7
'Alles is
belangrijker
dan
voetbal'
Vijftig begeleiders
voor 700 supporters
Kroesels op
de bozzem
tuna en SW/Dordrecht'90-VW. Maar er zijn
grenzen...
De vólgende dag meldt de voetballiefheb
ber zich verontwaardigd bij het bondsbureau
in Zeist. 'Heeft u klachten? Tweede deur
rechts'. Op de deur staat: 'Jan Huijbregts,
competitieleider'.
Zo komt iedereen uiteindelijk bij hem te
recht. Bij Jan Huijbregts, sinds jaar en dag
loyaal KNVB-werknemer. Hij is de afgelopen
maanden intensief bezig geweest het 'ideale
voetbalprogramma' in elkaar te draaien. Vlak
voor de start van de competitie kwam hij tot
de conclusie dat dat niet bestaat. Hij pieker
de zich suf, was ten einde raad door alle wij
zigingen en riep zelfs de hulp in van de Uni
versiteit van Twente. Maar het competitie
schema bleef een misbaksel. Na vele, vele
aanpassingen is voor een tiental wedstrijden
nog steeds geen geschikte datum gevonden.
- Dat is moeilijk te verkopen aan het publiek.
Huijbregts: „Het programma ziet er niet
uit. Het is raar dat al in de tweede week van
de competitie slechts twee duels van het oor
spronkelijke programma kunnen doorgaan.
We zijn reeds in het voorjaar begonnen met
de voorbereidingen. We hebben toen met al
le betrokken partijen om de tafel gezeten. In
een groot aantal gevallen maakten de Spoor
wegen bezwaar. Het verhaal is bekend. Ze
dreigen bij enkele tientallen doordeweekse
risicowedstrijden geen extra treinen in zet
ten. Zo erg als dit seizoen hebben we het nog
nooit meegemaakt".
„Voorafgaande aan deze competitie heb
ben we driehonderd verschillende eisen ont
vangen betreffende speeldata. Dat is onge
veer drie keer zo veel als een paar jaar gele
den. We hebben dan ook de hulp ingeroepen
van deskundigen van de Twentse universi
teit. Die hebben voor ons het ideale competi-
ZATERDAGS
In het Zeister bos, het crisiscentrum
van de KNVB, circuleert dezer dagen
het wrange verhaal van 'de man en het
verjaardagscadeau'. Hij, één van de laatste
pure voetballiefhebbers, heeft zich op het
laatste moment herinnerd dat 25 augustus
niet alleen de dag van Feyenoord-Ajax is,
maar ook de geboortedatum van zijn vrouw.
Om het nuttige met het aangename te ver
enigen stelt hij zijn echtgenote voor in plaats
van de plichtmatige familiebijeenkomst die
zondag samen naar de Kuip te gaan. Pech, in
verband met eén speedboatrace in Rotter
dam is de voetbalwedstrijd verboden.
Geen paniek. Volendam-FC Den Haag is
hét alternatief. Na de haring rol je van de dijk
zó het stadion in. Een telefoontje met dorps
omroeper Pé Mühren leert echter dat de bur
gemeester de wedstrijd op die dag heeft ver
boden. Haagse supporters zijn, zeker mid
denin het toeristenseizoen, zo'n beetje het
laatste waar de gemeente op zit te wachten.
Dan, zo stelt hij zijn vrouw voor, gaan we
naar Groningen-Utrecht. Helaas, de plaatste-
lijke kermis heeft voorrang gekregen. Het du
el tussen de nummers drie en vier van vorig
seizoen moet maar een andere keer worden
gespeeld, vindt de burgervader.
Een fan van landskampioen PSV is hij
nooit geweest. Maar alles beter dan een duffe
verjaardag en dus belt hij met Kees
Ploegsma. De manager zit echter in Italië,
waar de Eindhovense club een lucratief toer
nooi speelt.
Tenslotte blijkt, op twee duels na, het oor
spronkelijke programma in de eredivisie voor
dat weekeinde om de meest uiteenlopende
redenen geschrapt. Watoverblijft is RKC-For-
tieschema gemaakt. Maar in de praktijk blijkt
dat in een kwart van de gevallen niet aan de
eisen kan worden voldaan".
- Wat zijn die eisen?
Huijbregts: „Clubs die in het begin van de
competitie geen risicoduel willen omdat de
plaatselijke politie onderbezet is. Of anders
om, zoals FC WV. De gemeente Venlo wil
drie risicowedstrijden in het eerste deel van
de competitie. Daar kunnen we nauwelijks
aan voldoen. De KNVB heeft met ontzettend
veel zaken rekening te houden. Te veel risico
duels op één dag kan niet. Dat brengt geva
ren met zich mee. Ik denk aan supporters-
groepen die elkaar ontmoeten. Bovendien
hebben de NS de capaciteit en het personeel
niet om al die supporters te vervoeren".
