Binnenland
Japanse miljoenengift
voor Van Goghmuseum
Terlouw commissaris
provincie Gelderland
Dader seksuele terreur zelf misbruikt
'Het kwam aan als een klap op je kop'
np
Woensdag 2* september 1991 Redactie: 023-150225 JANINE BOSMA ALTAN ERDOGAN RONALD FRISART (chef)
M DEN HURK SJAAK SMAKMAN FRANS V
MARGOT KLOMPMAKER Vormgeving: MARIANNE VERSCHUREN
Algemeen Nederlands Persbureau (ANP), Gemeenschappelijke Persdienst (GPD), I
Koper van 'Zonnebloemen' is nauw bij donatie betrokken
AMSTERDAM ANP
Het Rijksmuseum Vincent van Gogh in Amsterdam heeft
een donatie van 37,5 miljoen gulden ontvangen van de in
Tokyo gevestigde Japan Foundation. Het bedrag is be
doeld voor de financiering en exploitatie van een nieuw
te bouwen tentoonstellingsvleugel aan het museum. De
architect van de nieuwe vleugel is de Japanner Kisho
Kurokawa. Dit heeft het Van Gogh Museum gisteren
meegedeeld.
in totaal 1,2 miljoen belangstel
lenden het museum.
Begin 1990 vond met het oog
op de overzichtstentoonstelling
in het Van Gogh-jaar de eerste
ingrijpende verbouwing plaats,
die vooral van installatie-tech
nische aard was. Zo werden bij
voorbeeld de airconditioning en
de lichtbehandeling aangepast
en werd het restaurant vergroot.
De verbouwing bood volgens
het museum geen soelaas voor
het ruimtegebrek. In totaal
heeft het museum 4.500 vier
kante meter extra oppervlakte
nodig, waarvan een belangrijk
deel onder de grond kan wor
den aangelegd.
De extra ruimte is nodig om-
De Japan Foundation is een se
mi-overheidsinstelling die tot
doel heeft de culturele banden
tussen Japan en andere landen
te bevorderen. De donatie is
mogelijk gemaakt door de Ya-
suda Fire and Marine Insurance
Company. President-directeur
van dat bedrijf is Yasuo Goto, de
man die in 1987 voor een toen
malig recordbedrag een versie
kocht van Van Gogh's Vaas met
Zonnebloemen'.
Het Van Goghmuseum kampt
al geruime tijd met ruimtege
brek. Toen het museum een
ontwerp van de architecten
Rietveld, Van Dille en Van
Tricht in 1973 open ging, dat het museum de ruimte
werd gemikt op een bezoekers
aantal van 60.000 per jaar. Dat
bezoekersaantal werd echter
ruimschoots overtroffen. Kwa
men er in 1985 al 586.489 men
sen naar het museum, in het
Van Gogh-jaar 1990 bezochten
de vaste opstelling te klein acht,
waardoor grote delen van het
bezit aan Van Gogh en tijdgeno
ten niet kan worden getoond.
De vaste tentoonstelling bestaat
uit ongeveer 120 schilderijen,
terwijl de collectie in totaal uit
Yasuo Goto, koper van de 'Zonne
bloemen' en weldoener van het
Van Gogh-museum. foto afp
400 schilderijen (waarvan de
helft van Van Gogh), en 900 te
keningen (waarvan tweederde
van Van Gogh) bestaat.
In het museum is ook geen
aparte ruimte beschikbaar voor
tijdelijke tentoonstellingen, zo
dat het eigen bezit hiervoor tel
kens moet wijken. Ook is er in
het huidige museum geen
plaats voor een apart depot
voor werken op papier, geen in
terne opslag, geen depot voor
tijdelijke tentoonstellingen en
geen ruimte voor educatieve ac
tiviteiten.
Het Van Goghmuseum is al
vanaf 1989, het jaar dat de ge
meente Amsterdam het muse
um toestemming verleende om
„enige delen van het Museum
plein" te bebouwen, op zoek
naar een mogelijke sponsor
voor de aanbouw van een nieu
we vleugel.
Al snel werd contact gelegd
met de president van de Yasuda
Fire Marine Insurance Com-
pagny, Limited, Yasuo Goto.
Goto kocht in 1987 tijdens een
veiling bij Christie's in Londen
een versie van Van Gogh's Vaas
met zonnebloemen' voor het
toenmalige recordbedrag van
77 miljoen gulden. Zijn 'Zonne
bloemen', werd tijdens de grote
overzichtstentoonstelling in
1990 niet tentoongesteld, om
dat de Japanse zakenman daar
niet toe bereid bleek.
