Zweten en beulen
op Coppi's berg
'Y
c
-•fk-rvj. 4 y
V.v
'V V
Zelfgemaakte
spreekwoorden
T
ZATERDAGS
CE
IJ VOEGSEL
St. Moritz is vanwege zijn hoge
ligging, klimaat en perfecte
accommodaties de ideale
trainingsplek voor topsporters.
Half augustus werd het stadje
bevolkt door atleten en
wielrenners die op 1800 meter
hun vorm aanscherpten voor
de WSTs in respectievelijk Tokyo
en Stuttgart. Maar ook de
Nederlandse schaatsploeg was
er om zich voor te bereiden op
de Olympische Winterspelen in
Albertville. Inclusief Yvonne
van Gennip. „Het is vooral een
gevecht met jezelf. Boksen met
de elementen.
COVERT WISSE
t. Moritz noemt zichzelf in reisfol-
jw ders de 'top of the world'. Daar is
P geen woord van gelogen. Want in
en-ofh het op 1856 meter gelegen luxe-kuur
oord is alles heel hoog: de Alpenpassen, de
golfcourse en de hotelrekening. De duurste
kamer in één van de vier vijfsterrenhotels
kost tweeduizend gulden per nacht. Daar heb
rje o.a. voor: een prachtig uitzicht over het
meer, een portier in uniform voor de
draaideur, dik tapijt op de vloer en kroon
luchters aan het plafond. De Rolls mag op de
stoep blijven staan.
Ooit was St. Moritz, dat al in 1854 de eerste
wintersporters trok en waar in 1928 en 1948
de Winterspelen werden georganiseerd, het
exclusieve domein van de Engelse aristocra
tie. Die tijd is voorbij, hoewel er soms nog
wel een hertogin of een lord wordt gesigna
leerd. Tegenwoordig is het Engadin-dal en
zijn champagne-klimaat in trek bij rijken in
alle soorten en maten, mits natuurlijk voor
zien van een dikke portemonnee.
Vooral film- en voetbalsterren komen er
graag. Playboy Gunther Sachs woonde tot
voor kort op de bovenste etage van een van
»de Moritz-hotels. Ruud Gullit en Marco van
Basten hebben er een vakantiehuisje en hun
'Inter-concurrenten Brehme, Klinsmann en
Matthaus willen zich ook wel eens laten zien
in dit deel van de Alpen, waar het Retoro-
maans de officiële taal is. Milaan is tenslotte
maar een paar uurtjes rijden.
buffelen
Geld is er in overvloed in St. Moritz, maar
zuurstof niet. Dat laatsteaspect heeft in de
loop der tijd een geheel nieuwe 'toeristen-
stroom' richting zuidoost Zwitserland op
gang gebracht. Hoogte-stage heet dat. In de
ijle lucht van St. Moritz is het lichaam ge
dwongen meer rode bloedlichaampjes aan te
maken teneinde de spieren van voldoende
zuurstof te voorzien. Is de sporter eenmaal
terug op zeeniveau, dan zit er een overdosis
•aan transportmiddelen van zuurstof in de
-aderen, waardoor hij tijdens de wedstrijd
over een langere adem beschikt en dus har
der kan lopen, fietsen, enzovoort.
Je moet er wel een tijdje al gauw twee we
ken 'buffelen' voordat deze gezondheids
kuur effect sorteert. Wie dat geduld niet heeft
kan zich ook laten injecteren met extra rode
bloedlichaampjes, maar er kleven veel risi
co's aan die methode. Sportarts Frank Nusse:
„Dat is de illegale manier en heet bloeddo-
ping."
Nusse was onlangs bij de Nederlandse
schaatsploeg (zeven mannen en zes vrou
wen), die 18 dagen in St. Moritz verbleef. De
Hollandse en ook Noorse schaatsers
wisselden de monotone trainingen op het
vlakke land af met een langdurig bezoek aan
de Zwitserse Alpen. Niet met het doel om di
rect resultaten af te dwingen; daarvoor zijn
de Olympische Spelen natuurlijk nog veel te
ver weg (nog ruim vijf maanden).
Mannen-coach Ab Krook: „Schaatsers trai
nen al op hun maximum. Om het lichaam
een extra prikkel te geven, om er nog een
schepje bovenop te kunnen gooien in de trai
ning, moet je naar een omgeving als deze. St.
Moritz is qua hoogte ideaal. Onder de 1600
meter sorteert een hoogtestage te weinig ef
fect. En kom je boven de 2000 meter, dan
heeft het ook weinig nut."
