Religie
'De tijd werkte
in ons voordeel'
'Mensen zijn actief en bewust lid'
Zaterdag 21 september 1991
Redactie: 071-161400 WIM SCHRUVER Eindredactie: CONNY SMITS Vormgeving: PIET KOOREMAN
23
Van Well over succes van oecumene in Merenwijk
LEIPEN. WIM SCHRUVER
De geloofsgemeenschap 'De Regenboog' in de Leidse
Merenwijk vormt al twintig jaar een vooruitgeschoven
post in het oecumenische front. Wat nergens anders is
gelukt, is daar al jaren heel gewoon: gezamenlijke vierin
gen door protestanten en rooms-katholieken van de tafel
des Heren. Gevraagd naar het geheim van het succes,
vertelt pastor Jan AA van Well, die volgende maand af
scheid neemt, dat de gemeenschap altijd een bewuste
strategie heeft gevolgd. „Wij wisten één ding: de tijd gaat
in ons voordeel werken."
sten. De deelnemende kerken
hoefden slechts een symbolisch
bedrag bij te dragen, dat in drie
gelijke delen werd verdeeld. „In
dat stadium deed niemand
moeilijk, maar we waren toen
dus wel al bezig."
Toen de nieuwbouwplannen ter
sprake kwamen, drong zich de
vraag op hoeveel kerkzalen er
zouden moeten komen. In an
dere kerkgebouwen in nieuw
bouwwijken waren twee of
meer zalen heel gewoon. „Wij
dachten: dat moet niet. Als dat
gaat gebeuren, dan breng je een
wig aan in onze gezamenlijk
heid." Vooral de toenmalige
bisschop van Rotterdam, mgr.
Simonis, had daar bezwaar te
gen.
Overigens waren ook de her
vormde en gereformeerde re
gionale kerkvergaderingen niet
zonder slag of stoot gewonnen
voor de oecumene. Bij de vele
gesprekken die bij de kerkelijke
vergadering of de bisschop ge
voerd moesten worden, gingen
de pastores altijd gezamenlijk.
De naam van Van Well is onlos
makelijk verbonden met de ge
schiedenis van de Leidse proef-
polder van de oecumene. Hij en
Henk Hortensius, die vorig jaar
afscheid nam, waren de pio
niers. „Henk en ik hebben el
kaar altijd blindelings ver
trouwd. Dat is van groot belang
geweest," meent de rk priester.
Beide pastores waren ervan
overtuigd dat de dingen die je
als kerken samen künt doen,
niet gescheiden mèg doen. Van
Well die zich katholiek voelt in
de oorspronkelijk betekenis van
'algemeen', had al de oecume
nische geur opgesnoven als stu
dentenpastor in Leiden. Toen
hij werd gevraagd om in een
nog te bouwen wijk te helpen
een gezamenlijk pastoraat met
hervormden en gereformeerden
van de grond te tillen, zei hij di
rect ja.
De commissie van de Leidse
Raad van Kerken die de samen
werking in de nieuwe wijk
bereidde, dacht bij de kerkelijke „Men zag wel dat Henk en ik
in het geheel naast elkaar, achter elkaar en
samenwerking ii
niet aan gezamenlijke"vierin
gen. Hortensius en Van Well
wel. „Samen hadden we de
overtuiging dat pas wanneer je
samen kunt zingen, luisteren en
ook 'aan tafel' kunt gaan, er de
openheid is om te praten. Wij
draaiden dus de zaken precies
om. De commissie dacht: laten
we die lui niet temperen, het
mislukt toch" (een vergelijkbaar
initiatief in de Bijlmer was al
vastgelopen).
Een en ander werd verwoortl in
een 'Ontwerp Pastoraal Plan
Merenwijk'. „Het is altijd 'ont
werp' blijven heten. Daardoor
werd het wat ongrijpbaar, maar
voor ons was hertneer dan een
ontwerp." Een sterke zet was
ook de instelling van een Alge
mene Kerkelijke Merenwijkraad
(AKM), waarin vertegenwoordi
gers van de drie kerken zitting
kregen. Tot op de dag van van
daag is het 'grondvlak' zeer be
trokken, aldus Van Well.
Ze gingen voortvarend van
start. In een gratis bouwkeet be
gonnen cle gezamenlijke dien
voetbal na de benoeming van
Simonis had ik geleerd: je moet
je niet meer zo laten overval
len." Het plan omvatte verschil
lende stappen, waarin het ge
sprek centraal stond. „Je blijft
praten, maar je gaat ondertus
sen rustig verder. En, een
vruchtbaar neveneffect is, dat
de mensen gemotiveerder wor
den. Zo van: we laten ons dit
niet afnemen."
