Feiten
Gescheld tekent
vredesconferentie
'Sinds Hitler is het nergens
zo erg geweest als bij ons'
Een media-gebeurtenis
om heel snel te vergeten
'Ons gezamenlijk doel
is vrede in Joegoslavië'
Maandag 9 september 1991 Redactie: 023-150225 janine bosma altan erdocan ronald frisart (chef) onno haveraaans Patrick van den hurk hans jacobs margot klompmaker jan preenen sjaak smakman
Vertalingen: MARGREET HESUNGA LUUTJE NIEMANTSVERDRIET Vormgeving: RALPH KLEINHOUT
EN MENINGEN
Een 'chetnik', een Servische nationalist, toont zijn machinegeweer voor een onheilspellende achtergrond
bij het Kroatische dorp Trpinja. Ondanks het staakt-het-vuren werd in Kroatië het afgelopen weekeinde
gewoon doorgevochten. foto epa maja iuc
De opening van de Joegoslavische Vredesconferentie in Den Haag heeft een felle en
bittere uitwisseling van verbale vijandelijkheden tussen Serviërs en Kroaten te zien
gegeven. De twee hoofdrolspelers in het conflict, de Kroatische president Franjo
Tudjman en zijn Servische tegenspeler Slobodan Milosevic, toonden zich in hun re
des onbuigzaam en onverzoenlijk.
den HAAG peter de vries
Hieronder een bloemlezing uit
hun toespraken, voorafgegaan
door de belangrijkste passages
uit het appèl van de Neder
landse minister en EG-voorzit-
ter Van den Broek het conflict
via onderhandelingen te be
ëindigen.
Van den Broek: „We zijn hier
bijeen om de rede een kans te
geven. Op de eerste plaats
staat hier het welzijn van Joe
goslavië, zijn burgers en volke
ren op het spel. Ik groet in het
bijzonder de moeders, die
rouwen over gesneuvelden en
demonstreren tegen de dwaas
heid van de oorlog. Maar als
we dit conflict verder laten
voortwoekeren, bedreigt het
niet alleen de veiligheid van de
Balkan-regio, maar van Europa
als geheel.
Geen enkele optie voor een
oplossing moet op voorhand
worden uitgesloten. Maar deze
conferentie zou zichzelf moe
ten laten leiden door de vol
gende principes: ten eerste
geen eenzijdige grenswijzigin
gen, zeker niet met geweld; ten
tweede bescherming van de
rechten van allen; ten derde
volle rekenschap geven van al
le legitieme belangen en aspi
raties."
„De Joegoslavische gronden
vormen een eeuwenoud slag
veld voor imperialistische am
bities, godsdienstige overtui
gingen. politieke banden en et
nische identiteiten. Vanuit dit
gezichtspunt is Joegoslavië een
microcosmos van de Europese
geschiedenis. In de huidige si
tuatie staan u en wij voor een
historische keus. Of we laten
het gewelddadige verleden van
Europa terugkeren, óf we over
winnen dit erfgoed en gaan
verder op het pad naar Eu
ropese eenheid en vrede."
Tudjman
Franjo Tudjman, president van
Kroatië: „Een smerige, stieke
me oorlog woedt nu al een jaar
lang tegen de Republiek Kroa
tië. Het aantal doden en ge
wonden in deze wrede oorlog,
die georganiseerd wordt door
Servië, daarin geassisteerd
door het Joegoslavische Volks
leger en zekere elementen uit
de Servische minderheid in
Kroatië, heeft de 2200 al over
schreden. De zwaarte van
deze oorlogsmisdaden blijkt
ook uit het feit dat het leger de
luchtmacht tegen haar eigen
volk inzet. Het doel van de
oorlog is niet alleen de verove
ring en annexatie van
Kroatisch gebied, maar ook de
schepping.van ethnisch 'pure'
gebieden binnen een Groot-
Servië."
„Wat kan de wereld doen om
deze oorlog te stoppen? Ik ge
loof dat internationale mecha
nismen, de installatie van een
vredesmacht en zelfs directe
militaire betrokkenheid om de
uitbreiding van de oorlog te
voorkomen, toegepast moeten
worden. Daartoe is promp
te internationale erkenning
van de republiek Kroatië on
vermijdelijk."
„Helaas moet ik U er aan her
inneren dat de Grootservische
expansionistische elementen
nauw verbonden zijn met de
dogmatisch-communistische
legerleiding, die contacten on
derhield met de plegers van de
coup in de Sovjetunie. Zij sym-
patiseerde met het doel het
communistisch socialisme te
herstellen."
