Kok bewijst EG
grote dienst met
voorstellen EMU
Economie
Calculerende burger
lust geen eenheidsworst
Economie Kroatië zucht onder geweld
Van Hemert: Spijt over
terugtrekking Cabassi
NIEUWSLIJN
Zorgen over schuld Sovjetunie
De financiële wereld wordt steeds somberder over de betaling
van de buitenlandse schuld door de Sovjetunie. Volgens een ar
tikel in de Wall Street Journal worden de Sovjetschulden op de
financiële markten verkocht tegen 50 procent van hun reële
waarde. Voor schulden van Brazilië en Mexico gelden prijzen
van respectievelijk ten minste 54 en 58 procent. De Sovjetunie
heeft een buitenlandse schuld van rond de 60 miljard dollar.
Hoewel dat maar de helft is als die van een land als Brazilië, be
hoort het land daarmee toch tot de tien grootste schuldenaren
van de westerse industrielanden. Het pessimisme van de ban
kiers gaat zover dat zij zich al zijn gaan afvragen, hoe lang er nog
sprake zal zijn van een aanspreekbare centrale bank in de Sov
jetunie.
Goed half jaar voor horeca
De eerste zeven maanden van 1991 zijn gunstig verlopen voor
de Nederlandse horeca. De totale omzet steeg met 4,25 procent.
De positieve ontwikkeling dit jaar is volgens de Horecaf onder
meer veroorzaakt door het gunstige weer in de maand juli waar
door in de meeste bedrijven de omzet sterk toenam. Voor 1992
zijn de verwachtingen minder positief. Door stagnerende econo
mische ontwikkelingen in binnen- en buitenland verwacht de
horecabranche in 1992 een lager resultaat. Dat is vanmorgen be
kendgemaakt tijdens de presentatie van het jaarverslag 1990 van
de Horecaf, de ondernemersorganisatie voor de horeca.
Ondanks bezwaren maken plannen Nederland grote kans
Minister Kok van financiën heeft de EG-lidstaten waar
schijnlijk een grote dienst bewezen. Begin deze week leg
de hij in Brussel een discussiestuk op tafel met ideeën
over de Europese Monetaire Unie (EMU) die veel prakti
scher zijn dan de oorspronkelijke benadering van EG-
commissievoorzitter Delors.
'Teveel tijd in Chamotte Unie gestoken
Ir. J. Kraaijeveld van Hemert, de
ex-voorzitter van de Raad van
Commissarissen van de be
smette beursfonden Chamotte
Unie en Bobel, is teleurgesteld
dat de plannen van Chamotte
Unie om uit te groeien tot een
houdstermaatschappij voor on
roerend goed, niet doorgaan.
,,De plannen waren technisch
zo goed als rond".
De bedoeling Was dat Cha
motte zou worden omgebouwd
tot houdstermaatschappij in
vastgoed voor de grootaandeel
houder Sasea en de Italiaanse
maatschappij Cabassi. De
laatste haakte echter af. Van
Hemert zegt niet te weten wat
Cabassi ertoe heeft bewogen
niet met Chamotte Unie in zee
te gaan. „Dat zullen wel altijd
de innerlijke roerselen van Ca
bassi blijven", aldus de
lige Boskalis-bestuurder.
Chamotte, Bobel maar ook
het fonds Melia zijn eigendom
van Sasea, de investeringsmaat
schappij van de omstreden Ita
liaanse zakenman Fiorini.
Kraaijeveld van Hemert legde
zijn functie als voorzitter dins
dag neer nadat bekend werd dat
Chamotte opnieuw uitstel wil
voor het presenteren van de
jaarstukken over 1990. Van He
mert kondigde zijn vertrek tij
dens de buitengewone vergade
ring van 28 juni min of meer
aan. Als Chamotte Unie er niet
in zou slagen voor 30 septem
ber een jaarverslag over 1990 te
presenteren, dan zou hij daaruit
zijn consequenties trekken. Van
Hemert zegt spijt te hebben dat
het achteraf niet zo is gegaan
als hij het wilde. „Ik heb er veel
tijd in gestoken. Achteraf veel te
veel."
