Buitenland
Gorbatsjov pleit
voor nieuwe Unie
Aoun roept op tot opstand
Landsbergis: Litouwen pas
vrij na vertrek Sovjet-leger
Balten op weg naar VN
Major wil dat China mensenrechten naleeft
vredesduif
Lord CarringtonErvaren
Woensdag 4 seotember 1991 Redactie: 023-150225 RONALD FRISART (chef) ONNO HAVERMANS HANS JACOBS JAN PREENEN Vertalingen: MARGREET HESLINGA LUUTJE NIEMANTSVERDRIET Vormgeving: JAN KUNGE
JERRY BROWN, ex-gouvemeur van
California, is voor de derde keer kan
didaat voor het Amerikaanse presi
dentschap. Brown is na ex-senator
Tsongas uit Massachusetts, de twee
de Democraat die het tegen president
Bush wil opnemen.
NIEUWSLIJN
President zal Baltische staten met decreet erkennen
Koffiepact Brazilië en Colombia
Brazilië en Colombia hebben gisteren afgesproken de export van
koffie uit hun landen te gaan verminderen, met de bedoeling de
koffieprijzen op de wereldmarkt op te voeren. Brazilië en Co
lombia zijn de grootste koffieproducenten en -exporteurs van de
wereld. Volgens het hoofd van de Nationale Federatie van Co
lombiaanse Koffieproducenten, Jorge Cardenas Gutierrez, zullen
de twee landen vanaf 1 oktober tien procent van de koffie-oogst
achter gaan houden.
Doden bij kipverwerkingsbedrijf
Door een grote brand in een kipverwerkingsbedrijf in Hamlet in
North Carolina zijn gisteren zeker 24 mensen omgekomen. Ve
len van de rond 100 aanwezige werkers werden nog vermist. De
brand ontstond volgens geredden kennelijk doordat een steek
vlam uit een grote ketel met vet door het dak omhoogschoot.
Vandalen schenden graf Achromejev
Onbekenden hebben in Moskou het graf geopend van maar
schalk Sergej Achromejev die na de coup zelfmoord pleegde. De
vandalen ontdeden het lijk van zijn uniform, berichtte de Russi
sche televisie. Wanneer de grafschennis plaatsvond, werd niet
bekendgemaakt. Ook het graf van een andere hoge militair, ko
lonel Sredin, zou geschonden zijn.
Executies geboekt als 'hartaanval'
In de jaren vijftig zijn in Dresden tientallen personen op gerech
telijk bevel ter dood gebracht, wier overlijden volgens de akten
het gevolg was van een fatale hartaanval. Dit heeft de openbare
aanklager van Sachsen gisteren gezegd. Justitie bekijkt of vervol
ging mogelijk is van hen die de valse overlijdensakten hebben
opgesteld. De doodvonnissen waren opgelegd door de hoogste
rechtbank van de DDR en ook door lagere rechters.
KLM staakt vlucht Joegoslavië
De KLM heeft tot eind oktober haar midweekse vlucht naar Joe
goslavië geannuleerd. De maatschappij heeft hiertoe besloten
omdat de belangstelling voor vluchten naar het in burgeroorlog
verkerende land sterk is afgenomen. De KLM vliegt normaal drie
keer per week via de Kroatische hoofdstad Zagreb naar Belgra
do. Omdat het vliegveld van Zagreb het afgelopen weekeinde is
gesloten, werd gisteren uitgeweken naar Ljubljana in Slovenië.
Volgens een woordvoerder van de KLM is nog onduidelijk of de
maatschappij ook voor de vrijdagvlucht uit moet wijken naar
Ljubljana.
Snel verdrag EG met Polen
Nederland gaat ervan uit dat Polen, Tsjecho-Slowakije en
Hongarije voor eind oktober een associatieverdrag met de EG
tekenen. De onderhandelingen tussen de EG en Polen over zo'n
verdrag worden op 15 september hervat. Het ministerie van bui
tenlandse zaken heeft dit gisteren bekendgemaakt na een ge
sprek tussen minister Van den Broek en zijn Poolse collega Sku-
biszewski.
Laatste beeld Hoxha weggehaald
Het laatste beeld van Albanië's vroegere stalinistische dictator
Enver Hoxha is maandagnacht verwijderd uit de stenen en gla
zen piramide die te zijner nagedachtenis is gebouwd in de
hoofdstad Tirana. Het drie meter hoge beeld, gehakt uit een
80.000 gulden kostend blok Italiaans wit marmer, werd in het
bijzijn van verslaggevers omhooggetakeld van zijn voetstuk.