Maar, zo zei een woordvoer
ster van het museum gisteren,
voor een goed overzicht van het
oeuvre van Van Gogh was het
doek niet echt onmisbaar, om
dat het schilderij veel gelijkenis
vertoont met de 'Zonnebloe
men', die in het bezit is van het
Van Goghmuseum. Vincent van
Gogh schilderde in totaal zeven
schilderijen met zonnebloe-
Enorme drukte voor het veel te kleine Van Gogh-museum bij de opening van de grote overzichtstentoonstelling, vorig jaar april. In het Van Gogh-
jaar 1990 bezochten 1,2 miljoen mensen het museum, twintig keer meer dan waarop bij de bouw in 1973 was gerekend.
foto nieuw anefo rob booaerts
men. Zes zijn daar nog van
over. Eén van de doeken ging in
Japan verloren tijdens de Twee
de Wereldoorlog.
De gemeente Amsterdam
heeft volgens de woordvoerster
van het museum nog geen ver
gunning verleend voor de aan
bouw van de nieuwe tentoon
stellingsvleugel. „Wij participe
ren in de Museumplein-discus
sie, die de gemeente en het
stadsdeel Zuid op dit moment
voeren", zo laat zij weten. Op
wat voor termijn met de bouw
kan worden begonnen, is nog
niet duidelijk. Een woordvoer
ster van de Amsterdamse ge
meente bevestigt dat de ge
meente nog geen toestemming
heeft gegeven voor de nieuw
bouw. Zij verwacht dat de dis
cussie over de herinrichting van
het hoofdstedelijke plein bin
nen enkele maanden zal zijn af
gerond.
De stichting Japan Founda
tion heeft aan de donatie van
37,5 miljoen gulden geen voor
waarde gesteld, aldus de muse
umwoordvoerster. Ook zijn
geen afspraken gemaakt over
een eventuele naamsvermel
ding van de stichting.
Jan Terlouw wordt tijdens de formatiebesprekingen van 1981 geïnter
viewd op het Binnenhof. Kort daarna was hij minister en vice-premier.
foto bert zerhoeff
arnhem-parus gpd-anp Terlouw vindt het een goede
zaak dat D66 voor de eerste
keer een Commissaris van de
Koningin mag leveren. „Dat is
een bevestiging van onze groei
en stabiliteit. Een dergelijke be
noeming komt wel behoorlijk
laat. Een partij, die al al jaren
meer dan zes zetels in de kamer
heeft, had al veel eerder aan
bod moeten komen."
In 1973 volgde de toen 41-ja
rige Terlouw Hans van Mierlo
op als fractievoorzitter en poli
tiek leider van D66. In 1981
werd hij na tien jaar kamerlid
maatschap minister van econo
mische zaken en vice-premier
in het tweede kabinet Van Agt.
Bij de val van dat kabinete een
jaar later, verliet Terlouw teleur
gesteld de landelijke politiek en
aanvaardde hij de nieuwe func
tie in Parijs.
Als minister was hij geen suc
cesnummer. Terlouw weet dat
aan de pers, maar de kiezers
dachten daar anders over. Dat
bleek uit opiniepeilingen waar
in D66 gestadig terrein verloor.
De onzekerheid die Terlouw
kenmerkte en zijn aarzelende
optreden als minister van eco
nomische zaken, wekten vaak
het vermoeden dat hij de stof
onvoldoende beheerste.
Behalve als politicus kreeg
Terlouw vooral bekendheid als
schrijver, met name van kinder
boeken als 'Pjotr', 'Koning van
Katoren', en 'Hongerwinter'. Hij
werd bekroond met de gouden
griffel voor het beste jeugdboek
in 1972 en 1973. Schrijven doet
de D66'er vanwege zijn drukke
werkzaamheden toch al veel
minder: „Ongeveer eens in de
drie jaar verschijnt er een boek
van mijn hand. In dat trage
tempo hoop ik in Gelderland te
kunnen doorgaan." Hij schreef
ook twee romans voor volwas
senen en het politiek dagboek
'Naar zeventien zetels en terug'.
Oud-minister dr. Jan Terlouw
(D66) is benoemd tot Commis
saris van de Koningin in Gelder
land. Hij volgt per 1 november
ing. M. de Bruijne (WD) op, die
in mei van dit jaar overleed.
Terlouw is in juni door D66
naar voren geschoven, na de
spectaculaire winst van deze
partij bij de provinciale verkie
zingen. Hij is de eerste Com
missaris van de Koningin van
D66-huize.
