Regio
'Onderzoek is steun in
de strijd tegen HSL'
'Fries is zelfstandige taal'
'Dorpen doorsnedenveenweides aangetast'
9 Jongeren zonder vervolgstudie in problemen9
Studentenbond: 62 klachten per dag
Dinsdag 3 september 1991
Redactie: 071-161400 WIM SPIERDIJK WIM SCHRUVER MEIDERT VAN DER KAAU CAROLINE VAN OVERBEEKE JAN WESTERLAKEN MONICA WESSEUNC Eindredactie: HENK HOUTMAN Vormgeving: SIMON DE GRAAF
19
Wethouders uit Leidse regio:
„Dit rapport geeft ondubbelzinnig aan hoe rampzalig de
komst van een hogesnelheidslijn wordt", zegt de Zoeter-
woudse wethouder Hogenelst. Hij is met collega's uit de
Leidse regio heel tevreden over de uitkomsten van het
Lokale Effecten Rapportage (LER) die gisteren werd ge
presenteerd. „De alternatieven die door de minister zijn
aangedragen worden door dit rapport totaal van de baan
geveegd", stelt Hogenelst.
LEIDEN MEINDERT VAN DER KAAU
De LER die door onderzoeksbu
reau Zandvoort de afgelopen
drie maanden is gemaakt,
brengt de gevolgen van de aan
leg van een hogesnelheidslijn
en de verbreding van rijksweg
A4 gedetailleerd in kaart. Om
dit onderzoek is gevraagd door
de gemeenten Leiden, Leider
dorp, Zoeterwoude, Alkemade,
Jacobswoude en Rijneveld, die
niet tevreden waren over een
eerder onderzoek van Rijkswa
terstaat. Bovendien is in de LER
de variant meegenomen waar
bij zowel de rijksweg als de HSL
om Leiderdorp heen wordt ge
leid.
Bij deze variant zou echter
Zoeterwoude onevenredig wor
den getroffen. „We waren daar
om eerst zeer terughoudend",
zo stelt de Zoeterwoudse wet
houder, „maar we zijn toch blij
dat we hebben meegedaan. Uit
de LER blijkt hoe afschuwelijk
de gevolgen zijn voor verschil
lende delen van Zoeterwoude.
We beschouwen de uitkomsten
als een gereedschapskist waar
uit we kunnen putten om de
bedreigingen af te wenden", al
dus Hogenelst.
Wethouder Van der Werf van
gemeente Rijneveld is het met
Hogenelst eens dat de komst
van een HSL een aaneenrijging
van negatieve gevolgen is. „De
LER wijst uit dat het standpunt
van de provincie om de HSL
over bestaand spoor te laten lei
den, gegrond is. De minister
krijgt het nu wel erg moeilijk
om aanleg van een nieuw tracé
door te zetten" zo zegt Van der
Werf.
Voor de Leiderdorpse wet
houder Huigen is de LER niet
alleen een middel in de strijd te
gen de HSL, maar ook tegen de
verbreding van de rijksweg A4.
Ook de uitbreiding van de snel
weg naar vier banen betekent
een grote toename van de over
last voor Leiderdorp. „De LER
biedt goede aanknopingspun
ten voor ons. Niet alleen de
trein is rampzalig. Zodoende
dient de LER voor ons een dub
bel doel".
Een van de sterke kanten van
het rapport worden de tekenin
gen genoemd die van de ver
schillende plekken zijn ge
maakt. „Als je ziet hoe zo'n brug
voor "de HSL over de Oude Rijn
leiden meindert van der kaau
Het onderzoek naar de gevolgen van de
verbreding van rijksweg A4 en de komst
van de hogesnelheidstrein (TGV/HSL)
bestaat uit een serie deelonderzoeken.
Voor elke plek dat te maken kan krijgen
met een van de twee genoemde ingre
pen, wordt bekeken wat de schadelijke
gevolgen zijn. Zo heeft onderzoeksbu
reau Zandvoort in de Lokale Effecten
Rapportage (LER) in totaal 16 zones en
43 plekken rond Leiderdorp onderschei
den.
De onderzoekers hebben daarbij op
verzoek van Leiderdorp de gevolgen on
derzocht van het omleiden van de flit
strein en rijksweg A4 om deze gemeente.
