Buitenland
Einde vervolging
Sovjet-dissidenten
YS vragen steun voor
president Suriname
Regering Filipijnen wil
referendum over basis
EG laat Albanezen ook toe tot
vredesconferentie Joegoslavië
Joegoslavië: 4000 bedrijven failliet
Schending mensenrechten Sri Lanka neemt toe
Vredesproces Angola
ondermijnd door Unita
Polen eist
toelating tot
EG en Navo
Woensdag 11 september 1991 Redactie: 073-150225 RONALD FRISART (chef) ONNO HAVERMANS HANS JACOBS JAN PREENEN Vertalingen. MARGREET HESLINGA LUUTJE NIEMANTSVERDRItT Vormgeving: MARIANNE VERSCHUREN
ONGEVEER 60.000 inwoners van Mada
gaskar hebben gisteren in de hoofdstad
Antananarivo deelgenomen aan de her
denkingstocht voor de 31 demonstranten
die een maand geleden om het leven
kwamen tijdens een protestmars naar het
paleis van president Didier Ratsiraka
NIEUWSLIJN
Sjevardnadze bemiddelt in conflicten
De voormalige Sovjet-minister van buitenlandse zaken, Edoeard
Sjevardnadze, heeft zich aangesloten bij een groep voormalige
vooraanstaande politici die zich nu bezighouden met het be
middelen in internationale conflictsituaties. Dat is gisteren in
Atlanta bekendgemaakt door de Amerikaanse oud-president
Jimmy Carter. Carter is de drijvende kracht achter de groep, de
Raad voor een Internationaal Onderhandelingsnetwerk, die is
verbonden aan de Emory universiteit in Atlanta. Het doel van de
Raad is volgens Carter „het aanbieden van doeltreffende en ge
weldloze middelen om conflicten te beslechten". Carter bemid
delde zelf enkele maanden geleden tussen de verschillende par
tijen die elkaar in Etiopië bestrijden.
Gezamenlijk onderzoek naar ex-nazi's
Litouwse parlementsleden hebben gisteren het Israëlische parle
ment uitgenodigd mee te helpen in het onderzoek naar nazi-
oorlogsmisdadigers die „per ongeluk" zijn gerehabiliteerd door
de Baltische republiek. Daarnaast accepteerde de Litouwse pre
sident Vytautas Landsbergis een voorstel van het Amerikaanse
ministerie van justitie om samen te werken in het onderzoek
naar de beschuldigingen als zouden zich nazi-misdadigers be
vinden onder 35.000 door Sovjet-rechtbanken veroordeelden die
sinds 1988 door Litouwen in ere zijn hersteld.
Noren brengen stem uit tegen EG
De Noren hebben bij de lokale en regionale verkiezingen een
duidelijke stem tegen de Europese Gemeenschap uitgebracht.
De winst ging naar de Centrumpartij en de linkse Socialistische
Partij die zijn gekant tegen de toetreding van Noorwegen tot de
EG, terwijl alle partijen die vóór toetreding zijn verlies boekten.
De uitslag van de verkiezingen heeft dan ook de kans dat Noor
wegen het EG-lidmaatschap zal aanvragen, verkleind, zo zei
dinsdag Gro Harlem-Brundtland, wier Arbeiderspartij het slecht
ste verkiezingsresultaat behaalde sinds de Tweede Wereldoor
log. Haar partij kreeg slechts 30,5 procent van de stemmen, 5,5
procent minder dan bij de verkiezingen van 1987.
Akkoord over lot van Honecker
De Unie van Soevereine Staten (ex-Sovjetunie) en Duitsland
hebben overeenstemming bereikt over het lot van het voormali
ge DDR-staatshoofd Erich Honecker. Het persbureau TASS ci
teerde „goed-geïnformeerde bronnen" en meldde dat president
Gorbatsjov en de Duitse minister van buitenlandse zaken, Hans-
Dietrich Genscher, een „wederzijdse overeenkomst" hebben ge
sloten. Over de inhoud van de afspraak tussen beide politici, gaf
TASS geen nadere bijzonderheden.
De Verenigde Staten dringen
aan op internationale steun
voor de aanstaande Surinaamse
president Ronald Venetiaan. Hij
staat voor „formidabele uitda
gingen", waaronder het aan
pakken van militaire leiders die
sinds 1975 twee keer een geko
zen regering omverwierpen. Dit
staat in een verklaring van het
Amerikaanse ministerie van
buitenlandse zaken in Washing
ton die gisteren doer de Ameri
kaanse ambassade in Paramari
bo is gepubliceerd.
