Kunst
'We willen een muzikaal
rolpatroon doorbreken'
|gj|
Gevarieerd aanbod
cursussen bij LAK
'Viool
spelen zonder steun goed middel tegen kwalen'
Kunstenaarsverenigingen pleiten voor internationaal cultuurbeleid
Merkelbachprijs voor
Lafour en Wijk
Dinsdag 20 augustus 1991
Redactie: 071-161400 CEES VAN HOORE ANNEMIEK RUYCROK JAN RUSDAM SASKIA STOEUNCA Eindredactie: PAUL DE TOMBE Vormgeving: HENK BUIS
17
KUNSTENAARSVERENIGINGEN pleiten vooreen
internationaal cultuurbeleid omdat Nederlandse beel
dende kunstenaars steeds meer concurrentie onder
vinden van buitenlandse kunstenaars op de Neder
landse markt.
Miranda Sex Garden: renaissance-zang voor rockpubliek
HAARLEM* PETERBRUYN
Het Britse trio Miranda Sex Garden debuteert op 31 au
gustus op het Nederlandse concertpodium tijdens het
avantgarde-rockspektakel 'Ein Abend in Wien' in de Rot
terdamse Doelen. Opmerkelijk, omdat de drie zangeres
sen hun repertoire uit de zeventiende eeuw putten.
zangen voor drie, vier of vijf
stemmen. Beschouw Miranda
Sex Garden maar als een groep
die vocale kamermuziek brengt
en voor het repertoire uit de Re
naissance put.
Hun debuutalbum 'Madra',
waarop vijfentwintig Engelse
madrigalen staan, verscheen
onlangs bij dezelfde maat
schappij die ook de platen van
pop- en rocksterren als De-
peche Mode, Inspiral Carpets
en Nick Cave uitbrengt. Katha
rine Blake, Jocelyn West en Kel
ly McCusker zitten wat verlegen
in de lobby van het Amsterdam
se hotel. Interviews. Promotie.
Het is ze allemaal nog een
beetje vreemd. Het is allemaal
wat snel gegaan. Zoveel hebben
ze ook eigenlijk niet te vertellen.
Het verhaal van de plaat dan
maar.
Katharine ziet er uit als het ei
genwijze elfje. Kelly is de ver
standige aanvoerster van het
hockeyteam. En dan is er nog
de prinses die op de achter
grond stilletjes mooi zit te we
zen en jocelyn heet. Alledrie
zijn ze twintig en op en top
Brits. Samen vormen ze een
zangtrio.
Tot zover is er nog weinig bij
zonders aan de hand. Dat ze
zich Miranda Sex Garden noe
men doet misschien wat meer
wenkbrauwen fronsen dan een
naam als Luv of Bananarama,
maar in de pop kan het tegen
woordig niet gek of pikant ge
noeg. Nee, wat het trio werkelijk
opmerkelijk maakt, is dat ze
madrigalen zingen. Zeventiende
wereldlijke a capella ge-
NIEUWSLIJN
Tournee Nigel Ken
nedy uitgesteld
HILVERSUM De violist Nigel
Kennedy heeft een nek-operatie
ondergaan, waarbij enkele com
plicaties zijn opgetreden. Als ge
volg daarvan wordt de hele Eu
ropese toernee wordt uitgesteld.
Mojo Concerts in Nederland
heeft evenwel toch nieuwe data i
kunnen vastleggen waarop Ken-1
nedy in Nederland kan komen
optreden. Op 18 november is
Kennedy in het concertgebouw
in Amsterdam, 19 november in
de Oosterpoort te Groningen en op 20 november in de Maas
poort in Den Bosch.
Tentoonstelling kunstaankopen 1990
AMSTERDAM In museum Fodor in Amsterdam wordt op vrij
dag 23 augustus een tentoonstelling gehouden van de jaarlijkse
gemeentelijke kunstaankopen uit 1990. De aankopen bevatten
twee-dimensionale werken: schilderijen, tekeningen, grafiek en
foto's. Er wordt onder meer werk getoond van Ansuya Blom, Ab
van Hanegem, Floor van Keulen en Niels Staal. De tentoonstel
ling duurt tot en met 22 september.
Het Leidsch Academisch Kunst
centrum (LAK) begint op 10
september weer met een groot
aantal cursussen op het gebied
van toneel, dans, beeldende
kunst, muziek en fotografie.
