Leiden
Bijgeloof uit Middeleeuwen
'Oranjefeesten droomfeest'
Loslopende varkens
waren voor de stad
Maandag 2 september 1991
Redactie; 071-161418 KAREL BERKHOUT JANET VAN DUK EMIEL FANGMANN ROY KLOPPER LOMAN LEEFMANS ERNA STRAATSMA GERT VISSER W1M WEGMAN Eindredactie: HANS SONDERS Vormgeving; SIMON OE GRAAF
7
Open dag Emin-foundation in Stadsgehoorzaal
In kraampjes en stalletjes
tonen de Emin-vrienden
hun koopwaar, zoals krui-
denzeep en potgrond die
niet alleen met plantenres
ten maar ook met de
maanstand vruchtbaar is
gemaakt.
LEIDEN KAREL BERKHOUT
EO-achtige jongens met blond
haar en streepjesoverhemden
geven lezingen in een kring van
voornamelijk jonge meisjes, die
zedig de handjes in de schoot
hebben gevouwen. De handels
waar zijn kleurenleer, aura's,
Tarot-kaarten, 'electrobics'
(blijkbaar gymnastische electri-
citeit), reïncarnatie en theo
rietjes over 'tegenstellingen'
zoals zwart-wit, man-vrouw en
zovoorts.
Talloze teksten en tekeningen
op grote borden en steelse
briefjes proberen de bezoeker
ervan te overtuigen niet langer
te vertrouwen op het gezond
verstand. De aarde is 4,5 miljard
jaar oud, de mens nog maar een
miljoen jaar op aarde", luidt
een wetenschappelijk onnauw
keurige tekst op een bord waar
op de aarde ook nog een aura
heeft: laat de bezoeker zich nie
tig voelen. „Natuurwetten zijn
wetten waarop de mens geen
Een handlezer in actie tijdens de open dag van de Emin Foundation.
foto loek zuyderduin
Toeval
Bovenal probeert het Emin-ge-
zelschap de bezoekers angst
aan te jagen. „Wist U dat in een
liter lucht in de stad 1 miljoen
bacterieën zitten", bespeelt een
geniepig briefje de angst voor
een milieu-ramp. Middeleeuw
se Tarot kaarten tonen spook
achtige afbeeldingen van ske-
Ieten, duivels, duistere symbo
len en onthoofde mensen.
„Houd rekening met invloeden
van buitenaf, anders kan het
verkeerd aflopen", zegt een zal
vende stem als een felgekleurd
diaatje verschijnt.
Favoriet is de angst om vast te
komen zitten in het leven. Een
Tarot-kaart toont een maan, die
wordt aangeblaft door een wolf.
„De maan is onbeweeglijk en
onveranderlijk. De mens moet
bereid zijn vooroordelen los te
laten om verder te komen",
luidt de verklaring. De bood
schap is duidelijk: vergeet je ei
gen opvattingen en vertrouw op
de invloeden van buitenaf, de
zogenaamde natuurwetten.
Boven zitten kaartleggers met
klanten aan een tafeltje, klaar
om de 21 invloeden uit te leg
gen. Op het tafeltje liggen een
steen en enkele takjes, die daar
voor alleen voor de sier liggen
en vooral veel natuur suggere
ren. Ik schud de kaarten en het
toeval bepaalt welke drie kaar
ten boven komen te liggen.
„Geen toeval, maar je hersenen
die onbewust bepalen welke
kaarten belangrijk zijn", oreert
mijn kaartlegger. Een bloot paar
symboliseert dat het leven voor
mij ligt, een skelet op een paard
die hoofden afhakt zegt dat er
snel moet worden geoogst en
een zon beduidt door te blijven
werken.
Veel valt er niet uit te halen,
zo blijkt, behalve dan doorwer
ken en oefenen. „Wij vragen
een donatie van 10 gulden",
zegt een dame die bedoelt dat
het kaartleggen een tientje kost.
Iets valt er wel uit te halen, geld.
Bezoekers van de Oranjefeesten in Katwijk-Binnen.
fOtO D/C* HOCEWONiNC
De bewoners van Katwijk-Binnen hebben zelf van
de oranjefeesten een droomfeest gemaakt. Voorzit
ter J. de Winter van de Oranjevereniging Katwijk aan
den Rijn is ervan overtuigd dat de bevolking er ook
dit jaar weer voor gezorgd heeft, dat er teruggekeken
kan worden op een geslaagde week van feestelijkhe
den. Ook,d^ hraderie van zaterdag, de laatste dag
van de oranjefeesten in Katwijk, zijn door vele dui
zenden mensen bezocht. Met name de motorbaan
had vooral bij de jeugdige bezoekers veel aftrek.
