Binnenland
Groeihormonen lijken
nauwelijks uit te roeien
'De mensen met bloed aan de
handen lopen nog vrij rond'
Openbaar ministerie wil
levenslang voor 'schoften'
Aoensdag 11 september 1991
ALTAN ERDOGAN RONALD FRJSART
N DEN HURK SJAAK SAAAKAAAN
AAARGOT KLOAAPAAAKER Vormgeving: A,
Algemeen Nederlands Persbureau (ANP), Gemeenschappelijke Persdienst (GPD), Inter Press Service (IPS).
Vetmesten is voor veel 'veehouders en handelaars te lucratief
„Met groeihormonen is het net als met drugs, zolang er
een markt voor is, blijven ze komen." H. Kamphuis,
hoofd van de recherche afdeling van de Algemene In
spectiedienst van het ministerie van landbouw (AID)
weet waar hij over spreekt. In zijn vorige werkkring be
streed hij de handel in hard drugs, eveneens verboden
goed waaraan gigantisch wordt verdiend.
DEN HAAG THEO HAERKENS
Vorige week sloeg justitie haar
slag. Met invallen op 45 adres
sen werd een groei hormonen -
netwerk blootgelegd met ver
takkingen tot in België, Zwitser
land en Italië. Als klap op de
vuurpijl werd een compleet fa
briekje ontmanteld. De actie
was maandenlang voorbereid.
Er werden maar liefst driehon
derd mensen ingezet. Het on
derzoek spitste zich toe op de
produktie en het gebruik van
groeihormoon en daarnaast de
handel in en het illegale gebruik
van diergeneesmiddel clenbu-
terol.
Groeihormonenzijn in Ne
derland volstrekt verboden,
maar met het gebruik van clen-
buterol is het anders. Dit is een
belangrijk bestanddeel van anti
hoestmiddelen die dierenartsen
voorschrijven voor paarden en
rundvee. Zolang clenbuterol als
medicijn wordt gebruikt, is er
niets aan de hand. Het middel
wordt echter ook toegediend als
daar medisch gezien geen reden
voor is. Het is dan een middel
dat bij toediening in grote hoe
veelheden vet omzet in vlees.
Een toevallige bijwerking wordt
het hoofddoel.
Hoe meer vlees, hoe hoger de
opbrengst. Per dier kan het ver
schil oplopen tot zo n 300 gul
den en dat maakt de moraal van
menigeen in de branche rek
baar. Jaarlijks worden er in Ne
derland een miljoen kalveren
vetgemest. Negentig procent
gaat naar het buitenland.
Bij het farmaceutische bedrijf
Dopharma in Raamsdonksveer
werd afgelopen weekeinde vie
renhalve kilo clenbuterol ge
vonden. De inkoopprijs van het
witte poeder wordt geschat op
vijftigduizend gulden per kilo.
Maar de gebruikerswaarde is
volgens justitie „vele malen ho
ger".
Via een netwerk van veeart
sen en handelaren werden de
middelen over het hele land
verspreid. Dat blijkt uit de gro
tere en kleinere hoeveelheden
die vrijdag bij de huiszoekingen
op 45 adressen in beslag wer
den genomen. Het onderzoek
bij Dopharma strekte zich uit
over het gehele weekeinde om
dat justitie de hele administratie
van het bedrijf moest navlooien.
Bovendien wilde men de legale
activiteiten van het bedrijf, waar
zo'n zestig mensen werken, niet
verstoren. Justitie meent dat
slechts een tiental werknemers
„onder regie" van de directeur
heeft meegewerkt aan de pro
duktie van groeihormonen.
Verbod
Het gebruik van geneesmidde
len met clenbuterol is aan
strenge voorwaarden gebonden.
In de varkenshouderij is het ta
boe. Kalveren mogen er slechts
tot veertien weken mee worden
behandeld. De dierenarts moet
nauwgezet bijhouden hoeveel
hij voorschrijft. Maar in de
praktijk tiert de zwarte handel
welig. Veeartsen die het spul
verhandelen doen dat ook niet
om er armer van te worden.
Toediening van clenbuterol of
groeihormonen legt de veehou
ders evenmin windeieren. De
'vrije boeren' krijgen meer geld
voor de dieren die ze bij het
slachthuis afleveren en de 'con-
tractmesters', die voor grote
slachterijen of veevoederprodu
centen werken, kunnen meer
slachtdieren afleveren. Ook
handelaren die de dieren vet
mesten, verdienen meer.