Washington zegt dat Veneti
aan „een moeilijke taak" wacht
bij het consolideren van de de
mocratie en het herstel van de
Suriname. De
De Filipijnse regering wil een
referendum uitschrijven over de
Amerikaanse marinebasis Subic
Bay. President Corazon Aquino
ging gisteren in Manila 100.000
mensen voor naar de senaat tij
dens een manifestatie voor het
openhouden van de basis. Ter
wijl Aquino na de demonstratie
een besloten zitting van de se
naat toesprak, ontplofte buiten
het gebouw een kleine bom,
waardoor vier mannen en een
vrouw gewond raakten, aldus
de politie. Meer dan 15.000
mensen kwamen bij het se
naatsgebouw voor een demon
stratie tegen de Amerikaanse
aanwezigheid op de eilanden.
Het kwam gisteren in de se
naat nog niet tot een definitieve
stemming over het verdrag met
de VS. De parlementariërs ver
daagden de zitting en lieten we
ten dat mogelijk pas volgende
week, na het aflopen van het
huidige contract, wordt ge
stemd.
Franklin Drilon, de secretaris
van Aquino, zei dat de regering
een voorstel voor een referen
dum steunt zoals dat is geop
perd door de senaat. De senaat
besloot maandag met 12 tegen
11 stemmen dat Subic Bay dicht
moet, maar zei er bij dat die
resolutie niet definitief is.
Officieel moeten verdragen
met andere mogendheden door
tweederde van de Filipijnse se
naat worden goedgekeurd,
maar volgens de grondwet kan
het congres door middel van
Amerikaanse regering noemt de
verkiezing van Venetiaan „een
beslissende stap in het herstel
van burgerbestuur".
Om politiek-economische re
denen schortte Washington na
de militaire staatsgreep van de
cember 1990 een leengarantie-
programma van vijftien miljoen
dollar op. Het programma voor
zag in kredieten voor de aan
koop van graan, maïs en soja-
concentraten in 1991.
Een week voor zijn officiële
installatie heeft Venetiaan de
Surinaamse legertop gewaar
schuwd zich niet meer met po
litiek in te laten. In een vraagge
sprek met de staatsradio zei Ve
netiaan dat hij zo snel mogelijk
met legerleider Bouterse wil
praten.
een referendum de mening van
het volk vragen. Hoewel be
trouwbare opiniepeilingen ont
breken, wordt aangenomen dat
de meerderheid van de 61 mil
joen Filipijnen vóór het open
houden van de Amerikaanse
basis is.
Washington bereikte in juli
een akkoord met de Filipijnse
regering waarbij Subic Bay tot
2000 tegen een jaarlijkse ver
goeding van 203 miljoen dollar
mag openblijven. Een meerder
heid in de senaat vindt die ver
goeding echter te mager. Hoe
wel de senaat heeft laten door
schemeren eventueel de onder
handelingen te willen herope-
Er komt een einde aan de vervolging van dissidenten in
de Unie van Soevereine Staten (USS), de voormalige Sov
jetunie. President Gorbatsjov heeft dat gisteren beloofd
op de eerste dag van de Conferentie voor Veiligheid en
Samenwerking in Europa (CVSE). De CVSE-bijeenkomst
in Moskou staat in het teken van de mensenrechten.
vaarlijk." In de marge van de
conferentie houden mensen
rechtenorganisaties hun eigen
conferentie.
Gorbatsjov bedankte het bui
tenland gisteren voor de steun
aan de democratie in de Sov
jetunie tijdens de mislukte
staatsgreep van 19 augustus. Hij
verzekerde zijn toehoorders dat
alle stormachtige veranderingen
in de Sovjetunie van na de mis
lukte staatsgreep volledig pas
ten bij zijn visie van de pe
restrojka en dat er geen sprake
is van een breuk met zijn eerde
re beleid. „Vanaf nu zal de we
reldgemeenschap te maken
hebben met een unie van soe
vereine staten, een land waarin
vrije en democratische landen
Jelena Bonner, de weduwe van
de prominente mensenrechten
activist Andrej Sacharov, zei
vanmorgen echter dat het voor
al in de Transkaukasische en
Centraalaziatische republieken
nog slecht is gesteld met de
mensenrechten. Ze riep de CV
SE op snel waamemersgroepen
op te zetten in de drie Baltische
republieken, Oezbekistan, Turk-
menië, Moldavië, Azerbajdzjan
en Georgië. Ook toonde Bonner
zich bezorgd over de opkomst
van de Russisch-orthodoxe
kerk. ,,In een land met vele
godsdiensten is de vervanging
van het staatscommunisme
door een staatsreligie zeer ge
en dozijnen naties, nationalitei
ten en etnische groepen samen
leven op vrijwillige en gelijke
basis", aldus de president. Hij
kreeg na zijn speech een lang
durige staande ovatie.
