Feiten
Greenpeace slaat nieuwe koers in
Stekelenburg
lijkt wel gek
Schaarste
Vrijdag 13 september 1991
HANS JACOBS MARGOT KLOMPMAKER JAN PREENEN SJAAK
TOM JANSSEN
EN MENINGEN
Nieuwe voorzitter Matti Wuori: Meer aandacht voor Derde Wereld
De internationale milieu
beweging Greenpeace zal
de komende jaren haar
werkterrein uitbreiden
naar de ontwikkelingslan
den. Dat is de belangrijkste
koerswijziging die na inter
ne discussies binnen de in
1971 gestichte milieuorga
nisatie hebben plaatsge
vonden. De nieuwe voor
zitter van Greenpeace, de
Finse advocaat Matti Wuo
ri, tevens oprichter van de
Finse afdeling, vindt dat
het de hoogste tijd wordt
om op sytematische wijze
aandacht te gaan schenken
aan milieuproblemen bui
ten Europa en de Verenig
de Staten.
HELSINKI TAINA REPO
CORRESPONDENT IPS
Het was ook de voortgaande
aantasting van het milieu in de
Derde Wereld die Greenpeace
ertoe bracht om van koers te
veranderen. „Wij zoeken vooral
contact met Niet-gouverne-
mentele organisaties (NGO) in
de ontwikkelingslanden", zegt
Wuori. „Want wat we absoluut
wilen vermijden is dat wij als
het rijke Noorden wel weer even
gaan vertellen hoe het Zuiden
zijn milieuproblemen moet
gaan aanpakken." Aan dit ge
vaar hoopt Greenpeace te ont
komen met de 25 bureau's die
de organisatie over de gehele
wereld, inclusief Antarctica,
heeft. Vanuit die bureau s wor
den diverse projecten geleid te
gen kernenergie en kernafval,
voor de bescherming van de
oceanen, het behoud van de
tropische regenwouden en te
gen het dumpen van giftige
chemische stoffen.
Samenwerking
„We zoeken nu vooral samen
werking met NGO's in Latijns-
Amerika. Wij kunnen onze
know how aanbieden en de
NGO's laten bepalen waar die
kan worden ingezet. Op die ma-
Wetenschappers onderzoeken op verzoek van Greenpeace het water in Manifah Bay aan de kust van Saudi-
Arabië. „Greenpeace zal binnenkort een uitgebreid rapport publiceren over de milieu-aspecten van de Golf
oorlog", belooft nieuwe voorzitter Matti Wuori.
foto greenpeace
mische macht in de wereld ver
schuift van de VS steeds meer
naar Japan. De VS boeten aan
politieke betekenis steeds meer
in, hoewel ze als militaire macht
nog steeds de belangrijkste zijn.
Maar Japan zal zeker in het Ver
re Oosten een grote bedreiging
zijn van de oceanen en de tropi
sche regenwouden. Vooral om
dat in steeds sneller tempo Ja
panse bedrijven van de verschil
lende staatsmonopolies in de
regio licenties loskrijgen voor de
exploitatie van delfstoffen en
andere natuurlijke rijkdom-
Maar de kersverse Finse voor
zitter ziet niet alleen negatieve
ontwikkelingen in de wereld.
Voor de voormalige Sovjetunie
en de Oosteuropese lartden, die
na de ineenstorting van hun
commando-economieën
waarin ze vaak met sterk verou
derde en dus vervuilende pro-
duktiemethoden werkten op
nier kunnen we gezamenlijk de
milieuproblematiek aanpak
ken", aldus Wuori.
„De invloed van de NGO's uit
de Derde Wereld", zo vervolgt
de nieuwe voorzitter van Green
peace over de plannen van zijn
organisatie, „moet ook in het
Noorden voelbaar worden.
Want alleen zo maken we kans
de problemen in de nabije toe
komst op wereldwijde schaal te
kunnen oplossen. Deze strate
gie staat dus lijnrecht tegenover
die van instituten als de We
reldbank en het Internationale
Monetair Fonds".