Over de beste methode om
het gebruik van deze stoffen te
gen te gaan, wordt verschillend
gedacht. De Maatschappij voor
Diergeneeskunde is voor een al
geheel verbod van geneesmid
delen met clenbuterol.
Het Produktschap voor Vee
en Vlees, een belangenorganisa
tie van de vleesproducenten en
de vleesverwerkende industrie,
zoekt de oplossing in strenge
controle en een keurmerk voor
boeren die volgens de regels
produceren. Er komt een kwali
teitslabel dat de consument in
staat stelt het zuivere lapje vlees
te herkennen. Het schap tracht
zo de branche te zuiveren van
de slechte naam die die in de
loop der jaren door opeenvol
gende hormoonaffaires heeft
opgelopen.
Om het vertrouwen terug te
winnen is onlangs de Stichting
Kwaliteitsgarantie voor de
Vleeskalversector opgericht.
Week in, week uit houden zeven
controleurs de vinger aan de
pols bij de 2300 mesterijen in
ons land en een achttal belang
rijke slachterijen. Woordvoerder
S. Dijkstra vindt dat een belang
rijke verbetering. Dat de contro
le steekproefsgewijs plaatsvindt
is volgens hem geen probleem.
Onvermogen
Staatssecretaris Gabor van land
bouw is erg ingenomen met de
stichting, die hij een startsubsi
die van een half miljoen gulden
heeft gegeven. In een brief aan
de Tweede Kamer van eind juni
geeft hij uiting aan het onver
mogen van de overheid mis
bruik uit te bannen. Onder
meer doordat de capaciteit van
politie en justitie te kort schiet.
Van intensievere overheids
controle verwacht de staatsse
cretaris niet veel. Hij wijst erop
dat clenbuterol-sporen snel uit
de urine yan de dieren verdwij
nen. Bovendien is controle op
de boerderij tijdrovend, ar
beidsintensief en met 1200 gul
den per test geweldig duur.
In zijn brief aan de Kamer
geeft de Gabor aan te verwach
ten dat invoering van het kwali
teitslabel de wal het schip keert:
„..het zal gelet op de voorkeur
van de consument ertoe kun
nen leiden dat de producent uit
financiële overwegingen kiest
voor naleving van de voorschrif
ten". Met andere woorden: pro
ducenten die niet ophouden
met rommelen, kunnen hun
vlees straks aan de straatstenen
niet meer kwijt.
Wat precies de gevolgen zijn
van het eten van vlees dat is be
handeld met groeibevorderende
middelen, is niet bekend. Dat
geldt zeker voor de lange ter
mijn. Het Produktschap houdt
het erop dat de schadelijkheid
„nooit is bewezen". Het Rijks
kwaliteitsinstituut voor land- en
tuinbouwprodukten in Wage-
ningen, meldt echter „onge
wenste effecten" bij hartpatiën
ten en zwangere vrouwen na
het eten van lever van behan
delde runderen.
Prof. dr. A. Ruiter, hoogleraar
levensmiddelenchemie aan de
Rijksuniversiteit Utrecht schrijft
de Nederlandse weerzin tegen
dit soort middelen voornamelijk
toe aan emoties. „Er gebeuren
wel ergere dingen, zoals kinde
ren die de anticonceptiepillen
van moeder opeten". Weten
schappelijk acht hij de bestaan
de angsten niet gegrond. „Maar
emotionele argumenten tellen
net zo zwaar. Wie echter vlees
eet van een drachtige koe, krijgt
heel wat meer hormonen bin-
Chileense balling hekelt democratie in zijn land
Hij is een gevangene van de
vroegere militaire dictatuur en
van de huidige democratisch
gekozen regering, waarvoor hij
zelf heeft gestreden. Hoewel de
35-jarige Chileen Jorge Martin
Martinez niet in gevangenschap
maar in het 'vrije' Spanje ver
blijft, houdt de nauwelijks ver
beterde situatie in zijn vader
land hem nog steeds in zijn
greep.
Teruggaan naar zijn vader
land kan hij niet, want daar
wacht hem het hoger beroep
van zijn proces, waarin hij eer
der werd veroordeeld tot 50 jaar
gevangenisstraf wegens overtre
ding van de wapenwet en de
antiterroristenwet. Vergrijpen
die hij overigens niet ontkent.