Milosevic
Slobodan Milosevic, president
van Servië: „De Joegoslavische
crisis is het resultaat van een
eenzijdige afscheidingspoli-
tiek, eerst door Slovenië en la
ter door Kroatië. Daarmee
hebben ze de Joegoslavische
grondwetteljke orde in gevaar
gebracht. Bovendien heeft hun
afscheidingspolitiek de proble
men geopend van de grenzen,
souvereïniteit en schending
van mensenrechten, wat heeft
geleid tot conflicten en bloed
vergieten. Illegale wapenim-
porten en het opzetten van pa
ramilitaire formaties, de bewa
pening van leden van de heer
sende partij in een poging een
totalitair chauvinistisch regime
te installereren, schaden direct
de mensenrechten, vrede en
democratische ontwikkeling
van heel Joegoslavië."
„Het is duidelijk dat het de
huidige Kroatische regering is
die de Serviërs in Kroatië heeft
gedwongen zich te organiseren
en te verdedigen, teneinde een
herhaling van de volkeren
moord te voorkomen die on
der een vorig onafhankelijk
Kroatië gedurende de Tweede
Wereldoorlog op de Serviërs
heeft plaatsgevonden."
„De interne grenzen van Joe
goslavië zijn slechts admini
stratief en zijn nooit getrokken
als staatsgrenzen of etnische
grenzen. Daarom zou in
ternationale erkenning van de
afgescheiden republieken een
erkenning betekenen van ille
gale en eenzijdige daden, op
gelegd met geweld, die de vre
de en fundamentele nationale
rechten van andere landen
schaden."
'Staatsterrorisme'
Milosevic na afloop: „Ik ben
redelijk optimistisch over de
vredeskansen. Als de EG-waar-
nemers ter plaatse zijn, zullen
ze de waarheid zien van het
Kroatisch staatsterrorisme te
gen de Servische minderheid.
Wij erkennen het recht op zelf
beschikking van de volkeren,
maar als de Serviërs in Kroatië
binnen de Joegoslavische unie
willen blijven, mag die wens
niet genegeerd worden."
Tudjman bij zijn vertrek van
de conferentie: „Er zal geen
compromis gesloten worden
over onze grenzen. Veel EG-
landen staan op het punt onze
souvereiniteit te erkennen."
De Duitse minister Genscher is
daarvan de duidelijkste pleit
bezorger. Van den Broek op
een persbijeenkomst over Ge-
nschers solo-optreden: „Ik heb
de collega-ministers van bui
tenlandse zaken voorgehou
den dat, wil de EG geloofwaar
dig blijven, we van nu af aan
met één stem moeten spreken.
Dat is de stem van de voorzit
ter, Lord Carrington."
Carrington: „Ik overdrijf niet
als ik zeg dat er aanzienlijke
moeilijkheden op ons liggen te
wachten. Maar als de wil tot
vrede bestaat, is een oplossing
altijd mogelijk."
den haag anp
De woordvoerder van minister
Van den Broek had het vrijdag
nog „de grootste media-gebeur
tenis sinds de terugkeer van het
Nederlands elftal na het Euro
pees kampioenschap" ge
noemd. Zaterdag dreigde de
vredesconferentie over Joego
slavië echter op een blamage
zonder weerga uit te lopen.
Voor de journalisten tenminste.
De schrijvende pers moest zich
verzamelen in het ministerie
van buitenlandse zaken en
mocht via monitoren de ope
ningszitting in het Vredespaleis
volgen. Als dienstverlening aan
de paar honderd journalisten
stonden er drie televisietoestel
len in drie verschillende ruim
tes.
Toen premier Lubbers als EG-
voorzitter aan de plechtige ope
ning van de conferentie begon,
bleek slechts uit één van de toe
stellen een zwak en zwaar ge
stoord geluid te komen. Een eu
vel dat nog niet verholpen was
toen minister Van den Broek
het woord nam.
De geplaagde geluidstechnicus
wees met de beschuldigende
vinger naar de PTT, die 's och
tends pas de verbinding met het
Vredespaleis zou hebben ge
legd, daarbij gehinderd door de
opstoppingen van duizenden
Joegoslavische demonstranten.
De PTT op haar beurt zei dat
het ministerie te laat was met
het bestellen van lijnen. En het
ministerie zelf? Dat probeerde
in allerijl teksten op papier te
verspreiden.
