Feiten
Neo-nazi's willen asielzoekers lynchen
IH
'Wie niet snel leerde, is nu dood'
Maandag 23 september 1991 Redactie: 023-150225 JANINE BOSMA ALTAN EROOOAN RONALD FRISART (chef) ONNO HAVERMANS PATRICK VAN DEN HURK HANS JACOBS MARGOT KLOMPMAKER JAN PREENEN SJAAK SMAKMAN
Vertalingen: MARGREET HESUNGA LUUTJE NIEMANTSVERDRIET Vormgeving: MITZIE MEUERHOF
2
EN MENINGEN
TOM JANSSEN
'Onze Duitse jongeren pakken die luie nikkers wel aan'
De eerste stenen vliegen en
molotov-cocktails spatten
brandend uit elkaar als
waarnemend burgemees
ter Bernd Naumann van
het Oostduitse Hoyerswer-
da zaterdagavond een
laatste, bijna vertwijfelde,
poging doet de neo-nazi's
en de buurtbewoners tot
rede te brengen. „Ik woon
ook in deze wijk. Ik ken de
problemen die we hebben
met de buitenlanders,
maar mensen ga naar huis.
En neem alsjeblieft de kin
deren mee. Het is levens
gevaarlijk voor hen", klinkt
het over de politie-luid-
spreker. Het antwoord is
een honend „Auslander
raus, Duitsland voor de
Duitsers. Dood aan de nik
kers".
HOYERSWERDA HANS HOOGENDUK
CORRESPONDENT
Kort daarop voert de geheel uit
Oostduitsers bestaande ME een
eerste charge uit. Waterkanon
nen komen aangereden. Er val
len klappen. .Stenen en stalen
kogels ketsen af op de schilden
van de jonge agenten, die naar
eigen zeggen nauwelijks zijn
opgeleid voor deze taak. „We le
ren het wel in de praktijk", is
het laconieke commentaar.
Hoyerswerda, een betonnen so
cialistisch wanprodukt ge
bouwd voor 85.000 mensen, die
hoofdzakelijk in de bruinkool
winning en verwerking daarvan
hun bestaan vinden, beleeft zijn
vijfde gewelddadige nacht.
Doordat de politie wat sneller
en kordater ingrijpt dan in de
voorafgaande nachten, kunnen
de neo-nazi's en hun aanhang
dit keer niet doordringen tot net
gebouw waar de asielzoekers
achter donkere en gesloten ra-
Neo-nazi's hier op een archieffoto bij de herdenking in Bayreuth van de sterfdag van nazi-leider Rudolf
Hess krijgen in het oostelijk deel van Duitsland steun van een deel van de bevolking, foto ap horst scha-
men angstig de ontwikkelingen
volgen. Er worden 16 arrestaties
verricht, het aantal gewonden
blijft beperkt tot elf.
Steun
Het meest verontrustende is dat
de harde kern rechts-extremis-
ten openlijk wordt gesteund
door grote delen van de bevol
king. Honderden mensen ste
ken hun sympathie voor deze
fascisten niet onder stoelen of
banken. Als een groepje vrijwel
kale, in zwarte pakken en vlie
gerslaarzen gehulde skinheads
voorbij marcheert, klinkt goed
keurend uit de rijen ouderen:
„Dat zijn onze Duitse jongeren,
die paldcen deze luie nikkers wel
aan als de politie ze tenminste
hun gang laat gaan".
Op steun hoeven de benauwde
buitenlanders niet of nauwelijks
te rekenen. De hulp kwam het
afgelopen weekeinde uit Berlijn.
Ongeveer 200 mensen trokken
gisteren naar Hoyerswerda om
de asielzoekers te beschermen.
Een druppel op de gloeiende
plaat, waar de politie niet al te
gelukkig mee is, omdat het ge
vaar van een verdere escalatie
daar alleen maar groter door
wordt, zo lichtte een woord
voerder toe.
Kort na zijn mededeling raakten
de buurtbewoners en skinheads
zondags slaags met de Berlij-
ners. De inwoners van Hoyers
werda solidariseren zich in toe
nemende mate de neo-nazi's.
