Kunst
Dead Moon, een leven in de rock:
'Ik ben een fantastische opa'
Mazeppa: onthoofd door een tram
Beeren: 'Niet te snel goochelen met termen als bedrog'
Forum deelt
Habbema's
kritiek niet
Filmregisseur Frank
Capra (94) overleden
Drie keer
'Applaus'
Woensdag 4 september 1991 Redactie: 071-161400 CEES VAN HOORE ANNEMIEK RUYGROK JAN RUSDAM SASKIA STOEUNGA Eindredactie: PAUL DE TOMBE Vormgeving: RUTGER J HOOGERDUK
„ALS MAZEPPA ZUN vijand Kotsjoebej, tevens vader
van zijn geliefde Marija, niet door het openbaar ver
voer had laten executeren, was de Amsterdamse
'Mazeppa een 'gewone' en weinig opzienbarende ac
tualisering van een 19e-eeuwse opera geworden.
Kees Fens nu
voorzitter
jury Woutertje
Pieterse Prijs
AMSTERDAM «ANP
Prof. Kees Fens, hoogleraar
•moderne Nederlandse Lette
ren aan de Universiteit van
Nijmegen, wordt de nieuwe
juryvoorzitter van de Libris
Woutertje Pieterse Prijs. Hij
volgt daarmee Pierre Janssen
op. De Stichting Woutertje
Pieterse Prijs, die de bonus
jaarlijks uitreikt aan de au
teur van het beste kinder
boek van het afgelopen jaar,
heeft dat vandaag bekendge
maakt.
De jury van de kinderboe
kenprijs, waaraan een bedrag
van 10.000 gulden is verbon
den, bestaat naast Fens uit
de hoofdredacteur van het
jeugdblad 'Primeur' Aukje
Holtrop (voor het tweede
jaar jurylid), de auteur Jacq.
F. Vogelaar (voor het derde
jaar jurylid) en de illustrator
Joost van Woestijne (voor het
derdejaar jurylid).
Begin dit jaar kreeg Paul
Biegel De Woutertje Pieterse
Prijs 1991 voor zijn boek An-
derland.
NIEUWSLIJN
Cantates Boerhaave te horen
LEIDEN Binnenkort zullen twee onlangs teruggevonden can
tates, gecomponeerd door de Leidse geleerde Herman Boer
haave, ten gehore worden gebracht. Dat gebeurt op 12 septem
ber, 's avonds om half negen, in het Groot Auditorium van de
Leidse universiteit, waar de Amerikaanse hoogleraar dr. A. De-
bus een lezing zal houden over Britse wetenschappen en het
continent. Het programma wordt met de twee cantates omlijst.
Publiek kiest kinderboekenschrijver
AMSTERDAM De stemperiode voor de vijfde editie van de
Publieksprijs voor het Nederlandse boek, die dit jaar in het teken
staat van kinder- en jeugdboeken, is gisteren begonnen, ver
wacht wordt dat enkele tienduizenden lezers hun voorkeur zul
len kenbaar maken.
Voor de prijs zijn tien auteurs genomineerd, maar het publiek
mag ook zijn stem uitbrengen op een niet-genomineerde.
Mazeppa van Tsjaikovski door De Neder
landse Opera; regie; Richard Jones; diri
gent; Harmut Haenchen; met Sergej Lei-
ferkus. bariton, Anatoli Kotsjerga, bas, en
Ljoebov Shamina, sopraan;
gehoord: op 1 september, Muziektheater,
aldaar nog gespeeld vanavond en op 10,
13, 16,19, 22, 25 en 28 september en 1
Waarom is De Nederlandse
Opera zijn seizoen begonnen
met Tsjaikovski's 'Mazeppa'?
Omdat men een pleidooi wil
houden voor een weinig bekend
stuk en omdat het een 'politiek'
werk is dat mogelijkheden biedt
voor een 'actuele' enscenering?
Nou, dat laatste hebben we ge
weten: voor het eerst in de ge
schiedenis is iemand op het
operapodium onthoofd door
een tram over hem heen te la
ten rijden.
Als Mazeppa zijn vijand
Kotsjoebej (tevens vader van
zijn geliefde Marija) niet door
het openbaar vervoer had laten
executeren, was de Amsterdam
se 'Mazeppa' (een co-produktie
met de Bregenzer Festspiele)
een 'gewone' en weinig opzien
barende actualisering van een
19e-eeuwse opera geworden.