Het aanbod 'Drama' bestaat
uit zes cursussen, te weten 'Ba-
sistoneel', 'Scènestudies', 'De
Middeleeuwen tot leven', 'Ca
baret', Theatersport' en 'Scr-
eenacting'. De laatste cursus is
al volgeboekt.
In 'Basistoneel' kunnen deel
nemers kennismaken met de
kunst van het toneelspelen.
Centraal daarbij staat de vraag:
hoe funktioneert je lichaam in
spelsituaties en hoe leer je te
vertrouwen op je eigen spelim-
pulsen. In 'Scènestudies', een
onderdeel dat wordt getypeerd
als een 'literaire spelcursus',
gaan deelnemers aan de slag
met teksten die in de theaterge
schiedenis een belangrijke
plaats innemen.
De cursus 'De Middeleeuwen
tot leven' begint met een inlei
ding over de ontwikkeling van
het theater in de Middeleeuwen
van Westeuropa. Hierna volgt
een audio-visueel overzicht.
In de cursus 'Cabaret' wordt
ingegaan op drie belangrijke
onderdelen van deze podium
kunst: er zijn vier lessen waarin
aan de hand van conférences,
liedjes en sketchjes wordt ge
werkt aan techniek, presentatie,
analyse en overdracht. De vier
daarop volgende lessen zijn toe
gespitst op individuele factoren.
Deelnemers gaan in deze lessen
op zoek naar hun eigen stijl. De
laatste vier lessen wordt ge
tracht tot een resultaat te ico-
De cursus die luistert naar de
nogal merkwaardige naam
'Theatersport' bestaat uit een
wedstrijd tussen 2 teams van
improvisatiespelers. De spelers
krijgen verschillende suggesties
van het publiek, waarop dan
wordt geimproviseerd. Na elke
improvisatie wordt het team be
oordeeld door een jury.
Dit jaar zijn er zes danseur-
sussen, te weten: 'Roots Dance',
waarin wordt gedanst op ritmes
uit Afrika, de Antillen en Surina
me, 'Europese moderne dans',
'Moderne dans in combinatie
met flamenco', 'swing', 'Zuid-
Amerikaanse dans in de vrije
vorm' en een workshop 'Tekst
en beweging'.
De beeldende kunst is verte
genwoordigd met negen cur
sussen: 'Tekentechnieken', 'Te
kenen en Schilderen', 'Schilde
ren naar model en stilleven',
'Aquarelleren', 'Grafische tech
nieken' zoals linosnede en et
sen, 'Vormgeving', 'Keramiek'
(pottenbakken), 'Workshop ke
ramische sculpturen', en 'Week
end zeefdrukken'.
De muziekcursussen dit jaar
zijn wederom in ruime mate
vertegenwoordigd. Er zijn twee
cursussen 'basiszang', een 'ver
volgcursus basiszang', een cur
sus 'Lichte muziek voor zang',
'klassieke zang voor gevorder
den', 'koordirectie', 'ritmes op
djembé' en 'ritmes op djembé
voor gevorderden'. De fotogra
fie komt aan bod in twee cur
sussen 'zwart-wit fotografie
Aanmeldingformulieren voor
de cursussen zijn te krijgen bij
het LAK-bureau, Cleve-
ringaplaats 1, 2311 BD Leiden.
De aanmeldingstermijn sluit op
13 september.
Jocelyn: „We zijn samen op
gegroeid. We hebben samen op
dezelfde muziekschool gezeten.
Kelly en ik vanaf ons elfde. Ka
tharine vanaf haar dertiende.
Op ons zestiende zijn we daar
weer afgegaan en is ieder voor
zich, andere muzieklessen gaan
volgen."
Katharine: „Maar we bleven
elkaar zien en omdat we geld
nodig hadden gingen we op
straat zingen. In de under
ground, in winkelcentra, op
Portobello Road. We zongen
madrigalen die we al op de mu
ziekschool hadden geleerd. Op
een dag kwam de muzikant
Barry Adamson langs die ons
hoorde en meteen uitnodigde
voor een filmmuziekproject
waar hij aan werkte."
Van het een kwam het ander
en dus ook de debuutplaat.
Emotioneel
Katherine is verlegen. Soms
barst ze even los, praat dan mi
nuten achter elkaar, maar voor
al tegen zichzelf, lijkt het. Zon
der iemand aan te kijken.