LONDEN HAMISH MC CRAE
THE INDEPENDENT
De Nederlandse plannen wer
den door Groot-Brittannië toe
gejuicht. En dat is opvallend,
want Londen heeft tot nu toe
een slechte naam opgebouwd
als dwarsligger binnen de EG.
Kok stelt echter dat niemand
gedwongen tot de EMU hoeft
toe te treden uit angst de boot
te missen. De Britten mogen
toetredën wanneer ze aan de
voorwaarden voldoen en hoe
ven niet af te haken als de vorm
van de EMU ze niet aanstaat.
Tevens wordt de discussie op
een spoor gezet dat acceptabel
is voor de Duitsers, zonder wie
geen succesvolle monetaire
unie mogelijk is.
Er zijn twee manieren om te
proberen tot een Europese Mo
netaire Unie te komen. De EMU
kan worden gepresenteerd als
een politiek doel, waarna moet
worden onderhandeld over hoe
dat doel moet worden bereikt.
Het is ook mogelijk eerst voor
stellen te doen over de omstan
digheden waaronder de EMU
kan functioneren en vervolgens
over deze voorwaarden te dis-
Tot afgelopen weekeinde be
wandelde de EG het eerste pad
en gold het oorspronkelijke plan
van Delors als blauwdruk, zeer
tegen de zin van Groot-Brittan-
nië. Nederland heeft zijn EG-
voorzitterschap gebruikt om
twee afzonderlijke ideeën-
paketten te presenteren, het ene
over de EMU, het andere over
politieke eenwording (EPU).
Monetair pakket
Het monetaire pakket is van di
rect belang omdat het vooruit
loopt op de EG-top die op 8 en
9 december in Maastricht
plaatsvindt. De voorstellen be
staan uit vier voorwaarden
waaraan landen moeten vol
doen om zich te kunnen aan
sluiten bij de EMU. Ten eerste
mag dë inflatie slechts 1 a 2 pro
cent hoger uitvallen dan het
percentage van het EMU-
lidstaat met het laagste inflatie
percentage. Ten tweede moeten
de rentepercentages binnen de
zelfde marge liggen. Ten derde
moet het begrotingstekort min
der bedragen dan 3 a 4 procent
van het bruto nationaal produkt
(bnp) en mag de nationale
schuld niet meer bedragen dan
60 procent van het bnp. Ten
slotte moet het land al twee jaar
zijn aangesloten bij het band
breedte mechanisme van het
Europees Monetair Stelsel (EMS
- de marge waarbinnen wissel
koersen mogen fluctueren).
Dit is veel verstandiger dan
het plan-Delors. Zolang de eco
nomische systemen van de af
zonderlijke landen niet met el
kaar in de pas lopen, is iedere
poging om de EMU in te voeren
op z'n best een krachtproef voor
de markt. In het ergste geval
zou zelfs de stabiliteit van sterke
munten zoals de Duitse mark
worden ondermijnd.
Van twee kanten zijn echter
bezwaren gerezen. In de eerste
plaats bij de bureaucraten van
de Europese Commissie. Het
Nederlandse plan, waarin eco
nomische gelijkschakeling voor
afgaat aan politieke veranderin
gen, druist in tegen de manier
waarop zij gewend zijn zaken te
doen. In de tweede plaats ko
men er bezwaren uit de zuide
lijke Europese landen, met na
me Italië en Griekenland, die
kampen met een veel groter be
grotingstekort dan de voorge-
stèlde marges. Speciaal voor de
Italianen als medeoprichters
van de EG, is het een bitter ge
lag dat ze uitgesloten dreigen te
worden van deze
belangrijkste stap
wordingsproces.
Ondanks alle tegenstand zou
het plan-Kok wel eens kunnen
worden overgenomen, want het
is de enige 'die acceptabel is
voor Duitsland. Frankrijk weet
dat er zonder Duitsland geen
monetaire unie zal komen, en
doet dus wat Duitsland wil. Bo
vendien zijn Groot-Brittannië
en de kleinere noord-Europese
landen er ook gelukkig mee.