Regisseur Richard Jones liet zijn
titelheld er bijvoorbeeld uitzien
als Mussolini en het decor van
de gebroeders Quay verwees
met neonletters en abstracte
wandreliëfs erg nadrukkelijk
naar Russisch modemisme uit
de jaren 20. Landheer Kotsjoe
bej en de zijnen waren in ou
derwetse folkloredracht gehulde
Russen en zo zou je op grond
van de aankleding een conflict
tussen degelijke waarden en
moreel twijfelachtige nieuwlich
terij kunnen vermoeden. Door
de tram werd eigenlijk alles
twijfelachtig: deze 'vondst' mag
op alle regie-opleidingen ter
wereld als afschrikwekkend
voorbeeld dienen.
Voor de onbekendheid van
deze opera zijn redenen aan te
wijzen: de meeste Tsjaikovski-
kenners geven hem een laag cij
fer en ook de componist zelf ge
loofde er niet echt in. Wel kreeg
hij de geest bij een liefdesscène
die zijn librettist letterlijk aan de
grote dichter Poesjkin (de bron
voor de hele geschiedenis) heeft
ontleend. Van zo'n stuk iets ma
ken, is lastig en soms leken diri
gent Hartmut Heanchen, het
Nederlands Philharmonisch Or
kest en de, meest Russische,
zangers daarin te berusten. Van
AMSTERDAM «GPD
De directeur van het Stedelijk
Museum in Amsterdam, Willem
Beeren, vindt dat niet te snel
moet worden gezegd dat de res
tauratie van het schilderij
"Who's Afraid of Red, Yellow
and Blue' pure nep was. Ook
blijft hij èr bij dat de Ameri
kaanse restaurateur Daniel Gol-
dreyer goed werk heeft afgele
verd. Beeren verklaarde dit gis
teren in een open brief in dag
blad Het Parool.
Over hoe Goldreyer zijn werk
heeft gedaan, laat Beeren zich
evenwel niet uit. Volgens de
vermaarde restauratiedeskundi-
ge prof. Ernst van de Wetering
was het oplappen van het door
een vandaal beschadigde schil
derij bedrog. Goldreyer zou het
rode vlak met behulp van een
verfroller met acrylverf hebben
bedekt en niet met twee miljoen
stippen, zoals hij zelf beweert.
De Amerikaan kreeg voor zijn
werkzaamheden een half mil
joen gulden, terwijl volgens Van
de Wetering de werkelijke kos
ten slechts enkele duizenden
guldens bedroegen.
Directeur Beeren zegt dat hij
achter de keuze voor Goldreyer
blijft staan. „Mijn gunstige be
oordeling en die van mevrouw
Newman (de echtgenote van de
schilder, red) blijft recht over
eind'tussen alle bewonderende
en misprijzende reacties die ik
hoor." Ook vindt Beeren dat
Van de Wetering voorzichtiger
moet zijn met zijn beschuldi
gingen. „Ik waarschuw Ernst
van de Wetering dat hij niet te
losjes met termen als 'bedrog'
moet goochelen."
De directeur van het Stedelijk
Museum is van mening dat de
kwaliteit van de restauratie pas
kan worden beoordeeld na een
zorgvuldige studie 'van talrijke
aspecten' in het schilderij.
ENSCHEDE ANP
Het bestuur van de Stichting
Forum respecteert het besluit
van Cox Habbema terug te tre
den als artistiek adviseur van
het in Enschede gevestigde ope
ragezelschap. Maar het bestuur
is het niet eens met de door
Habbema geuite kritiek aan het
adres van Forum.
Het bestuur van Forum stelt
vast dat het besluit van Habbe
ma haar deeltijd-functie neer te
leggen komt op het moment dat
de procedures rond een aan
passing van de organisatie en
de opvolging van algemeen-di
recteur Peter Westerhoud .nog
niet zijn afgerond.
Voor de irritatie van Habbe
ma over de duur van de betref
fende procedures kan het be
stuur van Forum begrip op
brengen. Maar gezien de priori
teit van die procedures werden
eerder gedane voorstellen van
Cox Habbema over de invulling
van haar adviseurschap in be
raad gehouden, legt het bestuur
uit. Tussen directie en bestuur
bestaat volledige overeenstem
ming over de wijze waarop de
leiding dient te worden uitgeoe
fend, aldus de verklaring.
