Economie
'Goldflnger' Jeltsin beheert goudmarkt
i SS
Blijft er nog wel wat over?
Podolsk ziet de zon
nog niet schijnen
Dinsdag 3 september 1991
Redactie: 023-150224 JANNINE BOSMA Vormgeving: HENK GEIST
rfj, V gE 5
<-* r gif*» -f*.' I
-
NIEUWSLIJN
In vijftien uur auto's maken
Bij Nedcar in Bom (nu nog Volvo Car) zal de komende jaren veel
doelmatiger moeten worden gewerkt. Het Japanse autoconcern
Mitsubishi wil de auto's in Bom vanaf 1995 in vijftien uur in el
kaar zetten. Volvo doet er nu dertig uur over om een auto te ma
ken. Afgelopen zaterdag ondertekenden Volvo Zweden, de Staat
en Mitsubishi in Den Haag de overeenkomst over de verdeling
van de aandelen Volvo Car. Die zijn vanaf 1 december gelijkelijk
verdeeld over de Staat, Mitsubishi en Volvo Car Zweden. Nu
heeft de Staat nog 70 procent van de aandelen Volvo in handen.
Als gevolg van het akkoord zullen vanaf 1995 zowel Volvo's als
Mitsubishi's in Bom van de band rollen.
Hoogendijk weg als commissaris HCS
Mr. F. Hoogendijk heeft gisteren met onmiddellijke ingang ont
slag genomen als commissaris van het automatiseringsbedrijf
HCS Technology. In een verklaring liet hij weten dat hij gedu
rende een jaar „een vrijwel permanent verschil van inzicht"
heeft gehad met zowel de directie als het overgrote deel van zijn
medecommissarissen. Afgelopen vrijdag werd financieel-direc
teur J. Sanders conform de eis van de aandeelhouders vervangen
door voormalig Boskalis-directeur L Nelissen. De wisseling
volgde nadat bekend werd dat HCS in de eerste zes maanden
van dit jaar een verlies heeft geleden van 125 miljoen gulden.
Dat bedrag sloeg in als een bom. In juli maakte het concern nog
bekend een verlies van 40 miljoen gulden te verwachten.
Managementsubsidie wordt geschrapt
Minister Andriessen van economische zaken wil op 1 januari
1992 zowel de subsidie voor managementondersteuning als de
subsidie voor adviezen van de regeling borgstelling kredieten
aan het midden- en kleinbedrijf schrappen. Dat heeft de minis
ter gisteren aan de Tweede Kamer geschreven. De bezuiniging
maakt onderdeel uit van de „ingrijpende" ombuigingsoperaties
„die ook mijn departement ten deel zijn gevallen," zo schrijft de
minister. Een deel van het geld voor de management ondersteu
ning zal overigens beschikbaar komen voor voorlichting en advi
sering aan het midden- en kleinbedrijf.
Matig halfjaar Rodamco
Rodamco, het onroerend goedfonds van de Robeco Groep, heeft
in de eerste zes maanden van het lopende boekjaar (1 maart - 31
augustus) een totale beleggingsresultaat behaald van 2,5 procent
per aandeel. De beleggingen in Groot-Brittannië en de Verenig
de Staten namen in waarde af, terwijl de bezittingen op het Eu
ropese vasteland iets in waarde toenamen. De totale waardeda
ling van het onroerend goed is vrijwel geheel gecompenseerd
door gunstige valutaresultaten.
Japanse banken: gegarandeerd winst
De vier grote effectenfirma's in Japan hebben ook klanten die
geen verlies leden bij aandelentransacties compensatie gebo
den. Volgens een woordvoerder van het ministerie van financi
ën, die dat gisteren bekendmaakte, is daarmee het vermoeden
versterkt dat de grote vier hun beste klanten een gegarandeerde
winst gaven. Volgens de woordvoerder heeft het onderzoek te
gen Nomura, Nildco, Daiwa en Yamaichi uitgewezen dat zij in
zeker 59 gevallen compensatie boden aan klanten die geen ver
lies leden. Het schandaal rond de grote vier ontstond eerder dit
jaar, toen bekend werd dat zij de verliezen van hun beste klan
ten compenseerden.
