Regio
Uitstel kost
30 miljoen
'Individuele
bewoner staat
hier centraal'
Man sloeg kinderen met
zweep en gloeiende pook
KLM'ers gaan valse
paspoorten opsporen
Statenleden zijn boos
Leids kamerlid Arie de Jong:
'Besluit koppeling fantastisch'
Vrijdag 6 september 1991
Redactie: 071-161400 WIM SPIERDUK WIM SCHRIJVER MEIDERT VAN DER KAAU CAROUNE VAN OVERBEEKE JAN WESTERLAKEN MONICA WESSEÜNC Eindredactie: PAUL DE TOMBE Vormgeving: PIET KOOREMAN
23
Lickebciert later open
De stortplaats Lickebaert kan pas over vier jaar - 1996 - in
gebruik worden genomen. Aanvankelijk was het de be
doeling de belt eind 1992 open te stellen. Lickebaert had
Zuid-Holland verlichting moeten geven voor het afval
probleem waarmee de provincie nu te kampen heeft. Het
uitstel kost volgens schatting dertig miljoen gulden.
De twee huidige Overduin-directeuren, D.A.A. van der Wedden (bewonerszorg) en C. van der Does (beheer).
FOTO DICK HOGEWONING
KATWIJK IRENE NIEUWENHUUSE
De wens van de bewoner staat
in Overduin centraal. Zowel als
het gaat om triviale zaken als
het aantal wasbeurten per week
als om de meest ingrijpende be
slissingen als het voortzetten of
stoppen van een behandeling.
Het beleid van het psychogeria
trisch centrum in Katwijk is er
altijd op gericht om tegemoet te
komen aan de wens van de be
woner. Deze maand viert Over
duin feest: het centrum bestaat
25 jaar.
De twee huidige directeuren,
DAA. van der Wedden (bewo
nerszorg) en G. van der Does
(beheer) zijn duidelijk. „Als ie
mand hier tijdens zijn ziekte
proces steeds minder kan, op
een gegeven moment zijn
mond stijf dicht houdt en daar
mee aangeeft niet verder te wil
len leven en deze wens onder
steund wordt door de familie,
dan is het einde gekomen. Wij
zullen dan zo iemand in ieder
geval zeker niet kunstmatig
gaan voeden", motiveert Van
der Wedden zijn visie.
Daar tegenover staat dat de
persoon die in Overduin 'vraagt'
om alle mogelijke verpleegin-
spanningen, daar altijd en on
voorwaardelijk op kan rekenen.
Dat verzoek kan via een gerich
te vraag, een levensverhaal of
via de familieleden plaats heb
ben. Deze gegevens zijn de
drijfveer van de verzorging of
het medisch handelen. „Want"
zo argumenteert Van der Wed-
den op dezelfde wijze: „Wij ne
men elke wens van de bewoner
serieus."
De tendens om een levenstes
tament op te stellen zal daar in
de toekomst beslist geen veran
dering in brengen. In een derge
lijk document, al dan niet opge
maakt bij een notaris, geeft de
nog niet dementerende mens
aan hoe de medische wereld
moet reageren als hij zelf niet
meer in staat is zijn gevoelens
onder woorden te brengen. De
directie van Overduin is tot nu
toe nog niet geconfronteerd
met een dergelijk schrijven.
„Of de wens van de bewoner
nu wel of niet ergens nadrukke
lijk beschreven staat, is voor ons
eigenlijk van ondergeschikt be
lang. Je kan iemand pas echt
goed verzorgen en begeleiden
tot het einde als alle gegevens
van de persoon bekend zijn en
er voldoende bereidheid is
daarmee om te gaan. Van het
personeel vraagt een dergelijke
aanpak veel souplesse en het
geeft een enkele keer wel eens
spanningen."
In dit verband noemt hij nog
maals de wasbeurt. De ver
pleegkundige heeft tijdens de
opleiding geleerd dat bewoners
elke dag eenmaal gewassen
moeten worden. „Het zou wel
eens kunnen zijn dat iemand
maar een keer in de week in de
tobbe wil. Een ander voelt zich
misschien pas lekker als hij zich
drie keer per dag wast."