De 59-jarige Terlouw is sinds
1983 secretaris-generaal van de
Europese Conferentie van
Transportministers (ECT) in Pa
rijs. Van 1973 tot 1981 was hij
voorzitter van de D66-fractie in
de Tweede Kamer. Van 1981 tot
1982 was de Democraat vice-
premier en minister van econo
mische zaken in het tweede ka
binet Van Agt.
Terlouw heeft doelbewust
voor Gelderland gekozen. Een
andere provincie had hem nooit
als Commissaris van de Konin
gin mogen begroeten. „Ik heb
wel vaker nagedacht of ik dat
ambt ambieerde. Ik vond echter
dat ik er nog niet rijp voor was.
Een eventuele benoeming tot
commissaris is voor mij ook al
tijd onlosmakelijk met Gelder
land verbonden geweest. Ik wil
zitten waar ik me thuis voel."
Terlouw is blij met zijn be
noeming. Hii vertelt dat „zijn
wortels daar liggen. Ik heb mijn
ieugd op de Veluwe doorge
bracht. Het was mijn verlangen
ooit nog eens naar Gelderland
terug te Keren. Die wens gaat nu
in vervulling."
Het gesprek dat Terlouw on
langs voerde met de vertrou
wenscommissie. bestaande uit
vertegenwoordigers van de frac
ties in de Gelderse Provinciale
Staten, resulteerde in een una
nieme voordracht aan minister
Dales van Binnenlandse Zaken.
enschede. anp
De 13-jarige jongen uit Enschede, die van
de zomer 1989 tot juni 1991 meer dan twee
honderd zedenmisdrijven pleegde, is zelf
waarschijnlijk ook seksueel misbruikt. Zijn
vader (42) is in verband hiermee aangehou
den. De jongen is inmiddels veroordeeld tot
zes maanden tuchtschool en onder toezicht
gesteld. Hij verblijft voor behandeling in
een therapeutisch instituut.
De politie van Enschede en het openbaar
ministerie hebben dit gisteren bekend ge
maakt tijdens een persconferentie. Ook
hulpverleningsinstanties hebben tijdens de
ze bijeenkomst verklaringen afgelegd.
Tot aan de zomervakantie van 1991 ver
onderstelde de politie dat de jongen zich
schuldig had gemaakt aan zedendelicten
met vijftien buurtgenootjes en 45 mede
leerlingen van zijn basisschool en van twee
andere scholen in de wijk Stadsveld. In de
loop van de zomer bleek hij ook ruim 140
kinderen in de wijk Twekkelerveld te heb
ben misbruikt of onzedelijk betast. De jon-
w vooral in de weekeinden toe, als
ij een familielid verbleef dat in die wijk
woont. Vanwege zijn uitstekende geheugen
kon de dader al zijn slachtoffers aan de
hand van foto's aanwijzen en zich de ge
pleegde misdrijven tot in details herinne
ren. De jongen heeft volgens het onderzoek
van de politie vermoedelijk dagelijks kinde
ren in de leeftijd van drie tot en met tien
jaar misbruikt of met hen ontucht gepleegd.
Sommigen werden meer dan één keer
slachtoffer.
Ook dwong hij kinderen tot ontucht in
groepsverband, met hem of onderling. Om
de kinderen te dwingen 'de seks-spelletjes'
mee te spelen en te voorkomen dat ze hun
mond voorbij zouden praten, maakte hij
hen bang en gebruikte hij zelfs grof geweld:
trappen, stompen en slaan. Het kwam ook
voor dat hij kinderen vastbond.
De medische klachten van de slachtoffer
tjes waren of zijn van uiteenlopende aard:
pijn in buik en benen, problemen met plas
sen en stoelgang, roodheid en irritaties bij
de plasser en anus. Daarnaast was of is er
psychische schade: inslaapproblemen in
combinatie met angst voor monsters, hek
sen en vleermuizen, terugval in onzindelijk
heid, hét vaker praten over seks en het
meedoen aan seksueel gerichte spelletjes.
Rustige kinderen werden plotseling ner
veus, druk en zelfs agressief. Anderen kre
gen een labiele stemming: snel huilen en
pruilen.
De meeste ouders hebben deze reacties
niet in verband gebracht met de mogelijk
heid van ontucht en bangmakerij. Bij veel
kinderen zijn de reacties geleidelijk verdwe
nen. Op het moment dat ouders met hen
over het gebeurde wilden praten, reageer
den ze heftig.
