Feiten
Zadar wacht angstig af
Regeringsleider Saksen
huist tevreden in commune
Zaterdag 21 september 1991 Redactie: 023-1
H ERDOGAN RONALD FRISART (chef) ONNO HAVERMANS PATRICK VAN DEN HURK HANS JACOBS MARGOT KLOMPMAKER JAN PREENEN
Vertalingen: MARGREET HESUNGA LUUTJE NIEMANTSVERDRIET Vormgeving: RALPH KLEINHOUT
EN MENINGEN
Oude Kroatische havenstad van alle kanten bedreigd
De barbaren staan voor de
stad. Elk moment kan een
enorm bloedbad worden
aangericht. En er is nie
mand die een hand uit
steekt. Explosies, geweer
vuur en geloei van het
luchtalarm omlijsten de
noodkreet van burgemees
ter Ive Livljanié van Zadar.
De Kroatische kustplaats
wordt van alle kanten be
laagd door Servische en
Joegoslavische militairen,
die ook in het oude ves
tingstadje aan de Adriati-
sche zee nog een aantal ka
zernes hebben. De marine
heeft de haven afgesloten.
Livljanié heeft de evacua
tieplannen voor een deel
van de 134.000 inwoners
klaar liggen.
LEIDEN HANS JACOBS
De slag om de kust is door de
Serviërs in feite al gewonnen.
Tussen de zee en de Servische
en Joegoslavische posities zijn
nog maar een tiental kilome
ters. De doorbraak kan elk mo
ment tot stand komen. De be
langrijkste dorpjes langs de kust
zijn reeds door de inwoners ver
laten. Alleen een handjevol gar
disten en militia-troepen wan
delen nog door de spookachtige
straten.
Een aantal maanden geleden,
toen Kroatië zich in een referen
dum nog moest uitspreken over
de onafhankelijkheid („binnen
Joegoslavië", aldus de burgerva
der), verwachtte Livljanié nog
een vredige oplossing voor het
'probleem' dat Kroatië had met
de federale regering en Servië.
Er moest binnen Joegoslavië
een herverdeling van gelden
plaatsvinden. Kroatië wilde niet
langer meebetalen aan de geld-
verkwisting in Belgrado en het
arme zuiden van het land. „Er
komt een oplossing", zei Livlja-
nic toen optimistisch.
Zelfvertrouwen
De burgemeester straalde zelf
vertrouwen uit. Niet lang daar
voor was hij terecht gekomen in
het door de Italianen gebouwde
gemeentehuis aan het histori
sche Volksplein in het hart van
Zadar. De zichzelf democra-
tisch-nationalistisch noemende
Kroatische HDZ had ook in
Zadar de verkiezingen met
overmacht gewonnen. Livljanié,
onder het bewind van maar
schalk Tito nog voor zijn afwij
kende politieke ideeën opgeslo
ten, schortte zijn werk als do
cent Italiaans en Frans op, om
de stad met een bevolking
van 84 procent Kroaten en tien
procent Serviërs te gaan be
sturen.
Sinds begin deze week bevindt
de minzame burgervader zich
in de vuurlinie. In mei waren er
al rellen geweest tussen Kroaten
en Serviërs, maar nu is het
ernst. „Ik ben bang", bekende
hij maandag aan een verslagge
ver van het Franse dagblad Le
Monde. Kort daarvoor had de
Joegoslavische marine de zeven
belangrijkste Kroatische haven
steden Rijeka, Pula, Zadar,
Sibenik, Split, Ploce en Dubrov-
nik geblokkeerd. In zijn stad
werd in navolging van andere
Kroatische steden geschoten.
De commandant van het fede
rale garnizoen, Trjko Zdravkos-
ki, dreigde met een bombarde
ment op de stad als zijn troepen
niet met rust zouden worden
gelaten.
Tegelijkertijd koos het leger po
sitie bij het vliegveldje van
Zadar, waar de dienstdoende
Kroatische gardisten gevangen
werden genomen. Het vliegveld
van Zadar stelt overigens niet
veel voor. De kleine landings
baan kruist'de autoweg, zodat
een luchthavenfunctionaris de
slagbomen eerst moet sluiten
alvorens een toestel naar de
aankomsthal kan rijden. Maar
het vliegveld was na het instel
len van de blokkade wel de
laatste open verbinding met de
buitenwereld. De weg over land
was met de verovering van de
brug bij Maslanica al onder Ser
vische controle.
Onherbergzaam
De achter de kuststeden liggen
de onherbergzame bergruggen
hebben de bewoners van de
Dalmatische kust altijd ge
dwongen om het zicht gericht
te houden op zee. De onderlin
ge contacten verlopen over wa
ter sneller dan over land. Als de
Serviërs erin slagen om Zadar in
te nemen en volgens de Süd-
deutsche Zeitung is dat het doel
is de toekomst van zuidelijke
steden als Sibenik én het geïso
leerde Dubrovnik ongewis.
Sibenik is de afgelopen week al
het toneel geweest van hevige
gevechten. Dikke rookpluimen
hingen boven de stad, die van
twee kanten wordt belaagd.
