Buitenland
Protesten in
Azerbajdzjan
Ook Macedonië op weg
naar onafhankelijkheid
Wellicht eigen gebied
voor Sovjet-Duitsers
Israël drijft conflict met VS op de spits
Vreugde en woede over naamswijziging Leningrad
Tientallen doden bij
geweld in Zuid-Afrika
IMF positief over
groei wereldeconomie
Mitterrand heeft zijn beste tijd gehad
Maandag 9 september 1991 Redactie: 023-150225 RONALD FRISART (chef) ONNO HAVERMANS HANS JACOBS JAN PREENEN Vertalingen: MARGREET HESLINGA LUUTJE NIEMANTSVERDRIET Vormgeving: MIT7IE MEUERHOF
5
lands Pers
ss Service (IPS)Assc
rnational (UPI).
NIEUWSLIJN
Uganda verbiedt condoom-reclame
De media in Uganda mogen geen advertenties meer plaatsen
voor condooms. De maatregel volgt nadat christelijke en isla
mitische religieuze leiders scherpe kritiek hebben geuit op het
anti-aids-beleid van de regering. Ze vonden dat door het ge
bruik van condooms te bevorderen losbandig gedrag wordt
aangemoedigd. Uganda heeft het grootste aantal aids-slachtof-
fers van Afrika. Sinds 1983 zijn er 23.000 gevallen van aids gere
gistreerd.
Filipijnse Senaat tegen bases VS
De Filipijnse Senaat heeft vandaag het nieuwe verdrag over de
Amerikaanse bases op de Filipijnen afgewezen. Bij een eerste
stemming over het verdrag, dat beoogt de militaire aanwezig
heid van de Verenigde Staten op de Filipijnen met tien jaar te
verlengen, keerden 12 van de 23 Senatoren zich er tegen.
Verwoesting regenwoud gaat door
De verwoesting van de tropische regenwouden gaat door in
een tempo dat 50 procent hoger ligt dan tien jaar geleden. Vol
gens de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde
Naties (FAO) gaat elk jaar 17 miljoen hectare regenwoud tegen
de vlakte, vergelijkbaar met het grondgebied van Oostenrijk,
Denemarken en Nederland samen.
Honecker wil naar China gaan
Flet voormalige staatshoofd van de DDR, Erich Honecker (79),
overweegt naar China te gaan om daar zijn laatste levensjaren
te slijten als hij niet langer gewenst is in de Unie van Soeverei
ne Staten (ex-Sovjetunie). Dat heeft Honeckers advocaat,
Friedrich Wolff, verklaard tegenover het Duitse blad Bild am
Sonntag. „China is nog open voor hem. Het zou de laatste op
lossing zijn zonder dat alle betrokken partijen hun gezicht zul
len verliezen", aldus Wolff.
Leider Georgië trekt macht aan zich
Tienduizenden Azerbajdzjaanse nationalisten zijn giste
ren in de hoofdstad Bakoe de straat opgegaan om te pro
testeren tegen de presidentsverkiezingen. Leiders van
Volksfront van Azerbajdzjan riepen de mensen op niet
naar de stembus te gaan. Ook in Georgië werd het afgelo
pen weekeinde gedemonstreerd tegen de regering.
BAKOE-TBLISIRtr-AFP-DPA
In de loop van de dag meldde
het gezagsgetrouwe Azerbajd
zjaanse persbureau dat „al 78,7
procent" van de stemgerechtig
den was opgekomen en dat
„ongeveer 90 procent van de
kiezers" voor de enige kandi
daat, de omstreden huidige pre
sident Moetalibov had gestemd.
Om de mensen naar de stem
bussen te lokken werd in de kie-
slokalen normaal moeilijk ver
krijgbare levensmiddelen ver
kocht. De oppositie verwerpt
het opgegeven opkomstcijfer.
De Georgische president
Gamsachoerdia heeft zaterdag
praktisch alle macht aan zich
getrokken door de leiding over
te nemen van de ministeries
van binnenlandse en buiten
landse zaken, justitie en defen
sie evenals van de Georgische
tak van de KGB.
