Panama laat geen
traan om Noriega
Feiten
Kaliningrad zet poort op een kier
Circus Thatcher reist
John Major achterna
President Jeltsin van de Russische Federatie bracht afgelopen februari een bezoek aan
Kaliningrad. Daar sprak hij onder meer Baltische marine-officieren toe. foto afp
ving. Uit het hele Rijk kwamen mensen
om deze meest westelijke punt van het
Sovjet-imperium naar socialistisch voor
beeld te vormen. Vandaag de dag wonen
er 960.000 mensen met 106 verschillen
de nationaliteiten.
Kaliningrad, een door Litouwen en de
zee afgegrensde enclave, valt bestuurlijk
onder Moskou. De poort ging in 1945 op
slot. Kaliningrad werd een 'spergebied'
van waaruit 200.000 militairen van zee-
en landmacht niet alleen de Sovjet-be
langen op de Oostzee behartigen, maar
ook een oogje op de drie Baltische staten
houden. De meest geheimzinnige verha
len deden de ronde en het noemen van
een naam was bij wijze van spreken al
goed genoeg voor tien jaar Siberië.
Het was de Russische president Boris
Jeltsin die vorig jaar tegen de wil van de
militairen het besluit doordnikte om Ka
liningrad uit haar Doornroosje-slaap te
wekken. Een vrijhandelsgebied, ge-
bouwd met geld van het Westen en de
noeste arbeid van het Oosten, moest het
worden. Kaliningrad als poort van Rus
land tot de rest van de wereld. Maar wie
door deze poort gaat, laat direct alle
hoop varen. Kaliningrad is één groot so
cialistisch wanprodukt, een architectoni
sche miskleun van de eerste orde.
Overal van die wanstaltige neo-stalinisti-
sche kunstwerken, martiale beelden,
grote pleinen. Een centrum stond blijk
baar niet in het vijfjarenplan. Lenin staat
er nog steeds, niet onlogisch in een stad
met zoveel militairen die vrezen voor
hun baan. Burgemeester Chromenko:
„Hier waait nog een verdomd dogmati
sche wind."
Wie op zoek gaat naar de zoveel gepre
zen Oostzeekust vangt bot. Overal bord
jes 'verboden militair gebied'. De kust is
vergeven van de kazernes en werven, in
Baltijsc is een gigantische marinehaven.
Na de zoveelste mislukte poging helpt
een marine-officier me uit de droom:
„Glasnost is goed, maar bij U kan ik ook
niet zo maar een marinehaven binnen
lopen." Gelijk heeft hij, maar zolang de
marine blijft, kan de burgemeester zijn
valuta brengende stroom toeristen wel
vergeten.
Roestende pijpen
De kazernes bieden het voor dit land ge
bruikelijke troosteloze beeld van kapotte
ruiten, vervallen muren en stinkende
vuilnishopen. Ertussen worden recruten
gedrild. Sommige gebouwen zijn omge
ven door 20 meter hoge hekken met
stroomdraden. Erachter een wirwar van
roestende pijpen, waar je zelfs met de
beste fantasie niks geheims van kunt
bakken. Het geheel wordt bewaakt door
mariniers, die, als ze één onverhoedse
beweging maken, waarschijnlijk met
hun hele hutje van de muur vallen.
Kaliningrad is werkelijk het einde van de
wereld. Op de markt honderden mannen
en vrouwen uit de stad en de omgeving
die handelen. Het aanbod varieert van
een bak roestige schroeven en moeren,
via een paar wormstekige appeltjes tot
een enkel Benetton-shirt. Zelfs in het be
paald niet rijke Litouwen is het aanbod
oneindig veel beter.
Een beetje geïsoleerd staat een wagen
met kwalitatief veel betere produkten.
Mooi vlees is hier te koop. De man ach
ter de kar heet Karl Schaffer (43). Zijn
voorvaderen trokken honderden jaren
geleden op verzoek van Catharina de
Grote naar de Wolga om het land te ko
loniseren. Stalin deporteerde deze Wol-
ga-Duitsers in de oorlog naar de Aziati
sche republieken. Karl begon de lange
weg terug, omdat in Tadzjikistan inmid
dels het islamitisch fundamentalisme
om zich heen grijpt. Met een handvol
collega's probeert hij buiten Kaliningrad
een collectieve varkensmesterij op wes
ters niveau te brengen. „Maar we wor
den nu alweer uitgemaakt voor kapitalis
tische Duitsers."
speciale verslaggever gpd
De 'ah's' en 'oh's' vliegen door de bus
van de groep Duitsers uit Sleeswijk-Hol-
stein die voor het eerst sinds 1945 terug
zijn in 'hun' Oostpruisische hoofdstad
Königsberg, nu Kaliningrad. Op verzoek
mag de verslaggever een stukje meema
ken van deze reis naar het verleden. Het
wordt een bewogen dag voor de 48 be
jaarden uit Duitsland.