Eyskens: rellen Zaïre minder ernstig
Volgens de Belgische minister Eyskens (buitenlandse zaken) zijn
de hevige botsingen die zich maandag hebben voorgedaan in de
Zaïrese hoofdstad Kinshasa minder erg zijn geweest dan is ge
zegd door een woordvoerder van de Zaïrese oppositiepartij
UDPS. Eyskens, zich baserend op rapporten uit Kinshasa, maak
te geen gewag van slachtoffers. Volgens een Brusselse zegsman
van de UDPS zijn er zeker twintig doden gevallen toen leden van
de presidentiële garde de partijzetel in de stad bestormden.
Verontrusting, en vertwijfeling heersten gisteren onder de circa 300
Kroaten die zich verzamelden bij het ministerie van buitenlandse zaken
in Den Haag, waar de EG-ministers praatten over Joegoslavië. Hun eis:
erkenning van Kroatië als onafhankelijke staat. Onder de betogers wa
ren enkele tientallen van de duizend Kroatische vrouwen, moeder of
echtgenote van dienstplichtigen in het Joegoslavische leger, die maan
dag een stille tocht hielden bij het EG-hoofdkwartier in Brussel. Zij wil
len dat er een eind wordt gemaakt aan de vijandelijkheden in hun land.
De vrouwen werden te woord gestaan door de Duitse minister Gen-
scher. foto anp
BAVRUT AP
De naar Frankrijk uitgeweken
christelijke Libanese generaal
Aoun heeft in een gisteren ge
publiceerde brief de Libanese
bevolldng opgeroepen „de bit
tere realiteit" waarin het land
verkeert te veranderen. Kenne
lijk doelde de generaal op de
Syrische invloed in Libanon,
waartegen hij zich tevergeefs
heeft verzet.
In pamfletten riepen aanhan
gers van de vroegere legerbevel
hebber openlijk op tot een op
stand tegen het Syrische leger
en de regering van de Libanese
president Hrawi. De pamfletten
waren ondertekend door de tot
dusverre onbekende „Revolu
tionairen van generaal Michel
Aoun" en gericht aan „het glori
euze volk van Libanon".
De brief van Aoun was afge
drukt op de voorpagina van de
krant An-Nahar. De met de
hand geschreven brief was afge
leverd bij de correspondent van
An-Nahar in Parijs door iemand
die Aoun net had bezocht.
President Gorbatsjov heeft gisteren voor het Congres van
Volksafgevaardigden gepleit voor het behoud van een
'Unie van Soevereine Staten'. Daarin kunnen de repu
blieken zelf bepalen hoe hecht hun band met die unie zal
zijn. De president noemde als mogelijkheden 'confedera
tief, federatief of associatief.
MOSKOU THIJS BERMAN
MEDEWERKER
Het Congres kwam gisteren niet
tot besluiten maar op een pers
conferentie heeft Iwan Silajev,
de tijdelijke Sovjet-premier, de
grote lijnen aangegeven van de
toekomstige economische unie.
Bijna alle republieken zijn nu
bereid om tot die qua organisa
tie sterk op de EG lijkende unie
toe te treden.
Gorbatsjov liet het plan voor
een nieuw kleiner parlement
met twintig afgevaardigden
voor elke republiek varen. In het
Congres was veel verzet gerezen
tegen het plan, omdat de vele
conservatieve communisten
onder de 2250 leden met recht
vreesden dat zij op een zijspoor
zouden worden gerangeerd.
Om hun steun voor zijn staat
kundige hervormingsplan niet
te verspelen trok Gorbatsjov het
plan voor een afgeslankt, effi
ciënter parlement in. Hij stelt er
zich nu tevreden mee dat de
Opperste Sovjet, het uit 542 le
den bestaande dagelijkse parle
ment. dat wordt gekozen door
het Volkscongres, wordt her
vormd.
Gorbatsjov vroeg het Congres
steun voor zijn plan dc staat
kundige opzet van de Sovjetu
nie grondig te wijzigen. Volgens
Gorbatsjov is alleen met zijn
plan een „onbeheersbaar uit
eenvallen" van de unie te voor
komen. „Ik hoop dat deze ver
gadering voldoende wijsheid
heeft om de enige beslissing te
nemen die in de huidige om
standigheden juist is", zei Gor
batsjov. „Als dat niet gebeurt",
zei hij later tegen verslaggevers
buiten het Congresgebouw,
„dan bewijzen zij ook de bur
gers een slechte dienst."
