelijks, de
kandidaten kent niemand, maar des te
effectiever waren de geraffineerde fol
ders die bij de mensen in de brievenbus
lijkheden van de persvrijl
extreme uit. De koppen in zijn brochures
en bladen zijn al vele jaren hetzelfde en
staan bijna altijd tussen aanhalingste
kens.
Leugen
Een paar voorbeelden: „De anti-Duitse
leugen over de concentratiekampen" en
„Hoe Hitler in de oorlog werd gedreven-
"of „Geen jodenvergassing in kz's". De
tactiek is duidelijk: in de kop wordt op
schandalig provocerende wijze iets be
weerd, waarna dat in de tekst sterk
wordt gerelativeerd of zelfs ontkend.
Ook in Bremen had hij succes met deze
methode. De Duitse BVD voegt daar wel
aan toe dat het heel wat makkelijker is
met zo'n gerichte propaganda-strategie
in een enkele stad succes te hebben dan
bijvoorbeeld in een grotere deelstaat.
Een feit is dat de DVU (met ongeveer
22.000 leden een van de sterkste rechts-
extremistische partijen), elders nog nooit
boven de een procent is gekomen.
COMMENTAAR
Arme Hans van den Broek. On
geëvenaard is de zeperd die de
Nederlandse diplomatie kreeg
van de andere lidstaten van de
Europese Gemeenschap. De
Haagse voorstellen voor een Eu
ropese Politieke Unie (EPU) zijn
in Brussel geslacht op een nog
nooit vertoonde manier. Als
kopman van de vaderlandse di
plomatie moet Van den Broek
van die dreun de last dragen.
Op deze plek is met regelmaat
kritisch over de Nederlandse
minister van buitenlandse za
ken geschreven.
Maar Van den Broek is hier on
langs ook geprezen vanwege de
inhoud van een deel van de
Haagse voorstellen voor een Eu
ropese Politieke Unie. Te den
ken valt daarbij aan het voorne
men om het Europees Parle
ment echte invloed te geven,
met als gevolg dat de kiezer ein
delijk eens voor een standpunt
in Europees verband zou kun
nen kiezen. En juist vanwege de
inhoud van dit en andere voor
stellen leidden zijn EG-collega's
Van den Broek rechtstreeks
naar de slachtbank.
Maar nog afgezien van de in
houd van de zaak, was uiteraard
de timing volkomen verkeerd.
Den Haag had de voorstellen
eerder moeten lanceren, bij
voorkeur in juli, toen Nederland
net EG-voorzitter was en nog
genoeg fijd had voor onderhan
delingen over compromissen
op onderdelen.
De conclusie dringt zich op dat
onhandigheid de Nederlandse
diplomatie ernstig parten heeft
gespeeld. Anders was het in
Brussel immers nooit zo'n
ijzingwekkend fiasco geworden.
En dus doet het aloude adagi
um weer opgeld: het gaat er niet
om of je gelijk hebt, maar of je
gelijk krijgt. Op dat punt kan de
Nederlandse diplomatie nog
veel leren.
Al met al i6 het echfer wel ge
past vast te stellen dat staatsse
cretaris (en ex-Europarlement
voorzitter) Dankert de nu ge
sneuvelde EPU-plannen groten
deels uitbroedde en dat premier
Lubbers ze na de eerste tegen
wind krachtig verdedigde. Van
den Broek is dus niet de enige
Haagse bewindsman die na het
Brusselse debacle in zijn hemd
staat.
Na de ellende rond de EG-be-
middeling in Joegoslavië en na
de treurnis rond de Europese
Politieke Unie kan Nederland
als EG-voorzitter eigenlijk nog
maar één ding doen: een soepe
le Europese top in Maastricht
organiseren zonder nog meer
bokkesprongen te maken, en
zorgen dat ditmaal geen massa
le buikloop ontstaat als gevolg
van bedorven voedsel.
Bij dat alles mag premier Lub
bers slechts hopen dat hij door
het Nederlandse gestoethaspel
persoonlijk niet dermate is be
zwadderd dat alleen dat al zijn
kans op het voorzitterschap van
de Europese Commissie ver
knoeit.