De CVSE liet gisteren Estland,
Letland en Litouwen toe als
nieuwe lidstaten. De Baltische
landen zullen de Akte van Hel
sinki en het Verdrag
die beide vooral de
rechten centraal stellen, onder
tekenen.
Na Gorbatsjov kreeg de Ne
derlandse minister van buiten
landse zaken Van den Broek, als
voorzitter van de Europese mi
nisterraad, het woord. Hij uitte
zijn bezorgdheid over de depor
tatie van Armeniërs uit Nagor-
no-Karabach, de Armeense en
clave in de Kaukasische Sovjet
republiek Azerbajdzjan. Ook
noemde hij de CVSE met haar
principes van mensenrechten
en democratie, de basis voor de
oplossing van de burgeroorlog
in Joegoslavië.
Japanse milieu- en vredesactivis
ten protesteren buiten de marine
basis Yokosuka tegen de komst
van het Amerikaanse vliegdek-
schip Independence. Het schip,
dat volgens de demonstranten
kernwapens aan boord heeft, ver
vangt de USS Midway. De Mid-
w*
r
De Griekse regering van premier
Konstantine Mitsotakis is gisteren
hevig onder vuur genomen door
oppositiepartijen, vakbonden voor
journalisten en kranten nadat een
dag eerder zeven hoofdredacteu
ren tot langdurige celstraffen wa
ren veroordeeld. Zij werden ge
straft omdat ze verklaringen van
terroristische bewegingen in hi_n
krant hadden afgedrukt. Een in
december aangenomen wet ver
biedt dit. Zes hoofdredacteuren
(onder wie Christos Theoharatos,
die op deze foto naar zijn cel
wordt gebracht) werden gisteren
opgesloten. De zevende, Serap
him Fyntanides van het liberale
dagblad Eleftherotypia, verblijft in
het buitenland maar zal zich vol
gens een woordvoerder bij zijn
collega's voegen zodra hij terug is
in Griekenland. Meer dan 1500
mensen demonstreerden gisteren
voor de poorten van de gevange
nis in Athene waar de hoofdredac
teuren straffen van vijf en tien
maanden moeten uitzitten, foto
epa dimitrimessinis
De EG heeft gisteren aangekondigd dat de Servi
sche minderheid in Kroatië en de Albanezen van
de Servische provincie Kosovo kunnen deelne
men aan de Joegoslavische vredesconferentie on
der auspiciën van de Twaalf, die in Den Haag
wordt gehouden.
In Kosovo dreef de Joegoslavische politie giste
ren met traangas en de wapenstok een betoging
uiteen van enkele duizenden Albanezen. De beto
gers protesteerden in de hoofdstad Pristina tegen
Servische maatregelen tegen Albanese scholen. In
de stad heerste een „gespannen sfeer", meldde
Tanjug. In grote delen van Kroatië hebben zich
gisteren nieuwe gevechten voorgedaan tussen
Kroatische militietroepen enerzijds en Serviërs en
federale Joegoslavische troepen anderzijds. In de
republiek Bosnië-Hercegovina, die steeds meer
bij de strijd dreigt te worden betrokken, voerden
de vice-premiers van Bosnië en Kroatië overleg
om te trachten het geweld aan de grens in te
dammen. Kroatische gardisten begonnen gister
middag kennelijk een nieuw offensief om het ver
keersknooppunt Okucani (100 km zuidoostelijk
van Zagreb) aan de autoweg tussen Belgrado en
Zagreb te heroveren. Kroatische troepen waren in
de middag tot de rand van de stad opgerukt, zo
meldde het persbureau Tanjug.
De leiding van de plaatselijke Servische milities
kondigde voor het hele district een directe mobili
sering af voor alle mannen tussen 18 en 60 jaar.
