Buitenland
Tudjman stelt
nieuw ultimatum
Griekenland wijst Albanezen uit
Cubaanse gevangen gijzelen bewakers
Kleinere rol voor Mandela in ANC
Akkoord autonomie
van Kurden in Irak
Polisario: Marokko
bombardeert burgers
Vrijdag 23 augustus 1991 Redactie: 023-150225 RONALD FRISART (chef) ONNO HAVERAAANS HANS JACOBS JAN PREENEN Vertalingen:
HESUNGA LUUTJE
United Press International (UPI).
Presidium moet einde maken aan gevechten Kroatië
De Kroatische president Tudjman eist dat het staatspre-
sidium van Joegoslavië voor het einde van deze maand
een einde maakt aan de aanvallen door het federale leger
en Serviërs in Kroatië. Slaagt het presidium daar niet in,
dan volgen „serieuze maatregelen om de territoriale inte
griteit en de soevereiniteit van Kroatië te verdedigen", al
dus Tudjman gisteravond.
BELGRADO Rtr-AFP-A
Tudjman acht het presidium di
rect verantwoordelijk voor het
optreden van de federale troe
pen. In een brief aan het presi
dium vergeleek hij het Joegosla
vische Volksleger met een be
zettingsmacht. Het collectieve
presidentschap komt vandaag
bijeen om de crisis in Joegosla
vië te bespreken.
Het ultimatum komt op het
moment dat bij hernieuwde ge
vechten in Slavonië en Krajina,
gebieden in Kroatië met een
aanzienlijke Servische popula
tie, zeker twintig doden zijn ge
vallen. Als gevolg van gevechten
tussen leden van de Kroatische
Nationale Garde en Servische
nationalisten zijn sinds de onaf
hankelijkheidsverklaring van
Kroatië, eind juni, meer dan 300
mensen om het leven gekomen.
Tudjman eist dat het presidi
um de Servische milities dwingt
de wapens neer te leggen en de
wapenstilstand te accepteren
waartoe het presidium op 7 au
gustus heeft opgeroepen. Waar
nemers van de Europese Ge
meenschap zouden naar de
strijdgebieden in Kroatië moe
ten gaan om toe te zien op nale
ving van het bestand. Daarnaast
moet het presidium een einde
maken aan de steun die Servië
geeft aan de Servische nationa-
fisten in Kroatië.
Intussen stromen duizenden
Kroatische vluchtelingen buur
land Hongarije binnen. Volgens
het Hongaarse persbureau MTI
zijn alleen in de grensstad Mo-
hacs al 8.000 Kroaten aangeko
men. Een woordvoerder van de
grenspolitie verklaarde dat on
geveer de helft van de vluchte
lingen zeer vermoeid is en vaak
geen paspoort heeft. Ze mogen
van de Hongaarse autoriteiten
toch in het land blijven.
Deze week is het aantal bur
gers dat op de vlucht is geslagen
voor de gevechten in Kroatië,
dramatisch gestegen. In de re
publiek zelf hadden zich giste
ren 110.000 burgers als vluchte
ling bij het Rode Kruis laten re
gistreren, in Servië 66.000. Het
treinverkeer in Kroatië is vol
gens het persbureau Tanjug
ernstig verstoord: 13 spoorlijnen
zijn gesloten, op andere tra-
jekten wordt alleen 's nachts ge
reden en dan nog alleen met
goederentreinen, terwijl er
1.500 wagons met goederen
vastzitten.
een in het Zuidpoolijs gestrand
onderzoeksschip gered en in Zuid- chail Somov, raakte
waarmee het Sovjet-team een on- zoekers konden niet terecht op de Zuidpool, waar het nu winter is,
derzoeksmissie uitvoerde, de Mi- vlakbij gelegen Sovjet-basis Mo- lag tussen de 20 en 30 graden oi
maand lodezjnaja, omdat die al volledig der nul. foto a
Mijnwerkers
Bulgarije weer
aan het werk
Duitsland geeft 60 miljoen hulp
iqnnina afp-ips
talladega ap-Rtr te doden de Amerikaanse re- de Cubanen nog 18 Amerikaan-
gering vasthoudt aan het voor- se medegevangenen vast.