De twee piloten van de ingehuurde helicopters
hadden eveneens over belangstelling niet te klagen.
Gedurende de hele dag, tot 's avonds kwart over zes,
zijn door de beide piloten maar liefst 113 korte
vluchten gemaakt.
In de traditionele lampionoptocht voor auto's re
den 's avonds meer dan 150 voertuigen mee. De wa
gens werden onder meer bemand door 'zeepiraten',
'redders' en 'vakantiegangers'.
Het vuurwerk dat vrijdagavond tijdens de Gondel
vaart is afgestoken, heeft trouwens nog voor enige
commotie gezorgd. Bij het Kustwachtcentrum
Ilmuiden kwamen verschillende meldingen binnen.
Vooral de rode vuurpijlen die altijd een roep om
noodhulp betekenen, zorgden voor onrust ondei
enige pleziervaartuigen en twee kustwachtboten
Volgens een woordvoerder van de Kustwacht waren
de pijlen echter snél gelocaliseerd. Wel adviseert hel
centrum in het vervolg geen rode vuurpijlen meer te
gebruiken.
De Winter blikt even terug: „Het enige probleem
dat we steeds ondervinden is het feit dat langzamer
hand iedereen meedoet. Bij de optocht bijvoorbeeld
hadden we misschien wel meer deelnemers dan kij
kers. Met zo'n enthousiaste bevolking krijg je na
tuurlijk vanzelf een mooi feest. En met het versieren
van de huizen en de straten kweek je van te voren al
een goede sfeer."
Natuurlijk, de Groen-
oordhallen hebben
ook hun charme,
maar in het bijzonder de wat
oudere Leidenaars denken met
enige weemoed terug aan de
tijd dat de veemarkt nog geves
tigd was in het hart van Leiden.
De markt bracht gezelligheid en
vertier met zich mee.
De eerlijkheid gebiedt te zeg-
gen'1 dat de grote concentratie
van vee ook zorgde voor een be
hoorlijke hoeveelheid rommel,
om nog maar te zwijgen over de
verkeersoverlast. In redelijk
heid, het was leuk, maar de
overlast werd op den duur een
groot probleem.
Als je de geschiedenis van de
Leidse veemarkt bestudeert valt
op, dat er in de lange geschie
denis van deze markt altijd pro
blemen zijn geweest. Steeds wa
ren er meningsverschillen over
de meest geschikte plaats of
plaatsen, over de hoogte van de
marktgelden, over het buiten de
markt verkopen van vee, over
de bestemming van de opgeleg
de boetes, over los in de stad lo
pend vee, enz. kortom, de vee
markt zorgde met regelmaat
voor opwinding in de Sleutel
stad.
Dat Leiden een veemarkt heeft
gekregen was niet zo vreemd.
Zeker in vroeger eeuwen lag het
stadje te midden van een groot
weidegebeid. Op de drassige
Hollandse grond was het ver
bouwen van graan zo goed als
onmogelijk en veeteelt was in
dit vochtige gebied met visserij
de enige manier om in je onder
houd te voorzien. Het middel
punt van een deel van dit wei
degebied was Leiden en het lag
voor de hand dat dit middel
punt uitgekozen werd voor de
vestiging van een veemarkt.
Wanneer het begonnen is, we
ten we niet precies. De markt
wordt voor het eerst vermeld ir
DUIVENBERICHTEN AGENDA
De veemarkt zorgde al
tijd voor veel rommel.
Op deze foto uit 1928 X'. -> V-.-
storten straatvegers na '--. 'k
het schoonmaken van -
de Beestenmarkt het vuil
in schuiten. Daarna
spoelen ze hun wagen-
tjes schoon met water
uit het Galgèwater/Ou- - ^3^"' -
de Vest. foto gemeen- gg-vgig f
telijke archiefdienst
1438, maar het is zo goed als ze
ker dat ook daarvoor in Leiden
al vee is verhandeld. Zo rond
1438 werd de veemarkt gehou
den langs de Nieuwe Rijn. On-
duideljk is aan welke kant van
het water. In die jaren moet de
handel in varkens een belang
rijk deel hebben uitgemaakt van
de totale omzet.
