Rtv show
Onder hem kun je niet falen'
'Twin Peaks'
cocktail van
tv-culturen
CLOSE UP Jolanda Oukes STRIPS
Vrijdag 23 augustus 1991 Redactie: 023-150191/023-150192 JOLANDA OUKES GERARD VAN RUITEN REINA VAN POPPELEN Vomgeving: RALPH KLEINHOUT
TWIN PEAKS valt niet in TWIN PEAKS is een vorm
een traditionele categorie van kunst, die je zelden
onder te brengen. Het is op tv ziet. (Acteur James
eigenlijk een parodie op Marshall)
tv-programma's tegelij
kertijd. (Actrice Wendy
Robie)
Wendy Robie: „Het is
moeilijk aan te geven
waarom ik Twin
Peaks' iets bijzonders
vind." foto gpd
BOLLEBOOM
De roem is de Ameri
kaanse tv-serie
Twin Peaks al lang
vooruitgesneld. RTL 4 heeft het
moment waarop de 33 afleve
ringen ook in Nederland te zien
zijn al eens uitgesteld en er was
zelfs even sprake van dat de
VPRO de veelbesproken serie
zou overnemen, maar vanaf
zondag 1 september is het zo
ver. Rond 19.54 uur ?al op
RTL 4 het ontklede, in plastic
gewikkelde en ontzielde li
chaam van de 17-jarige Laura
Palmer worden gevonden. Dat
is het startsein voor een reeks
van gebeurtenissen die onge
kend zijn in het op het eerste
gezicht rustieke stadje Twin
Peaks, in het noordwesten van
de Verenigde Staten. Drieënder
tig afleveringen lang doen FBI-
agent Dale Cooper en de plaat
selijke sheriff Harry S.Truman
erover om de kluwen te ontwar
ren. En dan nog...
De serie, geschreven door
Mark Frost (HUI Street Blues) en
David Lynch (speelfilms als
Blue Velvet, Elephant Man, Era-
serhead en Wild at Heart), ont
ketende een ware rage in de VS
en andere landen. Ook in Ne
derland bestaan, sinds de BBC
de serie uitzond, inmiddels fa
natieke Peak-freaks die geen af
levering hebben overgeslagen.
Is al die opwinding terecht? Ja
Twin Peaks veroorzaakte in
de VS vooral opschudding om
dat in het door kijkcijfers gedic
teerde land toch een groot kij
kerspubliek aan zich wist te bin
den. Wie de extra lange eerste
aflevering van zondagavond be
kijkt, zal tot de conclusie komen
dat Twin Peaks een groot deel
van de Amerikaanse televisie
cultuur in zich herbergt. Dan
weer heeft de kijker het gevoel
naar een thriller te zitten kijken,
het volgende moment heeft Da-
Ie Cooper plotseling iets weg
van een ouderwetse detective
als Hercule Poirot. Nauwelijks is
de spanning geweken, of we zit
ten middenin een onvervalste
soap die doet denken aan het
oude Peyton Place, terwijl de
volgende scène die zich aan
dient meer iets weg heeft van
een Sitcom.
Tv-tradities
Lynch en Frost hebben op een
razend knappe manier deze tv-
tradities ineen gesmeed, zonder
die elementen met elkaar in
botsing te laten komen. David
Lynch, die de eerste twee afle
veringen zelf regisseerde, blijkt
Acteurs 'Twin Peaks' dwepen met regisseur David Lynch
James Marshall: „Als je veertien no
verd."
bovendien een meester in de
detaUs, waardoor Twin Peaks
iedere seconde de moeite waard
blijft om naar te kijken. De
meeslepende muziek van Ange-
lo Badalamenti versterkt dat
nog eens, zodat de kijker steeds
meer gaat hunkeren naar de op
lossing.
Toch moet al het gekrakeel
rond de serie enigszins gerelati
veerd worden. Amerikaans tv-
publiek is - door de daar al lan
ger heersende kijkcijferterreur -
nauwelijks gewend aan vernieu
wende televisie voor een groot
publiek. 'Twin Peaks' viel - te
recht - op als de zwaan tussen
de lelijke kleine eendjes. Maar
te stellen dat er een wereldwon
der op televisiegebied is ge
beurd, is sterk overdreven. Per
i voor een Emmy krijgt, weet j
slot van rekening hebben de
makers, toen Twin Peaks voor
het tv-station ABC een goud
mijntje op het gebied van kijk
cijfers bleek te zijn, de ontkno
ping nog een seizoen weten uit
te steUen. Daardoor zijn som
mige afleveringen te gezocht
geworden. Pas toen de Ameri
kaanse tv-kijker langzaam
dreigde af te haken, omdat
Twin Peaks' tot een jarenlange
serie dreigde te verworden, be
sloten de makers met de ont
knoping te komen.