Wie de oproep niet opvolgt, wordt als „deserteur
beschouwd en als verrader veroordeeld", citeerde
Tanjug de leiding.
Na enkele dagen van betrekkelijke rust ont
brandden gisteren ook in het westen van Slavo
nic, het Oostkroatische gebied dat door Serviërs
van de hoofdstad Zagreb is afgesneden. Ook aan
de Kroatische kust werden beschietingen gemeld.
Servische strijders beschoten volgens de Kroati
sche radio in iie ochtend de hoofdstad Osijek van
Slavonië met artillerie. In omliggende dorpen
kwam het tot talloze vuurgevechten.
Kroaten geen snipper nieuw
geld meer.
Kroatië heeft geen mogelijk
heid om zelf geld bij te laten
drukken de inflatie vergroot
de vraag naar geld omdat het
geen greep heeft op de geld-
drukpers. „We moeten restric
ties in het betalingsverkeer in
stellen, want als we ons aanwe
zige kasgeld kwijtraken, bij
voorbeeld aan het buitenland,
dan kunnen we als economie
helemaal niet meer functione
ren,", zegt Baletic.
BELGRADO-ZAGREB Rtr-GPD
In Joegoslavië zijn in de eerste
helft van dit jaar al 4000 bedrij
ven failliet gegaan. De econo
mie van het land zal verder in
elkaar storten als de bloedige
strijd tussen Kroaten en Serviërs
niet spoedig ophoudt. Dat heeft
het Joegoslavische persbureau
Tanjug gisteren bekendge
maakt.
Volgens Tanjug heeft een
overheidsorganisatie de sluiting
van de betrokken bedrijven ge
last. Het is niet duidelijk of de
betrokken bedrijven daadwer
kelijk de poorten hebben geslo
ten. Bij de failliete ondernemin
gen werken in totaal een mil
joen mensen. De jaarlijkse infla
tie zal dit jaar naar verwachting
op meer dan 100 procent uitko
men. De werkloosheid bedraagt
momenteel al 17 procent. Joe
goslavië kende vóór het op gro
te schaal uitbreken van de ge
vechten al enorme economi
sche problemen.
In Kroatië is inmiddels een
groeiend tekort aan contant
geld ontstaan. Deze republiek
heeft sinds het uilroepen van de
onafhankelijkheid in juni even
min als Slovenië meer zeggen
schap over de centrale bank in
Belgrado. De reserves van die
bank, zegt Z. Baletic van het
Kroatische ministerie van eco
nomische zaken, zijn in beslag
genomen door Servië. Nieuwe
handelskredieten en exportga
ranties zijn hierdoor uitgesloten
voor Kroatië.
Bovendien is voor meer dan
een miljard dollar aan geld bij
gedrukt door Belgrado. Dat ex
tra bankpapier ging alleen naar
de volgzame republieken van
het* land: Servië, Montenegro,
Bosnië-Hercegovina en Mace
donië. Sinds juni ontvingen de
Het vredesproces in Angola
heeft gisteren een ernstige te
genvaller te verduren gekregen.
De pro-westerse verzetsbewe
ging Unita verliet de bij het vre
desverdrag van 30 mei gevorm
de gezamenlijke politiek-mili-
Het aantal schendingen van de mensen
rechten in Sri Lanka neemt toe, zo blijkt
uit een rapport dat de mensenrechtenor
ganisatie Amnesty International vandaag
heeft vrijgegeven. Amnesty zegt dat dui
zenden mensen zijn omgekomen sinds
de rebellerende Bevrijdingstijgers van
Tamil Elam en de veiligheidstroepen vo
rig jaar hun gewapende strijd hebben
hervat. Volgens Amnesty maken beide
partijen zich schuldig aan schendingen
van de mensenrechten.
De Tamils, die grote delen van het
noordoosten van Sri Lanka in handen
hebben, vechten sinds 1983 voor een on
afhankelijke staat. Achttien procent van
de 17 miljoen Srilankanen is Tamil en 75
procent Singalees.
Amnesty, dat in juni voor het eerst
sinds 1982 Sri Lanka mocht bezoeken,
zegt bewijzen te hebben gevonden dat
de veiligheidstroepen duizenden men
sen hebben vermoord die ervan werden
verdacht banden te hebben met de Ta
mil Tijgers. Tussen juli en oktober vorig
jaar zijn volgens de in Londen gevestigde
mensenrechtenorganisatie ongeveer
3.000 Tamils vennoord of verdwenen in
het Amparai-district in het noordoosten
van Sri Lanka.
