Kunst
|2hh4ltuï*uf
i) l*ö l*i? lil
4tth»y hflü
SI w SI *1!
mik i irtwsji
'ttutwu*!
41/
'Ik hou me nergens streng aan'
Alkmaarse restaurateur
ontdekt een Saenredam
Expositie
Rembrandt
in Berlijn
begonnen
Huetprijs voor Jan Wolkers
Donderdag 12 september 1991 Redactie: 071-1
A STOELINGA Eindredactie:
„IK BEN INNERLIJK geë
migreerd, want het leven
speelt zich natuurlijk af in
Amsterdam," aldus schil
der Fons Haagmans.
„EEN KRANS VAN LAURIERBLAD
is met deze droogte natuurlijk ook
geen pretje," zo reageert Jan Wolkers
op de lovende kritiek bij de toeken
ning van de Conrad Busken Huetprijs.
Fons Haagmans (1948). „Ik heb het strikte systeem verlaten en ben milder gaan schilderen,
De boeiende ontwikkeling van Fons Haagmans in de Lakenhal
AMSTERDAM/BERLUN ANP/DPA
In het Alten Museum in Berlijn
is gisteravond de grote tentoon
stelling „Rembrandt- de Mees
ter en zijn Werkplaats" officieel
geopend. De opening is verricht
in het*bijzijn van de president
van de Bondsrepubliek Duits
land. Dr. Richard von Weizsac-
ker en, naast vele andere promi
nente genodigden, de Neder
landse minister van wvc d'An-
Op de tentoonstelling zijn on
geveer negentig schilderijen te
zien. De helft is van Rembrandt
(1606-1669) zelf afkomstig, de
andere helft is geschilderd door
leerlingen als Covert Flinck en
Ferdinand Bol. Onder de ten
toongestelde schilderijen be
vindt zich onder meer het on
langs in Amsterdam gerestau
reerde schilderij „De Staalmees
ters" uit 1662.
Ook worden ongeveer negen
tig etsen en tekeningen van de
grote meester getoond. Hoewel
de Rembrandttentoonstelling in
Berlijn tot 10 november duurt
zullen de tekeningen en etsen
slechts tot 27 oktober te bezich
tigen zijn. Ze zijn dennate ge-
Fons Haagmans volgt nauwgezet de inrichting van zijn
tentoonstelling. Het is voor hem belangrijk te weten welk
schilderij waar komt te hangen. Meer dan 20 werken
heeft hij geselecteerd voor een overzichtstentoonstelling
die morgen officieel wordt geopend in het Stedelijk Mu
seum De Lakenhal. Hij is de eerste moderne Nederlandse
schilder van betekenis waaraan De Lakenhal aandacht
schenkt. Na hem volgen er meer 'solo-exposities gewijd
aan opmerkelijke Nederlandse kunstenaars'.
zen' aangeschaft. Deze twee
werken, gemaakt met behulp
van sjablonen, hebben een ei
genaardige dieptewerking. Die
werking is ontstaan door een
geraffineerd verschuiven van de
sjablonen. Vergeleken met zijn
eerdere werken worden ze ge
kenmerkt door een losse stijl.
De Limburger Fons Haag
mans is in 1948 in Schinne ge
boren en heeft voor de rust een
prettig groot atelier in Maas
tricht. "Ik ben innerlijk geëmi
greerd, want het leven speelt
zich natuurlijk af in Amster
dam." De hoofdstad bezoekt hij
echter genoeg om aan dat leven
deel te nemen. Als docent is hij
verbonden aan de Academie
voor Beeldende Kunst in Am-
De schilderijen die Haagmans
,heeft geselecteerd, geven duide
lijk een ontwikkeling van zijn
stijl te zien. Het zijn werken die
hij de laatste vijf jaar heeft ge
maakt. Haagmans heeft ze voor
deze tentoonstelling weer even
in bruikleen, omdat het meren
deel van zijn werk is verkocht
aan particuliere verzamelaars,
instellingen en musea., Ook de
Lakenhal heeft, evenals het Mu
seum Boymans- van Beuningen
in Rotterdam, het Stedelijk Mu-
seum in Amsterdam en het
Bonnefantenmuseum in Maas
tricht, twee schilderijen van
hem in het bezit. In 1988 wer
den de doeken 'druiven' en 'ro-
sterdam. Zijn Leidse expositie
begint met het laatste schilderij
van zijn laatste overzichtsten
toonstelling in het Bonnefan
tenmuseum in Maastricht. Dat
was in 1986. Een geordende
reeks van strakke cijfers en een
sleutelgat.