VERTALING MARGREET
In eigen land kan hij momenteel geen goed doen, r
monetaire unie overwegend positief ontvangen.
twintig jaar ingrijpend veran
derd. Van een leiders volgend
volkje zijn we een volk gewor
den van geëmancipeerde indi
vidualisten. We willen meer dan
ooit in de gelegenheid zijn om
onze eigen, individuele keuzen
te maken, om ons leven zo veel
mogelijk zelf in te richten.
Ons hele stelsel van sociale
zekerheid is daar nog steeds
niet op toegesneden. Die winkel
biedt ons nog steeds eenheids
worst te eten. Je kunt niet eens
kiezen voor een uitgebreid of
minipensioen, voor een uitge
breide wao of een basisverzeke
ring. Het zijn de fondsen die dit
alles bepalen: zij stellen de
hoogte van de uuitkering vast,
zij bepalen de de hoogte van de
uitkering enzovoorts.
Nimmer gekozen
En wie zijn die fondsen dan
wel? Welnu, nimmer door ons
gekozen vertegenwoordigers
van werkgevers en werknemers.
De organisaties van werkgever
en werknemers zijn al lang niet
meer representatief voor de
achterban die zij menen te ver
tegenwoordigen. En toch ma
ken ze nog steeds de dienst uit:
over ons en zonder ons.
Het wordt tijd dat we de Ne
derlandse verzorgingsstaat radi
caal toesnijden op de geëman
cipeerde. calculerende burger.
Die wil wat te kiezen hebben.
Laten we beginnen bij de wao:
maatwerk naar eigen snit, te be
palen en te betalen door de di
rect betrokkenen.
Professor dr. W.S.P. Fortuyn
vergaarde de nodige faam met
zijn ongezouten kritiek op de in
zijn ogen logge overheidsbu-
reaucratie. Fortuyn is als hoog
leraar arbeidsvoonvaarden-
vorming bij de overheid ver
bonden aan de Rotterdamse
Erasmus Universiteit. Daar
naast is hij directeur van de
OV-Studentenkaart BV. Uit tij
delijke dienstverbatui loopt
eind van het jaar af
'Als er snel vrede komt kunnen we er met drie jaar bovenop zijn
Leden van de FNV
demonstreren voor
het behoud van de
wao. De gezonden
van vandaag kunnen
van morgen zijn, zo
luidt hun adagium.
DEN HAAG PROF. DR. P. FORTUYN
De afgelopen weken zijn we,
voor wat de binnenlandse poli
tiek betreft van de ene verba
zing in de andere gevallen. We
hadden de strubbelingen rond
de WAO nog niet gehad of er
dreigde al weer een kabinetscri
sis om het laatste PvdA-dogma,
de koppeling. Ik wil in dit stukje
de wao-voorstellen eens tegen
het licht houden.
Het eerste dat opvalt is het
feit dat het kabinet het voor
touw heeft genomen bij het tot
stand brengen van een nieuwe
wao-regeling. Op zichzelf is dat
best opmerkelijk. Het gaat hier
immers om een kostendekken
de regeling. De wao wordt vrij
wel in zijn geheel gefinancierd
uit de premies die de werkge
vers en werknemers daarvoor
betalen. Zo gauw het aantal uit
keringen en de hoogte daarvan
stijgt gaan de premies omhoog.
Je vraagt je dus af: waar be
moeit dit kabinet, dat de mond
vol heeft over het zelfdoen van
burgers en bedrijfsleven, zich
eigenlijk mee?
Toch heeft de regering daar
een reden voor, die tot op he
den in de politieke discussie
geen enkele rol speelt. Neder
land kent in vergelijking met het
omringende en concurrerende
buitenland een vrij groot ver
schil tussen bruto- en netto-lo
nen. Dat maakt dat de loonkos
ten voor de werkgever hoger
zijn dan die voor de buitenland
se concurrenten, terwijl de
werknemer dikwijls netto min
der overhoudt dan zijn buiten
landse collega.