Extra lang
RTL 4 zendt de eerste, extra lan
ge aflevering, maar liefst twee
keer uit (herhaling op vrijdag 6
september vanaf 23.55 uur). Dat
dat er geen slecht werk is gele-
FOTO GPD
is maar goed ook, want wie de
ze eerste aflevering mist, zal
zich de rest van de serie als een
zoekende in het duister wanen.
Tijdens die eerste anderhalf uur
wordt namelijk zo veel aan in
triges, relaties, connecties en in
formatie 'neergezet', dat zonder
deze ecopiloteno de serie niet te
volgen is.
Wie die eerste aflevering wel
volgt, loopt het gevaar een heu
se verslaafde van de serie te
worden. Mocht het zover ko
men: het geheime dagboek van
de vermoorde Laura Palmer,
waarin wellicht meer duidelijk
wordt over de intriges in 'Twin
Peaks', ligt al in de boekhandel.
Uitzending, zondag 1 septem
ber, RTL 4, 19.50 uur
BOES
HEINZ
THEO DERSJANT GPD
Met de moord op
Laura Palmer
wordt zondag op
RTL 4 tegelijk een begin ge
maakt met de geruchtmaken
de Amerikaanse tv-serie 'Twin
Peaks'. Eerder zond de BBC al
33 afleveringen uit van de serie
over het stadje in het Noord
westen van de VS. Wendy Ro
bie speelt in Twin Peaks tante
Nadine Hurley (met een
ooglapje voor) en James Mars
hall neemt de rol van haar neef
James Hurley voor zijn reke
ning. Een gesprek met beide
acteurs over regisseur David
Lynch en het opvallende suc
ces van 'Twin Peaks' in de VS.
„De pers wist er geen raad
Acteur James Marshall (24)
knijpt de ogen strak dicht, zet
een schril stemmetje op en be
gint een imitatie van regisseur
David Lynch. „Ehmmmmm, Ja
mes, ehmmmm, ehmmmm,
ehmmmm. Go for it
„Kijk", zegt Marshall dan
weer met zijn eigen stem. „Dat
is David Lynch ten voeten uit.
Zo geeft hij acteurs aan wat ze
moeten doen. Het is een unieke
ervaring om met die man te
werken."
Marshall speelt in 'Twin
Peaks' James Hurley. „Een ruwe
bolster met een blanke pit. Je
zult van hem geen onvertogen
woord horen", beschrijft hij zijn
eigen rol. En dan, enigszins om
zichtig om niet al te veel te ver
klappen over de afloop van
'Twin Peaks': „Ik speel een van
de hoofdverdachten in de eerste
afleveringen. Maar ik vermoed
dat het publiek zal denken dat
ik het niet heb gedaan. Omdat
hij ik zo aardig en zacht ben.
Maar Hurley is misschien toch
wel wat veraward."
Wendy Robie zet in de eerste
afleveringen tante Nadine neer
als een eigenaardige vrouw met
het ooglapje op. In eerste in
stantie speelt ze een wat onder
geschikte rol, maar naarmate
'Twin Peaks' vordert, komt ze'
meer in beeld. Robie had geen
enkele ervaring met het maken
van tv-programma's. Ze stond
vóór 'Twin Peaks' alleen maar
op de planken. „Om die reden
is het voor mij moeilijk aan te
geven waarom ik 'Twin Peaks'
iets bijzonders vind. Dit is mijn
eerste televisie-ervaring en ik
vond het fantastisch."
James: „Je hebt het eigenlijk
over een vorm van kunst die je
niet gauw op televisie zult zien.
Dat maakt het bijzonder."