Ook de publiciteit werkte in het
voordeel van de geloofsge
meenschap; aan de kerk was in
de loop der jaren al ruim aan
dacht geschonken. „Je moet
met de media wel voorzichtig
omgaan. Wij zorgden er wel
voor dat de bisschop niet nega
tief in beeld kwam. Ik zei dat hij
met ons in gesprek bleef, maar
dat wilde hij in feite juist niet."
Grinnikend: „In feite vond hij
dat wij hem te mooi afschilder
den. Hij had liever gehad dat wij
hem hadden laten zeggen: het
is buigen of barsten."
Uiteindelijk bleek de paar jaar
eerder in het leven geroepen
HOOGTIJ
religieuze kalender
door Wim Schrijver
Pastor Jan van Well: „In feite vond bisschop Simonis dat wij hem te mooi afschilderden. Hij had liever gehad
dat wij hem hadden laten zeggen: het is buigen of barsten."
Theologische Begeleidingscom
missie een uitweg te kunnen
bieden. Die commissie, waarin
vertegenwoordigers van de ver
schillende kerken zitten, is „een
sterke zet gebleken", meent de
pastor. „Niet alleen krijgen wij
advies, de commissie blijkt ook
bij problemen met het bisdom -
want met mgr. Bar hebben wij
die nog net zo goed - als een
soort buffer te fungeren."
Eilandje
De commissie kwam met een
compromis, waarin de bisschop
zich kon vinden: elke zondag
zou in een van beide diensten
een rk pastor voorgaan in de
eucharistie. „Dat was een pas
toraal probleem van de bis
schop en ik kon mij daarin vin
den. Daarom had ik ook geen
moeite met het compromis. Ik
wist ook dat de geloofsgemeen
schap het aankon. Het verstoor
de natuurlijk wel wat het ideaal
beeld van één voorganger voor
iedereen. Nu ziet niemand het
meer als een compromis. De
mensen vinden het juist wat
plechtiger, een dienst met twee
voorgangers."
De Leidse geloofsgemeenschap
heeft altijd de band met de lan
delijke kerken aangehouden,
hoewel regelmatig gesuggereerd
werd om alleen verder te gaan.
TVe hebben het toch samen
goed, laat ze.' Van Well was
daarop tegen en draaide altijd
de rollen om: „Niet zij, maar wij
zijn lastig."
„Wij zijn in alle opzichten loyaal
gebleven aan de eigen kerken.
Doe je dat niet, dan word je een
eilandje. Dan dien je de oecu-
menie niet. Je bent geen prilckel
meer naar de kerken toe en je
hebt er zelf niets aan." De ba
sisgroepen, die wel op zichzelf
staan, zullen het moeilijk krij
gen volgens hem. „Ze houden
het niet, er komt niets meer
bij."
Van Well denkt dat de oecume
ne in de Merenwijk in een gun
stige tijd tot bloei is gekomen.
„Nu zijn ze toch wat argwanen
der." Toch denkt hij dat ook el
ders voor de oecumene kansen
liggen. De kwestie Helmerhoek,
waar bisschop Simonis vorig
jaar gecombineerde vieringen
verbood, is voor hem een voor
beeld van hoe het niet moet.
Daar is men volgens hem zó te
werk gegaan dat het voorde
bisschop „een fluitje van een
cent was om er een eind aan te
maken."
oofhutten feest
In Israël zullen ze de
komende week weer
het straatbeeld bepalen: de loof
hutten die ter gelegenheid van
het gelijknamige feest zullen wor
den opgetrokken. Het Loofhut
tenfeest Soekkot is een blij en
ontspannen feest met een eer
biedwaardige geschiedenis.
Tijdens het verblijf in de woestijn,
foto regenboog na de uittocht uit Egypte, gaf God
zijn volk een aantal leefregels bij
aantal feestdagen in. In het I
Leviticus (hoofdstuk 23 vers 33
tot 44) valt te lezen dat een van
die feesten het Loofhuttenfeest
was.
Het feest moest ieder jaar op de
vijftiende dag van de zevende
maand beginnen en zeven dagen
duren. Tijdens die dagen moesten
de Israëlieten in hutten leven om
zo er steeds weer aan herinnerd
te worden dat God hen uit de sla
vernij had bevrijd en in de woes
tijn onderdak had verschaft
Het dak van de hut van takken
(loof) moet zo zijn samengesteld,
dat je er doorheen kunt kijken,
om te laten zien dat God dichtbij
is. Lang niet iedereen verblijft nog
daadwerkelijk een week lang in
de loofhut; slechts orthodoxe jo
den doen dat
Het Loofhuttenfeest heeft ook het
karakter van een oogstfeest Op
het feest wordt een Loelav (lett
palmtak) samengesteld, een plan-
tenbundel. Ingedriënten van de
Loelav zijn een palmtak (goed
bouwhout), een tak van de
beekwilg (brandhout symbolisch
voor warmte) en de mirte (mooi
en geurig). De takken moeten al
lemaal puntgaaf zijn.