De zet van Gamsachoerdia
leidde zaterdag tot een demon
stratie waarbij ook kritiek gele
verd werd op het besluit van de
Georgische regering om vrijdag
alle banden met de USS te ver
breken, omdat de staatsraad
van de voormalige Sovjetunie
weigerde de onafhankelijkheid
van Georgië te erkennen.
BELGRADO-SKOPJE AP
De bevolking van de Joegoslavi
sche deelrepubliek Macedonië
heeft gisteren gestemd over on
afhankelijkheid voor deze repu
bliek, waardoor de Joegoslavi
sche federatie verder uiteen val
len.
Volgens de Macedonische ra
dio bedroeg de opkomst onder
de 1,4 miljoen stemgerechtig
den ongeveer 70 procent. Het
percentage was gebaseerd op
de eerste uitslagen die waren
verzameld nadat de stembu
reaus om zeven uur 's avonds
waren gesloten.
Het radiostation zei dat de
kiezers overweldigende steun
hadden uitgesproken voor een
onafhankelijk Macedonië, met
de optie zich in een toekomstig
Joegoslavië aan te sluiten bij
een bondgenootschap van soe
vereine staten.
Er is een meerderheid van 51
procent van de uitgebrachte
stemmen nodig om de regering
het mandaat te geven door te
gaan met haar stappen op weg
naar onafhankelijkheid. Veel
Macedoniërs namen alvast een
voorschot op de uitslag, die niet
voor morgen te verwachten valt,
eri gingen de straat op om de
onafhankelijkheid te vieren, al
dus het persburau Tanjug.
In njuni verklaarden Slovenië
en Kroatië zich al onafhankelijk
van Joegoslavië.
Duitsers die meer dan vijftig
jaar geleden door Stalin naar
Centraal-Azië en Siberië zijn ge
deporteerd maken een grote
kans op een eigen gebied. Mo
menteel worden vestigingmo
gelijkheden aan de rivier de
Wolga, bij St. Petersburg (tot
voor kort Leningrad) en in het
vroegere Oost-Pruisen bespro
ken.
Dit hebben de Russische pre
sident Jeltsin en burgemeester
Sobtsjak van St. Petersburg het
afgelopen weekeinde gezegd.
Verwacht wordt dat nadere bij
zonderheden zullen worden be
kendgemaakt door een speciale
commissie die 23 september in
Duitsland wordt verwacht.
Volgens Jeltsin kunnen zo'n
800.000 van de totaal 2 miljoen
Duitsers in de Unie van Soeve
reine Staten (ex-Sovjetunie)
zich vestigen in het Wolgage-
bied. Burgemeester Sobtsjak
verklaarde dat Sovjet-Duitsers
uit Kazachstan, Kirgizië en an
dere gebieden kunnen worden
overgebracht naar de dunbe
volkte streken rond St. Peters
burg. Er zou al 150.000 hectare
grond beschikbaar zijn. „Met
zo'n landbouwgordel zou St.
Petersburg binnenkort geen
problemen meer hebben met
de voedselvoorziening", zo
meende de burgemeester.
Duitsers zouden ook kunnen
worden gevestigd in het voor
malige Oost-Pruisen rond Kali
ningrad (het vroegere Könings-
Orthodoxe joden uit de wijk Mea Shearim ('honderd poorten') in Jeruzalem bereiden zich voor op het joodse Nieuwjaar, dat morgenavond begint.
De orthodoxen kopen messen om het nieuwe jaar 5752 volgens de joodse jaartelling 'gelukkig en voorspoedig' te kunnen beginnen, foto afp
menachem kahana
JERUZALEM AP
De Israëlische premier Shamir
heeft gisteren verklaard dat er
meer joodse nederzettingen in
de bezette gebieden worden ge
bouwd. Hij zinspeelde erop dat
Amerikaanse druk om de bouw
tegen te houden de vredesbe
sprekingen in het Midden-Oos
ten kan vertragen en in gevaar
brengen.
„Al de gebieden van Eretz Is
raël moeten worden bewoond
door de joden, in toenemende
mate," zei Shamir op een bij
eenkomst van zijn rechtse Li-
kud-blok, terwijl hij met de
vuist op tafel sloeg. Eretz Israël
is een Bijbelse term en He
breeuws voor „land van Israël",
waartoe onder meer de Jor-
daanoever en de Gazastrook be
horen.