'Zachte leningen' voor China
Staatssecretaris Van Rooy van economische zaken heeft gisteren
in de Chinese hoofdstad Peking een overeenkomst ondertekend
voor twee 'zachte leningen' voor projecten van Nederlandse be
drijven. Het geld is bestemd voor het opzetten van een veevoe
derfabriek door een Nederlandse onderneming en voor het leve
ren van pompen en filters voor de waterhuishouding. Het is voor
het eerst sinds de bloedige onderdrukking van de studentende
monstraties in China in juni 1989, dat Nederland weer leningen
tegen gunstige voorwaarden verstrekt uit de pot voor ontwikke
lingssamenwerking.
Goudwinning in de
Semiletzka-mijn, in
Siberië. archieffoto
Boris Jeltin confis
queerde vorige week
Moskou's goudvoor
raad, gewonnen in de
Russische republiek.
foto epa dima tanin
Russische president houdt Westen in onzekerheid
De Sovjetunie is een van de grootste goudproducenten in
de wereld. Of was, want verreweg het meeste goud wordt
gewonnen op het grondgebied van de Russische Federa
tie. Als de president van de Russische republiek, Boris
Jeltsin, tevens de machtigste man wordt in de Sovjetunie,
heeft dat niet alleen gevolgen voor de goudvoorraad in
de Sovjetunie, maar ook voor het Russische goud in de
kluizen van westerse banken.
een jaar verkoopt en gelijk aan
haar jaarlijkse goudproduktie.
Een aanzienlijk deel
Vorige week confisqueerde Bo
ris Jeltsin Moskou's goudvoor
raad, gewonnen in de Russische
republiek. Per decreet besliste
de president bovendien dat de
viezen, edele metalen en dia
manten uit Sovjetunie niet
meer mogen worden verkocht
zonder toestemming van de
Russische Republiek. Dat zal
veel kleinere republieken die
ook over deze grondstoffen be
schikken, niet plezieren. Zij zul-
goud rust bij westerse banken
als onderpand voor import-kre
dieten.
Waarschijnlijk heeft Moskou
met de meeste banken ruilaf-
spraken gemaakt, waarbij de
Sovjetunie zich heeft verplicht
het goud na verloop van tijd te
rug te kopen van de banken.
Maar plotseling kwam er de
staatsgreep in de Sovjetunie.
Bankiers begonnen te vrezen
len hun natuurlijke rijkdommen dat de nieuwe machthebbers de
nog hard nodig hebben om oude afspraken niet zouden na-
straks op eigen benen te kun- komen en de leningen mis-
nen staan. schien niet zouden aflossen.
Dat verklaart goeddeels waar
om de goudprijs in de eerste
twee dagen van de coup als een
jojo op en neer ging. Meteen
nadat het nieuws over de staats
greep de wereld bereikte, steeg
de goudprijs 2 dollar per ounce
omdat beleggers hun toevlucht
namen tot goud als veilige be
legging. De dag daarna kelderde
de goudprijs harder dan ze was
Onderpand
Een paar weken voor de coup
suggereerde de bank Credit
Suisse dat de Sovjetunie alleen
al in de eerste vijf maanden van
dit jaar via Londen en Zürich
driehonderd ton goud had ver
kocht. Dat is meer dan wat de
Sovjetunie anders gemiddeld in
namelijk met
ounce. Bij b
groeide de vrees dat westerse
banken het Russisch goud uit
hun kluizen zouden verkopen.
Bij zulke grote hoeveelheden
zou de goudprijs op de wereld
markt ongetwijfeld kelderen.
Aspiraties
Die dreiging is weliswaar min
der accuut nu de staatsgreep in
de Sovjetunie is verijdeld, maar
nog altijd aanwezig. Westerse
banken kunnen er niet meer op
rekenen dat het centrale gezag
in de Sovjetunie, waar ze in het
verleden zaken mee deden,
overeind blijft. De aspiraties van
de Russische Federatie en haar
president Boris Jeltsin maken
dat duidelijk.