Bezoek
De directeuren zijn ervan over
tuigd dat er maar weinig bewo
ners (in totaal zijn er 226) zijn
die weinig of geen bezoek krij
gen. Van der Does: „Wij zijn
daar heel alert op en proberen
met een grote groep vrijwilligers
alsnog deze mensen aandacht
en liefde te geven. Soms merk je
al een reactie als je je hand op
iemand zijn schouder legt. Dan
is er al emotie. Daarmee om
gaan hoort bij onze plicht tot
zorg".
De directeufen zijn blij dat
langzamerhand het taboe rond
dementie aan het verdwijnen is.
Als voorbeeld geven zij daarvan
de publikatie van een quiz over
de ziekte van Alzheimer in een
populair blad. „Tien jaar gele
den was dat nog niet mogelijk."
Gedoetje
Zouden de heren zelf later in
een verpleeghuis opgenomen
willen worden? Een stilte. Van
der Wedden: „Voor mij is er een
duidelijk verschil tussen licha
melijk en geestelijke achteruit
gang. Als ik 'alleen' lichamelijk
aftakel, zou ik perse een eigen
kamer en mijn eigen gedoetje
om me heen willen. Als ik de
menterend zou worden is het
denk ik beter in een omgeving
verpleegd te worden die mijn
afwijkend gedrag accepteert.
Zoals hier bijvoorbeeld. Ie hebt
hier de veiligheid die elders niet
te vinden is."
Ook Van der Does denkt dat
een verpleeghuis als Overduin
de 'minst slechtste plek' is voor
de psychogeriatrische mens.
„Tenminste als je als demente
mens door de moeilijke over
gangsfase heen bent en de grip
op het leven dus volledig kwijt
bent geraakt."
Ziekteverzuim
Terug naar de werkelijkheid van
de hoogte van het ziektever
zuim onder het personeel. Als
langdurig zieken en zwangere
personeelsleden niet worden
meegerekend, is dit in Katwijk
opvallend laag, slechts twee
procent. Ter vergelijking: ver
schuilende verpleeghuizen in
Amsterdam hebben te maken
met een ziekteverzuim van der
tig procent.
De verklaring van de direc
teur: „Katwijkers ervaren een
grote gebondenheid met hun
geboortegrond: het liefst zou
den ze allemaal achter de Grote
Kerk wonen en zoeken ze werk
in de directe omgeving. Ze zijn
weinig mobiel. Als personeelsle
den zijn ze heel gezagsgetrouw
en uiterst gemotiveerd." 'Heel'
Katwijk voelt zich volgens de
twee nauw betrokken bij de drie
gezondheidsinstellingen, het
Zeehospitium, Overduin en De
WUbert.
Verder kan ieder ziek perso
neelslid rekenen op een inten
sieve begeleiding. Na twee
maanden ziek zijn volgt er een
diepgaand gesprek. Ook het feit
dat er niet alleen jonge meisjes,
maar ook mannen en oudere
vrouwen werkzaam zijn in het
tehuis zijn, werkt volgens de
twee directeuren mee aan het
positieve beeld. „Een 18-jarige
heeft grotere kans door een
sterfgeval even van slag te ra
ken, een oudere heeft meer le
venservaring. Men steunt en
helpt elkaar. Die combinatie
van leeftijden is goed. Een ver
pleeghuis is een maatschappe
lijk omgeving, waarin zowel ou
deren als jongeren een belang
rijke plaats hebben."
LEIDEN/DEN HAAG JAN WESTERLAKEN
Dat heeft L de Jong van het
Provinciaal afvalverwerkingsbe
drijf Zuid-Holland (Proav) van
morgen bevestigd. Bij de pre
sentatie van het milieujaarver
slag over 1990, gisteren, liet hij
de verlate opening van de vuil-
stort al doorschemeren. Echt in
de problemen komt de Proav
niet, zei hij desgevraagd. De
provincie heeft links en rechts
capaciteit geleend waar het af
val tijdelijk mag worden opge
slagen. Maar zodra de storplaats
Lickebaert opengaat, moet al
dat vuil worden teruggehaald.