Maar voor hem waren ze legi
tiem, „omdat een onderdrukt
volk tegen een dictatuur
streed".
Martinez past er voor „ver
oordeeld te worden door men
sen die zo veel bloed aan hun
handen hebben en op grond
van onder dwang verkregen
verklaringen." Hij wacht dus af
tot de situatie in zijn land is ver
beterd. In de tussentijd zet hij
zich in voor erkenning van de
moeilijke positie die politieke
gevangenen ook onder de hui
dige democratisch gekozen re-
gering hebben.
De Chileen is deze week in
Nederland, om vandaag op de
traditionele 11 september-
herdenking in het Amsterdamse
Parad iso een lezing te houden
over zijn lotgenoten. Met de le
zing herdenkt het Chili Komitee
Nederland de val van de socia
listische regering van Salvador
Allende in 1973. De bijeenkomst
staat dit jaar in het teken van
een campagne voor vrijlating
van de politieke gevangenen.
Uit de woorden van Martinze is
het er voor hen met de komst
van een democratisch gekozen
regering niet beter op gewor
den.
Marteling
Meteen na het aantreden van
de democratisch gekozen rege
ring van Patricio Aylwin op 11
maart 1990 diende minister van
justitie Francisco Cumplido een
aantal wetten in, die bepaalden
dat er geen amnestie voor de
gevangenen werd afgekondigd.
Er zou langs juridische weg
worden bekeken wie er voor
vrijlating in aanmerking zouden
komen.
In het geval van Martinez zou
dit betekenen dat zijn proces
gewoon doorgaat. In afwachting
van zijn proces zou de Chileen
in de gevangenis moeten zitten.
Voor Martinez en zijn lotgeno
ten een groot onrecht. Ze wor
den gevangen gehouden door
een regering waarvoor zij zelf in
woord en vaak in daad hebben
gestreden.
„En dat terwijl de mensen
met bloed aan hun handen nog
vrij rondlopen", zegt Martinez.
„Je vraagt je af wie nu de macht
heeft, je vraagt je af hoe het zit
met die democratie. Er moeten
nog heel veel moorden worden
opgelost voordat we kunnen
spreken van een echte demo-
De levensloop .van politieke
gevangene Martinez verschilt
weinig van die van anderen,
maar is daarom niet minder
schokkend. Samen met een
aantal 'companeros' kwam hij
in 1974 in verzet tegen het
nietsontziende regime van dic
tator Pinochet.
„De strategie was het land stil
te leggen en de dictatuur ten val
te brengen", wil Martinez er
over kwijt. „Onze acties beston
den uit sabotage van het elektri
citeitsnet en het mobiliseren
van de bevolking tot staking."
Op 30 juni 1986 werd Marti
nez gearresteerd. De mensen
die op dat moment bij hem zijn
twee zussen en een neef
worden ter plekke neergescho
ten.
Martinez wordt meegenomen
en volgens zijn zeggen door
marteling gedwongen tot een
bekentenis.
Met elektriciteit, slaag, drei
ging met verdrinking en fusille
ring heeft hij behalve de geeste
lijke gevolgen ook blijvend letsel
aan nieren en een permanente
onvruchtbaarheid overgehou
den. „Over dat lichamelijke ben
ik inmiddels heen gekomen. Ik
voel geestelijk letsel omdat ze
eerst mijn familie hebben ver
moord, en vervolgens mij on
vruchtbaar hebben gemaakt. Je
wordt zo als mens ontkend."
Na zijn proces werd Martinez
in de Chileense hoofdstad San
tiago vastgezet, maar wist met
veertig anderen via een tunnel
te ontsnappen. Na omzwervin
gen belandde hij in Spanje.
„Maar echt vrij voel ik me hier
niet."
Arbeiderskind
gaat minder
vaak studeren
DEN HAAG «ANP
Vooral lagere inkomensgroepen
hebben geprofiteerd van de re
cente groei van het middelbaar
en hoger beroepsonderwijs.
Hun deelname in het universi
tair onderwijs blijft daarentegen
achter. Het aandeel van kinde
ren uit hogere milieus op uni
versiteiten blijkt te zijn geste
gen.