Naar de indruk van de hulpverleners gin
gen en gaan de ouders goed met de schok
kende ervaringen van de kinderen om: rus
tig, niet beschuldigend, de feiten van de
voorvallen bij de naam noemend en de
woorden die het kind gebruikt daarbij over
nemend. Benadrukkend dat van boosheid
geen sprake is en de angstgevoëlens wegne
mend. „Het overgrote deel van de kinderen
zal zich verder goed ontwikkelen. Over een
klein jaar is het gebeuren voor kind en ou
ders nog slechts een nare herinnering", zo
verwachten de hulpverleners.
Chagrijnig was hij, ongezeglijk
en bij de minste of geringste
aanraking barstte hij in tranen
uit. Toen zijn ouders de brief
van de politie kregen, dachten
ze eerst nog aan een bekeuring,
maar het was een ingrijpender
boodschap. Hun vijfjarig zoon
tje hoorde tot de ruim 200 kin
deren die door de jeugdige da
der waren misbruikt.
.Alsof je een klap op je kop
krijgt, 's Avonds konden we
naar de informatie-avond van
de politie, maar op school gin
gen de verhalen natuurlijk al.
Eerst wilde onze zoon niks ver
tellen, maar de volgende dag
kwam het er toch uit dat hij
misbruikt was op het veld hier
in de buurt. En dat terwijl hij
daar normaal nooit heen gaat,
omdat hij de straat niet over
mag", vertelt het echtpaar uit
Twekkelerveld.
De Paulusschool zorgde voor
prima opvang van de verontrus
te ouders. Ook deze school
moest klassefoto's inleveren,
waarop de dader mogelijk
slachtoffertjes zou herkennen.
„Sommige kinderen moesten
alsnog op de foto, omdat ze ziek
waren toen de fotograaf op
school was. En ook kinderen die
erg op elkaar leken, moesten
nog eens", legt de vader uit.
De info-avond op het politie
bureau was die twaalfde sep
tember emotioneel geladen,
somntige ouders moesten een
tijdje op de gang getroost wor
den. „Sommige riepen: hoe ziet
die jongen eruit? Ik zei zelf ook
meteen: als ik hem te pakken
mmm
krijg, maak ik 'm dood al zal ik
er twee jaar voor moeten zitten.
Maar ja, dat is een eerste reac
tie", zegt de moeder.
Voor de opvang stonden
GGD, Riagg, maatschappelijk
werk en de school klaar. „Je
kreeg ook het advies naar de
GGD te gaan als je kind licha
melijke Wachten kreeg. Die we
ten precies waar ze op moeten
letten bij deze gevallen. Die eer
ste brief was wel een hele nare
manier om het te horen, maar
aan een persoonlijke benade
ring kun je met zulke aantallen
ook haast niet meer beginnen."
Om half elf werd de bijeen
komst afgebroken. Echt uitge
praat was toen nog niemand.
De emoties laaiden ook later
nog hoog op in de buurt.
Wat er precies op het veld is
voorgevallen, weten ze nog
steeds niet. Wel sloeg hun kind
sinds die dag agressieve taal uit.
„Hij zei steeds: ik steek je dood
of ik steek het huis in brand. La
ter bleek dat hij daarmee door
de dader bedreigd was."
„Gelukkig is onze zoon een
heel stuk opgeknapt doordat hij
erover heeft kunnen praten. Je
weet natuurlijk niet hoe het la
ter gaat. maar hij is nu weer een
stuk vrolijker. Vanavond aan ta
fel zei hij: Nu ben ik niet bang
meer. We hebben hem uitge
legd dat dat ook niet hoeft. Die
jongen zit vast en volgens de in
formatie die wij hebben komt
hij de eerste paar jaar de straat
niet meer op."
KOKANJE
I er gelegenheid van
I haar vijfentwintigjarig
.JL bestaan liet de
WDM, de Vereniging voor
Dienstplichtige Militairen, we
ten dat meer dan de helft van
de dienstplichtigen van mening
is dat het leger uitsluitend uit
beroepskrachten zou moeten
bestaan. Zou die wens in ver
vulling gaan, dan zou daarmee
ook het doek over de WDM
vallen.
Dat de meeste jonge mannen
geen zin hebben in het solda
tenleven, is niet iets van de
laatste tijd. Wie niet beter wist,
zou gedacht hebben dat de trei
nen die mijn lichting in januari
1967 van Roosendaal naar Ber
gen op Zoom brachten, bar
stensvol zaten met losgeslagen
dienstweigeraars. Vanuit de
coupés werden de leden van de
militaire politie, die met hun
witte helmen opvallende ver
schijningen op de perrons wa
ren, voor 'pispotten' uitgeschol
den.
