Feiten
Sobstjak loopt te koop met
nieuw vertrouwen in de Unie
Banen,
daar gaat het om
Donderdag -12 september'1991 Redactie: 023-150225 JANINE BOSMA ALTAN ERDOOAN RONALD FRISART (chef) ONNO HAVERAAANS PATRICK VAN DEN HURK HANS JACOBS AAARGOT KLOMPMAKER JAN PREENEN SJAAK SAAAKMAN
Vertalingen: MARGREET HESLINGA LUUTJE NIEMANTSVERDRIET Vormgeving: RALPH KLEINHOUT
2
EN MENINGEN
WIM STEVENHAGEN
Nieuw vertrouwen straalt af van Anatoli Sobtsjak. Ver
trouwen in zichzelf en in het land. De burgemeester
van St. Petersburg draagt een nieuw pak, met een zeer
on-Russisch vest. Hij heeft een lijfwacht en hij lijkt op
een of andere manier groter dan voor de coup in de
Sovjetunie. Zijn nieuwe houding maakt het voor hem
gemakkelijker een waarschuwing te geven aan het
adres van de presidenten Gorbatsjov en Boris jeltsin.
Als in november geen nieuwe gemeenteraadsverkiezin
gen worden gehouden, is het volgens hem te laat om de
oude bestuursstructuren uit te roeien en nieuwe op te
zetten.
MOSKOU PETER PRINGLE
THE INDEPENDENT
Wat Sobtsjak zegt draagt steeds
meer gewicht. Volgens de
laatste opiniepeilingen is hij de
op één na populairste politicus
van het land 62 punten ach
ter op de Russische president
Jeltsin, maar twee punten voor
op Gorbatsjov. Iedere dag van
bekvechten over een nieuwe
Uunie geeft deze voormalige
hoogleraar recht een kans zijn
deskundigheid te etaleren, zijn
gave voor bondige parlementai
re interventies, en zijn makkelij
ke manier van interviews geven,
of het nu voor de televisie i§ of
voor de schrijvende pers.
Zijn vertrouwen in het land ver
leidt hem tot de voorspelling
dat er geen stakingen zullen ko
men, in elk geval voorlopig niet,
vanwege een nieuwe vitaliteit,
die de mensen bij elkaar houdt.
De berichten over voedseltekor
ten voor de komende winter
zijn volgens hem overtrokken.
Tenzij de republieken hun
nieuwgevonden vrijheid gebrui
ken als middel om de voedsel
voorziening aan hun buren stop
te zetten. Er is genoeg graan in
de voorraadschuren.
Remedie
De burgemeester zegt echter
dat als Gorbatsjov en Jeltsin niet
oppassen het nieuwe verdrag
van de Unie, dat meer macht
geeft aan de republieken, een
voudig de totalitaire macht van
het centrum Moskou, zal over
dragen aan de hoofdsteden van
de republiek. „Het is een ge
vaarlijke tendens wanneer de
gewoonten en middelen van
een totalitaire staat automatisch
worden verplaatst naar het ni
veau van de republieken", zegt
hij.
Zijn remedie? Er zouden zo snel
mogelijk plaatselijke verkiezin
gen gehouden moeten worden
voor gemeenteraden bij
voorkeur in november. Wan
neer zij worden uitgesteld tot
maart, wanneer de termijn van
twee jaar voor de door de com
munisten gedomineerde ge
meenteraden afloopt, kan het
wel eens te laat zijn. Nieuwe
hervormingen moeten voor die
tijd op de rails zijn gezet, zegt
hij.