Hieronder volgen de belangrijkste effec
ten:
Kerkwijk en Oranjewijk in Leiderdorp -
Ongeveer 180 woningen gaan tegen de
vlakte. Hetzelfde geldt voor de basis
school Willem de Zwijger, een bankge
bouw met woning, gymnastiekzaal, een
voormalige school en een rouwcentrum.
Veender- en Lijkerpolder - Van de lint
bebouwing moeten 7 woningen verdwij
nen, van 14 agrarische bedrijven worden
gronden opgesplitst.
Polders rond Hoogmade - Enkele wo
ningen langs Noordeinde, Boskade en
Van Klaverweydeweg moeten weg, pas
geplante boscomplex gaat verloren, ver
lies agrarische grond.
Polder Achthoven en Lagenwaardse
Polder - Natuurwaarden veenweidege-
bied worden ernstig aangetast.
Hazerswoudse droogmakerij - Lintbe
bouwing Hazerswoude-dorp wordt
doorsneden waardoor woningen en be
drijfspanden moeten worden afgebro
ken.
Hoogmade bij kruising provinciale weg
S6 en Kromme Does - Sportvelden van
voetbalclub MMO en tennisbanen met
kantine moeten verdwijnen. Recreatie
vaart wordt ernstig belemmerd door ge
ringe doorvaarthoogte van HSL-viaduct.
Bebouwingslint Rijpwetering - Dorp
valt uiteen in twee stukken, waarbij 5
huizen en bedrijf het loodje leggen.
Hoofdstraat-Oude Rijn-Hoge Rijndijk -
Zo'n 39 woningen komen in de buurt
waar de HSL en A4 de Oude Rijn passe
ren, te vervallen. Voor de rest van de om
geving wordt veel lawaai veroorzaakt.
Kruising met provinciale weg SI 7 bij
Zoeterwoude - Behalve zekere sloop van
twee woningen, komen de rest van de
huizen aan de Miening zeer geïsoleerd te
liggen en kunnen beter ook tegen de
vlakte. Het landelijke karakter van dit
weggetje wordt totaal veranderd.
Achthovenerweg en Hoge Rijndijk in
Zoeterwoude - Wanneer de HSL en A4
om Leiderdorp heen geleid zou worden,
moeten de 11 huizen ter hoogte van het
toekomstig bedrijventerrein Groenendijk
verdwijnen. Van het bedrijventerrein
gaat een strook af.
Weipoortseweg Zoeterwoude - Twee
boerderijen, waarvan één monument,
moeten worden gesloopt. Bosschages,
bomen en struikgewas moeten verdwij-
Swetterhage-Zuidbuurt Zoeterwoude -
Twee woningen moeten weg. Sportveld
van instituut Swetterhage vervalt.
Bedrijventerrein Grote en Barre Polder
Zoeterwoude - Omleiding van A4 om
Leiderdorp leidt tot sloop van 47 wonin
gen in Zoeterwoude. Zes bedrijven moe
ten plaats maken. Parkeerterrein van
Heineken wordt verkleind.
uitpakt dan is dat wel even
schrikken", zegt de Leidse wet
houder Van Rij. Hij voorspelt
dat uiteindelijk de HSL niet ver
der gaat dan Rotterdam. „Daar
na gaat de trein gewoon verder
als een Eurocity, met een daar
bij horende snelheid. Wellicht
kan de trein dan ook Leiden
stoppen. Niets is onmogelijk".
Van Rij is een groot tegenstan
der tegen uitbreiding van de A4.
„Ik vind het onverteerbaar dat
we veel geld uitgeven aan we
gen terwijl het openbaar ver
voer nog verre van ideaal is", al
dus Van Rij. Veel woningen moeten verdwijnen indien de HSL via het tracé door Leiderdorp gaat rijden.
LEZERS SCHRUVEN
Moraal India
Kardinaal A. J. Simonis is drie
weken in India geweest en heeft
er 22 kloosters, 6 ziekenhuizen,
7 seminars en 9 andere institu
ten bezocht, meldde het LD on
langs. Een druk programma!
Die drie weken hebben hem
daarnaast blijkbaar in staat ge
steld om zich een indruk te vor
men van het familieleven: „Zeer
weinigechtscheidingen, geen
generatiekloof en nog aanwezig
gezag van de ouders." Verder
„Een ongecompliceerde, een
voudige, bescheiden, nederige
en zuivere levenswijze van de
Indiase bevolking."