Volgende spreker was de Joego
slavische staatspresident Stipe
Mesic. Wie het Servokroatisch
niet machtig was, kon wel bij de
televisie weg: de vertaallijn was
niet aangelegd. Ook de woor
den van de federale premier
Markovic gingen aan de niet-
Joegoslavische pers voorbij en
daarna die van Izetbegovic, lid
van het staatspresidium voor
Bosnië-Hercegovina. Bij hem
viel tevens het beeld uit, om pas
twee sprekers later, bij de
Kroaat Tudjman, weer terug te
komen. Nu ook met vertaling.
Groot applaus onder de journa
listen.
Later op de dag zouden ze ech
ter nog een prachtige gelegen
heid krijgen de opgekropte er
gernis te ventileren. Bij de slot-
persconferentie van minister
Van den Broek, voorzitter Del-
ors van de Europese Commissie
en Lord Carrington, de voorzit
ter van de vredesconferentie,
was de geluidskwaliteit grotesk.
Vragen waren onverstaanbaar
bij gebrek aan microfoons, ant
woorden door rondzingende
microfoons. In vele talen was
het gevloek niet van de lucht.
En daar bovenuit klonk plotse
ling geheel storingsvrij het on
derkoelde stemgeluid van Carri
ngton: „Dit soort vragen moet u
niet stellen voordat de confe
rentie begonnen is."
KOKANJE
Klazien
Al wekenlang prijken er op de lijst met de tien
best verkochte boeken twee opvallende titels: „Al
lerhande dingen over de natuur", deel I en deel II,
van Klazien uit Zalk. De naam van de schrijfster
was mij volslagen onbekend. Mijn vrouw kende
Klazien wel; zij had haar eens op het beeldscherm
gezien, in een programma waar zij als gewone
plattelandsvrouw het een en ander over de plan
ten en dieren rond de boerderij vertelde.
Ik heb beide delen inmiddels in huis gehaald en
van de inhoud kennisgenomen. Klazien uit Zalk
legt, op de wijze van de adel (baron Van Voorst
tot Voorst, markies de Canteclaer van Bameveldt)
en het volk (Jan van Zutphen, Jan van Vlieland),
een verbinding tussen persoonsnaam en woon
plaats. In werkelijkheid heet zij Klazien Rotstein-
van den Brink. Zalk is een dorpje in het noorden
van Overijssel. Het ligt „tamelijk geïsoleerd", zegt
Klazien in de inleiding, en daarom moet je, als je
leeft van wat het land opbrengt, veel verstand van
de natuur hebben. Om die reden is het ook nood
zakelijk om op de hoogte te zijn van de genees
krachtige werking van planten en kruiden, want
in het afgelegen Zalk heb je niet zomaar een dok
ter bij de hand.
Nou, dat lijkt mij een sterk verhaal. In Zalk is vast
wel een telefoon om de dokter uit het volgende
dorp op te roepen. Bovendien helpen de brouw
sels en compressen, die zij tegen allerlei pijn en
ongemak in stelling wil brengen, toch niet als de
nood echt aan de man komt. En ook het succes
van haar boekjes kan niet afgeleid worden uit het
gegeven dat de lezers eveneens in afgelegen boer
derijen wonen.
Nee, de gretigheid van de lezers hangt samen met
de grote belangstelling die er voor de natuurge
neeskunde bestaat. Niet alleen de homeopathie,
maar ook de praktijken van alternatieve kruiden
dokters, strijkers en andere natuurgenezers ma
ken een grote bloei door. Nog niet zo lang gele
den dacht men dat de officiële artsenij een einde
zou maken aan alle vormen van volksgeneeskun
de. De wetenschap en de techniek zouden de
doodsklok luiden over alle bijgeloof en magie, en
de kruidenkast vervangen door de huisapotheek.
Maar zo is het niet gegaan. Hoewel de medische
wetenschap in een eeuw tijds een alom gerespec
teerd rijk heeft gesticht, wemelt het buiten zijn
grenzen nog van de graafschappen en hertog
dommen. Daar zwaaien de natuurgenezers de
scepter.
De planten en bomen die in Klaziens tuin groeien
maken met een veelvoud van kwalen en aandoe
ningen korte metten. De lijder aan maagpijn,
hartzeer, constipatie of aambeien hoeft zich niet
in het beangstigende labyrint van polikliniek en
enge afdelingen te begeven. Nee, het enige wat
hij moet doen is zich tot moeder natuur wenden
en zich aan haar genezende kracht laven.