Vertrouwen
Robie kwam min of meer bij
Nu nog zijn ze voor de doorsnee tv-kijker onbekende grootheden, maar vanaf zondagavond gaat dat wellicht
veranderen. Een deel van de 'cast' van Twin Peaks': Joan Chen, Michael Ontkaan, Kyle MacLachlan en Piper
Lauri (v.l.n.r.) foto gpd
toeval in Twin Peaks' terecht,
zoals wel meer onbekende ac
teurs in de serie een kans kre
gen. „Ik woonde en werkte in
Seattle. 'Twin Peaks' kwam naar
die plaats om de eerste lange af
levering op te nemen. Er moes
ten hoognodig wat kleinere rol
len worden bezet; de kandida
ten daarvoor zouden plaatselijk
worden gecast. Mijn agent heeft
me daar op af gestuurd. Mijn rol
in de eerste aflevering is ook
maar heel klein. Wel kom ik
steeds meer in de serie voor,
omdat David Lynch dat ooglap
je vanuit dramatisch oogpunt
nodig had. Later in de serie
wordt onthuld waarom ik dat
lapje draag. Toen die eerste
reeks gefilmd was, ging ik weer
naar huis en dat was dat. Totdat
de serie op tv kwam. Toen is er
toch wel veel veranderd."
„Iedere acteur zal je vertellen
dat het een fantastische erva
ring is om met Lynch te werken.
Want hij heeft een onvoorwaar
delijk vertrouwen in zijn ac
teurs. Hij maakt het voor jou als
acteur zo veilig, dat je alles
kunt. Hij maakt het mogelijk,
het beste dat je in je hebt te ge
ven. Je kunt onder Lynch ge
woon niet falen."
James: „Veel regisseurs ma
ken de fout van over-regisseren.
Die praten je helemaal suf en
tegen de tijd dat er 'action'
wordt geroepen,weet je het
niet meer. David doet dat an
ders. Die kan de spijker op zijn
kop slaan als hij vertelt wat je
moet doen. Of hij vertelt over
een gevoel dat hij bij een opna
me wil."
Magie
Wendy: „Als David regiseert kan
er van alles gebeuren. Hij geeft
je ook wel geheime steekwoor
den of beelden die je in je moet
oproepen. Daardoor ontstaat
een soort magie tussen de ac
teur en Lynch. Iets tussen jou
en hem alleen. En dat werkt
fantastisch. Dan doe je dingen
waarvan je zelf eigenlijk niet
eens wist dat je dat in je had."
De lofzang op David Lynch,
die de eerste en de derde afleve
ring zelf regisseerde en zich ver
der bezighield met de organisa
tie (en op dat moment ook
werkte aan de film Wild at He-
art), stokt als de jaarlijkse Em-
my-regen, de prijzen voor de
beste televisie-prestaties, ter
sprake komen. In 1990, het eer
ste jaar van 'Twin Peaks', kreeg
de serie maar liefst veertien no
minaties, wat ongekend veel is.
Op de feestelijke Emmy-uitrei-
kingen bleek 'Twin Peaks' ech
ter maar twee - onbeduidende -
Emmy's in de wacht te hebben
gesleept.
James: „De Emmy-academy
moest ons wel nomineren, want
ze konden ons niet negeren. Als
ze ons hadden genegeerd waren
ze door iedereen afgebrand.
Dus ze overlaadden ons met
nominaties, terwijl ze dachten:
ze zullen nooit een belangrijke
Emmy winnen, want wij begrij
pen niet waar ze mee bezig zijn.
Ik denk dat de academie con:
servatief is. Aan de andere kant
was het ook weer niet zo'n
ramp dat we geen belangrijke
Emmy wonnen. Ik bedoel: nu
konden we ons imago van un
derdog-rebellen hooghouden.
En als je veertien nominaties
krijgt, weet je dat je geen slecht
werk hebt geleverd."
Lachband
Robie voegt er aan toe dat ook
de tv-critici in de VS aanvanke
lijk niet goed raad wisten met
'Twin Peaks'. „Die critici waren,
toen de eerste aflevering nog
niet op tv geweest was, maar al
wel op festivals werd gedraaid,
zeer onzeker over wat ze hier
van moesten vinden. 'Twin
Peaks' viel niet in de traditione
le categorieën in te delen. Het is
eigenlijk een parodie op veel tv-
programma's tegelijkertijd. Een
journalist zei in die tijd tegen
me: wat moeten we hier nu
mee. Is het soms grappig be
doeld? Die journalist was ge
woon kwaad, want er liep bij
voorbeeld geen lach-band mee
die hem kon vertellen wanneer
hij moest lachen. Die twijfel was
eigenlijk best amusant om te
zien."