Frank Nusse noemt een ander voordeel:.Al
tijd maar trainen in je eigen vertrouwde om
geving stompt af. Je moet steeds op zoek
naar variatie. Vooral in de zomermaanden,
als je dag in dag uit urenlang aan het trainen
bent. St. Moritz biedt ontzettend veel. Er is
een krachthonk, een atletiekbaan, een fit
ness-centrum, een skeelerbaan en natuurlijk
de bergen. Bovendien is de lucht hier zuiver
en het weer meestal goed."
Vooral in duur St. Moritz, waar driftig met
bankbiljetten wordt gestrooid, valt op met
welk een spreekwoordelijke zuinigheid het
Nederlandse schaatsgezelschap de dagen
moet doorbrengen. Van Gennip, Veldkamp
en de anderen hebben het goed, maar ze le
ven er niet bepaald luxueus op los. Ook de
trainingskampen van de afgelopen jaren in
de Franse Alpen waren alleen mogelijk door
dat er in goedkope appartementen werd ge
slapen en de echtgenote van 'KNSB-regel-
neef Egbert van 't Oever overdag uren achter
het fornuis stond te koken voor de hele ploeg.
Etenswaren werden in dozen vanuit Neder
land meegenomen.
De trip naar St. Moritz is slechts mogelijk
door een extra bijdrage van hoofdsponsor
Aegon. Bovendien leveren de schaatsers hun
zakgeld in. Elk kopje koffie extra wordt uit de
eigen portemonnee betaald. Arie Koops is in
St. Moritz naast conditie- en vrouwentrainer
ook beheerder van de pot, hetgeen 's avonds
tot soms komische discussies leidt in het
voor Zwitserse begrippen zeer betaalbare ho
tel. Koops: „Yvonne, ik krijg nog geld van je,
van die koffie van gisteren." Van Gennip:
„Nee joh, dat heb ik al lang betaald."
Geld of beter: het gebrek daaraan weer
houdt de meeste Europese schaatsers eigen
lijk van de meest ideale zomertraining. Want
sinds de hal van Calgary er is, kan men voor
het eerst ook in de ijsloze maanden op een
400 meter baan terecht. Koops: „In Calgary
trainen zou het mooiste zijn, want dan kun je
specifiek bezig zijn. Zwemmers zwemmen,
lopers lopen, wielrenners fietsen, maar
schaatsers schaatsen niet gedurende een lan
ge periode. In Calgary is dat wel mogelijk,
maar de kosten zijn voorlopig een probleem.
Kijk, nu scheur je in een autootje naar Zwit
serland en ben je een paar honderd gulden
aan brandstof kwijt. In het geval van Calgary
moeten twee ploegen met het vliegtuig mee
en praat je meteen over duizenden guldens."
klimmen
Het alternatief heet voorlopig nog St. Moritz
en werd als zodanig jaren geleden al ontdekt
door de toenmalige DDR-trainer Rainer
Mund. De Nederlandse schaatsers zijn er
maar wat blij mee, ook al slaat na ruim twee
weken de vermoeidheid bikkelhard toe. Er
wordt, op de eerste drie dagen na, van 's och-
tens vroeg tot 's middags laat hard getraind
in de ijle lucht. Op de rolschaats, de atletiek
baan, de fiets en vooral in het krachthonk.
Het hoogtepunt gedurende het 18-daagse
verblijf vormen letterlijk de beklimmingen
van vier grote Alpen-cols. Sommigen (Bart
Veldkamp, Arjan Schreuder) fietsen er met
groot plezier tegenop, anderen (Leo Visser,
Falko Zandstra) gaan het liefst een straatje
om. Op z'n Beenhakkeriaans: pakken een
dalletje op de bergen.
Op de voorlaatste dag is het helemaal raak.
Arie Koops heeft vlak voor het einde de Stel-
vio - of Stilfserjoch zoals de Zwitsers hem
noemen - op het menu gezet. Ruim 25 kilo
meter lang en 2757 meter hoog. Het hoogte
verschil dat moet worden overbrugd is 1872
meter. Gemiddeld stijgingspercentage hele
klim: 6,2 Gemiddeld stijgingspercentage
laatste 19 kilometer rond de 8 Steilste
stuk: 13 Aantal genummerde haarspeld
bochten: 48.
Op de in de Eerste Wereldoorlog aangelegde
Passo di Stelvio van begin november tot
medio juni gesloten zijn in de loop der ja
ren al heel wat historische wielerduels uitge
vochten. Coppi streed er in de Giro zij aan zij
met Bartali, Hinault met Moser. In 1984 werd
de rit op de Stelvio uit het programma ge
schrapt omdat de Giro-organisatie bang was
dat Moser door Fignon zou worden weggere
den.