Cox Habbema werd begin
1990 door Forum aangetrokken
om bij te dragen aan verbete
ring van de dramatische kwali
teit van de operavoorstellingen.
Fred Coole met zijn vrouw Toody van Rossen: „Met Dead Moon ga ik eigenlijk door v
POP«INTERVIEW PETER BRUYN
Tourlijst 5 september Groningen (Vera). 6
september Haarlem (Patronaat), 7 sep
tember Nijmegen (Doornroosje), 8 sep
tember Amsterdam (Melkweg), woens
dag 11 september. Den Haag (Paard).
Fred Cole stemt zijn gitaar, een
Guild Thunderbird 1959. Al
thans, ooit was het een Guild
Thunderbird. Nu hangt het
wrakkige instrument van plak
band, pleisters en onderdelen
van andere gitaarmerken aan
elkaar.
Als hij die gitaar kwijt is, dan
is het afgelopen met Dead'
Moon", zegt Hans Kesteloo, een
persoonlijke vriend van Cole en
baas van platenmaatschappij
Music Maniac. Fred Cole
koestert zijn gitaar. Zijn verhaal
en dat van zijn vrouw en bassis-
te Toody is het verhaal van een
leven voor de rock'n'roll.
De drieënveertigjarige Ameri
kaan uit Portland, Oregon,
speelde de afgelopen zevenen
twintig jaar in pakweg elf rock
bands het kunnen er een
paar meer of minder zijn
maar nu. met Dead Moon lijkt
hij eindelijk wat succes te krij
gen. Een laatbloeier.
Dead Moon klinkt als het ge
raamte van de rock 'n róll. De
essentie. Songs waar werkelijk
elke franje vanaf is gekloven.
Een gitaar, een bas, een drum
stel en Coles grofgekartelde
stem die aan Rocky Erickson
doet denken; ook al zo'n merk
waardig jaren zestig relikwie.
Maar met die summiere midde
len weet Dead Moon die essen
tiële plek te raken. Die ene plek,
ergens in het ruggemerg, die de
haren op je armen rechtop doet
staan. Die een rilling over je
huid doet lopen. Die ondefini
eerbare plek.
Underdogs
Het is ook allerminst toeval, dat
hij zoveel over underdogs zingt.
Hij is er zelf altijd een geweest.
„Underdogs moeten harder
ploeteren dan anderen", zegt
hij. „Ze moeten zich door veel
meer shit heenwerken om er
gens te komen. Als je aan de top
staat, dan gaan dingen vanzelf.
Maar dan is ook de uitdaging
weg. Dat is het gevaar van suc
ces. Maar daar heb ik nooit last
van gehad."
Een leven lang rock 'n roll. Op
z'n zestiende, in 1963, had hij
zijn eerste band, The Barra
cudas. Daarna volgden Deep
Soul Cole ('64), The Lords ('65)
en The Weeds ('66). een psy
chedelische rockgroep die een
jaar later omgedoopt werd tot
The Lollipop Shoppe. Hun un-
derground-hitje 'You must be a
Witch' staat nog altijd op het
Dead Moon-repertoire. „Maar
the Lollipop Shop begon pas tot
de verbeelding te ^preken toen
de groep al niet meer bestond",
weet Toody nuchter te melden.
Fred Cole bleef onvermoei
baar zijn roek-ideaal najagen
met de hardrockband Zipper
('74), King Bee ('76), The Rats
('79), Desperate Edge ('84), The
Western Front ('85) en uiteinde
lijk Dead Moon, waarin Toody
bast en Anrew Loomis een mi
nimaal maar magisch drumstel
betimmert. Het meest recente
en alweer zesde album
'Stranded in the Mystery Zone'
staat hoog in de alternatieve
hitlijsten. „Met Dead Moon ga
ik eigenlijk door waar ik destijds
met The Lollipop Shoppe ben
blijven steken. Daarna heb ik de
muziek altijd gecombineerd
met het opvoeden van onze
kinderen, ons gezin. En nu is al
les opeens weer net als toen ik
zestien was. Het klinkt ongelo
felijk, maar het is nog steeds
hetzelfde gevoel."