Een gecoördineerde aanpak op
wereldwijde schaal stelt Green
peace ook in staat om met meer
succes dan tot nu toe de multi
nationale concerns ter verant
woording te roepen, die zo zegt
Wuori, „er alleen maar op uit
zijn om hun winsten te maxi
maliseren. Met de nieuwe stra
tegie die ons voor ogen staat
wordt het echter mogelijk om
met succes boycotts uit te voe
ren. Want hoe groot de con
cerns ook zijn, als ze een markt
aandeel van 5 procent verliezen,
betekent dat voor hen een ge
voelige klap", zegt Wuori zelf
verzekerd.
„Maar de problemen in de Der
de Wereld", zo geeft ook Wuori
toe, „zijn gecompliceerder. Zo
kun je heel moeilijk een Filipijn-
se visser of een Latijnsameri-
kaanse krotbewoner aanspre
ken op zijn aantasting van het
milieu. Deze mensen hebben
vaak in hun armoede geen an
dere keus, maar multinationals
zijn in principe in staat hun ge
dragswijze te veranderen".
Japan
Wuori ziet in de in kracht toe
nemende economische super
macht Japan een grote bedrei
ging van het milieu. „De econo-
weg zijn naar een vrije markt
economie, ziet hij een licht
punt, dat deze landen nu ge
dwongen worden hun indus
trieën geheel opnieuw en dus
ook schoner op te zetten. „Dat
is dus het paradoxale van de si
tuatie: De Sovjetunie is zo'n
puinhoop dat de leiding juist nu
een historische kans heeft om
het produktieproces op een
milieuvriendelijk basis her in te
richten", zegt Wuori.
Een belangrijke taak ziet de
milieu-organisatie nog voor
zich weggelegd bij de acties ge
richt op het voorkomen van
milieuschadelijke oorlogen, of
op zijn minst het beperken van
de ecologische gevolgen van
zulke oorlogen. Weliswaar is het
gevaar van kernoorlogen nu ge
weken, maar het verloop van de
Golfoorlog heeft aangetoond
welke enorme schade het
milieu ook kan oplopen bij een
moderne conventionele oorlog.
Golfoorlog
„Greenpeace zal binnenkort
een uitgebreid rapport publice
ren over de milieu-aspecten van
de Golfoorlog", kondigt Wuori
aan. „Dat rapport moet het
startsein zijn voor acties om een
milieuparagraaf opgenomen te
krijgen in de Conventie van Ge
neve. Dat is van het grootste be
lang, omdat de dreiging van
oorlogen, die het milieu veel
schade zullen toebrengen in de
Derde Wereld in de toekomst
lang niet denkbeeldig is."
Waar het tenslotte allemaal op
neer komt is de vraag of de
mensheid in staat is op korte
termijn een oplossing te vinden
voor deze problemen, zoals het
wereldvoedselvraagstuk, de be
scherming van het milieu en de
bescherming van kleine volke
ren en hun cultuur. „Dat lijkt
bijna een onmogelijke opgave",
maar zo besluit Wuori. „Als we
geen oplossingen vinden is er
voor deze planeet geen hoop
meer. Op deze generatie rust
daarom de verantwoordelijk
heid om de juiste beslissingen
te nemen en veel tijd is er niet."
STANDPLAATS BUDAPEST
Tot mijn verbazing stond er een
rij voor de slagerij. Een behoor
lijk lange zelfs, zo'n 25, 30 men
sen. Ik was een tijdje wegge
weest uit Budapest, de proble
men in buurland Joegoslavië
houden me op dit moment
nogal bezig, maar rijen voor een
slagerij in Hongarije? Dat is al in
jaren niet meer voorgekomen.
De enige rijen die ik ken, zijn bij
de Adidas-winkel en de Huma-
nic-schoenenzaak in het cen
trum van Budapest. En zelfs die
zijn tegenwoordig verdwenen.