Veel conservatieve afgevaar
digden op het Congres uitten
hun woede over de haast waar
mee zij de nieuwe voorstellen
moeten aanvaarden. Sommigen
spraken van een presidentiële
staatsgreep. Toch lijkt de grote
meerderheid zich neer te leggen
bij de voorstellen die president
Nazarbajev (Kazachstan) na
mens Gorbatsjov en negen col
lega's maandag presenteerde.
Boris Jeltsin, die aan het eind
van de morgen een korte toe
spraak hield, herhaalde dat pre
sident Gorbatsjov door zijn be
sluiteloosheid mede verant
woordelijk was voor de staats
greep van twee weken geleden.
Maar hij bleek de president
toch te willen steunen. Jeltsin
zei dat Gorbatsjov in de afgelo
pen drie weken veel was veran
derd en dat hij de kracht had
hervonden om in discussie te
gaan. „En persoonlijk geloof ik
veel meer in hem dan een week
vóór de putsch", aldus Jeltsin.
Hij steunde Gorbatsjov voor
stellen voor de nieuwe Unie.
Jeltsin sprak zich opnieuw uit
voor een centraal leger met een
directe controle van het cen
trum op het nucleaire arsenaal.
Hij voegde daaraan toe dat het
leger aan hervorming toe is en
dat het defensiebudget omlaag
zou moeten. In kringen rondom
de Russische president wordt
gesproken over een verminde
ring van het aantal soldaten met
ongeveer anderhalf miljoen wat
het totaal op tweeëneenhalf
miljoen zou brengen. Minister
Sjaposjnikov (defensie) sugge
reerde dat een derde van de le-
gertiop zou kunnen worden ge
pensioneerd. Het geld verslin
dende ruimtestation Mir zou
kunnen worden verkocht.
De Oekraïne benoemde giste
ren voor het eerst sinds de
kortstondige onafhankelijkheid
in 1917 weer een eigen minister
van defensie. De minister is ma
joor-generaal Morozov, voor
heen commandant van de Sov
jet-luchtmachttroepen in de
Oekraïne.
Gisteravond zag het er niet
naar uit dat het Congres de on
afhankelijkheid van de Baltische
staten nog zal erkennen. Vol
gens het Estlandse parlements
lid Piit Made is er in het Con
gres te veel verzet onder de
meest conservatieve afgevaar
digden en heeft president Gor
batsjov er daarom van afgezien
om de Baltische onafhankelijk
heid in het Congres in stem
ming te laten brengen. Omdat
hij vreesde niet de vereiste
tweederde meerderheid te zul
len halen.
Gorbatsjov heeft gisteren drie
Estse afgevaardigden ontmoet
en hen aangekondigd dat hij de
Baltische onafhankelijkheid
twee uur na de afloop van het
Congres per decreet zal erken
nen. Het Congres eindigt van
daag aan het eind van de dag.
De Litouwse president Lands
bergis vindt dat zijn land niet
werkelijk onafhankelijk is zo
lang zich er nog Sovjet-troepen
bevinden. Hij zei van de Vere
nigde Staten te verwachten dat
die Litouwen zullen helpen er
voor te zorgen dat de troepen
vertrekken.
Naar schatting bevinden zich
nog 90.000 Sovjet-manschap
pen op Litouws grondgebied.
Volgende week wordt een Sov
jet-delegatie in de Litouwse
hoofdstad Vilnius verwacht om
te praten over terugtrekking van
de troepen. Landsbergis zei gis
teren tijdens een persconferen
tie bij die besprekingen te reke
nen op de politieke steun van
de VS.
De president zei dat Litouwen
niet echt onafhankelijk zal zijn
„zolang zich er nog een vijande
lijk leger bevindt, op de activi
teiten waarvan de Litouwse re
gering geen invloed heeft en
van de activiteiten waarvan ze
geen weet heeft". Hij voegde
daar wel aan toe geen geweld
van de Sovjet-troepen te ver
wachten. Het parlementsge
bouw in Vilnius echter blijft ge
barricadeerd, zo zei Landsber
gis. tot de Litouwse autoriteiten
ervan overtuigd zijn dat het ge
vaar van „provocaties van terro
risten" is geweken.
Premier Savisaar van Estland
is gisteren naar Moskou vetrok
ken om te praten over terug
trekking van de Sovjet-troepen
uit zijn republiek.