Vanuit Krajina, het door Ser
viërs autonoom verklaarde ge
bied langs de Kroatisch-Bosni
sche grens, en door de kanon
neerboten van de federale mari
ne. De kathedraal is getroffen
en delen van de stad liggen in
puin. „Dat kan hier ook gebeu
ren", meldt Zadars burgemees
ter, die Italië om hulp heeft ge
vraagd. Alle beschikbare boten
zijn gevorderd. Vrouwen, kinde
ren en bejaarden moeten wor-
In mei sneuvelden in het op een
schiereiland gelegen Zadar de rui
ten van Servische winkels. Nu
wordt de stad van twee kanten
bedreigd door Serviërs en Joego
slavische troepen.
FOTO HANS JACOBS
den geëvacueerd wanneer de
aanval op de stad wordt ingezet.
„Iedereen die zich niet kan ver
dedigen moet weg", vindt Livl
janié. Zo'n 6000 inwoners zijn
reeds gevlucht. Italië behandelt
ze beter dan de vluchtende Al
banezen enkele weken geleden.
Italië heeft in Belgrado druk uit
geoefend óp de Joegoslavische
autoriteiten om van verder ge
weld in de kuststreek af te zien.
De Italianen onderhouden nog
altijd een bijzondere band met
een stad als Zadar, dat tot aan
het einde van de Tweede We
reldoorlog onder de naam Zara
in Italiaanse handen was.
Venetië
Het 3000-jaar oude Zadar, dat al
heel wat namen en bezetters
(Grieken, Romeinen, Avaren,
Kruisvaarders, Venetianen,
Hongaren, Fransen, Italianen,
Duitsers) heeft versleten, was
honderden jaren lang voor Ve
netië een belangrijke vesting.
Zara moest de handel op het
Midden-Osten vrijwaren van pi
raten en inmenging van buiten
af. De Italiaanse invloed is
overal in de stad en langs de
kust nog te zien, ondanks het
feit dat Zadar tijdens de oorlog
voor tachtig procent werd ver
nield.
„Zo'n ramp mag ons niet op
nieuw treffen",'verzucht Livlja
nié. De geschiedenis staat ech
ter niet aan zijn kant. "Vanaf de
vroege Middeleeuwen waait de
naam van Zadar als een bloedi
ge en vuurrode wimpel, door ge
jammer en geween van kinderen
en vrouwen in de puinhopen be
geleid, door de wind van de ge
schiedenis," schreef de schrijver
Miroslav Krleza. Zadar wacht
angstig af op wat er nu weer
komt.
AMSTERDAM RONALD FRISART
Michael Baumann leefde eind
jaren zestig in een woongroep;
Kurt Biedenkopf doet dat sinds
vorig jaar ook. Gewoon twee
Duitsers in een commune, de
een in Berlijn, de ander in Dres
den. Toch is er een verschil:
'Bommi' Baumann ontwikkelde
zich tot lid van de terreurgroep
Beweging van de Tweede Juni
het kleine broertje van de
Rote Armee Fraktion terwijl
Biedenkopf burgerman, chris
ten-democraat en minister-pre
sident van Saksen is.
Biedenkopf leidt de eerste en
enige woongemeenschap van
Duitse bewindslieden. Dresden,
de hoofdstad van de deelstaat
Saksen (vroeger in de DDR),
heeft maar weinig echt goede
woonruimte. Toen de CDU vo
rig najaar de absolute meerder
heid veroverde in Saksen kon
regeringsleider Biedenkopf een
ruime residentie met uitzicht
over de Elbe betrekken. Veel
-an zijn medewerkers (vaak af
komstig uit het westen van
Duitsland) moesten zich echter
behelpen met een treurig be
staan in een hotel.
Biedenkopf (61) vond dat onge
past en nodigde de gedupeer
den uit om hun intrek te nemen
in zijn ruime villa, Sche-
venstrasse 1. Sindsdien leidt hij
een woongemeenschap van 12
mensen, onder wie zijn.vrouw
Ingrid, zijn 83-jarige schoon
moeder Rita Ries, haar blinde
dwergpoedel Anton (12), minis
ters en staatssecretarissen. Een
luxe commune is het wel. De
dames en heren hebben een
lijfwacht, twee kelners, twee
werksters en een tuinman.
Het meubilair in het voormalige
Stasi-gastenverblijf is een alle
gaartje. Een deel is overgeno
men van de DDR-inlichtingen-
dienst, andere spullen hebben
de bewoners zelf meegenomen
en Ikea-produkten completeren
het geheel.
Het huishouden wordt bestierd
door Biedenkopfs echtgenote,
die veel boodschappen zelf
doet. Het winkelwagentje wordt
dan geduwd door de lijfwacht.
Kurt Biedenkopf (links) met bondskanselier Kohl.