Een paar weken voor de
staatsgreep heeft de Sovjetunie
nog zo'n 84 ton goud ter waarde
van 1 miljard dollar verkocht in
het Westen. Goud afkomstig uit
de republiek Rusland en door
de Sovjet-autoriteiten koorts
achtig en tegen veel te lage prij
zen gedumpt, verklaarde de
Russische minister van Jusitie,
Fjodorov, geërgerd.
De goudproduktie in de Sov
jetunie wordt bijna volledig ge
domineerd door de Russische
republiek. Het meeste goud
wordt gewonnen in het centrale
deel van de Oeral
aantal plaatsen in Siberië (Lena,
Vitim. de Magadan-regio en Ja-
kutsk). Kleinere goudmijnen
zijn er in de republieken Arme
nië en Oezbekistan.
Tot nu toe werd de goudin
dustrie in de Sovjetunie centraal
geleid door de Glavzoloto, een
'houdstermaatschappij' van alle
goudmijnen en op haar beurt
weer een departement van het
ministerie van Non-Ferro Meta-
lurgie.
Geheim
Hoeveel goud de Sovjetunie
jaarlijks produceert en hoe
groot haar voorraden zijn, is
een goed bewaard geheim. De
laatste keer dat de autoriteiten
cijfers bekend maakten, was in
1935. In dat jaar was de op
brengst 150 ton en de voorraad
145 ton. In de daaropvolgende
halve eeuw zijn cijfers over pro-
duktie, voorraad en verkoop
van goud verzwegen. Lange tijd
liepen de schattingen daarover
in het Westen zo uiteen, dat ze
nauwelijks enige waarde had
den.
De schattingen werden geba
seerd op publicaties in Russi
sche vakbladen over aantallen,
types en de omvang van machi
nes in de goudvelden. Consoli
dated Gold Fields schatte een
paar jaar geleden dat de Sovjets
elk jaar tussen de driehonderd
CARACAS MARCO ANTONIA SIBAJA
De versnelde afbrokkeling van het Sovjet
imperium en de financiële beloftes van de
westerse wereld, worden in Latijns-Amerika
met grote bezorgdheid gevolgd. Zal er da
delijk nog wel geld voor ons overblijven? De
ontwikkelingslanden stellen die vraag nog
niet hardop, maar tonen zich in toenemen
de mate ongerust dat internationale fond
sen verschoven zullen worden naar de regio
die de beste kansen heeft voor economi
sche groei.
Volgens een onderzoek van het Latijns-
Amerikaans Economisch Systeem (Sela) in
Venezuela, is deze bezorgdheid voorbarig.
Sela concludeert dat er voldoende kapitaal
in omloop is om aan de vraag naar investe
ringen te voldoen. Bovendien is de situatie
in de Sovjetunie en Oost-Europa nog te
problematisch voor veel buitenlandse in
vesteerders. Het onderzoek is deze week
onderwerp van gesprek op de Sela-confe
rentie die deze week in Caracas wordt ge
houden.
Sela verwacht wel dat een groter deel van
de ontwikkelingshulp van regeringen van
industrielanden naar Oost-Europa zal gaan.
Verschuiving van hulpgelden naar Oost-Eu
ropa zou vooral nadelic zijn voor de armste
landen in de regio, zoals bijvoorbeeld Haïti,
en die in Centraal-Amerika, die vooral pro
fiteren van leningen met lage of geen rente
en schenkingen. De meeste andere landen
krijgen alleen rentedragende leningen, en
zouden minder te lijden hebben onder een
dergelijke verschuiving van hulpgelden.
De Japanse overheidsbijdragen aan ont-
wikkelingsprojekten in Latijns-Amerikia en
het Caraibisch gebied zijn de afgelopen
paar jaar al gedaald. In 1987 kreeg de regio
nog 418 miljoen dollar van de Japanse over
heid. 8 procent van het totale Japanse hulp
budget. Een jaar later was dat bedrag ge
daald tot 399 miljoen dollar, 6,2 procent
van het budget.