Zelfs een gewone aardappel blijkt op het gebied
van geneeskracht zijn mannetje te staan. Wie de
vermoeidheid wil verdrijven, legge twee hoopjes
geraspte aardappel op beide oogleden. De schil
len moet je niet weggooien, want „heel wat pijn
lijke gewrichten zijn al opgeknapt door aardap
pelschilwater".
De yi is ook een hulp tegen vele kwalen. Wanneer
een gekookte uit door een doek wordt geperst, en
het kooknat 's ochtends op een nuchtere maag
wordt gedronken, heeft men geen wormenkuur
van de apotheek meer nodig. Zelfs de uiepulp kan
ons nog een dienst bewijzen: met boter ver
mengd levert deze een patente aambeienzalf op.
Mengt men de boter met rauwe uisnippers, dan
beschikt men over een middel tegen wintervoe
ten. Wie meent dat de uiestank hem van de wal in
de sloot heeft geholpen, masseert zijn voeten ver
volgens met aardappelkruim. „Met een droge
doek de kruim afvegen en klaar!", schrijft Klazien.
„Gemakkelijk, goedkoop en doeltreffend!"
Bij haaruitval kun je eveneens een beroep doen
op de mensvriendelijke siepel. Wrijf elke dag wat
uiesap over de schedel. Hoewel Klazien het niet
vermeldt, neem ik aan dat je, om niet een uur in
de wind te stinken, hierna het hoofd ook met
aardappelkruim kunt bedekken. Mochten al deze
handelingen in hoofdpijn resulteren, dan kan
men dit bestrijden door de al gebruikte ui in stuk
ken te hakken, die in een doek te wikkelen en het
kompres tegen het voorhoofd te drukken. Wie dat
allemaal te veel gedoe vindt, hangt gewoon een
doek met hele uien om zijn nek.
Gemakkelijk en goedkoop, dat is zeker. Maar
doeltreffend?
GERRIT JAN ZWIER MEDEWERKER
Hier volgt de gezamenlijke verklaring van de deelnemers op de
opening van de door de Europese Gemeenschap geïnitieerde Joe
goslavische vredesconferentie in Den Haag op zaterdag.
„Wij, de afgevaardigden van de Europese Gemeenschap en haar
lidstaten en van Joegoslavië en zijn republieken, zijn op 7 septem
ber 1991 bijeengekomen in het Vredespaleis in Den Haag.
Ons gezamenlijk doel is om in heel Joegoslavië vrede te bewerkstel
ligen en om blijvende oplossingen te bereiken die recht doen aan
legitieme zorgen en wensen. Om dit bereiken hebben we daarom
besloten als het raamwerk van de conferentie een arbitragecom
missie in te stellen.
De openingszitting van vandaag luidt het begin in van de onder
handelingen over de toekomst van Joegoslavië en zijn volkeren,
waarbij in de uitkomst rekening moet zijn gehouden met de belan
gen van allen die daar wonen.
We beloven een vreedzame oplossing te proberen te bereiken, in
overeenstemming met al de grondslagen en de overtuigingen die in
het CVSE-proces zijn overeengekomen.
We zijn vastbeloten om nimmer enige grenswijziging te erkennen
die niet op vreedzame wijze en door overeenstemming tot stand is
gebracht.
We bevestigen onze overtuiging, zoals opgenomen in het Handvest
van Parijs, om een nieuw Europa op te bouwen, en democratie als
het enige regeringssysteem voor ons allen te consolideren en te
versterken.
We spreken plechtig onze wil uit om alles te doen wat in onze
macht ligt om de conferentie over Joegoslavië te laten plaatsvinden
in een vreedzame sfeer, waarbij een wapenstilstand, die onmidde-
lijk in al zijn facetten wordt nageleefd, essentieel is, om op die wijze
bij te dragen aan het succesvolle resultaat ervan."
'Wat doet dat hondje nou', lijkt de Joegoslavische staatspresident Stipe'
Mesic zich af te vragen, tijdens een bezoek aan koningin Beatrix in pa
leis Huis ten Bosch. Mesic sprak na afloop van de vredesconferentie
over Joegoslavië met de vorstin. foto anp ed oudenaarden
den haag jos van den camp
„Mijn lief, lief Kroatië." Zo ver
taalt de al jarenlang in Düs-
seldorf wonende Kroaat Brum-
ko Bingula zaterdagmorgen
het onverstaanbaar zachte ge
zang. Hij is een van de naar
schatting tienduizend Kroaten
en Albanezen, die vrijdagnacht
voor aanvang van de Vredes
conferentie over Joegoslavië in
Den Haag ergens in Zwitser
land of Duitsland met vele bus
sen op weg gingen naar het
Vredespaleis. Zaterdagmorgen
tegen tien uur, temidden van
duizenden lotgenoten, staakt
hij zijn vurig betoog als de
hymne door de al in alle vroeg
te opgestelde luidsprekers aan
zwelt.