Wie stapsgewijs door die vijf
jaar werk van Haagmans gaat
ziet een markante ontwikkeling,
die de kunstenaar zelf ook op
valt bij de inrichting van de
twee expositiezalen in Leiden.
Na vijf jaar is het de eerste keer
dat hij zijn collectie weer eens
bij elkaar ziet. „Het is allemaal
heel geleidelijk gegaan. Van het
een kwam het ander. Ik hou me
nergens streng aan. Ik heb geen
vaste regels. Mijn werk uit de
beginperiode is nogal formeel
en koel. Maar de laatste jaren is
het losser, symbolischer, gewor
den. Anders gezegd: ik heb het
strikte systeem verlaten en ben
milder gaan schilderen".
Haagmans ontwikkelde een
eigen schilderkunstige woor
denschat. Zijn taal bestaat uit
bekende symbolen in ritmische
patronen op het doek geschil
derd. 2ijn fascinatie voor syste
men als tarot, kabbalistiek (ge
heime joodse leer -r;ed.) en
kaartspel steekt hij bij het schil
deren niet onder stoelen of ban
ken. Een schilderij met 12 har
ten heet harten 12. Van zijn
symbolen: getallen, kaarttekens
en tekens uit de heraldiek (be
ker, spiegel, toren, sleutelgat)
maakt hij sjablonen. Daarmee
gaat hij aan de slag. „Door de
vorm vast te leggen, wordt de
detaillering binnen de verf gro
ter. Door de sjablonen te verleg
gen suggereer je diepte".
Kleuren
Wat Haagmans met de detaille
ring binnen de verf bedoelt,
wordt duidelijk in de werken die
in '88 zijn ontstaan. Hij gaat
dan aan de slag met eikeblade
ren, korenaren, raven en eike-
loof die hij weer op een bepaal
de systematische wijze rang
schikt. Zwart en wit voeren in
die periode de boventoon.
In de meest recente werken
komen de kleuren weer terug
die hij in zijn eerste doeken ge
bruikte, zoals vuil-rood, paars,
roze, grijs en vaal-blauw. Het
elig
goed zoi
hangen.
licht, dat he
i zijn dfe tekeningen
in novembe
later
WKÊm
-
Het Haagmans-behang in de Lakenhal met op de achtergrond zijn eerste schilderij (1986).
systematische is door hem dan
wat losgelaten. Zijn werken
worden daardoor meer op zich
zelf staande voorstellingen.
Kunstcriticus Godert van Colm-
jon schrijft daarover in de cata
logus: „Zo komt de kunstenaar
tot schilderkunstige voorstellin
gen waarin het gekende vraagt
opnieuw gekend te worden".
Zelf zegt Haagmans daarover:
„Dit is een collectie die mooi bij
elkaar past. De cijfers, kaartte
kens en bloemen liggen ogen
schijnlijk ver uit elkaar, maar
hebben toch een zelfde beteke
nis, een zelfde orde en een zelf
de hiërarchie".
De reden waarom De Laken
hal Haagmans heeft uitgeno
digd voor een solo-expositie
heeft alles te maken met zijn
ontwikkeling. Doris Wintgens*
Hotte, conservator moderne
kunst van De Lakenhal en sa
menstelster van de expositie,
noemt het een boeiende en in
teressante ontwikkeling. „Die
indruk hadden we drie jaar ge
leden al, toen we twee werken
van hem kochten".