„En wat te denken van de burgemeester-
s....Tegenwoordig schijnt alles belangrijker te
zijn dan het voetbal. In een gemeente als
Den Haag worden zó veel manifestaties geor
ganiseerd dat ze er bijna niet aan voetballen
toekomen. Het gros van die evenementen
wordt in het Zuiderpark gehouden. Als het
even tegen zit speelt FC Den Haag op de eer-
6te zes competitiedagen geen enkele thuis
wedstrijd. Het zou prettig zijn als er vooraf
rekening mee werd gehouden dat door de or
ganisatie van zo'n evenement het voetbal die
dag wel eens gevaar zou kunnen komen. In
datzelfde Zuiderpark staat namelijk een voet
balstadion. Maar de 'Stoomdagen' worden
belangrijker geacht. En de volgende week is
er weer wat anders. Nota bene, bij het sa
menstellen van het schema heeft het CIV
(Centraal Informatiepunt Voetbalvandalis
me) noch FC Den Haag ons van die manifes
taties op de hoogte gebracht".
- Het gegoochel met speeldata is ook een beetje
jullie eigen schuld. De KNVB heeft de topclubs
toestemming gegeven deel te nemen aan lu
cratieve toernooien in het buitenland.
Huijbregts: „De kans is groot dat daar een
eind aan komt. Het is in het bestuur aan de
orde geweest. We gaan hier zeker verder op
in. Wat er precies uit de bus rolt is nog niet te
zeggen, maar één ding is zeken zo kan het
niet langer. Niemand weet meer waar hij aan
toe is. Persoonlijk vind ik het meest vervelen
de aspect dat het sportieve verloop van de
competitie in het geding komt. Je kunt na
tuurlijk zeggen: aan het eind van de rit heb
ben alle clubs gewoon twee keer tegen elkaar
gespeeld, dus wat valt er te mekkeren? Maar
zo werkt het niet. Ik heb dan ook best enig
begrip voor het standpunt van FC Twente dat
door de afwezigheid van PSV straks kort ach
ter elkaar tegen de topclubs speelt. Een com
petitie behoort opgebouwd te zijn uit twee
delen. De ene helft moet het spiegelbeeld zijn
van de andere. Ik realiseer me best dat dat
een ideaalbeeld is. Zo zal het nooit worden.
Maar dit is te gek".
- U zult wel jaloers zijn op uw collega's in het
buitenland.
Huijbregts: „Het lijkt me daar inderdaad
een stuk plezieriger werken. In veel landen
wordt de voetbalcompetitie gerespecteerd. Er
wordt onder alle omstandigheden gespeeld.
Hier wordt het programma steeds weer ge
wijzigd omdat de openbare orde in gevaar
kan komen. Ik krijg wel eens de indruk dat de
mensen denken dat wij alles in een hoge
hoed gooien en dan kijken wat er uit rolt. Het
tegendeel is waar. Het programma wordt bij
na wetenschappelijk benaderd. En dan nög
komen er steeds weer nieuwe wensen. Er zit
nauwelijks nog rek in. Er kan bijna niets meer
gewijzigd worden".
- De invloed van 'buitenstaanders' irriteert u?
Huijbregts: „Ik heb best begrip voor de
standpunten van burgemeesters. Ze zijn nu
eenmaal verantwoordelijk voor de openbare
orde in hun stad. Maar ik verwacht ook dat
ze een beetje met ons meedenken en niet bij
voorbaat een wielerronde voorrang geven
boven een voetbalwedstrijd".
Met een sonore stem somt hij
de cijfers op voor PSV-
Utrecht. „We rekenen op 700
supporters. Voor het vervoer gebruiken we
drie treinstellen met in totaal negen rijtuigen.
De bezetting op de trein bestaat uit 18 man
spoorwegpolitie, 4 leidinggevende brigadiers,
2 hondegeleiders, 2 conducteurs, een machi
nist en een man die bij camaliteiten de ma
chinist waarschuwt, want de noodrem is bij
deze rit uitgeschakeld. Verder hebben we op
het stationnetje bij het stadion in Eindhoven
nog twee mensen om de fans op te vangen.