„Regeringstroepen lijken, geholpen
door paramilitaire moslims en Tamil-
groepen die tegen de separatisten zijn,
geheel ongestraft op te trèden. Vrijwel
geen van de verantwoordelijken voor de
ontelbare gevallen van willekeurige ar
restatie, marteling en moord is voor het
gerecht gebracht."
Volgens het rapport hebben ook de
Tamil Tijgers zich schuldig gemaakt aan
het willekeurig executeren van honder
den burgers, zowel van collaboratie ver
dachte Tamils als Singalezen. In het rap
port wordt verslag gedaan van de wreed
heden van heide kanten die weer vergel
ding uitlokken van de tegenpartij.
In juni vorig jaar vermoordden Tamils
meer dan honderd politiemannen die ze
gevangen hadden genomen bij een serie
aanvallen op politiebureaus in het Batti-
caloa-district. Met deze aanvallen kwam
een eind aan een wapenstilstand die
Lissabon dpa ta're comm'ssie' die de beëindi
ging van de burgeroorlog in de
Afrikaanse staat moet begelei
den.
In de commissie nemen ver
tegenwoordigers van de rege
ring van Angola, van Unita, Por
tugal als bemiddelaar, alsmede
de Verenigde Staten en de Sov
jetunie als garantiemogendhe-
den deel. De leider van de Uni-
ta-delegatie in de commissie,
generaal Salupeto Pena, ver
klaarde uit de commissie te
stappen omdat de Angolese re
geringspartij MPLA „niet bereid
dertien maanden had geduurd. De vei- is zich naar letter en geest aan
ligheidstroepen reageerden hierop met de overeenkomst van Lissabon
„massamoorden en -arrestaties, razzia's
en het verlammen van het burgerlijk be
stuur". Volgens Amnesty zijn meer dan
een miljoen Singalezen vluchtelingen in
hun eigen land.
Bij een incident pakten de veiligheids
troepen 160 inwoners van vier dorpen in
Batticaloa op, onder wie baby's, kinde
ren en bejaarden. Ze werden meegeno
men naar een legerkamp en zijn sinds
dien niet meer gezien. Volgens Amnesty
bestaat de angst dat ze zijn vermoord,
„net als honderden andere burgers die
eerder zijn gearresteerd onder gelijk
soortige omstandigheden".
(van 30 mei) te houden".
De commissie ziet toe op de
wapenstilstand en de terugtrek
king van de regerings- en ver
zetsbewegingen in gescheiden
zones, en ontmanteling van de
meeste troepeneenheden. Bo
vendien dient zij vrije verkiezin
gen voor volgend jaar voor te
bereiden. Beide partijen in Vlc
Angolese burgeroorlog, die el
kaar zestien jaar hebben bestre
den, hadden elkaar de afgelo
pen weken herhaaldelijk be
schuldigd van schendingen van
het vredesakkoord.
Premier Jan Krzysztof Bielecki
heeft de onmiddellijke toelating
geëist van Polen tot de EG en de
Navo. Ook Tsjechoslowakije.en
Hongarije zouden meteen vol
waardig lid van die organisaties
moeten kunnen worden.
In Washington zei Bielecki
gisteren in een toespraak tot de
Atlantische Raad van de Vere
nigde Staten dat Europa de
„historische vergissing" van het
communisme moet erkennen,
die de ene helft van het conti
nent „economische verdoeme
nis" heeft gebracht, terwijl de
andere helft welvarend werd.
Het rijke West-Europa moet
volgens Bielecki de politieke wil
tonen Oosteuropese landen te
integreren in een economisch
systeem. De landen die zijn be
vrijd van de „waanzin van vier
decennia communisme" zou
den niet moeten worden ge
dwongen te smeken om in de
Europese familie te worden op
genomen, aldus de premier.
De Poolse regering liet eerder
deze week al weten niet deel te
nemen aan het overleg dat de
EG op 19 en 20 september
houdt over het geassocieerd lid
maatschap van Polen. Tsjecho-
slowakije en Hongarije. Het ge
associeerd lidmaatschap, dat
per 1 januari zou moeten in
gaan, is de eerste stap naar vol
ledige participatie in het West-
europese economische blok.