Donderdagnacht toen een te
huis voor buitenlandse werkne
mers werd bestormd applaudis
seerden bijvoorbeeld honder
den buurtbewoners.
Terwijl de eens als goedkope ar
beidskrachten door DDR-leider
Honecker binnengehaalde Mo-
cambiquanen en Noordvietna-
mezen doodsbang hun toe
vlucht zochten in de kelders,
heerste er buiten volgens de po
litiewoordvoerder een „volks
feeststemming, waarbij het bier
rijkelijk vloeide". Hele gezinnen
moedigden de neo-nazi's aan
met kreten als „Steek de zaak in
de fik", „SiegHeil"en „negers
raus". Steeds meer jongeren uit
Hoyerswerda en omgeving slo
ten zich die nacht aan bij de
skinheads. De politie greep pas
heel laat in en arresteerde na
een enorm straatgevecht 49
jongeren, van wie veruit het
grootste deel uit de buurt
De meeste bewoners van het
gebouw zijn intussen in af
wachting van het vertrek naar
hun eigen land, naar veiliger
oorden buiten de stad gebracht.
Die nacht moesten ook de asiel
zoekers, die tegen hun wil in de
ex-DDR zijn ondergebracht, het
ontgelden. Bij de eerste aanval
op vrijdagavond arriveerde de
politie pas anderhalf uur nadat
de eerste molotov-cocktails en
stenen waren gegooid. Zater
dagavond was de ME massaal
aanwezig. Desondanks verza
melden zich opnieuw onder het
welwillend oog van de meeste
buurtbewoners, tientallen neo
nazi's bij het flatgebouw.
Groepjes meest zwarte asielzoe
kers waagden zich onder poli
tiebescherming buiten de deur
van hun flat. „Wij zijn niet met
gevaar voor eigen leven uit ons
land gevlucht om hier te wor
den vermoord", verklaart een
van hen. Een ander „We kun
nen al weken geen boodschap
pen doen, als we in een tele
fooncel willen opbellen, worden
we in elkaar geslagen. We willen
naar West-Duitsland". En derde
vult aan: „Ik ben niet voor de
fascisten in mijn land gevlucht
om nu door de DDR-fascisten te
worden afgemaakt".
De voor de opvang van asiel
zoekers verantwoordelijke amb
tenaar in Hoyerswerda, die ove
rigens anoniem wil blijven,
vindt deze verhalen overdreven:
„Er begon juist een behoorlijke
integratie op gang te komen...",
en: „De problemen zijn hier
niet groter dan in de oude
Bondsrepubliek. Daar vinden
ook overvallen op tehuizen voor
buitenlanders plaats".
De asielzoekers denken daar
anders over: in het Westduitse
Neumunster houden sinds
meer dan een week 60 asielzoe
kers een kerk bezet Deze men
sen vrezen terug te worden ge
stuurd naar de ex-DDR, waar
vandaan ze zijn gevlucht nadat
ze ternauwernood aan een
lynchpartij waren ontkomen.
KOKANJE
Vorige week vond in
het Zeeuwse Hulst
het Nederlandse
Knoflookfestival plaats. Ruim
tweehonderd leden van het ge
nootschap „Vrienden van de
Stinkende Roos" kwamen daar
bijeen voor een nadere kennis
making. Tijdens de maaltijd, die
van soep tot toetje (er bestaat
zelfs knoflooklikeur!) door het
aroma van teentje en bolletje
werd gedomineerd, wisselden
de eters met liefde relevante re
cepten voor gerechten en ge
neeskrachtige brouwsels uit.
Als ik het Lexicon der Genees
kruiden van Mellie Uyldert op
sla, dan wordt daar op bijna ly
rische wijze over de „koning
van de kruidentuin" gesproken:
„De geweldige martiale kracht
van knoflook en ui werkt op bij
zondere wijze. Knoflook ver
jaagt alle kwade stoffen en ziek
tekiemen, veegt de bloedvaten
schoon, verwijdt de vaten die
het hart voeden, reinigt de
darm grondig en gaat als een
stevige werkster in het hele li
chaamshuis tekeer, tot alles
schoon en op orde is". Volken,
die dagelijks knoflook nuttigen,
hebben zelden last van hoge
bloeddruk. Kwaadaardige ziek
ten komen bij hen ook veel
minder voor.