Met de Loelav in de ene hand en
een vrucht (de etrog, een soort ci
troen) in de andere, gaat men
richting synagoge waar de Loelav
'geschud' wordt Oftewel: de
bundel wordt bewogen in alle
richtingen. Daarmee willen de
mensen duidelijk maken dat Gods
almacht voor alle windstreken
geldt
Het Loofhuttenfeest duurt in to
taal acht dagen. Het is een blij
feest omdat God daarin duidelijk
maakt dat hij altijd voor Zijn volk
wil zorgen.
ritr Paksh.
Voor de hindoes is het
van 23 september tot 7
oktober weer Pitr Paksh, oftewel
de donkere helft van de maand
Kuar. Deze periode is gewijd aan
de gedachtenis van overleden fa
milieleden (pitri's). Tijdens spe
ciale ceremoniën worden voor de
gestorvenen offers gebracht
voor elkaar stonden."
De bisschop hield zijn bezwa
ren, ondanks regelmatige ge
sprekken. „De bisschop werd
het gepraat moe. Wij wilden
juist in gesprek blijven." Want:
„Hoe langer je het kunt volhou
den, hoe moeilijker het is om de
zaak terug te draaien. We be
gonnen voorzichtig, stapje voor
stapje, tot we op den duur het
gevoel hadden: we hebben wor
tel geschoten."
Rampenplan
De bom barstte in 1978. Simo
nis was het zat. Achter de oecu
menische diensten moest een
punt worden gezet. Gebeurde
dat niet dan zou dat het ontslag
van Van Well betekenen, het rk
vicariaat Merenwijk zou worden
opgeheven en het bisdom zou
geen medewerking meer verle
nen aan de bouw van het kerke
lijk centrum.
Van Well liet het 'rampenplan'
in werking treden, dat hij in de
la had liggen. „Door het paniek-
Tileke Burger, voorzitter van de Algemene Kerkelijke Merenwijkraad, en
dominee Geert van der Bom voor 'De Regenboog'. foto hielco kuipers
Spontaan applaus klonk er in
'De Regenboog' toen bekend
werd gemaakt dat bisschop Bar
zélf de opvolger van Van Well,
pater Theo Scholtes, zal instal
leren. Normaal gesproken doet
de deken dat.Als je altijd het
gevoel hebt dat je maar ooglui
kend wordt toegstaan en je
hoort zoiets... De bisschop
steekt daarmee echt zijn nek
uit," aldus Tileke Burger, voor
zitter .van de Algemene Kerkelij
ke Merenwijkraad, en dominee
Geert van der Bom.
Afgelopen zaterdag heeft de oe
cumenische geloofsgemeen
schap zich gebogen over de
vraag hoe men op weg wil naar
het jaar 2000, „om maar een
symbolisch jaartal te nemen".
Bijna negentig mensen woon
den de bijeenkomst bij. „Dat er
zoveel mensen komen om mee
te praten, geeft al aan dat onze
gemeenschap een hoge partici
patiegraad kent. Er is in 'De Re
genboog' een grote betrokken
heid," aldus Van der Bom.
Dat blijkt ook uit de werkgroe
pen, die heel goed draaien, ver
telt mevrouw Burger. „Van het
begin af aan zijn de mensen op
allerlei gebieden ingeschakeld.
Het is ook goed
als ze verantwoordelijkheden
krijgen. Je merkt aan mensen
die van een werkgroep afscheid
nemen, dat ze de betrokkenheid
gaan missen."
De predikant haakt daarop in:
„Je ziet daarin het verande
ringspatroon van de kerk: van
een volkskerk naar een kerk
waarvan je bewust en actief lid
bent. We gaan van een kerk
vóór mensen, naar een kerk vèn
mensen."
Moreel beraad
Beiden geven toe dat de ge
meenschap in een ideale situa
tie verkeert; er zijn relatief veel
vrijwilligers èn enige pastores.
De opvolging van Van Well, die
27 oktober afscheid neemt, was
nota bene al een paar maanden
geleden geregeld. En dat terwijl
in het bisdom een schreeuwend
tekort aan priesters is. „Het
geeft ook aan hoeveel waarde
de bisschop aan onze gemeen
schap hecht."