Voortgedreven door het Rode Leger be
landden in de laatste oorlogsdagen mil
joenen berooide en wanhopige Duitse
bewoners van de 'oostgebieden' in het
Westen. Na 700 jaar werden de Oost
pruisen verdreven uit wat eens de graan-
kamer van het Duitse Rijk was. Toen het
Rode Leger in april 1945 de laatste
stormloop op Königsberg begon, lag de
historische kern van deze Pruisische
citadel al in puin: Britse fosforbommen
hadden hun vernietigende werk gedaan.
De 66-jarige Arnold Schindler, eens wo
nend in Königsberg, maar sinds '45 in
Neumünster, was erbij:Als jonge sol
daat moest ik ernaar toe. Alles brandde.
Het was verschrikkelijk." Zijn verhaal
wordt onderbroken door de jam
merkreet van een stokoud dametje.
„Daar stond ons huis." Haar man troost
„Ik had haar nog zo gezegd dat alles weg
is." De meeste Duitse bezoekers hebben
zich geestelijk goed voorbereid op de
shock. Schindler: „Morgen ga ik ons ou
de dorp bekijken. Ik weet dat onze hoeve
is afgebroken voor de collectivisatie,
maar belangrijk is dat we nu, na zoveel
jaar, eindelijk eens mogen kijken. Alleen
daarom al zijn we de Russen dankbaar."
Sper-gebied
Na de Duitse capitulatie huisden nog
ruim 100.000 Duitsers in wat eens de
trots van Oost-Pruisen was. In 1949 was
de laatste verdwenen. Gedood, gedepor
teerd of naar het Westen gevlucht. De
Russen herdoopten de stad in Kali
ningrad, naar de eerste 'president van de
Sovjetunie', en begonnen met de radica
le herstructurering van stad en omge-
Ex-dictator riskeert 45 jaar cel
Woensdag 4 september 1991
EN MENINGEN
NU 'HET RODE GEVAAR' is gewe
ken, brengen veel Duiters een bezoek
aan Kaliningrad, de Oostpruisische
hoofdstad Königsberg. „Dat we nu,
na zoveel jaar, eindelijk eens mogen
kijken. Alleen daarom al zijn we de
Russen dankbaar."
TOM JANSSEN
Woordvoerders van Margaret Thatcher proberen hardnekkige geruchten te ontzenuwen als zou de Britse ex-
premier haar opvolger, John Major (links), naar de achtergrond proberen te dringen. foto afp johnnyecg/tt
samenwerking toen Washing
ton hem openlijk beschuldigde
van drugshandel.
Boze stemmen beweren dat de
Amerikaanse regering Noriega's
drugshandel altijd oogluikend
heeft toegestaan in ruil voor zijn
steun aan het anti-communisti
sche Middenamerikaanse be
leid van de regering.
Noriega's advocaten baseren
hun verdediging op de bewe
ring dat de drugdeals een vast
onderdeel vormden van de ope
ratie om de contra's in Nicara
gua van wapens te voorzien. De
illegale wapenzendingen zou
den via Panama naar de con
tra's zijn gevlogen en op de re
tourvluchten zou cocaïne zijn
vervoerd voor Noriega.
In Panama hebben onderzoe
kers de taak gekregen Noriega's
miljoenen op te sporen en zijn
bezittingen in beslag te nemen.
Noriega's drie motorjachten, de
Macho I, II en III, zijn inmiddels
in gebruik genomen door de
kustwacht, die er drugshandela
ren mee vangt. President Guil-
lermo Endara rijdt rond in No
riega's Mercedes en vice-presi
dent Billy Ford heeft de gepant
serde BMW bemachtigd.
All Baba
De grootste angst van de Pana-
mezen is dat Noriega op grond
van een of andere procedure
fout zal worden vrijgelaten. On
danks de moeizame weg van de
democratie, verlangen de Pana-
mezen niet terug naar het verle
den. Ze zijn juist verontwaar
digd dat de nieuwe democrati
sche regering zich niet heeft
ontdaan van veel voormalige
Noriega aanhangers. „Het is als
Ali Baba en de veertig rovers. De
Amerikanen hebben Ali Baba
meegenomen en ons met de
veertig rovers laten zitten," zegt
de Panamese journalist Tomas
Cabal.