Vroeger, toen men nog geloofde
dat ziekte door kwade geesten
werd veroorzaakt, at men knof
look om die geesten te verdrij
ven. Niet alleen geesten, maar
ook vampiers sloegen voor de
magische uitstraling van een
streng knoflookbollen, die bo
ven de huisdeur hing, subiet op
de vlucht. Kreeg Graaf Dracula
in de slaapkamer van een
Transsylvanische schone de
smaak van knoflookbloed in
zijn mond, dan wist hij niet hoe
gauw hij naar zijn kasteel terug
moest keren.
Maar ook in moderne publika-
ties van medische onderzoekers
wordt vaak 'de loftrompet over
dit prominent geurende lid van
de lokenfamilie gestoken. Het
helpt niet alleen tegen griep en
hooikoorts, maar ook tegen le
pra, leukemie, aids, stress en
ringworminfectie bij konijnen.
Het is een antibioticum en
veegt inderdaad, gelijk een
werkster, met een desinfecte
rende bezem de vaten en orga
nen schoon. Bovendien ver
groot een flinke portie tenen per
dag de kracht en het uithou
dingsvermogen van de eter: niet
voor niets waren de piramide
bouwers in het oude Egypte
verplicht dagelijks een extra
hoeveelheid van het wonder
kruid te nuttigen.
Het ontbreekt er nog maar aan
dat knoflook ook als liefdesme
dicijn wordt aanbevolen. Of zou
de doordringende lucht een
remmende werking hebben op
de bloei van liefdesgevoelens?
Nee, dat zal wel niet want in
Zuideuropese landen, waar de
koning van de kruidentuin alle
eer wordt bewezen, zongen de
troubadours ook altijd de lof
van de vrouw.
Ik herinner me hoe in een IJs
landse bus de geur van vis en
zweetvoeten opeens werd ver
drongen door een krachtig zui
delijk aroma. De passagiers ke
ken wantrouwig snuivend ach
terom en zagen hoe een Frans
stel hun boterhammen met
plakjes knoflook belegde. Gaan
Fransen naar verre streken, dan
nemen ze voor alle zekerheid
een paar bolletjes van hun ge
liefde kruiderij mee; na elke
maaltijd in den vreemde ade
men ze een heimweegeur in el-
kaars gezicht.
Onder de Vrienden van de Stin
kende Roos bevinden zich enige
fanatieke leden die op weekda
gen drie tenen en in de week
einden zelfs drie bolletjes veror
beren. Tot verdriet van hun col
lega's op kantoor of van de leer
lingen in de klas, weigeren zij
het verse produkt voor reukloze
dragees op te geven. Hun om
geving mag zich nog gelukkig
prijzen dat zij zich niet met
knoflookzeep wassen en hun
haar met knoflookolie insme-
OOSTENRIJK
Slovenië
oZagreb
Karfovac
Sibenik
HONGARIJE
Petrinja, net buiten Zagreb,
en Vinkovci veroverd door
leger. Kroatië dwingt leger
in stadje Varazdin tot
overgave
Strijd rond kazei
federale leger in
Zadar, Sibenik e
Split. Blokkade
Rijeka en Pula
opgeheven.
Dorpjes Tovarnik en
Nijemci bij Belgrado
gebombardeerd
sDubrovnik
(^Montenegro
Van de 28 Kroatische man
schappen die gardist Zivkovic
een week geleden onder zijn be
vel had, waren er gisteren nog
zeven in actieve dienst. Vijf zijn
gedood, de rest is gewond van
het strijdperk in Gospic afge
voerd. Hoewel Gospic sinds vrij
dagmorgen weer grotendeels in
Kroatische handen is, straalt de
vreugde over dit succes niet van
de gardist af.
„Ik kan gewoon niet meer blij of
vrolijk zijn. Na drie weken heb
ik geen gevoelens meer over",
zegt hij zondagochtend. Hij
biedt als aandenken aan de
voor driekwart vernielde stad
een handgranaat aan. Tussen
het puin van het tot drie weken
geleden tienduizend inwoners
tellende stadje wordt het aan
bod beleefd afgeslagen.