De Finse premier Aho heeft
gisteren gezegd dat het defen
sieverdrag tussen de Sovjetunie
en Finland moet worden her
zien wegens de recente veran
deringen in de Sovjetunie. Vol
gens het verdrag moet Finland
de Sovjetunie helpen bij het
verdedigen van haar grenzen.
Aho's uitlatingen tegenover
de Sovjetunie waren waren de
felste in jaren van een Finse re
geringsleider. Finland voert
doorgaans een politiek waarbij
het niet tegen de haren van
Moskou in strijkt. De 37-jarige
conservatieve premier sprak
steeds over „Rusland-de Sov
jetunie", als hij aan het buur
land refereerde. Hij zei dat hij
deze term in de toekomst zou
blijven gebruiken.
Finland is door een verdrag
verplicht buitenlandse mogend
heden tegen te houden die via
zijn grondgebied de Sovjetunie
willen aanvallen.
NEW YORKap 17 PlembCT bijccnkoml. over
de aanvragen stemmen. I én
woordvoerder van de Sovjet-de
legatie bij de VN zei dat Nloskou
het lidmaatschap van de drie
Baltische staten niet zal blokke
ren.
Op dit moment telt de VN 159
leden, maar vier andere aanvra
gers Noord-Korea, Zuid-Ko
rea, de Verenigde Staten van
Micronesië en de Marshall Ei
landen komen er deze
maand bij. Dc drie Baltische
staten, die in 1940 door de Sov
jetunie werden geannexeerd,
waren de enige leden van de
Volkenbond die in 1945 niet
meteen lid werden van dc Vere
nigde Naties.
Estland, Letland en Litouwen
hebben gisteren de eerste stap
gezet op weg naar het lidmaat
schap van de Verenigde Naties.
Namens de presidenten van de
drie Baltische landen overhan
digden de Franse en Britse am
bassadeurs bij de VN brieven
aan secretaris-generaal Perez de
Cuellar waarin om toelating
wordt verzocht.
Het verzoek van Estland, Let
land en Litouwen moet eerst dc
instemming krijgen van de VN-
Veiligheidsraad, waar de Sov
jetunie als permanent lid ve
torecht heeft. Daarna moet de
Algemene Vergadering, die op
PEKING AP
De Britse premier John Major heeft er giste
ren bij de communistische leiders in Beijing
met klem op aangedrongen de toestand van
de mensenrechten in China te verbeteren
en heeft aangekondigd op dit punt druk te
zullen blijven uitoefenen.
„Het is de niet aflatende en voortdurende
uitoefening van druk die vaak vruchten af
werpt voor de mensenrechten. Wij blijven
dus druk uitoefenen", zei Major gister
avond op een perconferentie.
Major vroeg de Chinese premier Li Peng
eerder op de dag informatie te geven over
verschillende vooraanstaande dissidenten
die worden vastgehouden vanwege hun
aandeel in de democratiseringsbeweging
die in juni 1989 bloedig werd neergeslagen.
Twee van hen, Chen Ziming en Wang Jun-
tao, gingen vorige maand in hongerstaking
uit protest tegen de slechte omstandighe
den in de gevangenis. Zij zitten een straf uit
van dertien jaar. „Ik heb premier Li Peng
gevraagd zich persoonlijk met al deze ge
vallen te bemoeien", zei Major. Li wees de
kritiek van Major op de mensenrechtensitu
atie in zijn land van de hand. Volgens
woordvoerder Wu Jianmin van het ministe
rie van buitenlandse zaken wees Li erop dat
Groot-Brittannie en andere landen in de
vorige eeuw en aan het begin van deze
eeuw China zijn binnengedrongen en daar
mee de mensenrechten van het Chinese
volk volledig hebben ontkend.
Major en Li ondertekenden gisteren een
overeenkomst over de aanleg van een nieu
we luchthaven in Hongkong. De onderteke
ning van de overeenkomst was het hoofd
doel van het driedaagse bezoek van Major
aan China, en wijst erop dat China reeds
een vinger in de pap heeft in Hongkong,
nog voor de Britse kroonkolonie in 1997 ge
heel aan China wordt overgedragen.
China moet op grond van de overeen
komst uitgebreid op de hoogte worden ge
houden over de voortgang van het luchtha
ven- en havenproject, dat ruim 31 miljard
gulden gaat kosten, evenals van alle andere
belangrijke zaken die de Britse regering on
derneemt in Hongkong.