Het leeuwendeel van de Japanse ontwik
kelingsgelden gaat naar Azië, zo'n 65 pro
cent van het totaie budget. Het ziet ernaar
uit dat Latijns-Amerika in de toekomst ook
zal moeten concurreren met de Sovjetunie
om Japanse ontwikkelingsgelden. De Ja
panse regering heeft laten weten met Boris
Jeltsin, president van de Russiche Federatie,
te willen praten over economische hulp en
samenwerking.
'Uzeren Gordijn'
In zijn rapport waarschuwt Sela de Latijns-
Amerikaanse landen ervoor niet achterop te
geraken, gezien de razendsnelle tempo
waarin de ontwikkelingen zich in Oost-Eu
ropa voltrekken. Dankzij hervormingen ver
vangen de landen achter het vroegere 'IJze
ren Gordijn' geleidelijk aan hun centraal ge
leide-economieën door een vrije markt eco
nomie, waarbij de handel met landen bui
ten het Oostblok steeds belangrijker wordt.
Volgens het Sela-rapport steeg de Oost-
europese import in de geïndustrialiseerde
landen van 43 miljard dollar in 1988 naar 47
miljard dollar in 1989. De export naar het
voormalige Oostblok steeg in dezelfde pe
riode van 43 miljard dollar naar 49 miljard
dollar, met West-Europa als de voornaam
ste handelspartner.
Door de economische liberalisering
wordt Oost-Europa aantrekkelijk voor bui
tenlandse investeerders. Het is echter nog
steeds een onzekere markt, omdat in som
mige gevallen het oude systeem nog niet
geheel verdwenen is en het nieuwe slechts
gedeeltelijk ingevoerd. Niettemin zijn de in
dustrie-landen volgens het Sela-rapport
veel flexibeler tegenover Oost-Europa en
stellen ze de Oostbloklanden veel minder
strenge economische voorwaarden dan de
Derde Wereld, met name Latijns-Amerika
en het Caraibisch gebied.
Tot nu toe heeft Oost-Europa weinig in
vesteerders weten aan te trekken. De enige
uitzondering is Duitsland, dat normaal ge
sproken substantiële fondsen naar Latijns-
Amerika sluist. De verwachting is dat een
deel daarvan de komende tijd naar Oost-
Europa zal gaan.
driehonderdvijftig ton goud
uit de grond halen.
Als deze schatting, die alge
meen wordt gezien als redelijk
betrouwbaar, klopt bedraagt de
goudproduktie van de Sovjetu
nie bijna de helft van die van
Zuid-Afrika en maken de Russi
sche goudverkopen in het Wes
ten (gemiddeld 170 ton per jaar
in de jaren tachtig) de helft uit
van 's lands jaarlijkse produktie.
De Sovjetunie begon pas op
grote schaal goud te verkopen
aan het Westen in 1953, het jaar
van Stalin's dood. Tot 1965 ver
kocht de Sovjetunie via de
markten in Londen en Zürich
drieduizend ton goud, met een
jaarlijks gemiddelde van twee
honderdtwintig ton. Daarna viel
dat gemiddelde een tijd lang te
rug tot tweehonderd ton per
jaar.
Tussen 1961 en 1968, de jaren
waarin westerse centrale ban
ken een 'goud-pool' onderhiel
den om de goudprijs op 35 dol
lar te handhaven, werden de
Russische goudverkopen af
handeld door de Bank voor
temationale Betalingen (BIB).
Vanaf 1971, toen de Sovjetu
nie zijn goud op de vrije markt
ging verkopen, werden h;
langen behartigd door de Wo
zchod Handelsbank in Zürich
Maar toen deze bank in 1985
enorme verliezen op de goud
handel moest
den de zaken volledig overge
nomen door de Vnesjtorgbank
(bank voor buitenlandse hein
del) in Moskou. I >eze hank
wordt sinds deze week gecon
troleerd door de Russische Fe
deratie.