Gewapende Cubaanse gevange- nemen hen het land uit te zet- De Cubanen zouden gisteren
nen, die in een gevangenis in de ten. Onder de gegijzelden be- het land worden uitgewezen. Ze
Amerikaanse staat Alabama vinden zich acht bewakers, al- zitten allemaal vast na het ple-
mensen vasthouden, hebben dus een woordvoerder van de gen van misdaden in de VS.
gisteren gedreigd hun gijzelaars gevangenis. Daarnaast houden
De afgelopen dagen hebben de Griekse au
toriteiten meer dan 400 Albanese vluchte
lingen, behorend tot de Griekse minderheid
in Albanië, uitgewezen. De politie ontdekte
bij een controle op het eiland Corfu 400 Al
banezen die niet over gèldige verblijfspa-
pieren beschikten. De Albanezen werden
teruggestuurd naar hun vaderland. In de
havenstad Patras werden dertig illegale Al
banese vluchtelingen aangehouden en uit
gewezen.
Duitsland heeft gisteren de Albanese re
gering 50 miljoen mark (een kleine 60 mil
joen gulden) toegezegd gekregen om de na
tionale economie te „hervormen" tot een
meer markt-gerichte economie.
De toezegging is het resultaat van bespre
kingen afgelopen week in Tirana tussen
Duitse en Albanese regeringsfunctionaris
sen. „We zijn ervan overtuigd dat de Alba
nese regering vastbesloten is de randvoor
waarden te scheppen voor de ontwikkeling
en het opzetten van markteconomische
structuren", aldus de Duitse woordvoerder
Kanera.
Bijna de helft van het bedrag bestaat uit
eerder gedane toezeggingen die werden in
getrokken toen de Albanese regering vorig
jaar hard optrad tegen demonstranten. De
andere helft komt ten laste van de begro
ting voor ontwikkelingssamenwerking van
volgend jaar.
Het hulpprogramma behelst samenwer
king bij milieubescherming, advisering bij
het privatiseren van de voedselindustrie en
steun aan het opstellen van een economi
sche wetgeving. Ook wordt er veevoer en
apparatuur voor de bouwnijverheid gele
verd, evenals technische hulp voor mijn
bouw en oliewinning.
Bulgaarse mijnwerkers zijn gis
teren na negen dagen staken
weer aan het werk gegaan, na
dat ze het met de regering eens
waren geworden over verdere
onderhandelingen over loons
verhoging en andere kwesties.
De staking was uitgeroepen
door de anti-communistische
vakbond Podkrepa. De beëindi
ging van de staking wordt ge
zien als een overwinning voor
de coalitieregering, die een aan
tal eisen van de stakets perti
nent van de hand heeft gewe-
De regering riep de mijnwer
kers maandag op hun staking te
beëindigen, omdat de hervor
mingen erdoor in gevaar wer
den gebracht. Een dag later be
sloot de regering de uitbetaling
van de salarissen van de stakers
stop te zetten en een rechtbank
te laten beslissen of de staking
legaal was. De regering heeft ge
zegd in principe wel bereid te
zijn om de salarissen van de
mijnwerkers te verhogen, maar
daarvoor geen geld te hebben.
Gisteren nam het Bulgaarse
parlement een nieuwe kieswet
aan, waardoor de voor 12 okto
ber geplande algemene verkie
zingen doorgang kunnen vin
den. De kieswet was vorige
week ook al aangenomen door
het parlement. President Zjelev
sprak toen echter zijn veto uit
over twee artikelen uit de wet.
Een van die artikelen, waarin
het stemrecht wordt beperkt
van de naar schatting 500.000
Bulgaren in het buitenland,
werd gisteren door het parle
ment gehandhaafd. Zjelev kan
niet voor de tweede keer zijn
vetorecht doen gelden.
dt NIEUWSLIJN
Noodlanding Boeing 747 in Seattle
Een Boeing 747 van de Amerikaanse maatschappij Northwest
Airlines met 366 mensen aan boord heeft gisteren in Seattle een
noodlanding moeten maken wegens brand in een van de vier
motoren. Bij het verlaten van het toestel raakten elf mensen ge
wond. De noodlanding vond plaats 22 minuten na de start voor
een vlucht naar Tokyo. De oorzaak van de brand is nog niet be
kend.