Hij verontschuldigt zich voor de
brok in zijn keel, maar pakt de
draad snel weer op: „Drie do
den in Moskou veranderen de
wereld", probeert hij de scande
rende menigte in zijn eentje te
overstemmen. „Maar honder
den dode Kroaten laten diezelf
de wereld koud." Bingula toont
een kleurenposter met daarop
de afschrikwekkende beelden
van gemartelde, dode lichamen
en voorzien van het opschrift
'...En hoeveel volgen er nog tot
dat de onafhankelijkheid van
Kroatië een feit is?' „Er bestaat
geen verschrikkelijker volk dan
het Servische. Sinds Hitler is het
nergens zo erg geweest als bij
ons."
Yustafi Jakup, een eveneens al
jaren in Düsseldorf wonende
Kroaat, vult Bingula aan: „De
oorlog in Kroatië, die naar
schatting al vierhonderd levens
heeft geëist, is een zichtbare
strijd. Maar wie maakt zich nou
werkelijk druk om de onder
drukte Albanezen in de zoge
naamd autonome provincie Ko
sovo?"
„Wat in Kosovo gebeurt, kan
niemand zien", zegt ook de
sinds 1963 in Jülich bij Aken
werkzame Hamit Halili, die be
weert dat „de Serviërs een paar
dagen geleden zevenduizend
tot achtduizend scholieren in
Kosovo vergiftigd hebben". Hij
wijst naar het opgepoetste Vre
despaleis, waarin onder andere
het Internationale Hof van Jus
titie is ondergebracht en besluit:
„De enige die we hier vertrou
wen, is de Europese Gemeen
schap."
Drie afgevaardigden van de
Kroaten en Albanezen worden
om kwart voor elf toegelqjen tot
het Vredespaleis. Ze mogen een
petitie aanbieden. Ze vragen
daarin de oorlog te beëindigen
en aandacht te besteden aan de
overheersing van dé anderhalf
miljoen Albanezen (negentig
procent van de totale bevolking)
in de autonome provincie Koso
vo, die door Serviërs zouden
worden onderdrukt.
Vlaggen
De enorme stoet, voorzien van
enkele honderden Kroatische
en Albanese vlaggen, komt in de
loop van de morgen op gang in
de richting van het enkele kilo
meters verderop gelegen minis
terie van buitenlandse zaken.
Straten in het centrum van Den
Haag geven het beeld van een
stad waar zojuist door Kroatië
of door de Albanezen een voet
balwedstrijd is gewonnen. De
chauffeurs van toeterende au
to's met vaak té hoog uitsteken
de vlaggenstokken krijgen waar
schuwingen van de druk pa
trouillerende politie.
De verplaatsing van de demon
stratie naar het departement
van buitenlandse zaken komt
de politie niet slecht uit. Even
eerder had namelijk een bij de
Joegoslavische ambassade pro
testerende groep van vijfenvijf
tig Serviërs kenbaar gemaakt
eveneens het Vredespaleis te
willen bezoeken. „Dat lijkt ons
niet zo verstandig", laat de poli
vangst' door de emotioneel ge
laden Albanezen en Kroaten
wordt niet uitgesloten.
De bij buitenlandse zaken gear
riveerde groep van duizenden
demonstranten eist in de loop
van de middag, na afloop van
de daar door honderden jour
nalisten bezochte persconferen
ties, vergeefs een gesprek met
Lord Carrington, voorzitter van
de vredesconferentie. Aan de
raad van EG-ministers van bui
tenlandse zaken richten zij het
verzoek of de vertegenwoordi
gers van Kosovo en de Albane
zen mogen deelnemen aan de
conferentie omdat zij een meer
derheid vormen in de provincie.
Verder vragen ze door de schal
lende luidsprekers om onmid
dellijke verkiezingen in Kosovo,
het stopzetten van de onder
drukking en heropening van de
Albanese scholen en universi
teiten.
Duizenden Kroaten en etnische Albanezen uit de Servische provincie Kosovo demonstreerden zaterdag voor
het Vredespaleis in Den Haag. De demonstratie verliep zonder incidenten. foto ap albert overbeek