„Soms zingen we zo slecht. Ver
schrikkelijk! Ik kan mijn eigen
plaat niet eens meer horen. Je
moet ons ook niet met andere
klassieke vocalisten vergelijken.
Wij zijn minder technisch ge
traind. Wij zingen misschien
ook wel spontaner. Emotione
ler. De meeste klassieke vocalis
ten beginnen ook veel jonger."
Het madrigaal is oorspronke
lijk een veertiende-eeuwse Itali
aanse laat-gotische liedvorm.
Meerstemmig, idyllisch en poë
tisch. Eind zestiende eeuw
bracht een Britse uitgever een
bundel met Engelse vertalingen
van oude Italiaanse madrigalen
op de markt. Enthousiast ge
worden, stortten ook Britse
componisten zich op deze lie
deren en zo kwam tussen 1600
en 1630 de Engelse madrigaal
zang tot bloei. Gezangen over
vogels en vlinders, de liefde en
de lente.
Jocelyn: „We hadden maar
één boek met madrigalen en
daar putten we ons repertoire
uit. Alleen de stukken die met
Kelly, Jocelyn en Katharina van Miranda Sex Garden. „We zongen op straat en opeens ging alles vanzelf."
drie stemmen gezongen kon
den worden kwamen in aan
merking."
Katharine: „Verschillende
stukken die op de plaat zijn ge
komen irriteren me ook be
hoorlijk, omdat ze van die
stomme slappe teksten hebben.
Maar we hadden geen alterna
tieven. Toen we de studio ingin
gen hadden we nog maar vijf
tien minuten repertoire, op
straat hadden we ook nooit
meer dan dat gezongen, we
moesten voor het album dus
nog heel snel wat instuderen."
Maar hoe moet Miranda Sex
Garden nu gezien worden? Als
een klassieke 'gimmick' binnen
het popcircuit? Als doorbordu
ren op het Nigel Kennedy-ef
fect?
Katharina: „Nee, beslist niet.
Wij willen de madrigalen intro
duceren in een heel ander
milieu. We willen een muzikaal
rolpatroon doorbreken. En het
is geen gimmick of grap, want
we zingen wel degelijk echt."
Kelly: „De vergelijking met
Nigel Kennedy klopt ook niet,
omdat die ondanks zijn pop
imago nog altijd optreedt in
klassieke concertzalen voor een
klassiek concertpubliek. Maar
wij zingen in clubs voor jonge
ren, die joelen en bier drinken."
Over de groepsnaam is amper
nagedacht, vertelt Kelly. Er
moest een keer opgetreden
worden maar het trio had nog
geen naam. En toen kwam een
vriend van een manager met
'Miranda Sex Garden' en dat
hebben ze dus zo maar gelaten.
Toeval eigenlijk. Zoals zoveel
aan het trio toeval lijkt Kelly:
„Dat klopt. We hebben ook
nooit plannen gemaakt. Nooit
tapejes naar platenmaatschap
pijen gestuurd, of zo. We zon
gen op straat en opeens ging al
les vanzelf."
Katharina: „Ik kan het ook
nog niet zo geloven. Soms heb
ik het gevoel dat dit allemaal
één grote grap is." Kelly: „Dat is
het ook."
DEN HAAG «ANP
Kunstenaars moeten beter in de gelegenheid
worden gesteld buitenlandse contacten en uitno
digingen te benutten dan tot dusver het geval is.
Om goed te kunnen inspelen op de toenemende
internationalisering van de kunstsector dient de
overheid een internationaal cultuurbeleid te ont
wikkelen. De Federatie van Kunstenaarsvereni
gingen stelt dit in het advies 'Kunstenaar Kunst
Publiek' dat vandaag is aangeboden aan minister
D'Ancona van cultuur.
Het advies van de federatie, waarbij zo'n 16 be
roepsverenigingen met 5.500 leden zijn aangeslo
ten, is gericht op het tweede Kunstenplan voor de
jaren 1993 tot 1998 dat het ministerie thans in
voorbereiding heeft.
Een internationaal cultuurbeleid is nodig om
dat Nederlandse beeldende kunstenaars steeds
meer concurrentie ondervinden van buitenlandse
kunstenaars op de Nederlandse markt. Niet al
leen galeries en de kunsthandel spelen daarbij
een rol, ook het aantal Nederlandse opdrachten
voor buitenlandse kunstenaars neemt toe. Van de
kunstenaars die door bemiddeling en subsidie
een opdracht ontvingen was in 1988 dertig pro
cent woonachtig in het buitenland, aldus de fede
ratie.