Het Bonnefantenmuseum
neemt regelmatig werk van
Haagmans op in de collectie,
meldt een woordvoerder. „Wij
volgen hem intensief. Niet om
dat het een Limburger is. Nee,
die man ontwikkelt zich ge
woon boeiend".
Fons Haagmans lijkt zich niet
echt te bekommeren om zijn
ontwikkeling. „Ja, nu bij de in
richting sta ik daar even bij stil.
Verder ben ik daar niet mee be
zig. Twee kleine doeken worden
van de grond getild. Met 'Dood
Azen' en 'Dood Nar' in het
bezit van de PTT, loopt Haag
mans naar het kamertje dat
FOTO HIELCO KUIPERS
door het technisch personeel
van de Lakenhal net is behan
gen met het typische Haag
mans-behang.
We zien cijfers, harten, wijn-
kelken en sleutelgaten op de
wanden. De negens en de zes
sen, geluksgetallen, lijken bij
Haagmans vette aanhalingste
kens. Ze staan vaak in de buurt
van een hart, evenals de wijnbe
kers. De donkere sleutelgaten
zijn op hun kop tegen de wand
geschilderd, zodat ze dreigend
zijn geworden als vliegtuigbom
men. De zevens van Haagmans
- het zijn nagels uit een doods
kist. Deze kunstenaar maakt
werk dat blijft intrigeren en tel
kens een ander verhaal vertelt.
(Solo-expositie Fons Haag
mans, schüderijen 1986-1991.
Van 14 september tot 9 decem
ber in het Stedelijk Museum
De Lakenhal in Leiden).
•.telling, die
naar verwachting 300.000 be
zoekers trekt, is het Alten Muse
um voor een groot deel geres
taureerd. Kosten van restauratie
van het in het oostelijk deel van
de stad gesitueerde gebouw, be
dragen 1.8 miljoen Duitse mar
ken.
Na Berlijn is de tentoonstel
ling vanaf 4 december tot en
het Rijks:
i Amsterdar
rdez
Kaar
expositie zijn uit
sluitend verkrijgbaar in de voor
verkoop bij het Rembrandt Rc-
serverings Centrum (RRQ en de
plaatselijke VW's. Volgens een
woordvoerder van het RRC
loopt de voorverkoop in Neder
land, die op 1 augustus is ge
start',.geweldig".
Voor een aantal blokken op
de zaterdag In december zijn
via het RRC zelfs geen kaarten
meer verkrijgbaar, zo zei hij. Via
de VWs is dit nog wel mogelijk.
Na Amsterdam reist de ten
toonstelling door naar de Natio
nal Gallery in Londen (26 maart
tot 24 mei). Het Britse museum,
dat over het algemeen vrij toe
gankelijk is, zal voor de gelegen
heid entree heffen.
THEATERS
U wilt wel
programma
Daarvoor zijn er
in uw omgeving
drie
Bang&Olufsen
Centers
met het volledige B&O
programma en heel
veel kennis van zaken:
Van Cleef
Bang&Olufsen Center
LEIDEN Botermarkt 25,
Tel. 071-122669
Roest
Bang&Olufsen Center
OEGSTGEEST Langevoort 11
Tel. 071-174940
TV/Radio de Ru
Bang&Olufsen Center
VOORSCHOTEN Voorstraat 25,
Tel. 071-612616
Bang&Olufsen Center
Het Stedelijke museum in Alk
maar weet sinds afgelopen
dinsdag dat het de eigenaar is
van één van de weinige schilde
rijen op doek van de 17e eeuw-
se Assendelftse kunstenaar Pie-
ter Saenredam. De restauratie
van het doek, 'Interieur van de
Grote (St.Laurens) kerk met
zic.ht op het orgel', door de Alk
maarder Martin Bijl voor een
gisteren geopende tentQonstel-
ling in het Rotterdamse muse
um Boymans van Beuningen,
maakte dat duidelijk.