Dichtbij ratelt ineens een
Kalashnikov-geweer. We hoe
ven ons geen zorgen te maken,
het onveilige deel van het stadje
is hier een paar honderd meter
vandaan, wordt ons verzekerd.
Het lawaai klinkt, in het open
terrein, toch onplezierig dicht
bij. Vooral als even later een
straaljager laag overkomt. Het
toestel is kennelijk naar een an
der doel onderweg. Aan Gospic,
dat vooral de afgelopen week
onophoudelijk vanuit de lucht
en met tanks en mortieren is
bestookt, valt weinig meer te
vernielen.
Vrijdag begonnen de Kroatische
gardisten met een 'schoon-
maakoperatie' in Gospic. Wijk
voor wijk wordt geleidelijk uit
gekamd om Servische sluip
schutters te verjagen. Een klus
die nog enkele dagen zal duren
en die levensgevaarlijk is. Zater
dag werden vier gardisten ge
dood, nog veel meer raakten ge
wond. Over slachtoffers onder
de Serven is niets bekend. „Er
moeten nog heel wat gesneu
velde soldaten hier in de omge
ving liggen. We hebben nog
geen tijd gehad ze te zoeken
zegt gardist Zivkovic.
Overstuur bekijken de eerste te
rugkerende bewoners de scha
de. Voor een huis vol gaten
staat een oude man: „Ik was 43
jaar buschauffeur, in die tijd
heb ik die woning opgebouwd.
Nu bezit ik alleen nog de kleren
die ik aan heb". Hij plukt ver
twijfeld aan de oude broek die
met een koordje om zijn middel
blijft hangen.
De gardisten die de pers bege
leiden voorop rijdt een
zwaarbewapende man op een
pruttelend Tomos-brommertje
tonen een verlaten mitrail
leursnest. Lege munitiekisten
de ziekenhuisarts van Gospic
met burgers van de stad een ei
gen afdeling van de gardisten.
Het was de eerste weken zo'n
chaotische, wanordelijke orga
nisatie, dat het goedgeorgani
seerde Joegoslavische leger er
niet mee uit de voeten kon. Elke
gardist deed gewoon wat er in
hem opkwam. „We hadden de
eerste week niet meer dan een
paar jachtgeweren. Maar we
wekten de indruk dat we veel
beter bewapend waren. De sol
daten en Serviërs hadden ons
toen zo onder de voet kunnen
lopen, maar zij durfden niet".
In een verlaten boerderijtje on
der Gospic is de crisisstaf ge
huisvest, Jugovic treedt op als
commandant. In drie weken tijd
is hij door de oorlog een totaal
ander mens gewórden. „We
moesten in heel korte tijd leren
hoe te vechten. Wie niet snel
genoeg leerde is nu dood. Nog
steeds weet ik niet of ik morgen
wel weer wakker word".
Ruim een week geleden, na
twee weken van beschietingen
op Gospic en omliggende
Kroatische dorpen, werd beslo
ten de legerkazernes af te gren
delen. De eerste, zwakbezette
kazerne van het federale leger
van Joegoslavië viel al dinsdag
in handen van de Kroaten.
Meteen daarna werd het gebouw
vanuit de lucht door het federale
leger beschoten.
Met de daar buitgemaakte wa
pens kon de belegering van de
sterker bemande kazerne en het
grote voorraadmagazijn worden
verscherpt. „Intussen hadden we
vrachtwagens gecharterd, en
honderd vrijwilligers die meteen
de wapens en munitie uit de ka
zerne en magazijnen zouden ha
len". Deze operatie was volgens
Jugovic een groot succes. Op het
leger veroverde pantserwagens,
trucks en hospitaalauto's zijn
vrijdag en zaterdag in hemels
blauwe kleuren overgespoten en
in triomf door de omgeving gere
den. Tussen de vele luchtaanval
len door werd bovendien meer
dan duizend ton aan wapens en
munitie in beslag genomen.
„De hoeveelheid munitie die we
in Gospic veroverden is al meer
dan genoeg voor een normaal
Kroatisch leger in vredestijd. Het
federale leger heeft overal in Joe
goslavië, in Kroatië, van die gi
gantische voorraden. Nu pas we
ten we wat de legertop er mee
van plan was. Ons beschieten.