Door de toenemende Europese integratie zal de
toegankelijkheid voor buitenlandse kunstenaars
alleen nog maar groter worden. „Over de concre
te gevolgen zijn op dit moment nog weinig gege
vens beschikbaar, maar het ministerie van wvc en
sommige opinieleiders op het terrein van de beel
dende kunst onderschatten de gevolgen van de
internationalisering", aldus de federatie. Daarbij
heerst ook de opvatting dat een confrontatie met
buitenlandse kunst de kwaliteit van de Neder
landse kunst zal bevorderen.
Niettemin is het Nederlands internationaal cul
tureel beleid daartegen te weinig ontwikkeld, de
middelen zijn te beperkt en de samenwerking
tussen de ministeries laat te wensen over, aldus
de kunstenaarsverenigingen. De federatie pleit
voor de instelling van een coördinerende instel
ling zoals Duitsland, Zweden, Frankrijk en het
Verenigd Koninkrijk dat al kennen, om een inter
nationaal cultuurbeleid vorm te geven.
De federatie heeft de minister in twee aparte
adviezen ook aanbevolen meer te doen aan het
vormgevingsbeleid en het jeugdtheater en pop
pentheater in het tweede kunstenplan.
AMSTERDAM FRANCCHSE LEDEBOER
De Amsterdamse violist Joan
Berkhemer zweert sinds een
jaar of tien bij viool spelen zon
der schoudersteun en ontwik
kelde daar ook een lesmethode
voor. Hij wijst er op dat grote
solisten als Heifetz, Menuhin,
Milstein en Perlman niet voor
niets zonder zo'n hulpmiddel
spelen, maar ontmoet in ons
land tot zijn verbazing nog
steeds onbegrip: „Mijn collega's
zijn in twee kampen verdeeld.
Dat is jammer, want spelen
zonder steun is een uitstekend
middel om pijn in nek en
schouder te bestrijden of te
voorkomen."
Over deze vorm van 'pijnbe
strijding' in de klassieke muziek
geeft Berkhemer begin septem
ber een driedaagse workshop in
het kader van The Amsterdam
Summer University.
Het zoeken naar een andere
manier om de viool vast te hou
den, is bij Berkhemer uit fysieke
nood geboren. Hij begon in
1964 op zijn 13e jaar met viool
spelen en heeft dat tot zijn 31ste
met een schoudersteun gedaan.
In die periode won hij onder
meer het belangrijke Oskar
Back Concours (1975) en de
Prix d'Excellence (1978). Berk
hemer vertelt dat hij al die tijd
last heeft gehad van zijn nek:
„Gelukkig kwam ik op een gege
ven moment een Amerikaanse
collega tegen die me wees op de
juiste manier om zonder steun
AMSTERDAM ANP
Het bestuur van de Stichting
Amsterdams Fonds voor de
Kunst heeft de Merkelbachprijs
1991 toegekend aan de archi
tecten Lucien Lafour en Rikkert
Wijk.
Lafour en Wijk krijgen de prijs
van 10.000 gulden voor het door
hen ontworpen bouwwerk aan
de Realengracht, Vierwinden-
straat en «Vierwindendwars-
straat. De Merkelbachprijs
wordt vanaf 1964 eens in de
drie jaar toegekend voor een
bouwwerk dat in de vooraf
gaande periode van drie jaar in
Amsterdam werd voltooid. De
Aanmoedigingsprijs Bouwkunst
1991, van 5.000 gulden, gaat
naar Hans van Heeswijk voor
het ontwerp van een gebouw
aan de Stadhouderskade.
Volgens de jury, bestaand uit
Thijs Asselbergs, Aldo van Eijck
en Kees Rijnboutt, onderscheidt
het ontwerp van Lafour en Wijk
zich door „een rijkdom aan ge
dachten die aan de vorm ten
grondslag ligt."
"Boerhaave is m'n hobby geworden"
"Als leraar (55) muziek op een scholengemeenschap
heb je natuurlijk wel enige kijk bp onderwijs gekregen.
