Toerisme
400.000
paar advertentie
voeten willen
'Op weg naar een menselijker toerisme'
LO HzT.n!rd
Vrijdag 16 augustus 1991 Redactie: 023-150268 ROB VAN DEN DOBBELSTEEN Eindredactie: JAN VAN DER NAT Vormgeving: ESTHER NYPELS
DE SCHOONSTE VROUW aller tijden ADVIES VAN EEN REISBUREAU:
woont in Hei- en Boeicop. Haar sierlijke Boekt en Gij zult ondervinden. Alec Be-
lendenen zijn echter in brons gevat. aufish (pseudoniem van Willem van Os,
Nederlands aforist)
MET DJOSER NAAR
INDIA/NEPAL
/s
<Dj/a^ser>
V/
071-126400
REISBERICHTEN Vakantiepsycholoog Ton van Egmond bepleit trendbreuk Geen SneeUW
geld terug
Heideweek in Ede
Jaarlijks wordt in de gemeente Ede de inmiddels befaamde Hei
deweek gehouden. Dit jaar van 23 tot en met 31 augustus. Ede
en de daarbij behorende dorpen staan weer een week lang bol
van de evenementen. Het aardige van de Heideweek is dat vrij
wel alle gebeurtenissen gratis toegankelijk zijn. Tijdens de feest-
week zullen Heidekoningin Calluna XXXV en Prinses Erica XVI
(op de foto resp.
rechts en links) de
scepter zwaaien. Al
bijna een jaar
heeft dit duo be
kendheid gegeven
aan de Heideweek
en beide dames
zullen bij veel acti
viteiten aanwezig
zijn.
Een greep uit de
evenementen: de
open dag van de
Koninklijke Land
macht (24/8), het
nationale paar-
densportweekein-
de in Lunteren, de
Rock 'n Roll Fifties
dag (27/8) en de
Vlegeldag in Ben-
nekom (28/8). Het
zijn slechts de
hoogtepunten van
een zeer gezellige
week op de Velu-
we.
Britse Tuinenkaart
Het Brits Toeristenbureau heeft in samenwerking met British
British Car Rental een kaart uitgegeven met negentig van de be
roemdste tuinen. De op de tuinenkaart aangegeven tuinen zijn
over heel Groot-Brittannië verspreid. Van Inverewe in het hoge
noorden tot Tresco Abbey Gardens op de Scilly eilanden. Overi
gens hebben zelfs deze tuinen nog één ding gemeen: in beide
groeien palmen in de open lucht. De tuinenkaart geeft voorts in
formatie over het National Gardens Scheme en de Great British
Heritage Pass, een pas die voor vijftien dagen (circa 85,00) of
een maand 130,00) onbeperkt toegang geeft tot meer dan 500
historische landhuizen, kastelen en tuinen. Deze pas is net als
de gratis Tuinenkaart alleen verkrijgbaar bij het Brits Toeristen
bureau, Satdhouderskade 2,1054 ES Amsterdam.
Toverachtig
De Grote Markt in Brussel wordt sinds enige tijd elke avond
overspoeld door een zogenaamd Klank- en Lichtspel. Dat blijft
zo tot eind september. Tegen het decor (onder meer het Huis
van de Hertog van Brabant, het Koningshuis, het Brouwershuis
en het Zwanehuis) dat door de Franse auteur Jean Cocteau eens
'Het mooiste theater van de Wereld' werd genoemd, wordt de
toeschouwers door middel van licht en muziek (Mozart) een to
verachtig schouwspel geoffreerd. Aanvang (tot 15 september
23.00 uur), daarna 21.30 uur
Slagveld ticket
Waterloo, of beter nog het slagveld waarop Napoleon zijn groot
ste nederlaag leed, wordt jaarlijks bezocht door een half miljoen
mensen die tot nu toe de toegang tot alle musea en monumen
ten afzonderlijk moesten betalen. Vanaf nu vergemakkelijkt een
'Gecombineerd Ticket' het bezoek aan de historische plaats ech
ter aanzienlijk. Het ticket is eën vol jaar geldig en kost - omgere
kend in Nederlands geld - nog geen twintig gulden. Kinderen,
studenten en 60+ers betalen nog minder. De kaartjes zijn ver
krijgbaar bij de verschillende bezienswaardigheden op en rond
het slagveld of bij de Toeristische Federatie van Brabant, Gras
markt 61, Brussel, telefoon (vanuit Nederland): 09-32 - 2 - 50 40
400.