De bevolking van India be
staat uit 870 miljoen mensen,
van wie minstens 350 miljoen
mensen moeten rondkomen
van een inkomen dat onder de
armoedegrens ligt. Weet de
heer Simon's dat het aantal
vrouwen kunstmatig in de min
derheid is gekomen? Verwacht
wordt dat er in 1991 tegenover
duizend mannen 930 vrouwen
geteld zullen worden. Slechte
(re) voeding, verwaarlozing en
discriminatie geven de richting
aan waarin de oorzaak daarvan
gezocht moet worden.
De positie van de vrouw in
India staat op talloze manieren
onder druk. Zo drijft de Indiase
samenleving min of meer op
het werk van vrouwen, terwijl
dit meestal niet wordt erkend
als officiële arbeid, en dus ook
slecht of niet betaald wordt. Ve
le van de ongeveer vijf miljoen
abortussen per jaar in India
worden uitgevoerd om maar
geen meisje als kind te krijgen.
Lange tijd is de seksualiteit van
de man bijna onschendbaar en
heilig gemaakt. In India kun je
niet spreken van het recht van
de vtouw om te beslissen over
de gezinssamenstelling.
Prof Breuker in Leiden benoemd tot hoogleraar 'Fries
leiden jan westerlaken
De vraag wordt al eeuwig ge
steld. Is Fries nu een taal of is
het een dialect van het Neder
lands? Het antwoord van
prof.dr. Ph. Breuker, per 6 sep
tember benoemd als hoogleraar
in de Friese taal- en letterkunde
aan de universiteit van Leiden,
is resoluut. Fries heeft zo'n ster
ke herkenning dat het als een
zelfstandige taal moet worden
beschouwd, zegt hij4
Prof. Breuker vindt het gek dat
mensen die hun leven lang in
Holland werken nog nooit in
Friesland zijn geweest. „Het lijkt
erop dat ze die provincie niet
nodig hebben. Veel mensen in
de Randstad vinden Friesland te
ver. Daarom houdt deze provin
cie wat eigenheid. Maar het ver
baast me wel dat Friesland voor
zo veel mensen niet functio
neert."
Zelfs op de lange duur zal er
Fries worden gesproken. Breu
ker: Al een paar honderd jaar
wordt er geroepen dat het Fries
uitsterft. Het is er nooit van ge
komen. Wat je wel ziet is dat de
taal van karakter verandert. Dat
komt door de invloed van de te
levisie en andere media. Kinde
ren worden er al vroeg mee ge
confronteerd. Als een wethou
der op tv komt moet hij Neder
lands spreken om begrepen te
worden. Doet hij dat niet, dan is
er een sociaal probleem. Zeker
als het vaktaal is die wordt ge
sproken."
Bewoners van het platteland
dragen het FrieS! is de mening
van Breuker. Hij verwacht daar
om dat die taal niet snel ver
dwijnt. De geringe belangstel
ling vanuit Holland heeft daar
op geen invloed. De scholen ge
ven les in Fries. Wettelijk is dat
vastgelegd. Dus kunnen ze in
elk geval iets spreken, aldus
Breuker. „Ik hoop wel dat de
discussie over de plaats van het
Fries op de scholen achterwege
blijft."
Zingen
Op de basisscholen krijgen de
kinderen Fries binnen het vak
Nederlands. De ene keer ge
beurt dat door middel van een
zanguurtje, de andere keer
wordt er uit een boek voorgele
zen. Volgens Breuker zijn er
middelbare scholen waar lera
ren Nederlands worden bijge
schoold om Fries te kunnen ge
ven. „Ik ben niet blind voor
taalijver. Maar in Friesland
moet je een vanzelfsprekend
heid in het Fries hebben. Heb je
die niet, dan kun je kritiek ver
wachten van mensen die over
cultuur nadenken."
Prof. Breuker manoeuvreert
wordt gedaan dat het Fries op
de basisscholen in het verdom
hoekje zit. Hij zegt: „Er zijn wat
ontheffingen. Ja, op die scholen
gebeurt het anders. Je hoort in
derdaad wel eens dat er aan het
Fries een minimale inhoud
wordt gegeven. Moeilijk wordt
het als je in Leeuwarden voor
een grote klas staat. Ik weet dat
het de laatste jaren toch een
stuk verbeterd is. Tweetalige
scholen, om een voorbeeld te
noemen, zijn helemaal verdwe
nen."