Hij heeft te vaak meegemaakt
dat plaatselijke bestuursraden,
geleid door de Communistische
partij, hun verantwoordelijkhe
den ontliepen. Verkiezingen
zouden de overblijfselen van de
feodale communistische struc
turen opruimen. „Die structu
ren zijn nog sterk en het gevaar
bestaat in sommige republieken
dat de onafhankelijkheidsver
klaringen ze nog zullen verster
ken", aldus Sobtsjak. „Ongeluk
kig genoeg is niemand vandaag
ook maar ergens verantwoorde
lijk voor. De volksafgevaardig
den praten veel en nemen geza
menlijk besluiten die niet wor
den uitgevoerd, en al zouden ze
worden uitgevoerd, dan is nie
mand verantwoordelijk voor de
gevolgen.
Stadsraad
Het aantal afgevaardigden in de
gemeenteraden zou drastisch
omlaag moeten. In de stadsraad
van St. Petersburg, die onder
zijn leiding staat, zitten onge
veer vierhonderd afgevaardig
den en dat zou beperkt kunnen
worden tot veertig. Sobtsjak
suggereert dat ze in sommige
wijken, die 150 of tweehonderd
vertegenwoordigers hebben,
helemaal afgeschaft kunnen
worden. Het grote aantal „zorgt
voor een groot aantal proble
men en helpt niet echt bij een
normaal functioneren van de
stadseconomie.
Het probleem is dat in ons land
de mogelijke macht van plaat
selijk bestuur wordt onderkend,
zegt hij. In plaats van de macht
aan de gemeenteraden te ge-
veh, gaat die na het kiezen voor
onafhankelijkheid helemaal
naar de republieken. Dat bete
kent dat de relatie tussen de be
sturen van de republieken en de
gemeenteraden aan de ene kant
en de etnische minderheden
aan de andere kant, „zelfs nog
onbuigzamer en wreder" dreigt
te worden dan de oude relaties
met het centrum.
Sobtsjak zegt bij voorbeeld ver
ontrust te zijn over de proble
men van de Poolse minderheid
in Litouwen met 7,3 procent
de grootste na de Russen. Hij
maakt zich ongerust over het
besluit van de Oekraïne gewa
pende officieren uit het buur
land Moldavië toe te staan te
genstanders van het regime op
Oekraïens grondgebied te ver
volgen. Hij vindt dat Moldavië
meer respect zou moeten heb
ben voor de mensenrechten.
Sobtsjak maakt er zich ongerust
over dat een Oezbeekse afge
vaardigde zich in het oude Sov
jet-parlement kon uitspreken
tegen zijn regering, en vervol
gens de parlementaire leiding
werd bestookt met telefoontjes
waarin werd gevraagd de afge
vaardigde in kwestie de mond
oude tijden.
Datv
r de
Presidentschap
„De basis voor onze staats
manskunst moet nu de vorming
zijn van een echt democratisch
stelsel van plaatselijk zelfbe
stuur", zegt hij, „Dus ik denk
dat de weg naar echte onafhan
kelijkheid en democratie nog
lang is."
Onvermijdelijk krijgt Sobtsjak
de vraag voorgelegd of hij zich
kandidaat zou stellen voor het
presidentschap, wanneer er ver
kiezingen zouden worden ge
houden. Hij zegt van niet, zoals
hij dat eerder heeft gezegd.
Maar, ook onvermijdelijk, is dit
negatieve.antwoord veel minder
overtuigend dan vroeger.
Het volledige antwoord draagt
zelfs nu nog de suggestie in zich
dat hij een gooi naar het presi
dentschap kan doen. Sobtsjak
waarom hij zich in een goede
positie bevindt misschien
beter dan andereom mee te
dingen naar het presidentschap.
„Ik ben heel tevreden met de
baan die ik heb", begint hij, als
hij zegt dat hij niet mee doet,
maar voegt er in een adem aan
toe: „maar als ik echte vooruit
gang kan boeken in het bewerk
stelligen van een nieuwe econo
mie en een nieuw politiek stel
sel, dan zou dat de beste propa
ganda zijn en belangrijker dan
woorden."