Opsparen
Als de Russische goudproduktie
inderdaad driehonderd tot drie
honderdvijftig ton per jaar he
draagt dan heeft de Sovjetunie,
na aftrek van haar Roudverko-
pen naar het Westen, in de af
gelopen twintig jaar zo'n twee
duizend ton goud opgespaard,
bovenop de voorraad die ei
daarvoor al was. In dat
de goudvoorraad van
jetunie nu bijna net zo
die van Zwitserland. F
of Italië.
Dankzij het goud controleert
Jeltsin zo'n beetje de hele bui
tenlandse handel van de Sov
jetunie. Goud is een belangrijk
betaalmiddel van de Sovjetunie,
omdat het land bijna niet over
deviezen beschikt. Zn worden
bijvoorbeeld de graan-importen
uit de Verenigde Staten vrijwel
geheel met goud gefinancierd.
Russisch goud wordt ook ge
bruikt als onderpand vour kre
dieten van westerse banken en
als zekerstelling bij valuta
transacties, omdat ie roebel
nauwelijks converteerbaar is.
de Spv
poot als
'rankrijk
'Economie wordt over het hoofd gezien
Op de markt in Baku, de hoofdstad van Azerbajdzjan zijn momenteel volop watermeloenen te krijgen. Veel andere pro-
dukten zijn echter niet of nauwelijks te krijgen. Ook al staat het oogstseizoen voor de deur, door de belabberde economi
sche situatie blijven de winkels in veel plaatsen leeg. foto afp janek skarzhinsky
Op het moment dat de ortho
doxe communisten vorige week
de macht in de Sovjetunie pro
beerden te grijpen, schaarde
burgemeester Alexei Oemansky
zich onmiddellijk aan de zijde
van de Russische president Bo
ris Jeltsin. Maar wat hij sinds die
dag heeft gezien bevalt hem
niet, en ook andere inwoners
van Fodolsk, een industriestad
in de buurt van Moskou, zien de
toekomst niet erg hoopvol tege
moet.
Oemansky vindt dat Jeltsin,
sinds hij op zijn minst de gelijke
is geworden van Sovjet-presi
dent Michail Gorbatsjov, dol is
op het uitvaardigen van decre
ten over zo ongeveer alles, be
halve over datgene wat echt telt:
de mensenrechten en de econo
mie. „Een leider op dat niveau
kan het zichzelf niet veroorlo
ven zoiets te doen", stelt de 51-
jarige burgemeester. „Als Jeltsin
op aeze manier met het uitvaar
digen van decreten doorgaat
zullen de mensen het niet meer
accepteren."
Podolsk, waar de familie van
Lenin leefde toen de latere Sov
jet-leider verbannen werd naar
Siberië, staat er beter voor dan
de meeste provincie-steden in
Rusland. De stad is volgepakt
met defensie-industrie en trekt
daardoor relatief goed opgelei
de en goed betaalde werkne-
Maar de winkels blijven leeg,
ook nu het hoogtepunt van het
oogstseizoen nadert.
Oemansky omschrijft zichzelf
als een „voormalige gestaalde
communist." De zes jaren van
hervormingen door de perestro
jka van Gorbatsjov hebben hem
echter langzaam maar zeker
veranderd. Op de eerste dag van
de staatsgreep, toen de enig he
schikbare informatie bestond
uit de decreten van de putschis
ten, zorgde hij ervoor dat de
verklaringen van Jeltsin gepu
bliceerd werden in de lokale
krant Podolsky Rabochi.
De staatsgreep noemt >em
ansky „immoreel". Toch hleken
volgens hem veel van zijn stad
genoten gevoelig voor de belof
tes van de putschisten dat ze de
economie zouden verbeteren.
„Veel gewone burgers verwar
den de verbetering van de eoo
nomie met het uitroepen van de
noodtoestand. Ze liepen niet te
dringen om gehoor te geven
aan Jeltsins stakingsoproep.
Men dacht dat stakingen de in
eenstortende economie nog
meer schade zouden toebren
gen", aldus Oemansky.
I >e hurgemeester gehoor
zaamde aan het bevel van Jelt
sin om de kanturen van de
communistische partij te slui
ten. Buiten voor de deur van het
gebouw waar de partij gevestigd
was staat nu het meubilair: dp
officiële ingangen zijn verze
geld.