Noriega beweert een heel ander
mens te zijn. In zijn cel heeft hij
een paar maanden geleden God
ontmoet, zo zegt hij. De brute
dictator is nu een herboren
christen, bidt veel en ziet in Je
zus Christus zijn verlosser.
'Toevallig ook een uitnodiging voor China
londen sarah helm
the independent
Tijdens haar vlucht naar Japan
maakte de Britse ex-premier
Margaret Thatcher afgelopen
weekeinde een middernachte
lijke tussenlanding in Kazach-
stan. Daar had ze een ontmoe
ting met de president van de
Sovjet-republiek, Nursultan Na-
zarbajev. Alles gehéél toevallig,
wist haar Ixmdense kantoor te
melden.
Thatchers woordvoerder, John
Whittingdale, geeft toe dat het
bezoek wel akelig snel volgt op
premier John Majors bezoek
aan Moskou. En ja inderdaad,
de tussenstop bood Thatcher
een prachtige kans om haar op
vattingen wereldkundig te ma
ken door Nazarbajev de les te
lezen over de noodzaak de
desintegratie van de Sovjetunie
een halt toe te roepen. Maar
een poging van de voormalige
Britse premier om de huidige
Britse premier John Major op de
achtergrond te dringen? Beslist
niet, aldus Whittingdale. „Ze
was op weg naar Japan om een
serie lezingen te geven en
moest ergens bijtanken. Toeval
lig vloog ze over Kazachstan,
dus lag het voor de hand dat ze
gelijk even aan zou wippen voor
een praatje."
Dat ook de volgende stopplaat
sen op haar buitenlandse
rondreis (Peking en Hongkong)
ook door Major worden aange
daan, is eveneens zuiver toeval.
„Ze had al heel lang een uitno
diging liggen om China te be
zoeken. Zonder al te veel woor
den vuil te willen maken aan
wie nu het eerst besloot waar
heen te gaan, moet worden ge
zegd dat haar bezoek vrijwel ze
ker eerder was afgesproken dan
dat van hem", aldus Whitting
dale.
Circus Thatcher
Eén ding is duidelijk. Het rond
trekkende Circus Thatcher (dit
keer compleet met zoonlief
Mark en de mislukte politicus
en protégé Jeffrey Archer, geza
menlijk op reis in een door een
Japans bedrijf betaald straal
vliegtuig) krijgt steeds meer weg
van een klucht. Het is griezelig
hoe Thatcher er keer op keer in
slaagt haar tent op te slaan op
het plekje dat nog warm is van
Majors verblijf.
De huidige premier is bezig met
zijn belangrijkste buitenlandse
rondreis tot nog toe. Hij heeft
onder meer George Bush be
zocht in diens buitenverblijf in
Kennebunkport (een eer die
Thatcher nooit ten deel is geval
len). Hij bezocht afgelopen
weekeinde de Sovjetunie als
voorzitter van de G-7 (de zeven
belangrijkste industrielanden)
en maandag streek hij neer in
Peking. In China valt zijn be
zoek op omdat hij de eerste
westerse leider is die China be
zoekt na het bloedbad op het
Plein van de Hemelse Vrede in
1989. De volgende stop is
Hongkong. En Thatcher zit hem
fel op de hielen.
Volgens haar woordvoerders is
het niet gek dat Thatcher mo
menteel zo voor het intematio-
Haar bezoek
aan China was
vrijwel zeker
al eerder
afgesproken
dan dat van hem."
nale voetlicht treedt Ze pro
beert volgens hen slechts steun
en geld te werven voor de That
cher Foundation, de stichting
die werd opgericht om haar
ideeën over de hele wereld te
promoten. De stichting is er nog
op geen stukken na in geslaagd
de nagestreefde 35 miljoen gul
den te vergaren en is daarom
nog niet publiekelijk gelan
ceerd.
Verleiding
Het zwaartepunt van Thatchers
rondreis is haar bezoek aan Ja
pan, deze week. In het land van
de Rijzende Zon wordt ze nog
op handen gedragen en wordt
haar politieke val nog steeds als
een onbegrijpelijk raadsel erva
ren.
Naar verwachting zullen de Ja
panners de geldkist wijd open
trekken. Men zegt dat Thatchers
boezemvriend Ronald Reagan
in 1989 een slordige veertig mil
joen gulden kreeg voor gespon
sorde lezingen in Japan.