We zaten midden in de jaren
zestig, de tijd van opstand en
vrijheidsdrang. Menige acht
tienjarige had al jaren van strijd
met zijn autoritaire vader en.
zijn autoritaire leraren achter de'
rug. En dan zou hij zich nu zon
der slag of stoot onder de
krijgstucht laten plaatsen? Er-
gens diep in het Brabantse land,
in een plaats die Ossendrecht
werd genoemd? Mooi nooit
niet! We zouden dat Ossend
recht eens ombouwen tot een
soort Woodstock, met rock 'n
roll in plaats van marsmuziek!
In de trein schalden de songs
van The Rolling Stones en The
Pretty Things uit de radio's.
De eerste paar dagen, toen we
nog geen uniform aan hadden,
bleef de baldadige stemming re
delijk gehandhaafd. Daarna be-
gpnnen korporaals en sergeants
nUn gezag te laten gelden en
snoerden de 'oliebollen' met in
timidaties en dreigementen de
mond. Lukte dat niet, dan zorg
den een 'weekend binnen' en
een 'verzwaard arrest' er wel
voor dat de discipline werd af
gedwongen. Een strafexercitie
was ook altijd een geijkte me
thode om een groep mores te
leren.
Als er 's avonds kamerinspec
tie was, en de sergeant de in
houd van een kast op de grond
smeet, omdat de overhemden
niet kaarsrecht waren opgesta
peld, dan kropen de recruten
morrend maar gehoorzaam
over de grond om de rommel
weer op te ruimen. Bleek het
koperwerk niet blinkend genoeg
gepoetst te zijn, dan mocht je
die avond niet naar de kantine.
Ik herinner mij nog goed hoe
wij tijdens de eerste veldloop
langs een meertje kwamen
waarop een dun laagje ijs lag.
Opeens klonk het bevel dat wij
door het meer moesten waden.
De oude opstandige geest
maakte zich weer van het pelo
ton meester en iedereen vertik
te het om in het vrieskoude wa
ter te stappen.
Pas nadat er herhaaldelijk
met streng arrest en wekenlan
ge strafexercities gedreigd was,
liet het grootste deel van de
groep zich door het ijs zakken.
De anderen liepen bedaard om
de oever heen, omdat hen dat
een veel betere methode leek
om de overkant te bereiken. Ik
hoorde ook bij die muiters. En
hoewel ik de veldloop dus in
droge kleren kon vervolgen,
werd ik een paar dagen later
toch met longontsteking in de
ziekenboeg opgenomen.
Wat me van die tocht heel
goed is bijgebleven, is de wreve
lige sfeer die er na afloop tussen
de gehoorzamen en de muiters
heerste. De laatsten vonden na
tuurlijk dat de eersten zich laf
hadden gedragen. Maar de ge
hoorzamen vonden juist dat de
muiters zich onsportief en aso
ciaal hadden opgesteld.
Mijn situatie werd er niet be
ter op toen een officier bij de
kastinspectie het boek 'Een vui
le verrader' van dominee H.
Diekerhof ontdekte. Het ver
scheen in hetzelfde jaar dat de
WDM werd opgericht. Dieker
hof, een 'rooie dominee', die
zich later bij Nieuw Links zou
aansluiten, was met bonje uit
de krijgsmacht vertrokken. Als
kritisch ingestelde legerpredi-
kant had hij het moeilijk met de
mentaliteit binnen het leger en
worstelde hij hevig met vraag
stukken als oorlog en atoombe
wapening.
Dat hij tot taak had de geeste
lijke weerbaarheid van de sol
daten te verhogen en daarmee
hun gevechtswaarde op te voe
ren, zat hem evenmin lekker.
Hij gruwde van militaire tap
toes: „Ik begrijp het niet. Ik be
grijp de carnavalsoptocht, de
dansmariekes, de zotten, de
boerenkapel. Maar het miljoe
nen verslindende exhibitionis
me van de parade en de taptoe
begrijp ik niet. Exhibitionisme,
oneerbaar vertoon van de po
tentie tot doden, verminken en
vernietigen, de smerigste vorm
van exhibitionisme die er be
staat, en waarvoor vrouwen
doorgaans niet op de vlucht
slaan."
Mijn kastje werd natuurlijk
leeggeschud en 'Een vuile verra
der' kwam tussen de handdoe
ken en de onderbroeken op de
grond terecht. Nee, mijn mili
taire toekomst zag er door de
veldloop en de rooie dominee
niet best meer uit. Verder dan
gemeen soldaat heb ik het dan
ook nooit geschopt.
zwier* medewerker