Droevige ogen
Er zijn van die tv-avonden, waarop de re
clame zo ongeveer als enige item het be
kijken waard is. Dat zegt niet alleen iets
over het peil van de programma's, maar ook iets
over het niveau van sommige spots. Eerlijk is eer
lijk, er zitten juweeltjes bij. Daarmee wordt niet ge
doeld op de wasmiddelenreclame. Want tot op he
den zijn maar weinig creatieve bollen er in ge
slaagd verder te kijken dan gelukzalig glimlachen
de huisvrouwen, met smeer en zweet bevlekte
mannen en deskundigen in witte jassen. Maar ge
lukkig ontstijgen steeds meer reclame-makers dit
belabberde peil.
Klaarblijkelijk opgezweept door de prachtige Hei-
neken-spots doen vooral bierbrouwers het goed.
Terwijl Bavaria voor zijn 'Malt' top-acteurs als Lee
van Cleef en Don Johnson wist te strikken, koos
Stender voor spots met een 'Paris-Texas'-achtig
sfeertje. Benodigdheden: een benzine-station in de
'middle of nowhere', zinderende hitte en een aan
tal 'loners' (m/v). De spots vertellen een erotisch
geladen verhaal waarin de hoofdrolspeler - man
met auto of vrouw op motor - subtiel flirt met de
andere sekse, een ijskoude Stender tot zich neemt
en vastberaden weg rijdt. Het flirt-object blijft ach
ter in het eeuwige niets.
Wat dat nu precies met Stender te maken heeft,
wordt niet duidelijk. Wel is duidelijk dat de spot
indruk maakt en blijft hangen. De Stender-dame-
op-motor leverde zelfs zo'n mooi plaatje op dat
het tafereeltje nu ook op posterformaat verkrijg
baar is.
In de rij juweeltjes mogen natuurlijk ook niet de
Levi-spotjes ontbreken. De reclame voor de 501
wordt begeleid door een oude hit - die dan ook op
nieuw wordt uitgebracht en wederom een hit
wordt - ert heeft een verrassende wending. Want
wie had kunnen denken dat de breedgeschouder-
dc jongeman de mooie vrouw voorbij loopt en cool' zijn go[ j,|j de lommerd inruilt voor benzinegeld.
zijn 501 uit de ijskast haalt of dat een ander jongmens Dok de reclamemakers voor auto's hebben hun blik
verruimd. Niet langer speelt de volmaakte techniek
de hoofdrol, maar moet de spot vooral een verhaal
hebben. De reclame voor de Giant Suzuki - vooral
de lange versie is bijna een complete speelfilm - is
het meest in het oog springend. Een actiefilm met
uitrukkende militairen, in paniek geraakte burgers
en opgewonden commandanten die de Amerikaan
se president op de hoogte brengen van het naderen
de onheil dat Giant Suzuki heet. Maar ook Renault
heeft een fraai reclamefilmpje afgeleverd. Man en
donkerharige vrouw in auto. Vrouw vindt in de auto
een haarspeld met blonde haar. Ze stapt woedend
uit de auto en maakt met de haarspeld over de ge
hele lengte van de auto een diepe kras in het lak.
Vervolgens grijpt ze het contactsleuteltje, loopt er
mee naar de leuning van de brug en doet net alsof
ze de sleutel weg smijt. De man haast zich naar de
plek des onheils, terwijl de vrouw in de auto stapt
De reclamespots worden ook steeds grappiger. Tot
dat het een beetje afgezaagd werd, werkten de
Kraaykamp jr.-spotjes voor Victoria Vesta behoorlijk
op de lachspieren, net zoals de Rawhide-spot of de
zingende en swingende koeien van twee zuivelfabri-
kanten. Af en toe hoor je nog iemand fanatiek het
'boe boe - bla bla'-lied inzetten.
Het waarheidsgehalte van de reclamespots moet
natuurlijk met een korreltje zout worden genomen.
De fabrikant wringt zich in allerlei bochten om de
consument ervan te overtuigen dat zijn produkt het
beste, goedkoopste en milieuvriendelijkste is. Maar
is uw baby nu echt blijer met een luier van merk x
en wordt door een bepaald wasmiddel te gebruiken
de was nog witter?
Nee, dan de spot van het Wereld Natuurfonds. In
beeld een ouderwetse schrijfmachine waarmee een
advertentie wordt opgesteld: 'Wed. (17 jr), met kind
zoekt met spoed woonr. Liefst in bosr. omg.' Daarna
komt de opsteller van de advertentie in beeld: een
Oerang Oetan-vrouwtje met kind. Vier droevige
ogen in twee door piekhaar omzoomde gelaten. De
boodschap is overduidelijk. Daar kan geen Groene
Persil-man. geen Mona-toetjesbedenker, nee, zelfs
geen Don Johnson tegenop.