Dat maakt dus in totaal 30 man. En dan re
ken ik de 12 agenten van de gemeentepolitie
Utrecht en de 12 begeleiders van FC Utrecht
die als extra ondersteuning meereizen, niet
„Tegelijk wordt ook Feyenoord-Twente ge
speeld. Daarvoor zetten we geen extra mate
rieel in, maar wel 7 mensen voor de opvang
bij de Kuip en 7 man voor het toezicht on
derweg, op drie plaatsen tussen Enschede en
Rotterdam. En daarmee is de koek helemaal
op, zijn we echt uitgeput. Meer personeel kan
de spoorwegpolitie niet inzetten."
De voetbalcompetitie begint weer, óók
voor Taeke Wijma, hoofd van de Centrale
Spoorweg Politiedienst in Utrecht. Hij mag
dan zelf geen voetballiefhebber zijn, hij heeft
er wel dagelijks mee te maken. Zijn sector is
belast met de planning en coördinatie van
het vervoer en de begeleiding van voetbal
supporters, in het bijzonder bij zogeheten ri
sicowedstrijden. „Op mijn afdeling zijn er
twee mensen full-time mee bezig. De een
doet niets anders dan overleggen, coördine
ren en plannen, de ander draait de dienst
roosters voor het personeel in elkaar."
Het nieuwe seizoen telt maar liefst hon
derd 'risicoduels'. De Nederlandse Spoorwe
gen zorgden de afgelopen weken voor veel
opschudding met de mededeling geen extra
treinen in te zetten voor supportersvervoer
bij een dertigtal 'risicowedstrijden', die op
woensdag- en vrijdagavond worden ge
speeld.
„Dat is geen onwil", benadrukt Wijma, „tij
dens de avondspits hebben we er gewoon
geen materieel voor. Bovendien zit de dienst
regeling in het centrum van het land in die
uren boordevol. Daarin is geen ruimte meer
voor extra treinen. We willen absoluut niet
dat de 'gewone' reizigers overlast ondervin
den van een kleine groep voetbalfans."
De problemen beperken zich trouwens
niet tot doordeweekse wedstrijden. Wijma:
„Gemiddeld kunnen we per wedstrijddag
zo'n 700 supporters onder toezicht vervoe
ren. Dat waren er aanvankelijk 1000, maar
vooral door de vacatures bij de spoorwegpo
litie hebben we dat aantal moeten terug
schroeven. Wij kunnen ook geen ijzer met
handen breken. Als er meerdere 'risicowed
strijden' op één dag staan gepland of als de
NS extra treinen moeten inzetten voor bij
zondere evenementen, komen we in de
knoop."
„Neem zondag 25 augustus. Dan worden
er drie grote festiviteiten gehouden: een Re
gatta in Rotterdam, de Vrijmarkt in Amster
dam en een 'American Sunday" in Zandvoort.
Die dag worden eveneens Vitesse-Ajax en De
Graafschap-FC Den Haag gespeeld. Dat bete
kent dus topdiokte voor de NS en voor ons.
Gevolg: een beperkte inzet voor het vervoer
van voetbalfans. We kunnen wel de Haagse
supporters begeleiden naar Doetinchem,
maar voor de Ajax-fans hebben we geen trei
nen en personeel meer beschikbaar."
Taeke Wijma zou het graag anders zien.
Hij pleit voor een strukturele aanpak. Voor
een betere, integrale samenwerking tussen
alle betrokkenen. „Het zou heel prettig zijn
als we voor het seizoen precies weten wat
ons te wachten staat. Nu blijft het behelpen.
We worden keer op keer geconfronteerd met
wijzigingen in het competitieprogramma.
Daardoor zijn we min of meer gedwongen de
situatie per speeldag te bekijken. In wezen
ben je, in overleg met de KNVB, constant be
zig met het oplossen van van knelpunten.
Maar daarmee los je de problemen niet op.
Die schuif je in feite voor je uit. Het wordt
echt de hoogste tijd dat daar verandering in
komt."
„Het vervoer en de begeleiding van voet
balsupporters kost de NS jaarlijks naar schat
ting vijf miljoen gulden. De spoorwegpolitie
is er op jaarbasis 20.000 manuren aan kwijt
Dat is beslist het maximum. Wij hebben het
plafond van onze mogelijkheden bereikt."
De bal rolt weer en meteen is
voetbalminnend Nederland in
rep en roer. Hoewel er dit
weekend pas offcieel wordt
afgetrapt, vliegen diverse
partijen elkaar reeds in de
haren. De clubs klagen steen en
been over het
competitieprogramma, dat met
grote regelmaat wordt
gewijzigd. Op deze pagina
geven competitieleider
Jan Huijbregts en
Taeke Wijma,
hoofd van de
Centrale
Spoorweg
Politie
dienst,
teksten
uitleg.