De geloofsgemeenschap heeft
zich zaterdag over de vraag ge
bogen wat zij voor de buurt kan
betekenen met zoveel mens
kracht in huis. „De Regenboog
heeft in de opbouw van de wijk
duidelijk een functie gehad. Die
opbouw is dus voorbij en we
staan nu voor de uitdaging wat
we als kerk gaan doen," zegt
mevrouw Burger die opmerkt
dat de mensen zélf vragen om
vorming en toerusting.
Een van de activiteiten waaraan
gedacht kan worden, is de oud
papier-actie van de milieuwerk
groep, die de afgelopen jaren
voor „gigantische opbrengsten"
voor projecten in de Derde We
reld heeft gezorgd. Een ander
initiatief is de ouderenzorg van
de gemeenschap, die „niet al
leen voor kerkmensen" is be
doeld.
Maar er kan volgens Van der
Bom ook gedacht worden aan
iets geheel anders als de vor
ming van een „soort moreel be
raad van mensen uit deze wijk,
die werkzaam zijn in de ge
zondheidszorg hier in Leiden".
Van der Bom, die eerder dit jaar
als opvolger van ds. Henk Hor
tensius aan de slag ging in de
Merenwijk, is enthousiast over
de oecumene 'De Regenboog'.
Het heeft ook een onmiskenba
re aantrekkingskracht op men
sen die waren vastgelopen op
een meer gesloten kerkgemeen
schap, weet hij.
De kerkmuren in de Merenwijk
zijn weggevallen, aldus me
vrouw Burger, die dat illustreert
met de groep mensen die inder
tijd Van der Bom opzochten in
zijn woonplaats Maastricht. „In
de auto kwamen ze er pas ach
ter welke achtergrond ieder
had."
Mentaliteit
Over het oecumenisch elan zijn
de twee niet erg optimistisch.
Van der Bom: „De gedachte uit
de jaren zestig, dat er een nieu
we toekomst voor de deur staat,
is helemaal verdwenen. Aan de
andere kant: bij de jongere ge
neratie staan de vragen van de
verschillende confessies echt
niet bovenaan de agenda."
Over de meerwaarde van de oe
cumenische samenwerking zijn
de twee het wel eens. Het leren
van elkaar, vindt mevrouw Bur
ger een groot goed. Zelf noemt
ze met waardering de bijbelken
nis van de protestanten, terwijl
ze anderzijds het interieur van
het kerkgebouw wel wat „erg
zakelijk" vond. „Het is een
mentaliteitskwestie. Overigen»,
het is veel leuker om dingen ge
zamenlijk te doen," aldus Van
der Bom.
KERKDIENSTEN
11.45 oec studentendienst; Marekerk
10 ds Bosma Scheven ingen, 5 ds Hovi-
us Katwijk; Maranathak. (L. Morsweg)
10 ds Dekker-Keiler; Oecumenische ge
loofsgemeenschap De Regenboog (Me
renwijk) 9.30 ds vd Bom, 1115 ds vd
Bom en pastoor v Well; Bethlehemkerk
(Driftstr.) 9.30 ds vd Wel; Bevrijdingsk.
(Montgomerystr.) 10 ds Rietveld; Vre-
desk. (Burggravenl.) 10 ds Zoek Delft;
Waalse kerk (Breestr.) 10.30 pasteur
Ribs; 'Stevenshof' (rk kerk Haagse
Schouw) 11 kand v Eek. Acad. Zieken
huis 10 pater de Korte. Diakonessen-
huis elke za 10.30 rk. dienst, en 10.30
ds v 't Hof. Endegeest zie Oegstgeest.
Geref. Kerk Vredeskerk zie herv. gem.;
Oude Vest geen dienst; Maranathak. zie
herv. gem.; Bevrijdingsk. zie hen/, gem.;
verzorgingstehuis Groenhoven 10 ds
Verdoorn; Merenwijk zie herv. gemeen
te. Geref. K. Vrijg. (Herengr.) 10 ds Bijl,
5 ds Grutter. Chr. Geref. K. (Steen-
schuur) 9.30 en 5 ds den Hertog. Geref.
Gem. (zie onder Leiderdorp). Geref.
Gem. in Ned. (Bethlehemkerk Driftstr.)
11.30 en 5.30. Evang.-Luth. Gem.
(Hoogl. Kerkgr.) 10.15dsSierat.
Doopsgez.-Remonstr. Gem. (Lokhorstk.
Pieterskerkstr.) 10 ds Vos-Wiegand en
ds Brüsewitz. Baptistengemeente (aula
'Nieuweroord', Rijnsburgerweg 124) 10
hr Tieleman. Evang. Gemeenschap
(Middelstegr. 3) 9 en 10.30 ev v Gro
ningen. Evangeliecentrum-Pinksterbew.
(Bethlehemskerk Lammermarkt) 10 ev
Zijlstra, woe 8 ev Zijlstra. Pinkstergem.