Veluwse klederdrachten
Liefhebbers van foDdore, klederdrachten en oude ambachten
kunnen nog tot 15 september terecht in het Veluws Museum te
Harderwijk. De tentoonstelling
'Oude dracht, nieuwe dracht'
is zo opgezet dat het de bezoe
ker duidelijk wordt dat kleder
dracht geen op zichzelf staand
fenomeen is. Het heeft alles te
maken met cultuur, landstreek
en sociale omstandigheden.
Boeiend is ook het poppen
huis dat een Veluws interieur
verbeeldt met daarin poppen
in de klederdracht uit het be
gin van deze eeuw.
NTFU, niet NRTU
In deze rubriek van vorige
week is melding gemaakt van
een nieuwe fietstoerkalender, dit
den op postgiro 6226664 besteld
het. De naam van de organisatie
(meer) NRTU. In dat laatste geval stuurt het girokantoor u stor
ting retour...
rw y op stap in
Voor uw
advertentie
op deze
plaats lopen
ze warm.
Bel onze
afdeling.
JAARGETIJDEN
Een van de schitterende plekjes op de wandelroutes van de Provinciale
Landschappen. foto n
Wat is er gebeurd met de
inwoners van Benidorm en
wat met al die Alpen
dorpjes waar de winter
sport het leven op zijn kop
heeft gezet? De Bredase
psycholoog Ton van Eg-
mond stelt zich die vraag
voortdurend. Het is zijn
vak, hij is docent aan de
Nationale Hogeschool voor
Toerisme en Verkeer. Ja
wel, heel voorzichtig begint
er bij de moderne toerist
iets van milieubewustzijn
post te vatten. Maar er is
meer nodig, vindt Van Eg-
mond. De toerist zou niet
alleen minder rotzooi moe
ten aanrichten en achterla
ten, maar zich ook moeten
afvragen wat hij op sociaal
vlak teweeg brengt. „Toe
risme is voor velen iets
moois, laat het dat ook blij
ven."
Toerisme als een zaak van zon
en schaduw: Van Egmond heeft
er een boek over geschreven
onder de titel 'Toerisme, ver
broedering of verloedering?' Ci
taat: „We staan vaak zo twee
slachtig tegenover reizen. Het
exotische trekt, maar schrikt te
gelijk af. Daardoor benaderen
we het exotische vanuit het ver
trouwde. Vanuit de eigen groep,
vanuit het hotel of de bus,
vanachter de camera. Eigenlijk
willen we niet in het plaatselijke
leven betrokken worden, de uit
zonderingen onder ons daarge
laten. Vein het verheven ver-
broederingsideaal komt door
gaans niets terecht Integendeel,
we brengen vaak een tendens
tot nivellering en verstoring op
gang. Laten we daar eerlijk over
zijn, laten we toeristen met in
zicht worden."
Is zijn boek een kruistocht te
gen toerisme? Nee, bezweert de
Bredase docent. Tenslotte is
toerisme niet meer weg te den
ken en het zal alleen nog maar
toenemen. Het aantal interna
tionale vakanties is van 1950 tot
nu toegenomen van 25 miljoen
tot 450 miljoen terwijl in tal van
landen de groei nog moet be
ginnen. „Er is geen weg terug",
zegt Van Egmond, „maar juist
daardoor wordt de vraag hoe we
er mee omgaan steeds indrin
gender. Er zijn nog maar een
paar echt exotische plekjes in
Ton van Egmond: „Er zijn hoopvolle ontwikkelingen in Spanje, het toonbeeld van wildgroei in het toerisme."
de wereld, zoals Papua New
Guinea en Antarctica. Als we
niets doen en we doen heel
weinig ontstaat ook op die
laatste plekjes een ware run. Ik
denk dat het wijs is daar een
rem op te zetten."