Het leeuwedeel van het afval
wordt in de loop van het vol
gend jaar naar de Merwedeha-
ven in Dordrecht afgevoerd. Al
thans, dat hoopt De long. De
stortplaats aldaar, met een ca
paciteit van een kleine tien mil-
joen kubieke meter, is dan voor
gebruik gereed. Maar de ge
meenteraad van Dordrecht
moet de tijdelijke opslag van
het Zuidhollandse afval nog
goedkeuren. Daarom houdt De
Jong een slag om de arm. Het
gaat om een politieke beslis
sing, zegt hij. waarvan de uitslag
vooraf niet te geven is.
Een kleine twee jaar geleden
sprak de gemeenteraad van
Vlaardingen zich uit tegen de
aanleg van de stortplaats
Lickebaert, die een capaciteit
moet krijgen van zeven rruljoen
kubieke meter. De raad weiger
de het bestemmingsplan aan te
passen waarop de provincie
Zuid-Holland Vlaardingen een
'aanwijzing' gaf. De gemeente
werd verplicht het bestem
mingsplan zodanig in te rech
ten dat de vuilstort kon worden
aangelegd.
Vlaardingen stapte naar de
Raad van State. En daar. aldus
De Jong, stokt het. De procedu
re die hier wordt gevoerd neemt
jaren in beslag. Gevolg is wel
dat Zuid-Holland heeft moeten
zoeken naar ruimte waar het
met zijn afval heen kan. De
woordvoerder van de Proav zegt
dat er ruimte is geleend waar
voor diep in de buidel moet
worden getast. Hij schat dat er
een bedrag van rond de dertig
miljoen gulden mee gemoeid is
om het afval tijdelijk op te slaan
en terug te halen zodra de stort
plaats Lickebaert in gebruik kan
worden genomen.
De prijs die daarvoor nü moet
worden betaald, verandert niet.
Als het afval over jaren wordt te
ruggehaald krijgt Zuid-Holland
er geen cent meer voor. De pro
vincie bouwt aan een fonds om
de meerkosten te kunnen beta
len als het afval naar Vlaardin
gen kan worden gebracht. Uit
eindelijk, denkt De Jong. krijgt
de burger toch die extra lasten
op zijn oordje.
Psychogeriatrisch centrum
Overduin op weg naar 2000
SCHIPHOL. PETER SLUIS
De KLM en het ministerie van
justitie starten binnenkort een
proef om het aantal onge
wenste vreemdelingen op
vluchten naar Nederland te
verminderen. Medewerkers
van de JConinldijke Mare
chaussee zullen passage-em
ployees van de KLM op een
aantal buitenlandse luchtha
vens instrueren hoe zij valse of
vervalste paspoorten en visa
kunnen ontdekken.
De Nederlandse overheid
stelt luchtvaartmaatschappij
en verantwoordelijk voor de
echtheid van reisdocumenten
van de passagiers die ze naar
Nederland vervoeren. Als bij
aankomst op Schiphol de Ko
ninklijke Marechaussee, die is
belast met de grensbewaking
op de luchthaven, ontdekt dat
passagiers een vals paspoort
bezitten, dan krijgen de maat
schappijen een boete. Boven
dien draaien ze op voor de
kosten van het verblijf van de
vreemdelingen in ons land en
van het vervoer naar hun
thuisland.
De Marechaussee heeft vaak
moeite met het achterhalen
van de maatschapij waarmee
de ongewenste vreemdelingen
hebben gereisd, omdat zij bij
aankomst in Nederland vaak
al hun reisdocumenten weg
gooien of vernietigen. Daarom
is begin dit jaar besloten om
bij sommige vluchten de pas
poortcontrole al aan de vlieg-
tuiggates te houden.
„Gemiddeld doen we dat
tien tot twaalf keer per dag. De
controle gebeurt bij vluchten
uit landen waar veel mensen
met valse papieren aan boord
zitten, zoals de west-Afrikaan
se en Aziatische landen", zegt
majoor E. Mulder comman
dant van de brigade Schiphol
van de Koninklijke Mare
chaussee.
Mulder zegt verrast te zijn
over het experiment met de
KLM dat eergisteren bekend
werd gemaakt door staatsse
cretaris Kosto. „Er is wel ge
sproken over de mogelijkhe
den om de controle in het bui
tenland te verbeteren, maar
van het nu aangekondigde ex
periment en onze rol daarin
wist ik nog niets."