(0. Vest 13) 10 ev Tan. Volle Evangelie
Gemeente (Haarlemmerweg 36)11 ev
Daniël. Christengemeenschap (Vestestr.
49) 10.15 mensenwijdingsdienst. Leger
des Heils (hoek VestestrVGroenesteeg)
10 en 5. Nieuw-Apost. Kerk (H. Rijnd.
24): 9.30 en 5, wo. 8. Zevendedag-ad
ventisten ('De Ontmoeting', Noordhof
land V.schoten)elke za 10 tot 11 bij
belstudie. 11 tot 12 predikatie. Christe
lijke Wetenschap (Steensch. 6) 10.30.
Kerk van J. Chr. v.d. Heiligen der L. Da
gen (Brahmsl.) 10. 11 en 12. Oud-Ka-
th. K (Zoeterw.smgel) 10, behalve 2e
weekeinde van de maand: za 7. Rooms-
Kath. K. Haagwegza 7. zo 10.30; He
rensingel za 7. zo 9.30 en 11Rijndijk
(Stevenshof) za 7, zo 9.30; Steenschuur
za 7. zo 8.30.10.11.30.6 en 7 (lof);
Boshuizerkade za 7, zo 10; Lammen-
schansweg za 7,10; Haarl.straat za 7,
zo 10.30 en 12.15; Merenwijk zie herv.
gem.; H. Rijndijk (zie Zoeterwoude).
AARLANDERVEEN
Herv. Gem. 10 drsv Schoonhoven van 't
Kruis Kollum, 7 ds vd Berg. Geref. Kerk
10 dr Wentsel, 6.30 ds Wattel Hoofd
dorp. Chr. Geref. Kerk 9.30 en 4 ds
Viergever. Rk Kerk za 7. zo 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN
Herv. Gem. Adventskerk 9.30 ds ;t
Hooft, 6.30 ds Jonkman; Kruiskerk
9.30 ds Poot; Opstandmgskerk 9.30 ds
Jonkman, 6.30 zie Salv.kerk; G. Herder
kerk 10 ds Baane, 6.30 ds Huizebosch;
De Bron 9 ds Moll, 10.30 ds Huize
bosch; Ashram (Marsdiep) 10 ds Mul
der; Oudshoornse kerk 10 hr Peters Al
phen; Sionskerk (Meteoorlaan) 9.30
prof Graafland Gouda, 6.30 ds Ouwen-
dijk; Kerk en Zanen 10.30 drs Santing.
Geref. Kerk Mar.kerk 9 drs Santing,
6.30 ds Versluijs; Salv.kerk 9.30 9.30
ds Boer Zeist, 6.30 drs Santing. Geref.
K. Vrijg. (school Bospark, Beatrixl. 4)
9.30 en 5 ds Gratz. Ned. Geref. Kerk
(school Willemstr.) 9.30 en 4.30 ds de
Jong Den Helder. Chr. Geref. Kerk (Grij-
pensteinstr.) 9.30,4.30 ds vd Meij.
Oud-Geref. Gem. (Hooftstr. 240) 9.30
en 4. Bapt.gem. (Molenwerfstr. 1) 10 ds
Koekkoek, 6.30 ds Agtereek. Bapt.gem.
Noord (school Kalkovenw. 62) 10 hr vd
Steen. Bapt.gem. Ichthus (aula mavo H.
Dunantweg 1) 10 hr vd Lugt, 6.30 hr
Kits. Volle-evang.gem. ('De Ark'. Pr.
Hendrikstr. 54) 10 hr vd Hoorn. Pink
stergem. 'Het Licht' (A. v. Burenlaan
15) 10. Christengemeente 'De Hoek
steen' (geb. 'Bethel', hoek Emmalaan)
10 hr Brands Rijsenhout. Leger des H.
(Zonneweg 3) 10 en 7 (laatste zondag
van de maand 5 u.). Remonstr. Gem.
(Van Mandersloostr. 36) geen dienst. Rk
Bron za 7, zo 9.30 en 11.
BENTHUIZEN
Herv. Gem. 9.30 en 6 ds Boer. Geref-
'./Herv. Gem. (geb. 'De Hoeksteen', Sch-
weitzerstr.-Bernhardstr.) 10 kand v
Maas. Geref. Gem. 9.30 en 6 ds v Aalst.
BODEGRAVEN
Herv. Gem. Dorpskerk 9.30 ds vd
Scheur, 6.30 ds vd Meijden Bleijswijk;
Salv.kerk 9.30 ds Terlouw, 6.30 ds
Veldhuis Houten; Bethl.kerk (Nieuwer-
brug) 9.30 ds Zethof Kockengen, 6.30
ds vd Scheur. Geref. Kerk 9.30 ds El-
derman, 6.30 ds Zoutman ontmoetings-
dienst. Geref. K. Vrijg. (Ichthusk.) geen
opgave. Geref. Gem. (Stationsweg 17)
10 en 6.30.