In tegenspraak met een eer
dere geruststelling van Israël,
zei de premier dat uitbreiding
van de nederzettingen noodza
kelijk is om Sovjet-joden te
huisvesten. „Het is duidelijk en
vanzelfsprekend dat het proces
van toenemende immigratie
hand in hand'gaat met het ne-
derzetti ngenbeleid.
Een woordvoerder van het Is
raëlische ministerie van buiten
landse zaken zei zaterdag dat
volgens minister Levy, de toe
komstige emigratie van Sovjet
joden naar Israël in gevaar komt
indien de Verenigde Staten wei
geren de eerder vorige week ge
vraagde kredietgaranties (20
miljard gulden) te verlenen. De
Israëlische ambassadeur in
Washington, Shoval, kreeg op
dracht aan te dringen op het
verstrekken van de garanties.
President Bush wil er voorlopig
nog mee wachten om het vre
desproces niet te verstoren.
Lange rijen vormen zich weer als vanouds voor
het mausoleum van Lenin op het Rode Plein in
Moskou. Nu het steeds waarschijnlijker wordt
dat de oprichter van de Sovjetunie binnenkort
een andere laatste rustplaats krijgt, willen de
Moskovieten en andere burgers van de nieuwe
Unie van Soevereine Staten nog snel een blik
werpen op het gebalsemde stoffelijk over
schot
Het Rode Plein zal dit jaar niet meer het toneel
zijn voor de traditionele herdenkingsparade
voor de Oktoberrevolutie van 1917. Volgens
de Komsomolskaja Pravda heeft minister Sja-
posjnikov (defensie) besloten de parade af te
schaffen. „Zonder het te weten hebben we
hoogstwaarschijnlijk vorig jaar de laatste para
de gezien", aldus de krant
De parade werd altijd op het Rode Plein in
Moskou gehouden in aanwezigheid van de
topfunctionarissen van de Communistische
partij. Verzameld bovenop het mausoleum ke
ken de leiders naar de rijen tanks, pantserwa
gens en raketlanceerders die de militaire kracht
van de Sovjetunie moesten verbeelden. „Het is
niet meer erg gepast de staatsgreep van 1917
zo extravagant te vieren", aldus de krant
foto ap peter de jong
ST.PETERSBURG AP
ken zei de naamsverandering te beschouwen als „onze wederge
boorte". Volgens Nina Andrejeva echter, een vooraanstaand ortho
dox communiste, zijn veel inwoners van Leningrad woedend over
de „vernietiging van de naam bij uitstek van de Oktoberrevolutie".
„De Sovjet-bourgeoisie is aan de macht gekomen en is bezig al
les wat de mensen dierbaar is met wortel en tak uit te roeien", zo
Weer anderen merkten sceptisch op dat de naamsverandering de
nogal in verval geraakte stad slechts een korte, uitsluitend emotio
nele opleving zal opleveren. „Ik heb net een wandeling gemaakt en
het is vreselijk", aldus de bekende schrijver Daniil Granin. „Dit is
niet St. Petersburg, dit is een godverlaten stad".
De meeste inwoners van Leningrad zijn ingenomen met de beslis
sing van het presidium van de Russische republiek om de stad haar
oude naam, St. Petersburg, terug te geven. Er zijn er echter ook die
de vrijdag genomen beslissing, die de officiële bevestiging vormt
van de uitkomst van een in juni onder de inwoners van de stad ge
houden referendum, zien als een overwinning van de bourgeoisie.
Het hervormingsgezinde dagblad Smena opende zaterdag met
de kop „Lang leve St. Petersburg!" En de 55-jarige taxichauffeur
Oleg Stsjelkov riep uit: „Eindelijk!" En hij voegde daaraan toe dat
Lenin „een hondenaam" is. De 25-jarige bouwvakker Viktor Stroi-
JOHANNESBURG
aanleiding van een bloedbad
onder Inkatha-aanhangers in
het woonoord Tokoza. Daar
openden drie gewapende man
nen het vuur op een menigte
mensen die op weg was naar
een manifestatie van de Inkatha
Vrijheidspartij. Meer dan twin
tig mensen werden gedood. La
ter werd een tweede mars van
Inkatha-aanhangers in het
woonoord Soweto onder vuur
genomen. Hierbij vielen zeker
13 doden.