China pest dissidente journalist
De politie van Sjanghai heeft gisteren de dissidente journalist
Zhang Weiguo, 34, vrijgelaten. Zhang werd twee weken onder
vraagd over groepen dissidenten in de stad en artikelen in bla
den in Hongkong. Hij mag Sjanghai niet verlaten en evenmin
met buitenlandse media spreken, zo is vernomen van vrienden.
Zhang wordt geregeld opgepakt, sinds het neerslaan van de de
mocratiseringsbeweging in China, in juni 1989. Evenals bij vori
ge arrestaties is geen aanklacht tegen hem ingediend.
Prostaatoperatie koning Boudewijn
Koning Boudewijn van België wordt vandaag geopereerd aan de
prostaatklier. Dit maakte het Koninklijk Paleis in Brussel gisteren
bekend. De 60-jarige Boudewijn vierde eerder dit jaar het feit dat
hij sinds 1951 koning der Belgen is.
Meer aanklachten seriemoordenaar
Openbare aanklagers hebben de vorige maand opgepakte serie
moordenaar uit de Amerikaanse stad Milwaukee nog eens van
drie moorden beschuldigd. De man deed afstand van het recht
het bewijs voor de ten laste legging van vijftien moorden aan te
vechten. Hij kan vijftien maal levenslang krijgen plus tien jaar
voor elke moord wegens recidivisme.
Bosbranden op Sicilië en in Ligurië
Honderden hectares pijnboombos en kreupelhout zijn op Sicilië
en in de noordwestelijke Italiaanse provincie Ligurië afgebrand.
De brandweer denkt dat de branden bij Taormina (Sicilië) en
Portofino (Ligurië) zijn aangestoken.
Rode Khmer wil weer praten
De Cambodjaanse guerrillabeweging Rode Khmer heeft gisteren
laten weten bereid te zijn de wijzigingen in het vredesplan van
de Verenigde Naties te bespreken. De wijzigingen, voorgesteld
door de Cambodjaanse regering, voorzien ondermeer in het
handhaven van het leger in de periode voor de verkiezingen. De
Rode Khmer lijkt terug te komen op de harde lijn die de bewe
ging eerder deze week innam en waardoor de besprekingen in
Thailand tussen de strijdende Cambodjaanse partijen in het slop
dreigden te raken.
Palestijnse leiders op het matje
De Israëlische politie heeft gisteren twee vooraanstaande Pales
tijnse leiders geboden zich volgende week te melden voor on
dervraging over vermeende contacten met de PLO. Faisal Hus-
seini en Hanan Ashrawi zouden volgens rechtse Israëlische mi
nisters de wet hebben overtreden die contact met de PLO ver
biedt. Husseini en Ashrawi behoren tot de Palestijnen met wie
de Amerikaanse minister van buitenlandse zaken Baker heeft
gesproken over het vredesproces in het Midden-Oosten.
Duizenden arrestaties in Bangladesh
Tijdens een grote operatie ter bestrijding van de misdaad door
het hele land heeft de politie in Bangladesh de afgelopen week
zeker 7.000 mensen gearresteerd. Er werd onder meer jacht ge
maakt op illegale wapens. Dit hebben politie-autoriteiten in
Dhaka vanmorgen meegedeeld.
diyanah Rtr
Een inwoner van de
Zuidkoreaanse stad
Pusan waadt met pa
raplu door de onder
gelopen straten. De
stad is de afgelopen
H dagen bezocht door
de typhoon Gladys.
Door het noodweer
zijn heel wat inwo
ners van Pusan uit
hun huizen gevlucht
die deels zijn onder
gelopen. foto ap
ACHTERGROND
THE INDEPENDENT JOHANNESBURG «JOHN CARLIN
aanwezig zijn.
Volgens Kurdische bronnen
voorziet het ontwerp-akkoord
in herhuisvesting van de vluch
telingen en kent de regeling uit
gebreide politieke rechten en
administratieve bevoegdheden
aan de Kurden toe. Volledige
controle over de steden Kirkuk,
Khanaqin en Sinjar krijgen ze
echter niet.
De toekomst van Kirkuk, rijk
aan olie en een stad met een
emotionele betekenis voor de
Kurden, is het belangrijkst. „Kir
kuk is het hart van Kurdistan.
Hoe kan een Kurd een man zijn
zonder een hart?", aldus een
Kurdische functionaris.