BOSKOOP
Herv. Gem. Dorpskerk 9.30 dr Haitsma,
6.30 ds de Reuver; De Stek 9.30 ds de
Reuver. Geref. Kerk 9.30 ds v 't Hoff,
6.30 dsde Goede Waarder. Chr. Geref.
Kerk 9.30 en 5 ds Oosting. Geref. Gem.
geen opgave. Church of the Nations
('Ons Paradijsje', v. Neslaan 4) 9.30 ds
Godschalk.
HAZERSWOUDE
Herv. Gem. 9 en 6.30 ds Alblas. Geref.
Kerk 10.30 en 5 ds Huisman. Rk Kerk:
dorp za 7, zo 10 en 11.30; Anker za 7.
zo 10.30; Rijndijk zo 9.
HILLEGOM
Herv. Gem. 10 ds Rothfusz. Geref. Kerk
('Hoeksteen') 10 ds Hofland ha. Chr.
Geref. Kerk 10 en 5 kand Bijkerk Bever-
HOOGMADE
Herv. Gem. 10 ds Germans Sassen-
heim. Rk Kerk za 7. zo 9.15.
DE KAAG
Herv. Gem. 9.30 ds Koldewijn Kaag. Rk
Kerk za 7. zo 9.30.
KATWIJK AAN DEN RIJN
Herv. Gem Dorpsk. 10 ds Stam Kat
wijk, 6 ds Eysenga Dordrecht; Ontm-
.kerk 10 ds Sloof, 6.30 ds ten Voorde
jeugddienst. Herv. Gem. 'De Rank' (P.
Groen-coiiege) zie Katwijk aan Zee. Ge-
KATWIJK AAN ZEE
Herv. Gem. N. Kerk 8.30 ds Verboom.
10.30 ds Hovius, 4.30 ds Wachter,
6.30 ds vd Berg; 0. Kerk gesloten .vm
verbouwing; Ichthusk. 10 ds ten Voorde,
6 ds Volk; Pnifilk. 9.30 ds vd Berg. 6 ds
Bogaard; Maranathakerk (Rijnsoever)
10 ds Christ, 6 dds Vroegindeweij. Over-
duin2.15dsvGulikha. Herv. Gem. 'De
Rank' (Helmbergweg 10) 10.30 ds Rog-
Pronk. Geref. Kerk Vr.kerk 9.30 ds de
Bruyn bevesting ds Heeneman; Triumfa-
tork. 9.30 prof vd Beek Valkenburg. 5
ds Heeneman intrede. Geref. K. Vrijg.
9.30 en 5.30 ds Heida. Ned. Geref. K.
(aula Bestevaer-mavo) 9.30 ds Zwarts,
7 ds Arnold. Chr. Geref. K. 10 en 5 ds
Veenendaal. di 7.45 bijbellezing ds Vee-
nendaal. Vrije Chr. Geref. Gem. (Um-
zaal) 10 en 5 ds vd Beid. Geref. Gem.
(Remisestr.) 10 en 5. Geref. Gem. in
Ned. (Louwestr.) 10en 5. Onafh. bap-
tistengem. (Ambachtsweg 2) 10 hr Hau-
wink. Soefi (Zuidduinweg) elke le en 3e
zondag, 4.
LEIDERDORP
Herv. Gem. en Geref. Kerk Dorpsk. 10
ds Doesburg, 6.30 ds Luttikhuis;
Scheppingsk. 9.30 dovendienst hr vd
Bos. Leythenrode 10.30 drs de Leeuw.
Elis.-ziekenhuis 9.30 ds Brommet,
10.45 rector Vijftigschild. Geref. Ge
meente Leiden eo (kerkgeb. Hoofdstr.
73) 10 en 4.30 ds Boogaard. Bapt.gem.
(wijkgeb. Zijlkw.) 10 hr Baan. Rk Kerk
za 7} zo 10 en 11.30.
LEIMUIDEN
Herv. Gem. 9.30 begin gezamenlijke
startzondag in geref kerk. 2.30 afslui
ting dag. Geref. Kerk lOgezinsdienst
oiv ds vd Kooi mmv Caritas Aalsmeer.
Rk Kerk za 7. zo 10.
LISSE
Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds de Gelder
Lisse; Pauluskerk 10 en 7 ds Verdijk.
Geref. Kerk 10 dsv Midden. Geref. K
Vrijg. (Prinsessestr. 1) 10.45 en 4.30
ds Geersing. Ned. Geref. Kerk (Salvato-
n) 10, 7 ds Vos. Chr. Geref. Kerk 10 en
4.30 ds v Dijken. Geref. Gem. 10 en 4.