Friesland herbergt een half mil
joen Friezen van wie maar een
derde Friestalig is. Het geschre
ven Fries wordt weinig gelezen,
ook door de Friezen zelf. „Ik
weet dat niet precies." reageert
prof. Breuker. „De uitleencijfers
van de bibliotheek kunnen
daarin misschien wat duidelijk
heid verschaffen. Neem nou
'Frysk en Frij', een literair week
blad. Dat heeft nog altijd zo'n
zesduizend abonnees. Behoor
lijk wat, vind ik, omdat het om
een weekblad gaat en geen
nieuwsblad. Dan kun je niet
zonder meer zeggen dat het ge
schreven Fries slecht wordt ge
lezen."
Werkvolk
Uit een symposium van datzelf
de 'Frysk en Frij' kwam dat er
maar weinig Fries in de kranten
wordt geschreven. Wat vindt hij
daar van? Breuker: „Daar zit een
economische achtergrond in,
denk ik. De kranten durven het
niet goed aan, omdat ze bang
zijn dat dit hen wel eens abon
nees zou kunnen kosten. Ze
hebben toch met de concurren
tie te maken. Heb je het over
een puur streekblad, dan ligt
dat toch wat anders. De krant is
een nieuwsbron. Het Fries loopt
daarmee niet in de pas. Wat in
het Fries is geschreven is niet
echt actueel en noodzakelijk.
De lezers zouden dat kunnen
overslaan. Ik vind het een na
tuurlijke situatie. Tenslotte heb
je als krant rekening te houden
met de wensen van je lezers. We
moeten niet naar een situatie
dat het Fries het audium krijgt
dat het iets provinciaals is."
Bovendien, voegt hij eraan toe,
is de Friese regionale radio-om-
roep razend populair. Ze zendt
quizen uit, neemt interviews af.
„Bij het gewone werkvolk staat
Radio Frieslan altijd aan. De
zender bereikt een brede laag
van de bevolking. Nee, ik kan
niet zeggen dat ik pessimistisch
ben over de belangstelling voor
de Friese taal."
leiden
Tussen de 60.000 en 70.000 jon
geren die geen vervolgopleiding
doen of er vroegtijdig uitstap
pen, lopen groot gevaar zich
buiten de maatschappij te
plaatsen.
Die waarschuwing deed mr. ir.
F.C. Rauwenhoff, voorzitter van
de tijdelijke adviescommissie
onderwijs arbeidsmarkt, giste
ren tijdens de opening van het
academisch jaar van de Leidse
universiteit. De commissie, die
de minister van onderwijs moet
adviseren, vindt dat de over
dracht van kennis en de praktijk
elkaar voortdurend moeten ver
sterken.
Rauwenhoff: „Wil een studie
een werkelijke voorbereiding op
een beroepspraktijk zijn, dan is
een vroegtijdige kennismaking
daarmee een vereiste. Voor de
student is het wellicht een extra
stimulans om zijn studie en al
gemene ontwikkeling beter te
kunnen richten."
De voorzitter van de commis
sie vroeg zich af waarom een
universiteit de band met haar
studenten niet als een levens
lange zou zien. Op die manier
heeft zij afgestudeerden in ver
schillende fasen van hun loop
baan wat te bieden. „Daar is
grote behoefte aan aldus Rau
wenhoff. Particuliere onderwijs
instellingen en de open univer
siteit trekken studenten. Ze
gaan grootdeels de deuren van
de universiteiten voorbij.
Rauwenhoff pleitte ervoor dat
het bedrijfsleven en de onder
wijsinstellingen samen cursus
sen en opleidingen moeten ont
wikkelen. Maar, zei hij, daar
voor is een vergaande zelfstan
digheid van dat onderwijs
noodzakelijk. ..Ze kunnen dan
een grotere eigen financiële ver
antwoordelijkheid dragen. De
bijdragen van het rijk worden
dan beter te beheersen. De
overheid zal haar rol eveneens
moeten aanpassen. Haar taak
richt zich vooral op de toegan
kelijkheid en de kwaliteit van
het onderwijs."
Het uithuwelijken van doch
ters met het toenemende ver
schijnsel daarbij een bruids
schat te moeten betalen aan de
schoonfamilie, draagt niet bij
tot zelfstandigheid van de
vrouw. Het niet kunnen vol
doen aan de verlangde bruids
schat kan leiden tot moord van
de bruid. Het leven van die In
diase vrouw wordt zo onevenre
dig zwaar getekend.