Benidorm
Met andere woorden: het wordt
tijd dat we wat planmatiger om
gaan met wat volgens een
onderzoek van American Ex
press al sinds het eind van de
jaren tachtig de grootste be
langrijkste economische bedrij
vigheid ter wereld is. „Tot op
heden was er geen beleid. Toe
risme is pure wildgroei. Spanje
is daar het duidelijkste voor
beeld van. De costa's zijn volge
bouwd met beton. Een stad als
Benidorm is in twintig jaar ont
staan. Nu al zie je daar de eerste
tekenen van verpaupering. De
toerist mijdt de oudje hokjes
met de mini-balkonnetjes. Als
reactie daarop worden weer
volop nieuwe, grotere, hogere
en riantere flats gebouwd. Alsof
nieuwbouw de remedie is in
plaats van renoveren. We moe
ten echt proberen het over een
heel andere boeg te gooien."
Een belangrijke verantwoorde
lijkheid ligt ook bij de reisorga
nisaties. Zowel de inheemse
verkeerbureaus als de tourope
rators schetsen vaak een zeer
eenzijdig beeld van toeristische
bestemmingen, vindt Van Eg
mond. „Voor veel strandbe
stemmingen over de hele we
reld geldt: 'eens een vergeten
vissersdorp, nu een bruisende
badplaats". Deze slogan gaat
volstrekt voorbij aan de ellende
die de komst van de toerist hier
en daar teweeg gebracht heeft.
Met de geweldige groei van het
toerisme, neemt de schaarste
aan exotische badplaatsen die
nog iets 'exotisch' hebben al
leen maar toe. Met als gevolg
dat in hoog tempo 'vergeten
vissersdorpjes' worden ontgon
nen voor het toerisme."
Met de wintersport in de Alpen
is het niet anders. „Gastvrijheid,
gezelligheid en riante après-ski
mogelijkheden: daar draait het
in de folders om. Hoewel vrijwel
alle dorpsbewoners nu in een
Mercedes rijden, toont de wer
kelijkheid ontwrichte gemeen
schappen, grove grappen die in
het lokale circuit over toeristen
gemaakt worden en jongeren
die per se niet in het toerisme
willen werken. De kwaliteit van
het oord wordt afgemeten aan
het aantal liften en de lengte
van de pisten. Intussen ver
zuchten de Zwitsers dat zij drin
gend nieuwe bergen nodig heb-
Anti-toerisme
Voor bestemmingen in Afrika
en Azie wordt geschermd met
'het onbedorvene, het primitie
ve' of zelfs 'het opnieuw ont
dekte paradijs' of het 'echt be
staande sprookje'. Van Egmond:
„Dat alles zonder verwijzing
naar schrijnende armoede, be
delaars die je als vliegen van je
moet afslaan, criminalitet, lage
lonen, de aanslag op de agrari
sche sector en de anti toeristi
sche sentimenten. Het dure da
mesblad vermeldt waar je in de
Indiase deelstaat Goa moet
eten, maar rept niet over anti-
toeristendemonstraties. En dan
het onomwonden erotisch ap
pèl. De vrouwen van Polynesie
en Thailand doen niets liever
dan u deelgenoot maken van
een uitbundig ongebonden le-
Hei- en Boeicop
Om precies te zijn: je moet er
voor naar Hei- en Boeicop. En
dat betekent bij Everdingen de
grote weg af, ten zuiden van
Vianen, richting Gorinchem. Als
Eva staat ze op een kruising, bij
de afslag naar Hei, zo maar in
een park, bij een vijver. Haar
sierlijke lendenen zijn in brons
gevat, en ze verheft zich als een
ballerina, terwijl boven haar een
man, uit hetzelfde edelmetaal
geboren, onophoudelijk water
over haar uitstort. En zo veel li
ters tegelijk kan haar niet an
ders dan het predikaat 'de
schoonste vrouw aller tijden'
verlenen.