Dat blijkt uit een onderzoek
van het Leidse onderzoeksbu
reau Research voor Beleid. Het
onderzoek maakt deel uit van
de evaluatie van de Wet op de
Studiefinanciering, die 1986
werd ingevoerd.
Het aantal studenten uit ho
gere inkomensgroepen nam toe
van 25 procent in 1984 tot 30
procent in 1990, het aandeel
van arbeiderskinderen daalde
van 16 tot 11 procent. Heron
derzoek geeft geen duidelijk
antwoord op de vraag of de Wet
Studiefinanciering invloed heeft
gehad op de toegankelijkheid
van het hoger onderwijs. Uit
een enquête blijkt dat jongeren
zich bij hun studiekeuze daar
door nauwelijks laten leiden.
Proces tegen Tsjechoslowaakse moordenaars Nederlandse vrouw
BRATISLAVA «JOSV
„Levenslang moeten ze krijgen. Het zijn schof
ten." Het is een ongebruikelijke toon voor een
vertegenwoordiger van het openbaar ministerie
in Tjechoslowakije. Het tekent wel de stemming
onder de procureurs-generaal die zijn belast met
de voorbereiding van de strafzaak tegen twee
Tsjechoslowaakse criminelen.
Zij worden verdacht van de moord op een 27-jari-
ge vrouw uit Kerkrade, die met haar man met va
kantie was in Oostenrijk. De vrouw werd gedood,
terwijl haar man zwaar gewond en in coma raak
te. Hij werd gevonden langs een Oostenrijkse
snelweg, half begraven. De camper waarin het
echtpaar zich verplaatste, was weg.
Volgende week maandag begint in het grauwe
paleis van justitie in Bratislava het strafproces te
gen de twee mannen. Zij zijn bij het publiek in
middels het verafschuwde symbool geworden
van de in januari 1990 door president Havel uit
geroepen algehele amnestie. Toen werden zo'n
20.000, deels zware criminelen vrijgelaten. Onder
anderen ook het tweetal dat later de Limburgse
zou vermoorden.
Een maand nadat beiden de gevangenispoort uit
liepen, begonnen ze met een rooftocht door
West-Europa. Dieptepunt vormde de overval,
mishandeling, verkrachting, verdwijning van en
moord op de vrouw uit Kerkrade.
Spoorloos
Op een parkeerplaats nabij de autosnelweg A25
bij Linz in Oostenrijk werd op 23 augustus vorig
jaar een ronddolende hond aangetroffen in de di
recte omgeving van zijn zwaargewonde, in coma
liggende baas. Die kon uiteindelijk met gebaren
duidelijk maken wat hem was overkomen. Praten
kon hij niet meer, aangezien hij zodanig was mis
handeld dat zijn spraakvermogen voor vele
maanden totaal was uitgeschakeld.
De onbekenden die hem hadden willen doden
waren verdwenen. Ook zijn vrouw was spoorloos.
Dagenlang werd er in het wilde weg naar haar ge
zocht. Er kwam pas schot in de zaak toen de Tsje
chische politie eind september een man op heter
daad betrapte bij een inbraak. Hij bevond zich in
de camper die eigendom was van het Kerkraadse
echtpaar.
De man verklaarde niets met de moord te ma
ken te hebben maar noemde wel de namen van
zijn vrienden bij wie inderdaad sporen van de
vermoorde vrouw werden gevonden. Zij werden
gearresteerd en gaven toe de vrouw te hebben ge
wurgd en haar vervolgens te hebben 'begraven'
onder een hooimijt.
KOKANJE
Magie
„De schepping is een leerboek
dat ons altijd en overal informa
tie geeft", schrijft Klazien uit
Zalk in het tweede deel van „Al
lerhande dingen over de na
tuur". Niet iedereen is in staat
dat boek te lezen. Daarom ziet
zij het als haar taak de mensen
over de medicinale eigenschap
pen van al wat groeit en bloeit
te vertellen. Doodnormale tuin-
produkten en de bladeren en
vruchten van gewone bomen
brengen de lijders aan kwaaltjes
en ongemakken al gauw ver
lichting. Ik som even een paar
adviezen voor u op:
Een takje peterselie na het
eten opkauwen helpt goed te
gen het lastige ophoeren.
Een bad met eikeblad is
goed tegen aambeien.
Een oud middeltje tegen
baardschurft is het dagelijks
eten van een stukje gesmolten
schapevet met krenten.