Die berg dus. Een loodzware puist; zelfs de
zwaarste die Italië kent. De schaatsers laten
zich per auto's en een busje naar de voet rij
den. Daar worden nog even wat koolhydra
ten naar binnen geslikt, bandjes opgepompt
en de laatste sanitaire stops in bosjes en te
gen bomen gemaakt. De schaatsers stellen
hun op het stuur bevestigde fietsklokjes en
hartslagmeters in.
'oh jee'
De start. Krook en Koops geven de uitdrukke
lijke opdracht de eerste kilometers rustig in
te rijden. Dat kost Bart Veldkamp moeite. Hij
ziet een groepje Italianen voorbij rijden en
wil meteen aanklampen. „Ho ho..", roept
Krook. „Denk erom, eerst de spieren warm
maken." Na een minuut of twintig mogen de
dertien tegenover de afwezigheid van San
dra Voetelink staat het meedoen van coach
Arie Koops tempo maken. De verschillen
zijn meteen groot.
Bocht 34. Jolanda Grimbergen tegen een toe
schouwer: „Ben ik al op de helft?". Toeschou
wen Nou eh... nee." Grimbergen: „Oh jee".
Bocht 31. Falko Zandstra zwoegt vlak voor de
vrouwen als laatste man naar boven. Hij
heeft de ranke benen van een klimmer, maar
klimmen kan hij niet. De wereldkampioen
junioren, door Leen Pfrommer omschreven
als 'de gespierde spijker': „Een paar dagen
geleden kon ik zelfs Lia van Schie en Carla
Zijlstra niet bijhouden op één van de cols. Als
we moeten hardlopen ben ik de beste, maar
dit ligt me niet. Ik heb nog wel redelijk dikke
dijen, maar onder mijn knieën heb ik alleen
maar bot. Maar dat ik niet kan kimmen zegt
natuurlijk niks over het schaatsen."
Bocht 28. Vlak voor Zandstra 'stoempt'
Koops. Alles schokt en schoudert mee. Van
der Burg: „Je kunt zien dat Koops uit Drente
komt. Het lijkt of hij steeds op zoek is naar
olie. Net een ja-knikker."
Bocht 22. Met Leo Visser gaat het aanvanke
lijk goed, maar na een uur schakelt hij terug.
Hij laat zelfs Van Gennip en Van Schie rustig
passeren. De ex-wereldkampioen haat het
klimmen. „Ik krijg er geen kick van om boven
te komen. Anderen kennelijk wel. De ellende
van de cols hier is dat ze nog langer zijn dan
in Frankrijk. Alpe d'Huez is 14 kilometer. Net
mooi. Nu moet je het dubbele afleggen. Ik
heb dan soms het idee: komt er een auto
langs dan stap ik in. Ik vind bergen mooi,
maar alleen om er met een wagen tegenop te
rijden en boven wat rond te wandelen en
vanaf het terras wat om me heen te kijken.
Het heeft voor mij ook geen zin om zo lang
door te beulen, want ik heb in feite geen
duurconditie meer nodig. Ik heb dit dit jaar
maar één doel en dat is de 1500 meter in Al
bertville, mijn allerlaatste wedstrijd. Het WK
in Calgary laat ik voor wat het is. In verband
met mijn werk (piloot bij de KLM, red.) kom
ik aan het echte duurwerk toch niet toe."
Bocht 8. Yvonne van Gennip passeert Carla
Zijlstra. De Haarlemse vechtjas op haar klei
ne fietsje zal even later na anderhalf uur als
eerste vrouw bovenkomen. „Of dit lollig is?
Het is vooral een gevecht met jezelf. Boksen
met de elementen. Helaas zie je niet zoveel
van de mooie dingen om je heen als je str
ontverrot bent. Van de week was het wat dat
betreft nog lachen op de Albula-pas. Tijdens
het klimmen keek ik steeds naar beneden,
naar het wegdek, totdat ik werd opgeschrikt
door een koe. Die stond vlak voor m'n neus
en deed geen stap opzij."
Van Gennips inspanningen op de Stelvio krij
gen 's nachts nog een staartje. Ze brengt uren
door op het toilet en raakt, doordat haar
maag helemaal van streek is, veel vocht kwijt.