En dan tóch zeer weinig echt
scheidingen? Er heerst op grote
schaal onwetendheid over de
réchten die de vrouw dan toch
wel heeft. Dat is immers niet in
het belang van de man! Het ver
baast zo niet dat er een gebrek
aan zelfvertrouwen bestaat bij
die vrouwen. Hun lijden onder
armoede en de ervaren onder
drukking vanwege hun vrouw
zijn geeft hen nauwelijks de
kracht om daartegen in opstand
te komen. Als gescheiden vrouw
en weduwe tel je helemaal niet
meer mee in grote delen van de
Indiase samenleving.
Het gemiddelde gezinsinko
men wordt voor bijna 25 pro
cent verdiend door de kinderen
beneden de 14 jaar. Kinderar
beid op grote schaal dus. Kinde
ren vormen de goedkope ar
beidskrachten die via export
zorgen voor de noodzakelijke
stroom valuta's voor India.
Straatkinderen vertellen dat vol
wassenen voor hen alleen maar
uitbuiters zijn geweest. Door
verwaarlozing en mishandeling
wordt het leger straatkinderen
hoofdzakelijk door jongens ge
vormd.
Als de heer Simonis een aan
tal nummers had doorgenomen
van 'India Nu', het tweemaan
delijks blad van de Landelijke
India Werkgroep, dan zou zijn
indruk wat gereserveerder zijn
geweest van de "hoogstaande
publieke moraal' van het land.
F. Glotze
India Werkgroep leiden e.o.
De Hooghkamer 29
Voorschoten
LEIDEN/UTRECHT
De klachtenlijn voor studenten die problemen
hebben met bijvoorbeeld hun studiefinanciering,
wordt gemiddeld 62 keer per dag gebeld. In totaal
noteerde de Landelijke Studenten Vakbond (LS-
Vb) in de eerste twee weken dat de lijn bestaat,
812 telefoontjes.
De LSVb schrijft dit in de de eerste rapportage
over de lijn, die voorzitter René Danen maandag
middag, bij de officiële opening van de lijn op het
kantoor van de bond in Utrecht, aanbood aan
ministef Ritzen van onderwijs.
De meeste klachten (39 procent) betroffen spe
cifieke klachten over de studiefinanciering, zo
blijkt uit de rapportage. 24 procent belde verder
om te vragen welke van de vele bezuinigingen op
de studiefinanciering op de eigen situatie van
toepassing was. De helft van de studenten in deze
categorie bijvoorbeeld wilde antwoord op de een
voudige vraag: hoeveel jaar krijg ik nog een beurs.
Van de bellers had 21 procent problemen met
de OV-jaarkaart. Volgens de LSVb laat de manier
waarop de OV-Studentenkaart BV, de organisatie
die de kaart verstrekt, de studenten te woord staat
veel te wensen over. „Men wordt bij voorbaat als
fraudeur aangemerkt en ook als zodanig behan
deld", schrijft de bond.
10 procent tot slot had problemen met de in
stelling waar wordt gestuaeerd. De LSVb noemt
dit een „opmerkelijk hoog percentage". De bond
wijst er op dat de colleges tot nu toe nog niet eens
begonnen zijn.
Hoogleraar ontwikkelt nieuw
middel tegen pijn bij kanker
De Leidse hoogleraar prof. dr. O. Bijvoet heeft een nieuw ge
neesmiddel ontwikkeld dat ernstige pijnklachten bij kankerpa
tiënten verzacht. De Zwitserse farmaceut Ciba Geigy brengt het
medicijn - dat de naam Aredia draagt - dezer dagen op de Ne
derlandse markt.
Het medicijn bevat een werkzame stof die de vorming van te
veel kalk in het bloed tegengaat en de afbraak van bot remt.
Deze problemen doen zich vaak voor bij kankerpatiënten en
kunnen ernstige pijnklachten veroorzaken. Klachten die tot nu
toe niet goed te behandelen waren.
Te veel kalk in het bloed komt onder meer voor als er uitzaai
ingen in de botter zitten, zoals dikwijls bij borstkanker het geval
is. Nederland is een van de eerste landen in de wereld waar het
nieuwe medicament wordt geïntroduceerd.
De opening van het universiteitsjaar. Mr. Oomen, voorzitter van het college van bestuur van de Leidse universiteit (tweede van links) betreedt de
Pieterskerk. foto jan holvast