Passie
In 'Sorrow's Forecast', het
mooiste nummer van zijn nieu
we plaat, zingt hij:'Lose your il
lusion and you'll lose your
chance. For those who control
love have no romance.' ,Als je
alles onder controle hebt, als er
niets meer is om voor te vech
ten, dan is de passie weg."
De Dead Moon platen klinken
krakkemikkig. Ze worden bij
Fred en Toody thuis opgeno
men. In twee slaapkamers en
een halletje. Mono. En daar wil
len ze ook mee doorgaan nu ze
meer succes hebben. „Omdat ik
mij thuis het meest op m'n ge
mak voel. Nee, het is geen 'gim
mick', geen kwestie van image
building", verzekert Cole. „Het
is in eerste instantie geboren uit
noodzaak, omdat ik mono-ap-
paratuur had staan. Maar voor
mij is het ook de meest directe
manier van muziek opnemen.
Ik speel niet in twee bands, ik
heb geen twee vrouwen en ik
hoef ook geen stereo-geluid."
Muziek is een obsessie, al
vanaf z'n twaalfde, zegt Fred
Cole. Er was zelden iemand die
naar hem wilde luisteren en nu
het tij keert wordt het allemaal
alleen nog maar mooier. Maar
muziek is niet het enige doel in
zijn leven. Beslist niet. Volgend
jaar zijn Toody en hij vijfen
twintig jaar getrouwd. En in juni
jongstleden werd hun eerste
kleinkind geboren. „Morgan
Lee heet ze. En ik kan bijna niet
wachten om weer naar huis te
gaan en haar al mijn slechte ge
woonten bij te brengen. Ik ben
een fantastische opa."
LA QUtNTA AP
De Amerikaanse filmregisseur
Frank Capra is gisteren op 94-
jarige leeftijd in zijn huis in het
Califomische La Quinta overle
den.
De Siciliaanse immigrant
Capra werd met Academy
Awards onderscheiden voor zijn
films 'It Happened One Night',
'Mr. Deeds Goes to Town' en
•You Can't Take It With You'.
Ook de andere films die hij in
de jaren '30 maakte 'Lady for
a Day', 'Broadway Bill', 'Lost
Horizon', 'Mr. Smith Goes to
Washington' waren zeer po
pulair.
Zijn belangrijkste na-oorlogse
film, 'It's a Wonderful Life',
vormde een enorme inspiratie
bron voor latere filmmakers als
Steven Spielberg.
De voormalige Amerikaaanse
president Ronald Reagan, die
Capra eer betoonde toen deze
in 1982 van het American Film
Institute een onderscheiding
voor zijn totale oeuvre kreeg, zei
tegen de cineast: „U heeft al het
mooie van het Amerikaanse ka
rakter herkend en ons geholpen
dit te herkennnen." Bij de ont
vangst van de onderscheiding
zei hij over zichzelf: „De kunst
van Frank Capra is erg simpel:
Het gaat om de liefde voor
mensen."
Tijdens zijn 38-jarige loop
baan als filmmaker vocht Capra
voor zijn vrijheid als regisseur:
„Misschien omdat ik Siciliaan
ben trek ik mij weinig aan van
enige autoriteit", zo zei hij eens.
„Ik houd er niet van als iemand
zegt wat ik moet doen."
Zijn onafhankelijke geest leid
de tot botsingen met Harry
Cohn, de autoritaire directeur
van Colombia Pictures, waar
Capra in zijn meest produktieve
jaren voor werkte. Capra was
drie termijnen voorzitter van
het Filmregisseursgilde en
vocht in die hoedanigheid voor
de rechten van filmregisseurs.