De lijkbleke olympisch kampioene krijgt
daarbij een koortsaanval en moet een dag het
bed houden. De pillen van een ijlings inge
schakelde Zwitserse arts helpen goed. De te
rugreis wordt voor de zekerheid niet per au-
het vliegtuig (Zürich-Amsterdam)
V.rv
m
ZATERDAG 31 AUGUSTUS 1991
Bocht 5. Arjan Schreuder leidt verrassend de
dans. Het maatje van Zandstra, op voor
spraak van Leen Pfrommer overgeheveld
naar de kernploeg, blijkt uitstekend te kun
nen fietsen. „Die haarspelden zijn lekker.
Kun je tenminste even de druk van je benen
halen. Een mooie col eigenlijk, want je ziet
steeds waar je naartoe moet."
ontluisterend
Schreuder bereikt na 1 uur en 15,50 minuten
als eerste de top. Bart Veldkamp, die onlangs
nog meedeed aan het NK op de baan en vol
gend jaar mogelijk een olympische kwalifica
tie voor Barcelona wil afdwingen, komt op
anderhalve minuut achterstand als tweede
aan. Veldkamp: „Ik ben ook op zo'n klim al
bezig met Albertville. Dan denk ik: ik zit nu
kapot, maar dat ben ik straks ook in de
laatste ronden op de tien kilometer. Dan
moet ik doorknokken. Nu dus ook."
Langzaam maar zeker komen de fietsende
schaatsers hijgend boven op de Stelvio, waar
toeristen vooral aandacht hebben voor het
borstbeeld van Coppi, souvenirwinkels en
dampende worsttenten. Toeterende automo
bilisten, op zoek naar een parkeerplaats, zor
gen op ruim 2700 meter hoogte voor een nog
grotere chaos dan in het centrum van Am
sterdam. Een ontluisterend tafereel.
Rintje Ritsma is derde, Ben van der Burg vier
de en Thomas Bos vijfde. Schreuder is dan al
vier minuten binnen. Van der Burg is deson
danks tevreden. „Het ging lekker met me,
hoewel ik klimmen niet alles vind. Met
schaatsen heeft het natuurlijk helemaal niks
te maken", aldus de Zuidhollander, die zich
net als Visser dit seizoen gaat toeleggen op de
olympische 1500 meter. „Dat is de afstand
waarvoor ik het meeste talent heb. Het klas
sement laat ik dit jaar niet schieten, maar het
is ook niet zo dat ik daar volop mee aan de
gang ga. Aan de training voor de tien kilome
ter doe ik niks."
Van der Burg heeft een rotseizoen achter de
rug, wat veel had te maken met een rugbles
sure die hij overhield aan een val in Collalbo.
„Die blessure heeft mijn winter helemaal ver
knald. Gelukkig ben ik er bijna van af."
Drie kwartier na Schreuder arriveert Jolanda
Foto linksboven: Na dik een uur zwoegen op
de flanken van de Stelvio, een berg van ruim
2700 meter hoogte, nemen de schaatsers na
aankomst op de zonnige top even een adem
pauze. Vlnr Ben van der Burg, coach Ab
Krook, Rintje Ritsma, Bart Veldkamp, Arjan
Schreuder en Thomas Bos.
Foto rechts boven: Yvonne van Gennip fietst
als eerste schaatster omhoog.
Foto rechtsmidden: Bart Veldkamp kijkt hoe
steil de volgende haarspeldbocht is. „Het gaat
niet zo lekker, omdat mijn benen een beetje
verrot zijn."
Foto rechtsonder: de gespierde spijker klimt
moeizaam omhoog. Falko Zandstra houdt van
fietsen op het vlakke, niet van fietsen op een
berg.
Foto linksonder Ben van der Burg heeft even
geen tijd voor grapjes. Het asfalt gaat immers
soms met 13% omhoog
•FOTO'S WOUTSTEENSMA
Grimbergen als laatste. Helemaal leeg. „Ka
pot? Nog erger. Ik weet niet hoe dit heet. In
het begin ging het nog wel en reed ik twaalf,
dertien kilometer in een uur. Maar toen ik
wegzakte naar zeven, acht kilometer was het
gebeurd. Bovendien kreeg ik pech. Een scha-
keltje van mijn ketting bleef vastzitten. Heb
ik met motorolie losgemaakt."
En tegen haar voordeurdeler Leo Visser: „Ge
lukkig ontmoette ik nog een vriendelijke jon
geman die met me meefietste in de auto."
Visser „Zo zo... een man die meefietste in de
auto, dat is knap."
Jolanda weer „Ja, ik heb even heerlijk aan
zijn auto gehangen."
ONZETAAL
'Je kan je niet schoonvegen met
de zweetsokken van een ander'.