VERTALING: LUUTJE NIEMANTSVERDRIET
Ministelsel van sociale zekerheid (deel i)
FRANS NYPELS EN FLIP DE KAM
Ons stelsel van sociale zekerheid biedt vier
miljoen uitkeringsontvangers beschutting
tegen de armoede. De helft van dat legioen
is 65-plusser en geniet van een welverdiende aow. De
andere helft is veelal slachtoffer van het bikkelharde ge
vecht om het beschikbare werk.
Op dit moment zijn meer dan zes miljoen Nederlan
ders ingeschakeld bij de nationale produktie. Eigenlijk
is er een miljoen extra banen nodig om iedereen aan
het werk te krijgen. Maar die miljoen banen zijn er niet.
Daarom is een half miljoen mensen aangewezen op
een werkloosheidsuitkering. En van de bijna één mil
joen arbeidsongeschikt verklaarden is een aanzienlijk
deel in wezen verborgen werkloos. Samen met drie
honderdduizend zieken en tweehonderdduizend ont
vangers van een bijstandsuitkering hebben ook zij asiel
gevraagd en gekregen in de burcht van onze sociale ze
kerheid. Dat kasteel kraakt inmiddels in zijn voegen.
Het zit bomvol. Er zijn veel meer uitkeringsontvangers
dan waarop de stelselbouwers destijds dertig jaar ge
leden hadden gerekend. Het bouwwerk dreigt onbe
taalbaar te worden.
Kosten sociale
zekerheid nu
30 cent van
elke verdiende
gulden
De 'prijs'
In 1960 vergden alle uitkeringen samen iets meer dan
een dubbeltje van iedere in Nederland verdiende gul
den. Nu beslaan.de kosten van de sociale zekerheid bij
na drie dubbeltjes van elke verdiende gulden, in totaal
135 miljard. Dat zou zeker vijftien miljard
gulden méér zijn geweest, wanneer gedu
rende de jaren tachtig niet was bezuinigd
op de hoogte van de uitkeringen. Ten eer
ste zijn de bruto uitkeringen zeven magere
jaren lang (1982-1989) niet verhoogd, waar
door de uitkeringen in totaal veertien pro
cent achterbleven bij de gemiddeld ver
diende cao-lonen. Bovendien werd de uit
kering bij ziekte, werkloosheid en arbeids
ongeschiktheid verlaagd van tachtig tot ze-
ventig procent van het laatstverdiende
loon. Alleen door te snijden in de hoogte
van de uitkeringen (de 'prijs') konden de
kosten van de sociale zekerheid beperkt blijven tot on
geveer drie dubbeltjes per verdiende gulden, hoewel
het aantal uitkeringsontvangers (het 'volume') in de ja
ren 1980-1990 met een miljoen steeg.
Vergrijzing
In de jaren negentig groeit het volume onstuitbaar
door. Jaarlijks komen er dertigduizend aow'ers bij, door
de vergrijzing van Nederland. Jaarlijks neemt het aantal
arbeidsongeschikt verklaarden met vijfentwintigdui
zend toe. Het ziekteverzuim steeg de afgelopen tijd met
twintigduizend per jaar, zonder dat er aanwijzingen
zijn dat die toename op korte termijn stokt. Doordat de
economie volgend jaar minder snel groeit dan we de af-
Sobtsjak heeft via een referendum de naam van zijn stad laten verande
ren. Leningrad heet sinds vorige week weer St. Petersburg. Ook de
avondkrant heeft zijn naam veranderd, zoals deze soldaten lezen.
foto ap anatoli maltsev
Aüie&l m Her
YlBÊS IS HÉLÉ/M41 N16T 70 SCHADELIJK
/V\A4£ Z0HPE£ 7/6. HOfc/VWIJÊN KPMMEN
WE-het MESTovefcScHar
&eTE& BESTKUfEM-
één van Stekelenburg's voorgangers, weet uit eigen er
varing wel beter. In het verleden zijn premieverhogin
gen vaak op de werkgevers afgewenteld. Bovendien
draaien werkgevers rechtstreeks op voor bijna de helft
van alle premies.