Bij ernstige ongeregeldheden in
de zwarte woonoorden in Zuid-
Afrika zijn gisteren ten minste
49 doden en tientallen gewon
den gevallen. Het geweld vond
plaats tussen aanhangers van
de Inkatha-beweging en sympa
thisanten van het Afrikaans Na
tionaal Congres (ANC). Daarbij
werd gebruik gemaakt van mes
sen, geweren en granaten.
De gevechten braken uit naar
WASHINGTON Rtr
Jordanië vraagt Kuwayt geld
voor opvang vluchtelingen
Jordanië gaat een deel van de
Iraakse herstelbetalingen aan
Kuwayt opeisen voor de opvang
van Palestijnen en Jordaniërs
die door het emiraat zijn uitge
wezen. De Jordaanse kroon
prins Hassan, de jongere broer
van koning Hussein, zei dit af
gelopen zaterdag in een inter
view met een plaatselijk dag
blad. Hassan had niet verwacht
dat het grote aantal vluchtelin
gen (300.000) uit Kuwayt zo'n
grote druk op Jordanië zouden
leggen. Tegen het eind van het
jaar worden nog eens 100.000
vluchtelingen verwacht. Jorda
nië heeft Kuwayt gevraagd om
Palestijnen in het emiraat van
wie de werkvergunning is verlo
pen nog niet weg te sturen.
Het Internationale Monetaire
Fonds (IMF) verwacht dat de
wereldeconomie zich volgend
jaar zal herstellen. Volgens de
jongste ramingen van het IMF,
die op 9 oktober officieel wor
den gepubliceerd, zal de groei
van de wereldeconomie in 1992
aantrekken tot bijna 3 procent.
Dit jaar zal de groei beperkt blij
ven tot ongeveer 1 procent, het
slechtste resultaat in bijna tien
jaar.
Volgens het IMF zal vooral de
Amerikaanse economie een be
langrijke bijdrage leveren aan
het herstel. Het IMF voorspelt
voor volgend jaar een groei in
de Verenigde Staten van onge
veer 3 procent na een lichte
achteruitgang dit jaar. Volgens
het fonds zal het herstel in de
VS duurzaam zijn. De ramingen
van het IMF komen in grote lij
nen overeen met de prognoses
in het halfjaarlijkse rapport van
de Organisatie voor Economi
sche Samenwerking en Ontwik
keling (Oeso) van begin juli.
Behalve in de VS zal er ook in
Canada en Groot-Brittannië een
herstel optreden. Dat zal ruim
schoots opwegen tegen een ver
wachte vermindering van de
economische groei in Japan en
Duitsland, aldus het IMF.
'Navo stelt
kernraketten
ter discussie'
WASHINGTON AP
De Navo gaat praten over de
vermindering van het aantal
kemraketten voor de korte af
stand in Europa. Volgens de
Amerikaanse minister Cheney
(defensie) hebben de wapensys
temen voor de korte afstand,
waarover de Navo en de Unie
van Soevereine Staten (ex-Sov
jetunie) beschikken, gezien de
nieuwe omstandigheden in Eu
ropa weinig zin meer.
ACHTERGROND
AP-CORRESPONDENT PARUS DAVID CRARY
De Israëlische radio meldde
zaterdag dat Washington
compromis had
waarbij Israël enkele tientallen
miljoenen dollars extra finan
ciële steun zou krijgen ter com
pensatie van het uitstel. De Is
raëlische minister Arens (defen
sie) zei voor de radio niet te
denken dat Washington het ver
zoek zal opvatten als „koppig
heid". „Ik denk dat ze in de VS
zullen begrijpen dat er geen an
dere keuze is dan de hulp te
verstrekken die nu nodig is," al
dus Arens.
Mitterrand, die meermalen in zijn 45 jaar
durende politieke carrière een come back
maakte, werd op 21 mei 1981 president.