Ik wil niet zeggen dat er niets is
dat je in Hongarije niet kunt
krijgen, maar als je niet per se
uit bent op exclusieve zaken als
truffels of (het water loopt me in
de mond) oude nederlandse
kaas, dan valt met het aanbod
van de Hongaarse winkels zeer
redelijk te leven.
Maar toch, daar stond een echte
Oosteuropese rij, allemaal pover
geklede mensen met een bood
schappentas in de hand. Het
leek Roemenie wel. Daar gaat
niemand ooit van huis zonder
boodschappentas, je weet maar
nooit wat voor koopje je tegen
komt.
Af en toe informeerde een voor
bijganger naar iets, om zich ver
volgens aan te sluiten bij de
wachtende menigte. Bezorgd
tuurden vrouwen door het eta-
i of de voorraad nog
wel groot genoeg was.
Vreemd, want vlees is nu niet
direct een schaarste-artikel in
Hongarije. Het land heeft eerder
een overschot dan een tekort.
Net als in de EG is er een melk
overschot en hebben veel boe
ren hun melkkoeien moeten
slachten. Dat was afgelopen jaar
te merken ook, want terwijl bij
na alle levensmiddelen duurder
werden, ging de prijs van vlees
omlaag.
Voor onze begrippen is een kiio
biefstuk werkelijk spotgoed
koop. Als je er meer dan zeven
gulden voor moet betalen, ben
je echt afgezet door de slager.
Voor veel Hongaren is dat overi
gens nog steeds veel geld. De
meesten eten vrijwel alleen var
kensvlees, dat zo'n drie tot vier
gulden per kilo kost.
Ik kon aan die rij echt geen
touw vastknopen. Was Honga
rije tijdens mijn afwezigheid be
vallen door varkenspest? Had
die enge Engelse runderziekte
toegeslagen, die ziekte waar
door de koeien verweekte her
senen krijgen? Wat voor ramp
was het land in de afgelopen
week overkomen?
Gelukkig kon een Hongaarse
vriend dit raadselachtige ver
schijnsel verklaren. Eerder dan
een ramp was er sprake van een
mazzeltje. Vanwege het var
kensoverschot had de Hongaar
se regering vlees en vet van de
ze dieren tien dagen lang in de
aanbieding gedaan. Onder het
motto 'als we het exporteren,
moet er ook subsidie bij' was er
geld uit de exportsubsidie-pot
gehaald om de eigen burgers
aan goedkope hamlappen te
helpen.
De korting bedroeg, afhankelijk
van de kwaliteit vlees, 30 tot 60
procent, en dat tikt natuurlijk
aan. Allerlei mensen die zelden
of nooit vlees op tafel zien,
spoedden zich naar de winkel
om van dit buitenkansje ge
bruik te maken.
Het gevolg: gigantische rijen,
overbelaste slachthuizen en...
een onverwacht tekort aan var
kensvlees. Want nu de regering
veel geld heeft uitgetrokken om
de boeren van hun varkens af te
helpen, blijken die overschotten
helemaal niet zo groot geweest
te zijn als de producenten be
weerden. De getallen zijn be
wust opgeschroefd om meer
landbouwsubsidie los te krijgen.
Wat er te veel was aan varkens
heeft de Hongaarse natie in nog
geen twee weken opgegeten.
'Varkenvlees uitverkocht' meldt
een bordje bij de supermarkt.
„Hadden ze nog wat?", vraagt
een vrouw die me uit een slage
rij ziet komen. Ik moet haar te
leurstellen. 't Klinkt belachelijk,
maar biefstuk, iets anders was
er niet te krijgen.
RUNA HELLINGA
CORRESPONDENT OOST-EUROPA
Ministelsel van sociale zekerheid deel 2)
FRANS NYPELS EN FLIP DE KAM
De vakbeweging is in de verdediging: handen
af van de wao en de Ziektewet! Geen verde
re aantasting van de sociale zekerheid. Over
fundamentele veranderingen van het bestaande stelsel
valt al helemaal niet te praten. Maar FNV-voorzitter Jo-
han Stekelenburg lijkt wel gek dat hij invoering van een
ministelsel onbespreekbaar noemt.