Evangeliegemeente (Heereweg 52a)
geen opgave. Rk Kerk: Agathakerk za 7,
zo 10.11.30; Poelpolder za 7, zo
10.30; Mariakerk za 7, zo 9en 10.15;
Engelbew. za 7, zo 10.
dienst, 6.30 ds Kerssen Delft. Geref.
Kerk za 5.30 oogstfeest, zo 9.30 ds vd
Weg-rullmann. Chr. Geref. Kerk 9.30en
6.30 ds Bijleveld Heerde. Remonstr.
Gem. 10 drs Overdiep Utrecht. Evang.
gem. (ver.gebouw 'De Rank', Regthuys-
plem) 12 nam. Rk Kerk za 7, zo 9 en
10.45.
NIEUWVEEN
Herv. Gem. 9.30 dsv't Kruis Hilversum.
Geref. Kerk 9.30 ds Végh Den Haag. Rk
Kerk za 7,zo9en 11.
11.
NOORDWIJKERHOUT
Dorpsk. 10 ds Rinzema jeugddienst; De
Zilk zie Dorpskerk. Rk Kerk Victork. za
7. zo 9.30 en 11Jozefk. za 7. zo 9 en
10.30; De Zilk za 7, zo 10.30.
OEGSTGEEST
Herv. Gem. Groene of Will.kerk 10 ds de
Bruin SoW-dienst; Pauluskerk 10 ds
Vegter; Gemeentecentrum (Lijtw.)
10.30 prof v Ouwerkerk Aerdenhout.
Geref. Kerk 10 ds Plomp. Geref. Kerk
Vrijg. (aula Dr. Schilderschool) 9.30,
4.30 ds vd Berg Amersfoort. Ned. Geref.
Kerk (Gem.centrum) 8.45 ds Smouter
Rijswijk, 4 ds Janse. Van Wijckerslooth
4 hr v Straalen. Endegeest 10 pastoor
Lansbergen. Volle-evangehegem. (Gem
.centrum) 4. Rk Kerk Will.kerk za 7. zo
Rk K
10.30.
Germans Sassenheim. Geref. Kerk 9.30
en 7 ds Kraan. Chr. Geref. Kerk 9.30 en
4.30dsv Roekei. Rk Kerk za 7. zo 10.
NOORDEN
Herv. Gem. 9.30 en 7 ds Geuze. Geref.
Kerk (W. Verlaat) 9.30 hr Schreuder. 7
ds Keyzer Utrecht. Rk kerk za 7. zo 9 en
10.30.
NOORDWIJK
Herv. Gem. Grote of St. Jeroensk. (Bin
nen) 10 ds Hemstede Leiderdorp. 5 ds
vd Velden Woerden. 7 ds Ruitenburg;
Hoofdstr. (Zee) 10 ds Ruitenburg. 5 hr
vd Bos Katwijk. De Rank (Golfbaan) 10
dsvd Bergh. Geref. Kerk Buurtkerk
(Hoofdstr.) 10 ds Elgersma, 5 zie herv
kerk Hoofdstraat; Vinkenl. (Binnen)
geen opgave. Kapel W. v.d Bergh-stich-
tmg 11 ds v Wal Houten. 'Sole Mio' 9 ds
Ruitenburg. Evang. centrum 'De Ark'
(picképl. 110 hr v Arkel. 7 hr v Duin.
Ned. Prot. Bond (aula O.Zeew.) 10.30
OUDE EN NIEUWE WETERING
Herv. Gem. 9.30 ds vd Oever Yerseke.
5. Geref. K. 9.30 dr Bade Alphen. 6.30
ds Biewmga Sassenheim. Remonstr.
Gem. 10 dr Meijering Oegstgeest. Rk
Kerk za 7, zo 10.30 (doopdiensten iede
re 2e en 4e zondag van de maand om
12).
ROELOFARENDSVEEN
Rk Kerk Mar Pres za 7. zo 11 (doop-
iedere le zondag v
maand om 12.30).
RIJNSATERWOUDE
Herv. Gem. 9 30 en 7 ds vd Hoeven.
Chr. Geref. K. geen opgave.
RIJNSBURG
Herv Gem. Laurentiuskerk 9.30 ds v
Dis Wassenaar. 5 ds Wisse; Bethelkerk
9.30 ds Wisse. Geref. Kerk Petrakerk
9 30 ds Cziria, 5; Immanuelkerk 9 en
10.30 ds vd Zwaag, 5 ds Terpstra. Ma-
Zomer 't Harde. Chr. Geref. K. 9.30.4
dsde Boer Harderwijk. Evang. Christen-
gem. (aula mavo) 10 drs Goverts Zwaag.