Lubberiaans
Het verschil tussen netto- en
bruto-lonen wordt bepaald
door belastingen en premies,
waaronder die voor de wao. Het
verhogen van de belastingen of
van bijvoorbeeld de premie
voor de wao draagt bij aan het
verder vergroten van de kloof
tussen netto- en bruto-lonen.
Dat is slecht voor onze concur
rentiepositie, onplezierig voor
de werknemers en op den duur
ook slecht voor de werkgelegen
heid. Hier ligt dus het algemeen
belang dat de regering te behar
tigen heeft.
Maar zal de regering de ruim
te die op den duur ontstaat
door verlaging van de premies
voor de wao, overlaten aan het
bedrijfsleven? Zullen bedrijven
en werknemers er beter van
worden? Linksom of rechtsom,
het kabinet zal er wel voor zor
gen dat deze extra centjes op de
een of andere manier in de
schatkist terecht komen.
Volle mep
De vakbonden hebben inmid
dels eensgezind en over-de volle
breedte krachtig van zich laten
horen. Handen af van verwor
ven rechten! De gezonden van
vandaag kunnen immers de
wao'ers van morgen zijn, zo
luidt hun adagium.
De werkgeversvertegenwoor
digers houden zich ondertussen
opvallend koest. Zij laten zich in
milde bewoordingen over de
kabinetsplannen uit. Dat is best
vreemd: het zijn namelijk de
werkgevers die straks de volle
mep moeten betalen. Als de
nieuwe regeling er komt, kan de
werkgever immers niet meer
volstaan met het betalen van
zijn deel van de premie. Neen,
indien iemand uit zijn bedrijf in
de wao terecht komt moet hij
als straf een vol jaar premie
'meegeven'. Daar staat dan te
genover dat hij een bescheiden
subsidie krijgt, wanneer hij een
voormalige wao'er in dienst
neemt.
Deze regeling zal vooral het
midden- en kleinbedrijf keihard
treffen. Daar zit weinig rek in de
personele bezetting. De winst
marges zijn dikwijls smal en er
is weinig ruimte om onvoldoen
de produktief personeel aan te
houden. Dat die ruimte er in
dat soort bedrijven niet is,
wordt mede veroorzaakt door
de waanzinnig hoge lastendruk.
Tot slot nog iets over de aard
van de voorgestelde veranderin
gen. Nederland is de laatste
ZAGREB «PIET ARP
VERSLAGGEVER
Hoe langer de burgeroorlog in Joegosla
vië duurt, hoe ernstiger de gevolgen zijn
voor de inwoners van Kroatië. De
Kroatische vice-minister van landbouw,
L. Stojakovic, schat dat zijn land zich
nog wel op eigen kracht kan redden als
de strijd nog twee maanden voortduurt.
Maar wanneer de oorlog tegen het Joe
goslavische leger en de Servische mili
ties langer duurt, ziet de toekomst er
volgens hem zeer somber uit
„Pas volgend jaar zijn de gevolgen van
deze oorlog echt voelbaar", aldus de
Kroaat. Hij houdt rekening met ernstige
tekorten tegen die tijd.
Dit jaar valt het riog mee, want de
graanoogst is al binnen. In het bezette
deel van Kroatië ging ongeveer 8,5 pro
cent van deze oogst verloren. „We pro
duceren gelukkig meer graan dan we
zelf gebruiken. Onze export, onder meer
naar Bosnië, zal echter aanzienlijk terug
lopen."
„De grote verliezen komen nog; bij de
suikerbieten- en zonnebloemenoogst.
Alle suikerfabrieken staan in Slavonië in
Oost-Kroatië (inmiddels grotendeels
door Servische milities bezet). Ook het
merendeel van de zonnebloemoliefar
brieken staat daar."