Volgens Mulder is het aantal
ongewenste vreemdelingen op
Schiphol de laatste jaren ex
plosief gestegen. „In 1989 wa
ren het er 1.171, het jaar daar
op 1.578 en in de eerste acht
maanden van dit jaar al 1.745.
Het gaat hier dus nadrukkelijk
om ongewenste vreemdelin
gen en niet om asielzoekers."
In tegenstelling tot onge
wenste vreemdelingen worden
asielzoekers niet zonder meer
teruggestuurd. Zij mogen in
Nederland de behandeling van
hun aanvraag afwachten. Het
aantal asielzoekers is overi
gens voor het eerst sinds jaren
fors gedaald. Vorig jaar regi
streerde de Marechausee op
Schiphol bijna 7.000 asielzoe
kers, tot 1 september van dit
jaar waren het er nog geen
2.500.
De CDA-statenleden Elsenaar
en Van Yperen zijn het meer
dan zat dat de provincie com
missievergaderingen steeds
maar weer verschuift. Ze heb
ben er schriftelijke vragen over
gesteld. Het begon 22 augustus.
De statenleden kregen een
schrijven dat de vergadering
van de commissie verkeer,
ruimtelijke ordening en volks
huisvesting niet op 30 augustus,
maar op 6 september werd ge
houden. Een vergadering over
het Groene Hart stond gepland
voor 12 juli, werd verschoven
naar 30 augustus en vervolgens
naar 25 oktober. De statenleden
vragen zich af 'of het jo-jo-en
met hun agenda's tot de be
stuurscultuur van het nieuwe
college behoort'. Zij willen dat
dit geschuif afgelopen is.
Arie de Jong: Je
schrikt er wel eens
van hoe weinig oog
men heeft voor de
medemens."
FOTO JAN HOLVAST
LEIDEN PAUL VAN DER KOOU
Arie de Jong is een nuchter
mens. De emoties rond wao,
Ziektewet en koppeling begrijpt
het Leidse PvdA-Kamerlid best,
maar het gaat hem om de feiten
gaat en niet om de beelden. En
die feiten komt hij vanavond op
een rijtje zetten bij de ledenver
gadering van zijn plaatselijke af
deling.
Gisteravond deed hij dat in
Vlaardingen en eigenlijk zou hij
het vanavond in Leiden over
kleine criminaliteit hebben.
Maar ja, gedwongen door de ac
tualiteit zijn de omstreden kabi
netsplannen het agendapunt
geworden waar alles om draait.
De Jong maakt zich op voor
een spervuur van vragen en een
stevige discussie: „Normaal heb
je drie of vier vragenstellers. Nu
zal iedereen vragen hebben en
tegenwicht bieden; me op an
dere gedachten proberen te
brengen." Bang voor harde con
frontaties is het afdelingslid
geen moment: „We praten
vanuit vertrouwen en ik denk
niet dat men echt gaat kankeren
of mij voor rotte vis gaat uitma
ken. Dat heb ik in de afdeling
nog nooit meegemaakt."
As hij maar de kans krijgt om
goed uit te leggen waarom de
beslissingen nodig waren en
wat ze precies inhouden: „Van
collega's die al wat avonden
achter de rug hebben, hoor je
steeds dat de mensen dat niet
precies weten." Ook De Jong is
geen wao-specialist, maar hij
hoeft maar te roepen en de in
formatie stroomt uit alle hoeken
van fractie en voorlichting toe.
Wat zijn de plannen? Hoe kun
je ze het beste toelichten? Welke
vragen kun je verwachten? Na
iedere ledenvergadering wordt
het beeld completer.
Het Leidse Kamerlid staat pal
achter het kabinet en durft de
stelling aan dat ook een rege
ring met louter PvdA-bewinds-
lieden niet was ontkomen aan
dergelijke ingrepen: „Hooguit
hadden accenten dan wat an
ders gelegen", zegt hij. De soci
aal-democraat onderstreept dat
driekwart van de bezuiniging op
de wao wordt bereikt door min
der mensen in de wao te laten
stromen en bestaande arbeids
ongeschikten aan werk te hel
pen.
„Voor de rest wordt er inder
daad gekort, maar arbeidsonge
schikten vallen niet terug op het
minimum", zegt De Jong. „Ze
komen hooguit in de buurt van
wat iemand krijgt die zijn hele
leven invalide was en nooit veel
heeft verdiend. Een op de vier
wao'ers vooral de mensen
die op jonge leeftijd veel verdie
nen gaat er flink op achteruit.