Het doek van Saenredam, die
meestal op paneel schilderde,
werd gemaakt in de periode
tussen 1661 en 1665, het jaar
waarin hij stierf. „Tot voor kort
stond het doek bij ons bekend
als een werk'van de schilder Isa
ac van Nickelen," aldus een
woordvoerster van het Stedelijk
Museum.
„Het museum Boymans Beu
ningen vermoedde echter al ge
ruime tijd dat het een schilderij
van Saenredam betrof. Er be
staan namelijk uit 1661 tekenin
gen die blijkbaar een voorstudie
zijn geweest. Ook is bekend dat
Saenredam in. dat jaar in Alk
maar leefde en tekeningen
maakte van het orgel. Wij ver
moedden dus al wel dat er een
relatie was tussen de tekenin
gen en het schilderij, maar niet
dat Saenredam van beide de
maker was."
De constatering van Bijl dat
het een schilderij van Saenre
dam betrof, zorgde ook voor
een fikse waardetoename. In
plaats van de ongeveer drie ton
waarvoor het werk eerst verze
kerd was, zal er nu sprake zijn
van zo'n achttien miljoen.
DEN HAAG
APPELTHEATER
vr 13. za 14, 20.15 uur: De Buddha
van Ceylon.
AT&T DANSTHEATER
vr 13. za 14. di 17,wol8, 20.15
uur: Jiri Kylian; No more play. Petit
mort, Sarabande, Falling Angels,
Sweet dreams, Sechs Tanze.
CIRCUSTHEATER
wo 18, do 19, 20.15 uur: Moscow
Nights.
DILIGENTIA
vr 13, za 14,wol8. do 19, 20.15
uur-. Youp van 't Hek; Alles of nooit
(uitverkocht).
DR. ANTON PHILIPSZAAL
di 17. 20.15 uur: Prinsjesdagcon
cert, Residentie Orkest olv Alexandru
Lascae Alfredo Perl, piano,
do 19, 20.15 uur-. Glinkakoor uit Le
ningrad. dirigent Vladislav Chernus-
henko.- capella uitvoering van oa de
Vespers van Rachmaninov.
KONINKLIJKE SCHOUWBURG
ma 16, di 17 (openbare repetitie) wo
18 en do 19 (try-out), 20.15 uur: Het
Nationale Toneel; Een Ideale Echtge
noot, blijspel van Oscar Wilde,
AMSTERDAM
CARRE
dag (beh ma) 20.00 uur, zo ook
14.00 uur: Les Misérables, naar Vic
tor Hugo."
DELFT GPD
Miele maakt de mooiste
en de beste keukens
>ANP
Het bestuur van de Stichting
Amsterdams Fonds voor de
Kunst heeft de Conrad Busken
Huetprijs toegekend aan Jan
Wolkers voor zijn bundel essays
„Tarzan in Arles". Dat heeft de
stichting gisteren bekendge
maakt.
Aan de prijs is een geldbedrag
verbonden van 10.000 gulden.
„Nog los van de moed die er in
de keuze voor het essay zit, viel
Wolkers' eigengereidheid en
verfrissende stijl onmiddellijk
op," aldus het juryrapport.
Wolkers reageerde gisteren
verbaasd over de toekenning
van de prijs. „Ik weet nog ner
gens van. Is dit misschien een
grap. Het is natuurlijk best vere
rend maar ik weet nog niet of ik
deze prijs accepteer," aldus de
Texelse schrijver.
Wolkers weigerde eerder de
hem toegekende Multatuli- en
PC Hooftprijs. „Dat waren toe
kenningen voor mijn hele oeu
vre en dat vind ik onzin. Het
hangt er een beetje van af of je
vriendjes in de commissie hebt
of je zo'n prijs krijgt. Ze hebben
echter nooit de moed gehad mij
te belonen voor cén boek, Turks
Fruit bijvoorbeeld of Kort Ame
rikaans. Daar waren ze altijd
veel te laf voor."
In haar rapport stelt de jury
dat „Wolkers het genre beoefent
'alsof er niets is gebeurd'. Het
essay is onder zijn handen een
vertrouwenwekkend genre dat
informeert, stimuleert en prik
kelt."