Er werd onderscheid gemaakt
tussen magere en vette varkens.
Met de poten vastgebonden la
gen de varkens, elk op een eigen
stuk van de markt, te wachten
op kopers.
Aan loslopende varkens had de
stedelijke overheid een hart
grondige hekel. Het wroeten in
de onverharde straten probeer
de men te voorkomen. Loslo
pende varkens werden verbeurd
verklaard. Dit is ook de reden
dat men de poten van de dieren
samenbond. Tegen ander loslo
pend vee werd wat minder hard
opgetreden. Koeien, paarden,
schapen, enz. zorgden wel voor
rommel, maar richtten verder
geen vernielingen aan. De eige
naars van dit vee werden be
boet: 18 schellingen voor de
graaf van Holland en 1000 ste
nen voor de stad.
Leiden had voortdurend stenen
nodig. Voor bruggen, officiële
gebouwen, voor de verdedi
gingswerken, enz. Stenen waren
nogal duur en het opleggen van
boeten was een van de manie
ren waarop het stadsbestuur
aan dit bouwmateriaal kwam.
In 1574 wordt de veemarkt ver
plaatst naar de Breestraat. Niet
de laatste verhuizing.
We hebben over het jaar 1574
ook wat gegevens over de aan
tallen aangevoerd vee. Op 31
augustus verschenen op de
Breestraat: 592 runderen, 24
kalveren, 161 varkens, 1 lamme
tje, 58 paarden, 20 veulens en
nog wat ander klein spul. De
veemarkt op de Breestraat, met
het Rapenburg de belangrijkste
en de deftigste straat van Lei
den, heeft niet lang geduurd. Na
korte tijd verhuist de markt naar
het terTein waar vroeger het St.
Catharinaklooster stond, laten
we maar zeggen naar de Vos-
sensteeg en cle Van der WerfT-
I let was de gewoonte dat de op
brengst van de markt ten goede
kwam aan een liefdadig doel.
Hiervan profiteerde onder an
dere het Heilige Geesthuis, het
weeshuis van de stad. Als tegen
prestatie moesten de bewoners
van dit huis na afloop van de
markt de rommel opruimen. In
teressant zijn ook de gegevens
die betrekking hebben op de
verkoopprijzen. We hebben niet
van elk jaar cijfermateriaal, de
nu volgende bedragen zijn een
momentopname uit 1578. In
dat jaar bracht een merrie 57
gulden op, een varken 1,5 a 2
gulden, een os 33 - 40 gulden en
een stier 13 gulden.
De prijs van een stier is opval
lend laag. Begrijpelijk, want dit
dier was alleen interessant als
producent van vlees en leveran
cier van een huid. De stier van
het St. Catharinagasthuis, een
van de instellingen die profi
teerde van de opbrengst van de
markt, werd ook gebruikt voor
het tegen betaling dekken van
koeien van derden.
Op den duur bleek het terrein
van het voormalige St. Cathari
naklooster te klein. Het mat on
geveer 30 bij 50 meter, was niet
bestraat en de omwonenden
klaagden steen en been. Een
oplossing werd gevonden door
de markt te splitsen. Runderen
bleven te koop aangeboden op
het voormalige kloosterterrein.
Kalveren, schapen en lammeren
verhuisden naar de Mare, var
kens naar de tegenwoordige
Oude Varkenmarkt.
Soelaas
De paardenmarkt verhuisde
naar de oostzijde van het Ra
penburg. De opsplitsing van de
markt bood wel soelaas voor het
ruimteprobleem, maar beteken
de tegelijkertijd ook meer klach
ten. Voor de omwonenden was
de overlast van de veemarkt een
voortdurende inspiratiebron
voor verzet en protesten.
Na 1583 werd de markt dus ge
houden op 4 plaatsen en bo
vendien op twee dagen, op vrij
dag: kalveren, schapen en lam
meren. op zaterdag: runderen
en varkens.
Aan het geschuif met markt
plaatsen en data kwam in 1616
een voorlopig einde. In dat jaar
werd het marktterrein verlegd
naar een plein buiten de oude
Rijnsburgerpoort. Dit plein
werd al spoedig Beestenmarkt
genoemd. Met deze oplossing,
de veemarkt buiten de stad.
maar tevens ook dicht bij de
stad, was iedereen vele jaren
lang wel gelukkig. Verdere
stadsuitbreidingen in later tijd,
deden de oude discussies over
plaats en tijd van de markt weer
oplaaien, toen de Beestenmarkt
te klein werd verhuisde de
markt eerst naar de Nieuwe
Beestenmarkt en de Lammer
markt en vandaar naar de
Groenoordhallen, de huidige
vestigingsplaats.