Voor het merendeel van de
wao'ers gaat het om een paar
tientjes."
Vindt hij de ingrepen in de
wao 'nog net acceptabel', het
besluit over de koppeling
noemt hij 'fantastisch'. „Toen ik
het voor het eerst zag, dacht ik:
hadden we dat maar eerder be
dacht. De koopkracht voor de
minima blijft op peil door wat
weg te halen bij mensen boven
anderhalf maal modaal. In 15
jaar hebben we nooit zo'n even
wichtige pakket gehad."
Op de vraag
Officier eist dwangverpleging tegen 'goeroe
Er was telepathie in het geding. Daarom sloot een 65-ja-
rige Vlaardinger in 1988 en 1989 in Alkemade twee kin
deren op en mishandelde hij hen, vertelde de man giste
ren voor de Haagse rechtbank. Officier van justitie J. van
Ek was niet onder de indruk van het verweer. Hij eiste
TBS met dwangverpleging tegen de man. Volgens hem is
deze een gevaar voor de samenleving. En volgens het
psychiatrisch rapport is de kans op herhaling levensgroot
aanwezig.
DEN HAAG/ALKEMADE
maar niet wil doordringen tot
partijleden en andere stem
mers, heeft De Jong geen eens
luidend antwoord. „Misschien
hebben we het niet voldoende
verteld", zegt hij. „Misschien
ook heeft het ermee te maken
dat heel veel mensen alleen oog
hebben voor eigenbelang. Je
schrikt er wel eens van hoe wei
nig oog men heeft voor de me
demens."
De Jong betreurt dat en meldt
ronduit dat wanneer mensen al
leen hun eigenbelang in het oog
houden, ze maar op een andere
partij moeten stemmen. Zijn
partij komt op voor zwakkeren
en stelt werk boven inkomen,
om maar wat te noemen. Het is
een partij met idealen, gevuld
met mensen die er vooral op
letten wat hun Haagse partijge
noten niet hebben binnenge
haald. Een partij ook die voor
alles discussieert, zo constateert
De Jong met enige spijt.
Het kamerlid concentreert
zich liever op de inhoud en
concludeert dan dat zijn partij
er in de onderhandelingen het
uiterste heeft uitgesleept. „Het
is echt belachelijk te veronder
stellen dat er nog grote veran
deringen mogelijk zijn", bena
drukt hij. „Bovendien, als je al
zo ongelooflijk hebt moeten
botsen: dat doe je maar e'e'n
keer."
Slikken of stikken dus. De
Jong denkt dat het uiteindelijk
op slikken aankomt op het be
slissende congres van 28 sep
tember. De prominenten moe
ten dan wel overtuigen en de
gewone mensen dienen hun
'hersens erbij te houden'.
De Vlaardinger stond terecht
voor vrijheidsberoving, mishan
deling en ontucht met een toen
7-jarig meisje en 10-jarige jon
gen over wie hij toeziend voogd
was. Tegen een 34-jarige mede
verdachte eiste mr. Van Ek TBS
en een jaar cel. De officier van
justitie nam haar vooral kwalijk
dat zij als arts niet optrad tegen
de mishandeling. Een 37-jarige
vrouw hoorde voor medeplich
tigheid ook TBS tegen zich ei
sen. De zaak tegen een 28-jarige
vrouw die verdacht wordt van
medeplichtigheid is uitgesteld.
De man woonde van april
1988 tot augustus 1989 samen
met vier vrouwen en drie kinde
ren in Alkemade: de drie mede
verdachten, de twee slachtoffer
tjes, hun 2-jarige zusje en hun
moeder. De moeder was in con
tact gekomen met de Vlaardin
ger na huwelijksproblemen. De
man noemde zich een paranor
maal genezer. Eerst trok ze bij
hem in, later gingen ze samen
met de drie andere vrouwen,
die al bij de man woonden, naar
haar huis in Alkemade.