Kenmerkend voor zo'n ministelsel is dat boven het
door de overheid gewaarborgde sociaal minimum de
collectief georganiseerde sociale zekerheid ophoudt.
Werknemers die bij ziekte, werkloosheid of arbeidson
geschiktheid een hogere uitkering wensen dan dit soci
aal minimum, zullen zich individueel en op vrijwillige
basis aanvullend moeten verzekeren. Hoe hoog hun
premie wordt, hangt niet alleen af van hun gezondheid
maar ook van de arbeidsomstandigheden in hun be
drijf.
Een bedrijf kan afspreken dat het voor zijn werknemers
een collectief aanvullende verzekering afsluit. Samen
sta je sterker en kan je een lagere premie bedingen.
Particuliere verzekeraars zijn bereid zowel met indivi
duele werknemers in zee te gaan als met het personeel
van een heel bedrijf. Per onderneming valt namelijk
nog redelijk in te schatten hoe groot het risico van ziek
teverzuim en arbeidsongeschiktheid is. Hele bedrijfs
takken, daar beginnen verzekeraars niet aan. Dan zijn
de risico's zo onoverzichtelijk dat zij geen rendabele
premies kunnen calculeren.
Belangen parallel
Worden verzekeringen per bedrijf afgesloten, dan zal de
ondernemer vanzelfsprekend streven naar een lager
ziekteverzuim door de arbeidsomstandigheden te ver
beteren. Anders worden de premies torenhoog. Bingo
voor de vakbeweging, die al jaren vecht voor een ge
zonder werkklimaat, vaak tevergeefs.
Dank zij het overleg tussen werkge
vers en de verzekeraars krijgt Steke
lenburg bij een ministelsel op dit
punt eindelijk zijn zin. De belangen
van de vakbeweging, de werkgevers
en de verzekeraars lopen verrassend
genoeg geheel parallel. Hoe minder
mensen met een uitkering, hoe beter.
Vooral werkgevers met veel ziektever
zuim worden via de sanctie van onbe
taalbaar hoge premies geprest om de
arbeidssituatie in hun bedrijven sterk
te verbeteren. Zo niet, dan vraagt de
Ondernemingsraad waarom de aan
vullende verzekering voor werkne
mers in andere bedrijven zoveel goedkoper is. Stom dat
Stekelenburg en de meeste van zijn collega's dat niet
willen snappen en het ministelsel tot nu toe verwijzen
naar de mestvaalt van de geschiedenis.
Werkgevers staan evenmin te trappelen. Na invoering
van het ministelsel krijgen zij medewerkers van de ver
zekeringsmaatschappijen over de fabrieksvloer die ad
viseren om de arbeidsomstandigheden verder te verbe
teren. Een ontwikkeling die de werkgevers niet tegen
houden. Zij vergeten echter dat verzekeraars nu al een
duidelijk beeld hebben van het ziekte- en wao-risico
per bedrijf, omdat zij vaak de aanvullende verzekering
uitvoeren. Door hun emotionele weerzin tegen be
moeienissen van buitenstaanders verliezen onderne-
mers het grootste voordeel van het ministelsel uit het
oog: de sociale premies, en dus hun loonkosten, kun
nen met ruwweg tien miljard gulden omlaag, omdat
uitkeringen boven het sociaal minimum niet langer
collectief zijn verzekerd.