Dus ging ik met meer dan gewone belangstelling naar
Boerhaave. Dat was in 1985. Ik wilde zomaar weer
eens wat gaan studeren. De kennismaking met Boer
haave was voor mij heel verrassend. Prima instituut,
uitstekende leerkrachten waar naast leren en studeren
ook nog andere dingen gebeuren. Ik noem onze excursie
naar Rome van de docente Latijn. Voorafgaand heeft
ze ook nog een cursus Antieke culturen gegeven.
In 1989 behaalde ik het VWO-certificaat Russisch; nu
ben ik nog bezig met Latijn en geschiedenis en in sep
tember a.s. begin ik met Italiaans.
De studiemogelijkheden: VWO. HAVO. MEAO,
MAVO, (volledig pakket of alle 29 vakken af
zonder] ijk), Nederlands voor anderstaligen. Ook
intensieve cursussen (kortere studieduur).
Meer inlichtingen: bel overdag 071 14 00 43;
buiten kantoortijd en in het weekend 071 -12 16
54. Een informatiemap ligt voor u klaar.
Inschrijven: elke maandag en donderdag van
13 00 tot 15.00 uur en van 19.00-21.00 uur.
Wacht niet te lang.
BOERHAAVE COLLEGE
C. Verlaan. Voorhout
Joan Berkhemer „Musici hollen van concert naar plaatopname en er wordt veel minder dan vroeger de tijd
genomen voor studie van een partituur." foto ap
te spelen. Ik had dat al eens eer- klachten zijn nu verdwenen en Overigens wil hij liever niet
der geprobeerd, maar deed het ik weet inmiddels uit ervaring bekend staan als dogmaticus:
- 1 ...AI..^i
toen kennelijk verkeerd. Mijn dat dit ook voor anderen geldt.'
wél met een steun wil spe-
gaan.
De schoudersteun is een met
stof beklede beugel die met rub
ber banden aan de onderkant
van de viool wordt bevestigd.
De beugel duwt de nek vanzelf
omhoog. De voorstanders stel
len dat de violist zich zo beter
kan concentreren op de bewe
gingen die de vingers van de
linkerhand over de snaren moe
ten maken: hij hoeft zich im
mers geen zorgen meer te ma
ken over het in balans houden
van zijn instrument.
Berkhemer stelt daar tegen
over dat de musicus al gauw op
een verkeerde manier zijn spie
ren gebruikt, bij voorbeeld op
momenten dat er zachte of ho
ge tonen moeten worden ge
speeld. Hij buigt naar voren en
dan zorgt de beugel voor een
verkramping van het lichaam
die ten slotte structurele last
kan veroorzaken.
Berkhemer's methode komt
er op neer dat de violist zijn lin
kerschouder iets naar voren
buigt zodat het instrument zon
der beugel toch goed klem komt
te zitten. „Dat buigen kan je
echter ook op een verkeerde
manier doen, zodat er toch een
verkramping optreedt. Ik raad
dan ook iedereen aan niet op
eigen houtje van speelwijze te
veranderen, daarvoor is begelei
ding nodig."
Als belangrijk voordeel van
het directe fysieke contact tus
sen instrument en lichaam
noemt Berkhemer verder dat de
muziek mooier klinkt: „Je kunt
daar natuurlijk over twisten,
maar ik vind dat de tonen war
mer klinken." De violist wijst er
op dat hij ook het historische
gelijk aan zijn kant heeft: in
vroeger tijden was de schouder
steun immers een onbekend
verschijnsel. Het hulpmiddel
werd pas na de Tweede Wereld
oorlog ontwikkeld en heeft
sindsdien sterk aan populariteit
gewonnen.
Een sluitende verklaring heeft
Berkhemer niet, maar hij doet
toch een poging: „Ik denk dat
de populariteit te maken heeft
met de haast die tegenwoordig
ook in de muziekwereld ge
meengoed is. Musici hollen van
concert naar plaatopname en er
wordt veel minder dan vroeger
rustig de tijd genomen voor stu
die van een partituur. Ik vind
dat je dat aan de kwaliteit van
de musici kan merken, de mu-
ziekpraktijk is steeds meer een
eenheidsworst geworden. Er is
zo een sfeer ontstaan waarin de
schoudersteun als hulpmiddel
kennelijk goed kon gedijen."
Hij waagt zich niet aan een
voorspelling of die trend nog
eens verandert: „Ik hoop dat
natuurlijk wel. Wie weet helpt
het mee dat hier heel duidelijk
sprake is van een modever
schijnsel zonder traditie."