Begin de dag met een rau
we appel. Heel goed voor het
geheugen.
Thee van toverhazelaars
helpt tegen spataderen.
Hulstthee is goed tegen
hoest, jicht, reuma, galkwalen
en zwakke spijsverteringsorga-
Met andijvie-aftreksel
krijgt u een mooie huid.
Likdoorns verdwijnen door
er in azijn gedompeld klimop
blad op te binden.
Wie drie keer per dag een
glas slawater drinkt, heeft geen
last meer van constipatie.
Thee van vrouwenmantel
is een probaat middel tegen
diarree, waterzucht en suiker
ziekte.
Hier en daar krijgen haar re
cepten een magische wending.
Een koortslijder zou bijvoor
beeld baat vinden bij spinnen,
niet alleen dode maar ook le
vende. Hoofdpijn kan men be
strijden door een dikke spin fijn
te wrijven en in een vochtig
doekje tegen het voorhoofd te
houden. Helpt dat niet en blijft
de lichaamstemperatuur hoog,
dan zou men pruimen kunnen
eten, waarin levende spinnen
de plaats van de pitten hebben
ingenomen, of zelfs een noot op
het hart kunnen dragen, waar
van de inhoud door een spin is
vervangen. Wat hebben spin
nen met het bestrijden van
koorts te maken? Ik vermoed
dat hun giftigheid er iets mee te
maken heeft: dieren die hun
prooi met gif verlammen, zijn
ook in staat om het koortsver-
wekkende gif uit het bloed van
de mens op te zuigen. Zit de
spin in een pruim, dan wordt
dat letterlijk opgevat. Zit hij in
een noot, die als een amulet
wordt gedragen, dan wordt dat
vermogen op magische wijze
geinterpreteerd.
Ook bij de walnoot vindt er
een overgang tussen het na
tuurlijke en bovennatuurlijke
plaats. Daar lezen we het vol
gende: „De tussenschotten uit
de noten kunnen veel verlich
ting geven aan mensen die pijn
in de hartstreek hebben. Onge
veer vijf walnoot-tusserischot-
ten even laten koken, een kwar
tier laten trekken en het vocht
heeft dan een kalmerende, pijn
stillende werking die snel merk
baar is." Hier gaat het om de as
sociatie tussen de schotten in
de walnoot en de kamerwanden
van het hart. Vroeger was deze
manier van denken wijdver
breid, zowel in het middeleeuw
se Europa als in primitieve stre
ken. In sommige alternatieve
kringen is deze denkwijze nog
springlevend. Dan geef je een
kind dat niet wil groeien elke
dag een brouwseltje van plan
ten die juist zeer snel de lucht in
schieten. Of je zet een bleek
zuchtig persoon regelmatig een
slabak voor waarin de frisse ro
de kleur van radijs en klaproos
de boventoon voert.
Niet alleen artsen, maar ook
orthodoxe dominees staan zeer
afwijzend tegenover het werk
van sommige natuurgenezers.
Nog niet zo lang geleden werd
het Friese Haulerwijk opge
schrikt door de woedende uit
vallen van een predikant tegen
een dorpsgenoot, een magneti
seur, die ook kruidendrankjes
en onbespoten erwten verkocht.
Met de bijbel in de hand, in het
bijzonder 2 Thess. 2:8, voer hij
uit tegen deze 'wondergenezer':
„De komst van de wetteloze is
naar de werking des satans met
allerlei krachten, tekenen en be
drieglijke wonderen." Dominee
beschuldigde zijn opponent van
niets meer of minder dan zwar
te magie!
Ik denk niet dat Klazien uit
Zalk gauw voor tovenares zal
worden uitgemaakt. Zij verkon
digt geen extreme standpunten
en wandelt als een eenvoudige
gelovige door de tuin des He
ren. Bovendien bevatten haar
boekjes niet alleen recepten
maar ook veel huishoudelijke
tips. Ze legt uit hoe je met kar
nemelk het bad kunt schoon
maken of met melk de schoen
smeer kunt aanlengen. Thee-
vlekken verwijder je met ci
troenwater. Een schoorsteenve
ger wordt overbodig als je gere
geld aardappelschillen in de ka
chel gooit. Half-bedorven aard
appels smaken weer prima als
er een scheut azijn bij het kook
water wordt gedaan.
Misschien vormen al die