Competitieleider
Jan Huijbregts: 'Een
ideaal schema krijgen
we nooit, maar dit is te
gek'
ZATERDAG 17 AUGUSTUS 1991
ONZETAAL
Wat zijn kroesels op de
bozzem Een enge ziekte? Een
erotisch gevoel? Spijkers op
laag water? Als je het niet weet,
is het moeilijk te raden. Een
goeie titel dus voor een boek,
want het zijn woorden die
nieuwsgierig maken. En zeker
een goeie titel voor een boek als
'Het Dialectenboek'. Kroesels en
bozzem zijn dialectwoorden.
Het dialectenboek 'Kroesels op
de bozzem' is koit geleden ver
schenen. Het is een handboek
voor liefhebbers van Nederlandse dialecten.
Het is geschreven voor de gewone geïnteres
seerde lezer, niet voor de dialectoloog.
De opzet is zo, dat voor elke streek van Ne
derland een top-tien besproken wordt van
daar gebruikte dialectwoorden. Kroesels bij-
voorbeeld zijn kruisbessen in veel dialecten
van Limburg en Brabant. De bozzem is de
schoorsteenmantel in Groningen. Drenthe en
delen van Gelderland.
Natuurlijk valt er bezwaar te maken tegen al
die top-tienen. Hoe wordt zoiets vastgesteld?
Zijn het de meest voorkomende dialectwoor
den? Of de aardigste? Of de woorden die voor
de buitenstaander het minst doorzichtig zijn?
De samenstellers van het Dialectenboek zijn
daar niet goed uitgekomen. Ondertussen
vindt de liefhebber hier wel een fantastische
verzameling dialectjuwelen.
Zo staat in Groningen 'eelsk' bovenaan, op
afstand gevolgd door bozzem, hozevörrels,
aanhemmeln, graimen en scheuvels. Eelsk is j
een Groninger woord voor 'aanstellerig, ge
maakt lieftallig'. Een eelsk meisje wil te graag
en een eelsk paard heeft kuren. Hozevörrels
zijn sokken in Groningen. Het eerste gedeelte
hangt samen met ons woord hoes en met het
Duitse 'Hose' voor broek. Als iemand in Gro- j
ningen heeft zitten graimen, moet er aange-
hemmeld worden want graimen is een dia
lectwoord voor 'morsen' en aanhemmeln is
'schoonmaken'. En bekend is dat schaatsen
in Groningen scheuvels heten.
De Limburgse top-tienen bevatten ook veel
moois. Bijvoorbeeld allerlei plaatselijke bena
mingen voor de zakdoek: tesneusdoek, snuif-
plak, snufferplakje, maalslat en tesseplak. Of
voor een domoor klossetrekker, godskluppel,
reuberind, soepekom, flap, flares en stultes!
Dialectwoorden uit het westen van ons land
zien er minder dialecterig uit, maar dat komt
natuurlijk doordat we die vaak wel kennen. j
Bijvoorbeeld mazzelaar voor 'geluksvogel',
mokkel voor 'meisje' en maltentig voor 'over
dreven precies'.
Het lijkt me trouwens voor de echte dialecto- j
loog heel moeilijk om vast te stellen welke j
woorden dialectwoorden zijn en welke niet.
Ook daarover worden we door het Dialecten
boek niet veel wijzer. Neem nou maltentig.
Dat staat hier genoemd als dialectwoord in
de Zaanstreek en Waterland. Maar ik ken het
ook als geboren en getogen 'Leienaar'. Net
als mokkel en mazzelaar, die hier bij West-
friesland vermeld staan maar toch veel alge
mener gebruikt worden. Terwijl reuberind en
klossetrekker voor 'domoor' mij totaal onbe
kend waren, net als eelsk, hozevörrels en
bozzem.
Kortom, dialectologie is een moeilijk vak j
en uit het Dialectenboek zul je er niet veel i
over leren. Maar dat was waarschijnlijk ook
niet de bedoeling. Liever kijken we naar zo
iets moois als een krol voor 'ijsmuts' en een
prokie voor 'haakje' in de Zaanstreek; of j
schooltje makke voor 'spijbelen' in de omge- I
ving van Dordrecht en Gorcum.
De hoofdprijs gaat wat mij betreft naar de
wegescheet, wat in sommige delen van Zuid-
Holland de aanduiding is voor een zweertje
op het ooglid. Wij noemden dat vroeger thuis J ij
een strontje. Maar het zal wel altijd een dia
lectwoord blijven, want ik verwacht niet dat
we in de toekomst iemand belangstellend
kunnen vragen hoe of het gaat met zijn we-
gescheet.
JOOP VAN DER HORST
universitair docent Nederlands