BRAM VERHOOG
De duiven vlogen afgelopen za
terdag vanuit St Ghislain.
De Blauwkras:
1, 4, 6 en 10 Comb. v.d. Nieu-
wendijk 2 en 8 F. Landesbergen
3 R. v.d. Geer 5 en 7 Comb. v.d.
Blom 9 J. Schouten.
De Vriendenclub:
1, 5, 6 en 7 F. Ladan 2 en 8
Comb. S en C. Vinkensteijn 3
Bodijn en Zn. 4 R. Verhoogt 9
W. Vijlbrief 10 W. de Wit jr.
De Reisduif.
1 en 2 N. de Groot en Zn. 3, 5 en
7 P. Mooter 4 en 6 W. Kop 8 en
9 D. Albers 10 A. v.d. Dop en Zn.
Het Oosten:
1P. v. Duyi 2 T. v. Weeren 3 en
6 Fr. Glasbergen 4 en 7 G. Hen-
drikse 5 S. v. Hoven 8 en 10 J.
Verbaan 9 K. Laterveer.
LPC:
1 en 8 W. Groenendijk 2 en 4 I.
v.d. Hoogt 3 K. Lefebre 5 A. Bink
6 en 10 A. Compier 7 J. Siera 9 I.
Staffeleu.
De Rijnkll evers:
1 en 2 J. Kok 3 H. v.d Star 4 en
10 I. Zevenhoven 5 en 7 B. v. Mil
6 A. de Vries 8 A. v.d. Poel 9 J. v.
Leyden.
leiderdorp:
1. 5, 6. 7 en 9 D. v. Seggelen 3 R.
v.d Nieuwendijk 2, 4. 8 en 10 I.
v. Laar Zn.
De Zwaluw:
Vanuit Chartres:
1. 2, 4. 6. 7 en 9 V.d. Kooij-de
Best 3 en 10 P. v. Wissen en Zn.
5 N. Meeuwenoord 8 P. v. Leeu-
Vanuit Moesbroen:
16 en 8 P. v. Wissen en Zn. 2, 3.
4, 5 en 7 V.d. Kooij-de Best 9 N.
Meeuwenoord 10 L. en Th. Ver-
koork.
Piraat uit de lucht
De politie heeft zaterdag in de
Ir. Driessenstraat de piratenzen
der Dance uit de lucnt gehaald
De zendinstallatie van de 25
rige etherpiraat
MAANDAG 2 SEPTEMBER
Leiden
Molenwandeltocht over 10 en
15 km, start vanaf WV, Sta
tionsplein 210 tussen 9.00 en
17.00 uur.
Open dag bij het Leids Volks
huis met informatie over alle
cursussen, van 14.00 tot
16.00 en van 19.00 tot 21.00
uur.
Lisse
Bridge-avond door BCL m het
Poelhuys, aanvang 20.00 uur.
Noordwijkerhout
Weekmarkt op het Marktplein
van 12.00 tot 17.00 uur.
Voorschoten
Orgel- en beiaardconcert in de
Dorpskerk mmv de hoboïst
Han Kapaan, aanvang 19.45
e 25-ji
i beslj
gen
DINSDAG 3 SEPTEMBER
Katwijk
Sporten voor mensen met CA
RA olv een fysiotherapeute in
sportzaal Boorsma, Zwanen
burg 61. van 15.30 tot 16.30
uur.
Leiden
Molenwandeltocht over 10 en
15 km, start vanaf WV. Sta
tionsplein 210 tussen 9.00 en
17.00 uur.
WOENSDAG 4 SEPTEMBER
Leiden
Molenwandeltocht over 10 en
15 km, start vanaf WV. Sta
tionsplein 210 tussen 9.00 en
17.00 uur.
Spreekuur Verkeersveiligheid
in het Stadsbouwhuis, Lange-
gracht 72, van 10.30 tot
12.00 uur.
Informatiepunt Gemeenschap
pelijk Wonen. Gerestraat 20.
van 20 00 tot 21 00 uur.
Lisse
Bridgen voor met-rokers door
BCL in het Poelhuys, aanvang
20.00 uur.
Oegstgeest
Bridgen in 'Hotel het Witte
Huis', aanvang 19.45 uur.