Mevrouw Biedenkopf heeft vol
gens het Duitse weekblad Der
Spiegel een voorkeur voor na-
tuur-produkten. Maar toen de
Biedenkopfs op een avond de
echtelijke sponde hadden opge
zocht, beklaagden sommige
medebewoners zich tegenover
Der Spiegel- verslaggever over
darmkrampjes als gevolg van de
)k de huur houdt Inge Bie
denkopf nauwkeurig bij. Zo
moet regeringslid Annemarie
Wiemer voor haar kamer van
acht vierkante meter 170 mark
per maand betalen. Pas als ie
mand elders woonruimte vindt,
kan worden doorgeschoven en
mag Wiemer op een grotere ka
mer hopen. Niet zonder reden
doet hun huidige onderdak
sommige bewoners denken aan
hun studententijd.
Zelfs met de drankvoorraad
gaat het als in een studenten
huis. Wie een flesje uit de koel
kast haalt, noteert dat in een
schrift. Staatssecretaris Nowak
(cultuur) vindt de commune
koelkast echter maar zozo. Hij
ARCHIEFFOTO
zweert bij donker Beiers bier
van het merk Pikantus. Veilig
heidshalve bewaart hij dat in
een koelkast op zijn kantoor,
zodat zijn huisgenoten zich er
niet aan kunnen vergrijpen.
Regeringschef Biedenkopf mag
dan volhouden dat zijn residen
tie een soort hotel is, zelfs zijn
schoonmoeder geeft toe dat het
„hier toch wel wat dieper gaat".
Ze wil echter niet dat de indruk
wordt gewekt dat het haar be
valt, „anders denken de mensen
dat ik hier een wild leven leid".
Zo wild als in de jaren-zestig
communes gaat het er in Dres
den natuurlijk niet aan toe.
Maar toch.Aan de ene kant
was het politiek, de mensen
hadden een politiek ideaal. Aan
de andere kant hadden ze dat
Samenleven." Het is perfect van
toepassing op de Biedenkopf
woongroep. Maar het was
'Bommi' Baumann die dat in
1975 schreef, en hij doelde op
de Berlijnse Kommune I, het
milieu dat terroristen voort
bracht.
Israëlische soldaat loopt in liefdesval
Zadar is bang
gen de bewapening en
zelfde lot als Osijek en Petrinja (foto), steden in het noorden v
organisatie van het federale leger en de Servische eenheden.
THE INDEPENDENT
Een Israëlische sergeant, wiens
stoffelijke resten eerder deze
maand als onderdeel van de re-
centelijke onderhandelingen
over de vrijlating van gijzelaars
naar Israël zijn verstuurd, werd
verleid door een aantrekkelijke
vrouw die voor een radicale
groep van de Palestijnse bevrij
dingsorganisatie PLO werkte.
Op die manier werd hij in ge
vangenschap en naar zijn uit
eindelijke dood gelokt. Dit zeld
zame voorval van een succesvol
Palestijns spionagegeval is deze
week aan het licht gekomen.
Officieel hield het Israëlische le
ger vol dat sergeant Samir As
sad, die sinds 1983 werd ver
mist, was ontvoerd, toen de Is
raëli's nog een flinke strook in
Libanon bezetten, tot de bui
tenwijken van Bayrut aan toe.
In werkelijkheid is hij 1
n/.l/\r\nn mi
tisch Front voor de Bevrijding
van Palestina (DFLP) werkte. Zij
had hem vergezeld op romanti
sche tripjes in Galilea en een
bezoek gebracht aan het dorp
Beit Jann, waar zijn familie van
daan kwam.
Wat hij niet wist, was dat zij een
aanhangster was van de links-
radicale Druzen in de Libanese
politiek en een agente was ge
worden van de DFLP. Toen hun
relatie in het yoorjaar van 1983
opbloeide, kreeg ze bevel van
de groep om een val te zetten.
De volgende keer dat hij een be
zoek bracht aan haar dorp,
werd hij opgewacht door gewa
pende mannen en verdween.
De Israëli's zetten heimelijk een
massale zoekactie op poten,
maar tevergeefs.
Inmiddels maakte de DFLP be
kend dat de sergeant hun gijze
laar was en dat hij slechts in le
ven zou blijven zolang de Israë
lische luchtmacht haar bases in
het noorden van Libanon niet
zou bombarderen. Maar in 1984
trof de luchtmacht een DFLP-
basis in de buurt van Tripoli en
zei de groep dat hij bij de aanval
was omgekomen. Zeven jaar la
ter kwam het lichaam van ser
geant Assad vanuit Wenen thuis
in het ruim van een vliegtuig
van de Israëlische luchtmacht,
na een overeenkomst waarvoor
was bemiddeld door het Rode
Kruis.
Om het verhaal kloppend te
maken, moest nog een laatste
leugen worden ontmaskerd. De
pathologen-anatoom van het
leger stelden vast dat de ser
geant niet bij de aanval was ge
dood. Zij kwamen tot de con
clusie dat hij als vergeldings
maatregel in koelen bloede was
neergeschoten. Daarop stuur
den zij zijn stoffelijke resten
naar huis in Beit Jann, waar mi
nister Levy (buitenlandse za
ken) een lofrede hield en de fa
milie Samir Assad naar zijn
laatste rustplaats droeg.