Rk Kerk za 7. zo 9.30 en (chr. tuin
bouwschool) 11.
SASSENHEIM
Herv. Gem. 9 en 10.30 ds Vollebregt, 7
ds Bras. Geref. Kerk 9.30 ds Biewmga,
7 ds Bras. Chr. Geref. K. 10 ds Hogen-
bnk. 7 ds v Roekei Nieuw-Vennep. Ned.
Prot. Bond (Jul.laan 17) geen dienst. Rk
Kerk za 7, zo 9.30 en 11.
TER AAR
Herv. Gem. 9 30 en 6.30 ds Vlasblom.
Geref. Kerk 9.30 dr Wigmans Alphen.
6.30 ds vd Weg Nieuwkoop. Rk Kerk
Aardam za 7. zo 9 en 12; kerk Lange-
raarza7.zo9.30en 11.30.
VALKENBURG
Herv. Gem. 10 dr Vermeulen. 6.30 kand
Kempermans Leiden. Geref. Kerk 9.30
drs Padmos. 6.30 drs Padmos jeugd
dienst. Geref. K. Vnjg. geen opgave.
VOORHOUT
Herv./Geref. Kerkgemeenschap lOds
de Jong. Rk Kerk za 7. zo 9.30 en 11
VOORSCHOTEN
Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds Schaap. 7
ds Ledegang; De Ontmoeting (Noordhof
land) 10 ds de Boer Hessel. 7 zie
Dorpskerk; 'Rehoboth' (Van Leeuwen
hoekkade) 9.30 ds Haverkamp Nieuw-
Lekkeriand. 4.30 ds v Kooten Delft
Hulp en Heil-kerk CSchakenbos'. Leids-
chendam) 10 ds den Hertog. Geref.
Kerk gesloten ivm verbouwing. Geref K.
Vrijg. (Bachlaan) 9 ds Geersing. 4.30.
Rk Kerk Laur kerkza 7. zo 11; M Gods-
kerk. za 7. zo 9.30. Kerk van Engeland
(British school in The Netherlands, J. v.
Hoof laan 3) 10.15 anglicaanse dienst.
Aula-basisgemeenschap (in 'De Groene
Kikker'. Frans Halsplantsoen) 10.30
viering met De Ontmoeting
Schipaanboord; Hoeksteen 9.30 ds
Schipaanboord, 6.30 ds Goossen; Bet-
heik. 9.30 ds Goossen. 5 ds Kunz; Re-
hoboth-school 9.30 ds Stam Kamer
veen. 5 ds Abma Gouda; Imm.kerk 9.30
ds v Houwelmgen. Geref. Kerk Kruis*.
10.15ds Bongers. 5 dsv Dalen Den
Haag; Ontm kerk 9 30 ds Schoep
Gouda. Geref. K. Vnjg. (Kruiskerk) 830
en 2.45 ds Hoogendoorn. Chr. Afgesch.
Gem. 9.30 en 5 ds vd Want. Oud-Geref,
Gem. (Mercuriusweg29) 10 en 6.30.
Remonstr. Gem. lOdsCossee.
WARMOND
Herv. Gem. 10 ds Verdijk Lisse. Rk Kei*
za 7, zo 9 en 10.30.
WASSENAAR
Herv Gem. Dorpsk. 10 ds Steenstra,
4.30 kand Noordam Zoetermeer. K.e-
vietk. ('Samen op weg') 10 ds Janse de
Jonge; Messiask. 10 ds Hellendoorn;
Dorpscentrum 9.30 ds Kleermaker Rot
terdam. Geref. Kerk Zijllaan lOdsVo»
Eemnes. 5 ds Janse de Jonge Wasse
naar-zuid. Ned. Prot. Bond (Kerkdan»)
10.30 ds Fockema Andreac RK Kerk
Jozef za 7. zo 9.30 en 11. Will, za 7. zo
9.30 en 11; GH za 6. zo 10.30.
WOUBRUGGE
Herv Gem. 9.30dsde Haan Made
Geertruidenberg. 6.30 ds v t Hof Wou-
brugge jeugddienst. Geref. Kerk 9.30,
ZOETERWOUDE
Herv. Gem. lOdsWolthaus Rk KerkSt
Jan za 7.30, zo 9.30; Chr. Dienaark. zo
10. Meerburgkerk H. Rijndijk za 7, zo
10.30.
ZWAMMERDAM
Herv. Gom. 9 30 en 6.30 ds Dub
beldam Geref. Kerk 9 30 en 6.30 ds de
Braber Vnezenveen. Remonstr. Gem.
geen dienst.