Dat is een volwassen
spreekwoord, maar nog erg
onbekend. Toch zou het heel
bruikbaar zijn voor iemand die
op z'n kop krijgt en beschuldigd
wordt, waarbij zo iemand vaak
reageert met uitvluchten en
smoezen: 'de anderen deden het
ook', 'de vorige keer heb je er
niets van gezegd', of'hoe had ik
dat nou kunnen weten?'
wee maanden geleden heb ik de
lezers van deze krant uitgenodigd
JLb mij zelfgemaakte spreekwoorden
toe te sturen. Dat heeft honderden spreek
woorden opgeleverd. Het blijkt inspirerend
werk te zijn om ze zelf te bedenken. Om de
lezers een beetje op weg te helpen, had ik al-
rast twee situaties opgegeven waarvoor een
ïieuw spreekwoord dringend gewenst is. Om
e beginnen de situatie van degeen die uit
luchten verzint en de schuld op een ander
schuift. De meest kernachtige vind ik de bo
vengenoemde 'Ie kunt je niet schoonvegen
met de zweetsokken van een ander'.
Maar ik kreeg er nog veel meer van deze
strekking. Bij voorbeeld: 'Nare luchtjes ko
men altijd van een ander'. Niet precies het
zelfde, maar toch wel zoiets, en aardig we
gens de eigentijdse beeldspraak is: 'Wie de
bug in zijn programma op een ander z'n
floppy kopieert, bewijst dat hij het debuggen
nog steeds niet heeft geleerd'.
De tweede situatie die ik opgegeven had, gaat
als volgt: iemand doet zijn werk goed en met
plezier, hij maakt promotie, en ook als chef -
al is het werk nu moeilijker - doet hij het
goed, zodat hij opnieuw bevorderd wordt, nu
tot baas over alle chefs, maar dat is feitelijk te
moeilijk voor hem: het einde van de arbeids
vreugde.
Vooral deze situatie heeft geïnspireerd tot
veel nieuwe spreekwoorden. Bij voorbeeld:
'Wie te hoog wil stijgen, brandt zich aan de
zon', wat verwijst naar het oude verhaal van
Icarus. Of: 'Hoe meer kunstjes een aap kan,
hoe hoger hij moet springen'. Eri: 'Hoger in
de boom worden de takken dunner', of: 'De
top geeft niet altijd het beste uitzicht'; 'Hoe
steiler de berg, hoe zwaarder de klim'; 'Het
plafond moet zo hoog zijn als de ladder
reikt'. En een die werd ingestuurd door een
gepensioneerde wachtmeester der rijkspoli
tie: 'Beter een eerste klas wachtmeester dan
een wachtmeester 1ste klasse'.
HET AARDIGE IS DAT ZE allemaal wel onge
veer in dezelfde hoek zitten, maar toch geen
van alle precies hetzelfde zeggen. Ondertus
sen is me gebleken dat er al een heel oud ge
zegde bestaat dat precies op de opgegeven
situatie slaat. Dat staat te lezen op de 'Sluis-
knechtswoning' in Lemmer en luidt: 'Een die
sijn zeil te hooge stelt, wordt ligtlijk van den
wind geveld'.
Veel ingezonden spreekwoorden hadden be
trekking op een andere situatie. Zoals: 'Wie
zichzelf verzorgt, verzorgt geen rot appeltje'.
En: 'Wie tegen de lamp loopt, heeft niet bij
tijds gebukt'. 'Zitten kan ook zonder stoel' is
een aansporing om niet te veel moeilijkhe
den te maken: veel zaken zijn met eenvoudi
ge middelen op te lossen.
Sommige inzendingen zijn meer een aforis
me dan een spreekwoord, al is de grens tus
sen die twee soms "moeilijk te trekken. Fraai
is bij voorbeeld deze: 'Wie altijd de ander
zoekt, komt vaak zichzelf tegen'. Evenals:
'Van sommige mensen zou je wensen dat
hun buitenkant aan de binnenkant zat'.
HET AARDIGSTE SPREEKWOORD uit de he
le verzameling is eigenlijk geen spreekwoord,
maar een bescheiden excuus om eens de
deur uit te gaan, iets nieuws aan te pakken of
simpelweg iets anders te gaan doen: 'Een
aardappel wil de kelder wel eens uit'.
Het mag geen spreekwoord heten omdat er
geen kernachtige wijsheid mee uitgedrukt
wordt, en misschien is dal juist het aardige
ervan: de spreker heeft weinig pretenties. Als
hij het tenminste over zichzelf zegt. Wordt
het over iemand anders gezegd, dan is het
natuurlijk minder aardig.
JOOP VAN DER
HORST
universitair docent
Nederlands