Barzani, leider van de Kurdi
sche Democratische Partij
(KDP) and Jalal Talabani, die de
Patriottische Unie van Kurdis
tan aanvoert (PUK), zullen een
belangrijke rol spelen in de dis
cussie over het ontwerp-ak
koord. Zij zijn de aanvoerders
van de twee grootste verzetsbe
wegingen in I raaks Kurdistan en
namen allebei deel aan de on
derhandelingen met Baghdad.
Barzani verklaard bij terug
komst voor het akkoord te zul
len stemmen.
Iraaks-Kurdische leiders heb
ben na vier maanden onder
handelen een ontwerp-overeen-
komst gesloten met Baghdad
over autonomie. De acht poli
tieke partijen verenigd in het
Iraakse Kurdistan Front (IKF)
bespreken morgen het plan, dat
overigens geen duidelijkheid
verschaft over de status van de
betwiste oliestad Kirkuk.
Massoud Barzani, die de IKF-
onderhandelingsdelegatie leid
de, keerde dinsdag terug naar
Iraaks Kurdistan na 42 dagen in
de Iraakse hoofdstad. De Kur
den gingen in april op een aan
bod van Baghdad in om te on
derhandelen over autonomie na
een mislukte opstand aan het
eind van de Golfoorlog. Twee
miljoen Kurden vluchtten als
gevolg van de oorlog naar Tur
kije en Iran. Velen keerden on
der westerse bescherming terug
naar hun woonplaatsen, maar
honderdduizenden leven nog
steeds in tenten of geïmprovi
seerde hutten in de bergen bij
de Iraanse grens. Ze zijn bang
om naar Kirkuk terug te keren,
waar het Iraakse leger en de ge
heime politie (nog) prominent
De augustuseditie van een specialistische
publikatie over Zuid-Afrika, het in Londen
gevestigde Front File, meldt dat Mandela
„razend" was toen hij, terug van zijn reis
door Latijns-Amerika, ontdekte dat het
ANC-leiderschap tijdens zijn afwezigheid
grondig is geherstructureerd.
Mandela was eind vorige maand in Latijns-
Amerika toen de uitvoerende macht van het
ANC het de facto schaduwkabinet koos, het
26-man sterke Nationale Uitvoerend Comi
té (NWC). De voornaamste portefeuilles in
het NWC zijn overgenomen door een jon
gere generatie ANC-leiders, onder wie al
lange tijd een consensus bestond dat de 73-
jarige Mandela, met zijn natuurlijke autori
teit, een uitzonderlijk grote persoonlijke
controle op zich had genomen over wat on
getwijfeld de grootste organisatie in de
Zuidafrikaanse politiek is. Politieke macht is
verschoven van zijn burelen naar die van de
onlangs gekozen schaduwpremier van het
ANC, de secretaris-generaal Cyril Ramap-
hosa.
Front Files goedgëïnformeerde bronnen in
Johannesburg meldden dat deze ingrepen
achter Mandela's rug in werking zijn gezet
door een komplot van de Communistische
Partij binnen de uitvoerende macht van het
ANC. Het hoofd van de inlichtingen van het
ANC, Pallo Jordan, beschreef het rapport
gisteren als „fantasie" en „grote onzin".
Hij reageerde echter nog niet half zo heftig
als toen hem werd voorgelegd dat Mandel-
a's politieke invloed wellicht was getaand
als gevolg van ontwikkelingen van de
laatste paar weken. Hij stelde met nadruk
Binnen het Afrikaanse Nationaal Con
gres (ANC) is deze week iets veel heime-
lijkers, minder onheilspellends en veel
effectievere gebeurd dan de subversieve
manoeuvres in Moskou: een soort inter
ne coup tegen Nelson Mandela, met als
doel zijn macht en invloed binnen de or
ganisatie drastisch te verminderen.
dat het ANC nooit „een presidentiële vorm
van leiderschap" heeft gehad.
Maar het feit blijft dat de organisatie, sinds
het ANC vorig jaar op 2 februari werd toe
gestaan en Mandeia's vrijlating negen da
gen later volgde, juist op die manier is ge
leid. Of liever gezegd, tot het nationale con
gres van het ANC vorige maand, toen een
nieuwe leiding werd gekozen.