Minder premies
Werknemers gaan er door het ministelsel netto op
vooruit: ook zij behoeven voortaan minder sociale pre
mies te betalen. Willen zij aanvullend een bovenmini-
male uitkering verzekeren, individueel of samen met de
collega's van het bedrijf, dan zal de particuliere premie
soms hoger zijn dan het bedrag waarmee hun sociale
premies zijn verminderd. Per saldo kost het ministelsel
dan koopkracht, vooral voor hoger betaalden. Zij zullen
namelijk vaak een hoog bedrag willen bijverzekeren om
na een ongeval of ziekte niet te veel inkomen te verlie-
Zouden werknemers via de vakbonden bij de jaarlijkse
onderhandelingen over de arbeidsvoorwaarden aanvul
lende looneisen stellen om dit koopkrachtverlies goed
te maken, dan zullen de loonkosten per saldo weinig
dalen. Daarom moet de wetgever verbieden dat pre
mies voor aanvullende uitkeringen bij de onderhande
lingen over collectieve arbeidsovereenkomsten op de
werkgevers worden afgewenteld. Zonder dit verbod da
len de loonkosten onvoldoende en heeft het dus geen
zin om het ministelsel in te voeren.
Zien particuliere verzekeraars wel brood in het mi
nistelsel? Ongetwijfeld, want zij sluiten al sinds jaar en
Stekelenburg verwijst ministelsel nog steeds naar de mest
vaalt van de geschiedenis. foto bert verhoeff
dag verzekeringen af tegen inkomensverlies door ziekte
en arbeidsongeschiktheid. Die polissen worden vooral
gekocht door zelfstandige ondernemers en door de
bestbetaalden uit het bedrijfsleven, die de maximum
wao-uitkering van bruto vijftigduizend gulden per jaar
te laag vinden om hun vroegere levensstandaard na een
ongeluk te handhaven.
Aanvullende verzekering
Melden' individuele werknemers dan wel al het perso
neel van een bedrijf zich voor een aanvullende verzeke
ring, dan zal de premie zo worden vastgesteld dat de
verzekeraar - gegeven de hem bekende risico's - uit de
kosten komt. Kostenbewuste verzekeraars werken veel
efficiënter dan de huidige uitvoerders van Ziektewet en
wao (bedrijfsverenigingen, GAK en GMD). Zij stellen
daarom scherpe eisen aan de leiding van bedrijven en
aan werknemers. Zij zullen bovendien
strikter regels toepassen, voordat de
werknemer eventueel een uitkering
krijgt.
Wie zich individueel wil bijverzekeren,
kan problemen krijgen bij de keuring.
Als kerngezonde en wat zwakkere
werknemers meelopen in een geza
menlijke polis van het bedrijf, durft de
verzekeraar dat risico aan. Maar een
verplichte standaardpolis waarop ver
zekeraars iedereen moeten accepte
ren, zoals bij de ziektekostenverzeke
ring, wijst de verzekeringswereld vier
kant af.
Iedere verzekeraar loopt met een wijde boog om het
werkloosheidsrisico heen. Dat risico valt niet te ramen.
Raakt de economie in een recessie, dan stijgt het uitge
keerde bedrag zo rap dat geen reservepot daartegen is
opgewassen. Dat bleek in het begin van de jaren tach
tig, toen maandelijks meer dan tienduizend banen ver
loren gingen. Dat de verzekeringsmarkt in zulke geval
len faalt, is onvermijdelijk. Daarom moet het werkloos
heidsrisico collectief worden afgedekt, alleen minder
royaal dan nu het geval is. Na een overgangsperiode
van ten hoogste een jaar zou iedereen op het minimum
moeten belanden. Nu hangt de uitkeringsduur nog af
van het arbeidsverleden.
Wie dat risico kent, kan tijdig sparen voor magere tij
den. Vroeger was dat normaal. Door de overheidsga-
rantie kan niemand ooit door het sociaal minimum
zakken. Vroeger was dat wel anders. Het ministelsel be
tekent een uitdaging voor calculerende burgers.
Daarover morgen in het laatste deel van deze
serie.
Belangen van
werkgevers,
vakbeweging en
verzekeraars
lopen parallel
Verzekeraars
zullen scherpe
eisen stellen aan
bedrijven en
werknemers