Wij moeten, na deze oorlog, die
wapens allemaal in zee gooien
en normaal gaan leven".
Hij wil zijn naam liever niet zeggen, wil
zelfs maar met moeite kwijt dat hij van
beroep kelner is. Hij geeft ook slechts on
gaarne toe dat hij geen gehoor heeft ge
geven aan de mobilisatie-oproep van het
Joegoslavische leger. Niet omdat hij bang
is van desertie beschuldigd te worden,
maar omdat hij niet graag als lafaard te
boek staat.
De kelner behoort tot een groep van zo'n
vierhonderd reservisten\iit het stadje Ve-
lika Plana die afgelopen donderdag wei
gerden te mobiliseren. In het stadje, zo'n
honderd kilometer ten zuiden-oosten van
Belgrado, kwam het donderdag tot een
spontane demonstratie van reservisten
en hun familie.
Een minderheid van 120 mannen ver
voegde zich volgens orders bij de kazerne
in het nabijgelegen Smederevo Palanka.
Maar zo'n vierhonderd reservisten beslo
ten het dienstbevel naast zich neer te leg
gen, nadat ze van een majoor te horen
hadden gekregen dat iedereen die niet
wilde, wat hem betreft ook niet hoefde.
Een politieke motivatie voor de protesten
was er niet. Integendeel, de meeste be
woners van het stadje zijn het roerend
eens met de politiek van de Servische re
gering en de legerleiding. Angst, dat was
het voornaamste motief om niet naar het
front te willen.
„Ik kreeg mijn oproep vorige week zon
dag", vertelt de kelner, „En ik heb er vier
dagen over lopen denken of ik wel of niet
zou gaan. Ik ben niet tegen de inzet van
het leger in Kroatië, ik vind absoluut dat
dat moet gebeuren. Maar onze voorbe
reidingstijd was te kort en we kregen
slechte wapens of wapens die we hele
maal niet kenden. Zonder training is het
onverantwoord'
De kelner had aanvankelijk gehoord dat
hij naar een kazerne in de Vojvodina zou
gaan. Maar toen duidelijk werd dat zijn
uiteindelijke bestemming Tenja zou zijn,
een Servisch dorp vlak onder de zwaar
belegerde Kroatische stad Osijek, schrok
hij terug. „Als het erom zou gaan Servië
zelf te verdedigen, dan was ik wel gegaan,
maar vechten in Kroatië, dat ging me te
ver. Bovendien vind ik het verkeerd dat
In de autonome Servische provincie Voj
vodina, waar veel Hongaren en Kroaten
wonen, zorgden veel mannen er afgelo
pen week voor dat ze de hele dag niet
thuis waren. De mobilisatie-oproep moet
volgens de wet namelijk persoonlijk wor
den afgegevfen. De reservisten waren zo
massaal afwezig, dat de legerleiding de
oproep uiteindelijk maar via de tv heeft
verspreid. In Belgrado gaat het verhaal
dat de militaire postbezorgers in het holst
van de nacht aanbellen, dan hebben ze
de meeste kans mensen ook thuis te tref
fen.
Weigeraars worden tot nu toe overigens
lankmoedig behandeld. Van arrestatie
van deserteurs is nog geen sprake. „We
hebben geen reden mensen te dwingen,
het is nog geen algemene mobilisatie en
we hebben toch niet alle mannen nodig",
zegt Zarko, kapitein eerste klas in de ka
zerne bij Smederova Palanka.
BELGRADO RUNA HELLINGA
CORRESPONDENT OOST-EUROPA
liggen her en der verspreid, op
het vertrapte gras liggen letter
lijk drie lagen dik de verschoten
hulzen. Even verderop treffen
we het lijk aan van een van de
vier soldaten die hier hun post
hadden. „Hij ligt hier al een dag
of drie", vertelt de Kroatische
gids nonchalant.
De Kroatische afweer tegen de
Servische militie en de aanval
len van het federale leger be
stond aanvankelijk nauwelijks.
„Onze politie was veel te zwak
vertelt Jugovic. Samen met een
collega uit Zagreb organiseerde