Tijdens die onzekerheid van anderhalf jaar,
een periode van enorme verwarring binnen
het ANC, is Mandela onstuitbaar uit het or
ganisatorische vacuüm naar boven geko
men als opperste leider.
Tot verdriet van invloedrijke ANC'ers, om
maar niet te spreken over de gewone leden,
heeft Mandela de gewoonte ontwikkeld ge
heime besprekingen te voeren met presi
dent F.W. de Klerk en daarmee algemeen
de indruk gewekt dat hij over staatszaken
beslist zonder mandaat. ANC-leiders wer
den soms tijdens interne vergaderingen ge
schokt door de bondige manier waarop
Mandela probeerde zijn wil op te leggen in
lastige debatten.
Mandela zelf werd tijdens het congres van
juli aangevallen, toen een belangrijke afge
vaardigde, Patrick Lekota, zijn dictatoriale
gewoontes aan de kaak stelde. Lekota kreeg
massale steun in de daaropvolgende verkie
zing.
Eind vorige maand hield het Nationaal Uit
voerend Comité zijn eigen interne verkie
zingen voor het NWC-kabinet. Het NWC's
'politieke departement' werd de nieuwp
machtskern en, meer specifiek, de 'on-
derhandelings' en 'organisatorische' comi
tés daarbinnen.
Noch Mandela, noch de vice-president van
het ANC, Walter Sisulu, hebben zitting in
deze comités ze hebben zelfs geen offi
ciële beleidsvormende functies. Ramapho-
sa, de ex-leider van de mijnwerkers, staat
echter aan het hoofd van het onderhande
lingscomité de beslissende positie tij
dens de periode van overgang naar demo
cratie.
Het is aannemelijk dat Mandeia's functie in
het ANC steeds ceremoniëler zal worden.
Zijn energie.na zijn vrijlating is verbijste
rend geweest voor een man van zijn leeftijd.
Maar mensen die hem onlangs hebben be
zocht, merkten op dat zijn 73 jaar zich toch
gaan aftekenen, en dat hij lijkt te verzwak
ken onder het strafprogramma.
Bijna het hele gewicht van het ANC heeft op
zijn schouders gerust en misschien is het
wel een vriendelijk gebaar geweest hem
omlaag te promoveren hem president te
maken, de positie waarvoor hij vorige
maand werd gekozen zonder oppositie,
maar zijn politieke profiel te verzwakken.
De last die hij eens te dragen had, is nu ver
deeld over zijn kabinet.
Het bevrijdingsfront Polisario
heeft gisteren nieuwe bombar
dementen gemeld in de Weste
lijke Sahara, de voormalige
Spaanse kolonie die Marokko
bezet houdt en waar over enke
le maanden onder toezicht van
de Verenigde Naties een refe
rendum gehouden moet wor
den over onafhankelijkheid.
Volgens Polisario-ambassa-
deur Hakim in Algiers werden
gisteren de nederzettingen Mij-
ek en Tafriti gebombardeerd,
waar zich volgens hem veel bur
gers bevinden.
Marokko houdt ongeveer
viervijfde van de Westelijke
Sahara bezet en schermt dat af
met een zandwal die is voorzien
van radar Tussen de wal en de
grens met Algerije en Maurita
nië ligt een smalle strook waar
Westsaharaanse nomaden en
Polisario-guerrillastrijders bi
vakkeren.
Marokko en het Polisario
hadden met VN-bemiddeling
een akkoord bereikt over 6 sep
tember als datum voor een
staakt-het-vuren. Dan moeten
ook de voorbereidingen van het
referendum beginnen. De
Marokkaanse koning Hassan II
heeft om uitstel gevraagd. Voor
het referendum moet een eroot
deel van het bezettingsleger
worden teruggetrokken, terwiil
het land onrustig is. De bevol
king klaagt over de manier
waarop hoge militairen zich in
het leger ten koste van de
staatskas verrijken. De sociale
situatie in het land staat al
maanden door massale demon
straties en stakingen onder
druk, maar door vakbonden en
studenten gevraagde hervor
mingen blijven uit.
De Spaanse regering liet gis
teren weten een normale dooi
gang van het referendum op
prijs te stellen. Spanje krijgt al
maanden een exodus van dui
zenden Marokkaanse vluchte
lingen te verwerken. De Marok
kaanse regering was niet bereik
baar voor commentaar.