Capra werd in 1897 als jong
ste zoon van een boerengezin
met zeven kinderen geboren in
een klein dorp bij Palermo, op
Sicilië'. Toen hij zes was ver
huisde het gezin naar de Ver
enigde Staten en vestigde zich
in Los Angeles, waar Capra in
de nabijgelegen wijngaarden
werkte. In zijn autobiografie
schreef Capra dat hij de armoe
de van het gezin en het Sicili
aanse getto van Los Angeles
haatte. Volgens Capra konden
zijn ouders lezen noch schrij-
Hij werkte zich omhoog en
studeerde in 1918 aan het Cali
fomische Instituut voor Tech
nology af als scheikundig inge
nieur. Nadat hij in het leger was
geweest gaf hij wiskundeles in
San Francisco. Daarna ontdekte
hij de film. Zijn eerste korte film
werd een flop, maar na een uit
gebreide leerschool in de fa
briek van komische films van
Mack Sennett maakte hij vanaf
1926 enkele meer succesvolle
films met Harry Langdon in de
hoofdrol. Na een kort verblijf in
New York keerde Capra in 1928
in Hollywood terug en begon de
stormachtige relatie met Cohn,
een werkgever die hij in 1941
verruilde voor Wamer Bros. Zes
weken na de aanval op Pearl
Harbor meldde hij zich bij het
leger en maakte hij de veel ge
roemde filmserie "Why We
pight' over de achtergrond van
de oorlog. Hij kreeg een speciale
Oscar voor deze instructiefilms
voor de soldaten. Na de oorlog
richtte Capra Liberty Films op
en maakte hij 'It's a Wonderful
Life'. Zijn andere na-oorlogse
films waren minder succesvol.
Critici betitelden zijn zonnige
optimisme als 'Capra-corn'.
Capra's kwaliteiten als filmma
ker werden door een volgende
generatie, waar onder andere
Spielberg deel van uitmaakte,
opnieuw ontdekt.
De theaterprijs Applaus, die
door het Fentener van Vlissin-
gen Fonds is ingesteld ter gele
genheid van het 50-jarig jubile
um van de Stadsschouwburg
Utrecht, is gisteren in Utrecht
uitgereikt aan de artistiek leider
van het Theater Platform
Utrecht, Aram Adriaanse en de
oprichtster en leidster van het
Werftheater Yvonne Groene-
veldt. Het Applaus werd hun
toegekend omdat zij zich bui
tengewoon verdienstelijk heb
ben gemaakt voor het Utrechtse
theaterleven. Ook is een Ap
plaus uitgereikt aan de toneel
technische dienst van de
Utrechtse Stadsschouwburg
wegens hun 'allerbeste toneel
technische diensten'. De prijs
bestaat uit een beeldje dat is ge
maakt door de Utrechtse beeld
houwer Theo van de Vathorst.
Het verjaarsfeest van de jarige
Stadsschouwburg werd gevierd
met de uitreiking van de eerste
exemplaren van het jubileum
boek „Een bolwerk voor de mu
zen, 50 jaar Stadsschouwburg
Utrecht", dat is geschreven
door drs. R. van Gaal. Van Gaal;
verbonden aan het Instituut
voor Theaterwetenschap in Am
sterdam, beschrijft in het hon
derdvijftig pagina's dikke boek
de geschiedenis van het theater
aan het Lucas Bolwerk, dat op 3
september 1941 in gebruik werd
genomen. Ook beschrijft hij de
jaren van de eerste Stads
schouwburg aan het Vreden-
burg, van 1914 tot 1937. Het ju
bileumfeest van de Stads
schouwburg zal op 14 septem
ber feestelijk worden gevierd
met de opvoering van een spe
ciale internationale produktie
van Hamlet in de regie van Dirk
Tanghe. De voorstelling wordt
bijgewoond door prinses Mar
griet en mr. Pieter van Volllen-
hoven, de kabinetsleden d'An-
cona, Kok en Andriessen en ka
mervoorzitter Deetman.
Een titelheld die er uitziet als Muss<
de hooffollen was de titelheld
(bariton Sergej Leiferkus) verre
weg de overtuigendste.
In feite was 'Mazeppa' een
ongelukkig begin. Maar er lig
gen interessantere dingen in het
verschiet: over enkele maanden
een nieuwe enscenering van
Beethovens 'Fidelio', een Mo-
zart-regie van Pierre Audi en
ini in 'Mazeppa'. -jojo jaap, pieper
'Die Frau ohne Schatten' van
Strauss in een regie van Harry
Kupfer. Ook de reprise van 'Don
Giovanni' waarmee men in juni
afsluit is de moeite van het te
rugzien alleszins waard, evenals
de reprise (volgende maand)
van de 'Barbier van Sevilla' in
de vrolijke visie van regisseur
Dario Fo.