Door het geweld is bijna 30 procent
van de tabaksvelden momenteel voor de
Kroaten onbereikbaar. Zo'n 10 tot 15
procent van de boeren zijn inmiddels
hun landerijen ontvlucht, elke dag vol
gen er meer. De boerderijen blijven on
verzorgd achter.
Koeien slachten
Ook in de veeteelt is veel verloren ge
gaan. In het noordwesten van Kroatië
verkopen de boeren al hun veestapel.
Een deel van de koeien, varkens en
schapen is verkocht aan Serviërs. Veel
vee is of wordt geslacht. „Het interes
seert de (leger-)officieren niets dat die
beesten kreperen", zegt Stojakovic. In
Kijevo moeten Kroatische boeren dage
lijks met de legerleiding onderhandelen
of zij alsjeblieft de dieren op hun verla
ten boerderijen mogen verzorgen. „Drie
dagen mag het niet, dan ineens weer
een dag wel."
De ineenstorting van het toerisme in
Kroatië - in voorgaande jaren goed voor
zeker 4,7 miljard gulden omzet - heeft
de agrarische sector al evenmin goed ge
daan, verklaart de vice-minister van
landbouw. „Veel bedrijven kunnen hun
Donderdag 12 september 1991 Redactie: 023-150224 JANNINE BOSMA Vormgeving; HENK GEIST
Het wapengekletter in Kroatië heeft niet al te veel gevolgen voor de graanoogst die grotendeels al is binnengehaald.
levensmiddelen niet slijten. Hele be
drijfstakken hebben nauwelijks geld ver
diend. De kunstmestfabrieken hebben
weinig afnemers, de farmaceutische in
dustrie krijgt geen grondstoffen meer, de
schoenenbranche zit zonder leer."
Transport is een ander probleem dat
landbouw en industrie in de wielen rijdt.
Sommige delen van Kroatië zijn door
het grillige, van dorp tot dorp versprin
gende front geheel van de buitenwereld
afgesneden. „Nog twee maanden oorlog
en we zullen rantsoenering moeten in
stellen. Duurt het nog langer, dan zullen
we niet meer alleen op de eigen voorra
den kunnen teren. Dan moeten we im
porteren. Een nieuw probleem, want
daar hebben we het geld niet voor."
De Kroatische economie wankelde al
geruime tijd vanwege de hyperinflatie
die Joegoslavië al enkele jaren in een
wurggreep houdt. Naarmate duidelijker
werd dat Kroatië zich wilde'afscheiden
van de rest van de federatie trof Servië
bovendien enkele strafmaatregelen,
zoals hoge invoerbelasting op Kroati
sche produkten, het boycotten van
Kroatische bedrijven in Servië en uitein
delijk het uitsluiten van Slovenië en
Kroatië uit het bestuur van de centrale
bank. Daardoor vielen alle kredieten in
ëén klap weg.
Intussen is de Kroatische export door
het wapengekletter met 25 procent ge
daald. Professor Baletic van het Kroati
sche ministerie van economische zaken
somt op: „Da interne Joegoslavische
markt viel voor ons weg, terwijl ook de
handel met Oost-Europa verkruimelde
toen het systeem daar instortte. Ook met
de Sovjetunie staat de handel op een
laag pitje." De econoom verwacht ech
ter dat Servië de oorlog niet al te lang
meer kan volhouden. „Wij betaalden de
bommen die we nu op ons afgeschoten
krijgen. En we moeten nu nog eens be
talen om de door ons betaalde tanks te
kunnen vernietigen. Het is werkelijk een
nog gekkere oorlog dan je al dacht."
Volgens Baletic is het nu de kunst op
tijd de oorlog te stoppen. „Wij zijn van
daag nog bereid de vrede te tekenen. Es
sentieel is, dat de oude grenzen blijven
bestaan. We hopen dat Europa meer zal
doen dan alleen adviseren. Er is echte
hulp nodig om deze oorlog te stoppen."
„We blijken een veerkrachtiger econo
mie te hebben dan we hoopten. Als er
snel vrede komt kunnen we er met twee,
drie jaar bovenop zijn."
'r^ÊÊÊ^