Het netto loon plus de loonbelasting,
plus de sociale premies vormen de to
tale loonkosten. Stijgen de premies,
dan gaan dus de loonkosten omhoog.
Zulke kostenstijgingen maken het voor Jaarliiks komen
Nederlandse bedrijven moeilijker om
op te boksen tegen de buitenlandse er IYI OUS land
concurrenten. Als arbeid door steeds dt>rtiodui7t>nd
hogere premies peperduur wordt, kost ueriiguuizeriu
dat uiteindelijk veel banen, vooral in de aOW 'ers bij
arbeidsintensieve dienstverlening.
Verlaging loonkosten
Dat banenverlies vergroot het bestaande tekort van een
miljoen banen, die nu al nodig zijn om alle openlijke en
verborgen werklozen aan de slag te helpen. Omdat het
kabinet werk boven inkomen stelt, heeft de regering
verlaging van de loonkosten tot hoogste prioriteit ver
heven. Daarom stelt het kabinet alles in het werk om de
sociale premies te beheersen. En daarom zijn die om
streden ingrepen in de Ziektewet en de wao voorge
steld.
Vecht het kabinet echter niet tegen windmolens? Daalt
het ziekteverzuim, dan hebben bedrijven minder vaste
en tijdelijke arbeidskrachten nodig. Bij een lager ziekte
verzuim stijgt dus de werkloosheid. Bij de voorgestelde
wao-maatregel is het niet anders. Vloeien arbeidsonge
schikt verklaarde werknemers eerder af naar de Werk-
„Werknemers zijn best bereid om steeds hogere premies te betalen, zonder extra loonsverhoging te eisen", meent FNV-voorzitter Johan Stekelen- loosheidswet of de bijstand, zoals het kabinet heeft
burg. Minister Kok, één van zijn voorgangers, weet wel beter. foto nieuw anefo rob c croes voorgesteld, dan krijgen zij alleen een ander etiket op
geplakt. Zij zijn pas geholpen wanneer het aantal ba-
gelopen jaren
gewend wa
ren, komt er
ook een einde
aan de jaren
lange daling
van de werk
loosheid. Op
wat langere termijn wordt de werkgelegenheid boven
dien bedreigd door een nieuwe automatiseringsgolf. In
veel dienstverlenende sectoren, zoals bijvoorbeeld bij
de banken, gaan duizenden arbeidsplaatsen verloren
naarmate de computer de komende jaren steeds meer
taken van de mensen overneemt.'
Zonder ingrijpende maatregelèn om het volume te be
perken, barst
de burcht van
de sociale ze
kerheid on
herroepelijk
uit zijn binten.
Het lijkt een
onomkeerbaar
proces: straks
moet elke werkende via zijn sociale premies en belas
tingaanslag één uitkeringsontvanger onderhouden.
Tegenstanders van bezuinigingen op de sociale zeker
heid, zoals FNV-voorzitter Johan Stekelenburg, zeggen
dat werknemers best bereid zijn om steeds hogere pre
mies te betalen, zonder dat ze ter compensatie extra
loonsverhogingen gaan eisen. Minister Kok (financiën),
Meer banen
Meer banen, daar gaat het om. Anders is alles voor niks.
Pas als de premies echt dalen, en arbeid dus goedkoper
wordt, gaat de werkgelegenheid extra groeien. Dat leren
de ervaringen uit de jaren tachtig. Jaren van loonmati
ging zijn toen gevolgd door een uitbundige groei van de
werkgelegenheid met zeshonderdduizend arbeidsplaat
sen. De benodigde premies, en dus de loonkosten, kun
nen met tien miljard gulden omlaag
door de invoering van een gedurfd
alternatief voor het bestaande stel
sel van sociale zekerheid: het mi-
Pas als de premies nls,elsel-
echt dalen gaat de Daarover mor8en verder"
werkgelegenheid
extra groeien