Vandaag breekt hij het record van zijn voor
malige politieke rivaal generaal Charles de
Gaulle. De 74-jarige president heeft nog vier
jaar te gaan in zijn tweede ambtstermijn
van zeven jaar. Maar de ontevredenheid
over zijn optreden is groot.
„De Fransen vinden dat Mitterrand zijn
beste tijd heeft gehad dat hij niet langer
een onfeilbaar staatshoofd is", schreef deze
week het toonaangevende opinieweekblad
L'Express. „Tien jaar is genoeg".
Het tijdschrift baseerde zijn conclusie op
een opiniepeiling onder duizend volwasse
nen, van wie 61 procent Mitterrand mat
noemde. L'Express merkte op dat de Britse
premier Thatcher na tien jaar lang dezelfde
gebreken begon te vertonen.
Rechts geeft al jaren af op Mitterrand. Maar
zelfs socialistische medestanders waren
ontsteld door zijn eerste reactie op de coup
in de Sovjetunie. In een televisieoptreden
noemde Mitterrand coupleider en vice-pre
sident Janajev „de nieuwe leider".
De president beweerde later dat hij Gor-
batsjov steeds was blijven steunen, maar
het kwaad was al geschied. De linkse krant
Libération schreef: „Voor het eerst in tien
jaar komen de leeftijd en het reactievermo
gen van de gezagvoerder in de schijnwer
pers".
Minister Kiejman (communicatie) zei vori-
Fran^ois Mitterrand is de langst dienen
de president van Frankrijk. Steeds meer
van zijn partijgenoten vragen zich echter
af of het geen tijd wordt dat de socialis
tische president opstapt.
ge week voor de radio dat de „persoonlijke
aanvallen" vanzelf zullen ophouden. „Zelfs
als je aanneemt dat hij een communicatie
fout maakte, stel ik daar tegenover dat een
staatsman beter een communicatiefout kan
maken dan een slecht besluit", aldus Kiej
man.
Mitterrands aanhang is tijdens zijn bewind
afwisselend toe- en afgenomen. Eerder dit
jaar beleefde zijn populariteit een hoogte
punt, toen 70 procent van de Fransen zijn
houding inzake de Golfoorlog steunde. Nu
staat om en nabij de helft achter de presi
dent.
Ook commentatoren plaatsen kanttekenin
gen bij de binnen- en buitenlandse politiek
van Mitterrands Socialistische Partij. De
werkloosheid blijft onverminderd hoog en
tegenstanders menen dat Mitterrand zich
niet goed raad weet met de snelle ontwik
kelingen in Oost-Europa. „Hij lijkt zijn voet
altijd op de rem te houden om de oude or
de in welke vorm dan ook te verdedigen
schreef L'Express.
De socialisten lijken zich steeds meer ach
ter Jacques Delors, de voormalige minister
van financiën en de huidige
de Europese Commissie, te scharen. Zowel
links als rechts geven volgens opiniepeilin
gen aan hem de voorkeur boven andere po
litici. Veel socialisten zouden Delors graag
als president zien. Anderen zien hem meer
als een mogelijke opvolger van premier
Edith Cresson, die sinds haar benoeming
door Mitterrand in mei veel stof heeft doen
opwaaien.
Wellicht heeft de overtuigde kapitalist Del
ors bij hel sluiten van een bondgenoot
schap tussen socialisten en centristen meer
succes dan Mitterrand. Een overeenkomst
zou de regeringspartij niet langer afhanke
lijk maken van de aan invloed verliezende
communistische partij.
Rechts hoopt echter dat dergelijke red
dingsoperaties te laat zullen komen. „Het
socialisme is ten dode opgeschreven", zei
Alain Juppe, een van de leiders van de gaul
listische partij. „De socialisten zijn alles
kwijtgeraakthun ideologie, hun vermo
gen om te manoeuvreren, hun reputatie,
hun onderlinge samenhang".
Mitterrand heeft er in het openbaar nooit
op gezinspeeld dat hij zou overwegen voor
het eind van zijn ambtstermijn in 1995 af te
treden. Wel stelde hij ooit voor om de ter
mijn voor het presidentschap terug te bren
gen van zeven tot vijf jaar. Een dergelijke
wijziging zou hem in staat stellen zonder
gezichtsverlies in 1993 het Elysee te veria-