De ontmanteling van het commu
nistische Sovjet-rijk gaat onver
minderd voort. In de Litouwse
hoofdstad Vilnius sneuvelen ook
de laatste overblijfselen van de
vijftigjarige Sovjet-bezetting, ha
mer en sikkel zijn rijp voor de
sloop. foto afp vircis usinavicius
periode daama maakte hij als voorzitter van
de Conservatieve Partij de opkomst van het
fenomeen Thatcher mee.
Vervolgens werd hij secretaris-generaal van
de Navo en deed hij vergeefs moeite de mil
jarden-verspilling bij onderzoek en ontwik
keling van nieuwe wapens een halt toe te
roepen. Die verspilling zag hij als een onge
hoord cadeau aan het Warschaupact.
Voor recht-toe-recht-aan uitspraken is men
bij Carrington aan het juiste adres. Zo haal
de hij zich eens de woede op de hals van de
vorige Amerikaanse president Reagan en
diens vice-president George Bush. Zonder
specifiek namen te noemen bekritiseerde
hij de „ééndimensionale moralisten die met
hun uitbarstingen van megafoon-diploma-
tie de Sovjetunie verketterden in termen als
'het Rijk van het Kwaad".
Wie weet mag Carrington straks in oktober
ook de vredesconferentie over het Midden-
Oosten voorzitten. Carrington probeerde al
in 1980 een vredesconferentie van de grond
te tillen waarin de Palestijnse Bevrijdingsor
ganisatie PLO met een eigen delegatie
moest deelnemen. Dit 'revolutionaire'
standpunt stuitte toen op fel verzet van de
VS en Israël.
Aangezien er geen Amerikaanse minister
van buitenlandse zaken was aan wie de de
mocratische oppositie in het Midden-Oos
ten een grotere hekel had en heeft dan aan
Alexander Haig, pleit het misschien voor
Carrington dat Haig hem niet kan uitstaan.
Hij noemde de oud-Navo-voorman tijdens
een stafvergadering eens een „onbetrouw
bare schoft". De scherpslijpers in Joegosla
vië zijn dus gewaarschuwd.
ACHTERGROND
DEN HAAG ANP
Lord Carrington beschikt over de juiste
kwaliteiten voor de lastige taak die hem in
het vooruitzicht wordt gesteld. Zelfs zijn
dramatische ontslag als minister van bui
tenlandse zaken tijdens de Britse Falklan-
doorlog in 1982, heeft zijn reputatie van een
van de meest opvallende Britse bewindslie
den van deze eeuw niet kunnen schaden.
De relatieve rust die Carrington de afgelo
pen jaren heeft genoten als voorzitter van
het veilighuis Christies is in een klap afgelo
pen nu hij is gevraagd bij te dragen aan de
oplossing van een van de meest ingewikkel
de conflicten sinds de Koude Oorlog. Carri
ngton was gisteren zelf niet voor commen
taar bereikbaar, maar volgens ingewijden
ging hij al akkoord met de benoeming voor
dat het zelfs publiekelijk was gemaakt dat
aan hem werd gedacht.
Het beslechten van oorlogsgeweld is Carri
ngton niet vreemd. Zo bemiddelde hij eind
jaren zeventig in Rhodesië (het huidige
Zimbabwe), waar een vrijheidsbeweging
het tegen een blank minderheidsbewind
had opgenomen dat niet bijster onder de
indruk was van een internationale econo
mische boycot In 1980 was de onafhanke
lijkheid van de nieuwe staat Zimbabwe een
feit.
Carrington werd in 1919 in Groot-Brittan-
nië geboren en studeerde aan de beroemde
universiteit van Eton en de even bekende
militaire Sandhurst-academie. Na de Twee
de Wereldoorlog ging de conservatieve aris
tocraat in de politiek.
In 1956 werd hij ambassadeur van Australië
en een van de jongste diplomaten van zijn(
tijd. Van 1970 tot 1974 deelde hij de lakens
uit op het ministerie van defensie en in de
De suggestie om de Britse lord Carring
ton tot voorzitter van de vredesconferen
tie over Joegoslavië te benoemen, is vast
niet van Joegoslavische kant gekomen.
Ten/vijl in Joegoslavië alleen nog de wa
pens spreken is Carrington het tegendeel
van een ijzervreter, ondanks zijn verle
den als Britse minister van defensie en
als secretaris-generaal van de Navo.