Wolkers toonde zich niet echt
onder de indruk van die lof.
„Het klinkt wel aardig maar als
ik dat mag geloven, kan ik zo
langzamerhand wel met een
krans van laurierblad gaan lo
pen. Hoewel, dat is met deze
droogte ook geen pretje. Alle-
blaadjes zouden toch al dood
zijn."
De prijs wordt eventueel op 1
november uitgereikt in Paradiso
in Amsterdam.
Rembrandt-etsen Kunstbeurs Delft
Op de beurs varieert het prijs
niveau voor een eenvoudige
muntsoort van honderdvijftig
gulden tot meer dan ccn mil
joen gulden voor zeldzame
voorwerpen. Aan schilderijen
biedt de beurs, naast stadsge
zichten op Leiden, Haarlem en
Enkhuizen van Cornelis Sprin
ger en j\ndreas Schelfhout, ook
een van de oudste vormen vqn
schilderkunst. Er is een Russi
sche ikoon uit omstreeks 1500
te zien in de kraam van Morsink
Ikonen uit Amsterdam. In ci-
tempera en gesso-techniek zijn
de Heilige Johannes de Voorlo
per en de Heilige Nicolaas afge
beeld. Kunsthandel De Boer uit
de hoofdstad exposeert onder
meer een landschap met
struikrovers van Philip Wouwer
man uit 1649. Het doek is juist
zo bijzonder, aangezien Wou
werman zijn werk zelden da
teerde. Liefhebbers van jan
Steen en Pieter Brueghel de
jonge zien onder meer een win
ters tafereel van Brueghel en de
trik-trak spelers van Steen. Van
laatstgenoemd werk hangt een
vergelijkbaar schilderij in het
Als het Rembrandt slecht ging
steeg zijn etsproduktie en werd
de papiersoort die hij gebruikte
goedkoper. Op de 43ste Oude
Kunst- en Antiekbeurs die tus
sen 5 en 13 oktober in Delft
wordt gehouden, biedt Th. Lau-
rentius enkele etsen van Rem
brandt aan waarvan zeker is,
dat ze in de 17de eeuw werden
geproduceerd. Verzamelaars die
een ets van Rembrandt bezitten
en onzeker zijn over de periode
waarin deze tot stand kwam,
kunnen de originaliteit van de
ets op de beurs laten bevesti
gen. Voor 17de eeuwse etsen
worden certificaten uitgereikt.
Samen met Maastricht en
PAN Amsterdam vormt Delft de
top drie van de nationale kunst
beurzen. In het Stedelijk Muse
um Het Prinsenhof in Delft
worden zeldzame kunstschat
ten bij elkaar gebracht, waaron
der twee globes die Jodocus
Hondius de Oude (1563-1612)
maakte van topografische ont
dekkingen, zoals de reis van
Pieter Dirck Keyser naar de
Oost.
Daarvan overtuigen wij u graag
Miele-Keuken-Centrum "Leiden".
Korevaarstraat 11tel. 071-149859.
Miele-Keuken-Centrum Ruud Philipsen.
Denneweg/hoek Hooistraat 2, tel. 070-3646154.
Schrijver geeft scholen boek
LEIDEN CEES VAN HOORE
De Pools-Amerikaanse schrijver Yehuda Nir heeft besloten de
Nederlandse vertaling van zijn boek The lost childhood' te
schenken aan de bibliotheken van alle sqholen voor MAVO, HA
VO en VWO in Nederland en het Vlaams sprekende gedeelte van
België. In zijn boek, dat in februari van dit jaar onder de titel
"Verloren kinderjaren' is verschenen, beschrijft Nir hoe hij sa
men met zijn joodse moeder en zusic dc verschrikkelijke oor
logsjaren in het ghetto van Warschau neeft overleefd. Omdat het
verhaal wordt verteld vanuit het perspectief van een tiener vindt
Nir zijn boek daarvoor uiterst geschikt.