Uit de psychiatrische rappor
ten komt naar voren dat de man
met harde hand en intimidatie
regeerde over een huis met vier
gemakkelijk te beïnvloeden, la
biele vrouwen. Ale problemen
in huis waren volgens hem het
gevolg van telepatisch overge
dragen slechte gedachten. Eerst
wees hij het dochtertje aan als
de bron van alle ellende. Toen
zij 'genezen' was. was het de
beurt aan de jongen. Nu zou hij
kwade gedachten uitzenden. As
nu de baby huilde, vloog de
man naar boven om de jongen
af te ranselen. Dan was de klei
ne weer een tijdje rustig, meen
de hij.
Vastgebonden
Vierenhalve maand lang werd
de jongen op zijn kamer opge
sloten. Geblinddoekt, watjes in
de oren, vastgebonden. Soms
werd de jongen op een dag ze
ven keer onder handen geno
men. Hij werd geschopt en ge
slagen en kreeg er van langs
met een zweep en een gloeien
de pook. Eén maal scheurde
zijn balzak door een klap met
de zweep. „Ik ben een genezer.
Ik sloeg met pijn in mijn hart.
want ik ben nogal geweldloos",
verklaarde de 65-jarige tegen
rechter A. Fockema.
De man meent nog altijd dat
hem niets te verwijten valt. „Ik
wist dat het juridisch fout was,
maar moreel was ik het ver
plicht." Hij verklaarde dat de
jongen instemde met zijn mar
telingen als een noodzakelijk
kwaad. „Ik word rustig van jou.
ik voel het amper", zou hij te
gen zijn voogd gezegd hebben.
Van de vier betrokken vrou
wen werden er gisteren twee ge
hoord. De moeder hoefde nog
niet voor te komen. De psychia
ters menen dat het voor de kin
deren beter is wanneer zij bij
hen blijft. Momenteel maken
moeder en kinderen het naar
omstandigheden goed. Tegen
de moeder is een vooronder
zoek gestart. Uit de verklaringen
komt zij naar voren als degene
die bij tijd en wijle het ranselen
overnam. Overigens werd zij la
ter ook nog slachtoffer van de
Vlaardinger. Op een gegeven
moment bedacht hij dat zij het
moest zijn die via haar zoon de
kwade gedachten uitzond. En
toen was zij aan de beurt om
geslagen te worden.
Tegen de 34-jarige vrouw, een
arts, die terecht stond voor me
deplichtigheid eiste de officier
van justitie naast TBS ook een
jaar gevangenisstraf.
Zij had op moeten treden,
meende mr. Van Ek. In plaats
daarvan werkte zij mee, door de
jongen een zwaar slaapmiddel
voor te schrijven. „Hij zei dat hij
de jongen meer moest slaan als
ik weigerde: met dat slaapmid
del zou hij hem minder hoeven
te slaan," verklaarde zij tijdens
de zitting. Haar zaak komt over
enige tijd ook voor bij het me
disch tuchtcollege.
De arts maakte lange tijd deel
uit van de secte van de Vlaar
dinger. Tien jaar geleden trok ze
bij hem in. „Er waren een hele
boel mensen daar, dat was een
hele toestand. En die deden al
lemaal wat hij zei", verklaarde
zij. Zij kan zich er nu over ver
bazen dat ze nooit heeft over
wogen te vertrekken. „Hij werk
te op je sentiment, wekte de in
druk met heel belangrijke zaken
bezig ze zijn. Hij zei dat andere
mensen er de dupe van zouden
worden als je zou vertrekken.
Hoe dat precies zat, maakte hij
not»ii hiniHijk."
De rol van de 37-jarige vrouw
bleef beperkt tot niets aoen. Dat
wil zeggen: in het begin protes
teerde ze nog wel eens, later
niet meer. „Ik was op een gege
ven moment zo bewerkt door
hem dat ik niet durfde te pro
testeren: praten, praten, praten,
op mij liggen, handen vasthou
den. Hij praatte je letterlijk
plat." Evenals de 34-jarige wil
zij liever vandaag dan morgen
onder psychiatrische behande-
llng.
Het proces tegen de 28-jarige
vrouw die deel uitmaakte van
de groep werd uitgesteld tot 29
november. Zij is nog niet gede
programmeerd. Haar wacht
waarschijnlijk dwangverpleging.
Op 19 september wordt uit
spraak gedaan in de drie giste
ren behandelde zaken.