Het huidige gangbare honorari
um voor een Thatcher-lezing
bedraagt een kleine 430.000
gulden per optreden. Ze zal
spreken in Tokyo, Osaka en
Sapporo. Haar sponsor is Nip
pon Telegraaf en Telefoon
(NTT), waarschijnlijk het groot
ste bedrijf ter wereld.
Mogelijk zijn het inzamelen van
geld en het verbreiden van het
Thatcherisme de voornaamste
drijfveren geweest voor That
chers bezoek aan Japan, maar
ze kon de verleiding eenvoudig
weg niet weerstaan haar me
ning te geven over de zaken die
op Majors agenda stonden.
Zo wekte ze de nodige beroe
ring door maandag in een rede
te verklaren dat ,,de Chinezen
nu eenmaal niet het het begrip
hebben van democratie zoals
wij". Die uitspraak was uiterst
merkwaardig getimed, gezien
het feit dat Major op dat mo
ment in Peking zijn best deed
de Chinese weigering om de
mocratische hervormingen toe
te staan niet al te openlijk te be
kritiseren.
Gênant
Na Japan gaat Thatcher nog
naar Peking en Hongkong. En
daarna? Dat is volgens That
chers zegsman in Londen nog
niet zeker. Er gaan geruchten
dat ze via de Sovjetunie naar
Londen wil terugkeren. Volgens
haar kantoor bestaat er een ge
rede kans dat ze zich eerst per
soonlijk op de hoogte zal stellen
van de politieke toestand in het
Midden-Oosten.
Thatcher wil haar rondreis in ie
der geval afsluiten met een be
zoek aan New York, waar ze op
tijd hoopt aan te komen voor de
Algemene Vergadering van de
Verenigde Naties. Major zal
daar natuurlijk ook van de partij
zijn.
Major staat stevig genoeg in zijn
schoenen om niet uit het lood
raken door de hete adem van
zijn voorgangster. Maar hij is
beslist niet gebaat bij Thatchers
free-lance diplomatie, die op
z'n zachtst gezegd gênant is.
Dode bladeren waaien over een verlaten oprijlaan. De
ooit aantrekkelijke tuin van de meest beroemde residen
tie in Panama Stad is veranderd in een verwaarloosde
wildernis. Politie-agenten bewaken de ingang, maar dat
voorkomt niet dat het huis wordt leeggeroofd. Paname-
zen verdenken de politie. Maar eigenlijk viel er niet meer
zo veel te halen nadat Amerikaanse soldaten het huis bij
hun inval in december 1989 hadden vernield.
Verslagen blikt de 'ananas' omlaag, wanneer het spel v
Noriega staat terecht op twaalf
beschuldigingen van drugs
smokkel en samenzwering. Hij
riskeert een maximumstraf van
145 jaar. Panamezen waren
onthutst toen ze vorige week
hoorden dat de Amenkaanse
autoriteiten zeven miljoen dol
lar hebben uitgegeven aan de
voorbereidingen voor het pro
ces. „Waarom verspillen ze zo
veel geld aan een proces? Ze
moeten hem gewoon in zijn cel
ophangen", zei een Panamese
winkelier.
Zelden is een crimineel met
groter machtsvertoon gearres
teerd dan Noriega. Eind 1989
waren 24.000 Amerikaanse mili
tairen, twee miljard dollar en
honderden mensenlevens nodig
om de kleine generaal met het
pokdalige gezicht aan boord te
slepen van een C-130 transport
vliegtuig en af te voeren naar
het Miami Correctional Center
in Florida. Maar operatie 'Just
Cause' was geslaagd.
Voordat Noriega in 1988 bij de
Amerikaanse regering uit de
gratie viel, werkte hij bijna twin
tig jaar lang voor verschillende
afdelingen van de Amerikaanse
inlichtingendienst CIA. Dat le
verde hem bepaald geen wind
eieren op. In 1988 eindigde de
gelaat de bijnaam 'ananas-ge-
zicht' draagt.
In Panama zullen niet veel tra
nen om hem worden gelaten.
Veel afschuw wekte bijvoor
beeld de beestachtige moord op
zijn politieke rivaal, Hugo
Spandafora, die op zijn bevel
werd gemarteld en onthoofd en
waarover Noriega later zei „wat
doe je anders met een dolle
hond".
Noriega voordat hij 'het licht' zag, tijdens een militaire parade in Pana
ma-stad in 1988. foto ap john hopper
Het huis van de voormalige ge
neraal Manuel Antonio Noriega
in het exclusieve Golf Heights
district is een van weinige her
inneringen aan het schrikbe
wind dat hij ooit voerde. Van
daag begint in Miami het pro
ces tegen de ex-Panamese dic
tator die vanwege zijn pokdalige