De beeldhouwer moet van on
berispelijk houden, want hij
maakte zijn schoonste zo vol
maakt dat zelfs haar lange paar-
destaart bij al dat neerplensen-
de water koket overeind blijft.
De beeldengroep omvat nog
een springende pony en een
tweede vrouw, een al even fraai
geboetseerde nymf, die half
knielend een plant heft.
Hei- en Boeicop had, met ver
derop, aan de Kanaaldijk een
authentieke wipwatermolen,
geen betere entree kunnen heb
ben. Het dorp zelf bestaat uit
een langgerekt lint, met aller
aardigste hoeven, zoals op
nummer 73. Het kerkje is ook
bijzonder en heeft niet zo ge
bruikelijk een opmerkelijk
glas-in-loodraam op borsthoog
te, zodat late kerkgangers bui
ten al kunnen zien hoe ver de
dienst gevorderd is en de domi
nee op zijn beurt reeds vanaf de
kansel dit ongedisciplineerde
gedrag kan waarnemen.
Te midden van de uitgestrekte
rust van het waarden landsthap
herdenkt Hei- en Boeicop op
Het getrapgevelde boerderijtje langs de Hei- en Boeicopseweg.
een mooi onderhouden en
groen hoekje van het plaatselij
ke kerkhof, de zeskoppige be
manning van een Royal Air For-
ce-kist, die op 23 augustus 1943
bij het plaatsje verongelukte.
Jongens van 21 tot 26 jaar, zoals
de toen 23-jarige sergeant flight
engineer l\mmy Watkins. 'He
died fighting for freedom, love
Mumliet zijn moeder'op zijn
zerk beitelen.
Op nummer 168 aan de Hei- en
Boeicopseweg staat een bijzon
der pandje uit 1769. De ene zij
de is schuin aflopend, de ande
re wordt gesierd door een trap
gevel, waar de tand des tijds al
lesbehalve onopgemerkt aan is
voorbij gegaan.
Verderop ligt Schoonrewoerd,
ook een bevallig niemendalletje,
met een kerk uit 1701 en een
mogelijk nog oudere forse vier
kante toren. De gevelsteen, uit
hetzelfde jaar, heeft een duide
lijk vergevingsgezinde bood
schap: 'Alleer Ghy in Godts huys
in gaet/Soo overdenckt u sonden
quaet/hebt een oprecht berou en
leetwesen'. Er tegenover laat
bakker Heilsbergen, 'sinds
1760', ook zien dat hij weet te
rijmen en zegt in de etalage:
Het fijn gemalen graan door ar
beid, kunst en zweet/wordt
door mij tot voedzaam brood
en koek gekneed/door middel
FOTO ap
ven. Dat alles moet toch vol-
wassener kunnen."
Het zwaartepunt van een vol-
wassener toerisme ligt daarom
bij de consument zelf, meent
Van Egmond. Die zal zich. be
halve een zich al geleidelijk ont
wikkelend milieubewustzijn,
ook een sociaal bewustzijn
moeten eigen maken. Dat
vraagt voorlichting en dus ook
een verdere professionalisering
en hogere scholing van de reis
branche. Dat de consument te
beïnvloeden is, staat voor Van
Egmond vast. „Ze vragen mij
vaak waar de toerist eigenlijk op
uit is. Welnu, de gemiddelde
toerist is nergens op uit. Hij
gaat op reis om in een andere
omgeving zoveel mogelijk hui
selijk gerief en gezelligheid te
vinden. Op campings tref je ste
delingen temidden van een in
tens sociaal leven dat ze in hun
woonplaats verloren hebben la
ten gaan. De Duitsers hebben
daar een mooi woord voor:
Tapetenwechsel. Liever geen
avontuur."
Het is dan ook zinloos het mas
satoerisme te vuur en te zwaard
te bestrijden. Trouwens: klein
schaligheid kan alleen maar be
staan bij de gratie van juist die
grootschaligheid. Maar het is
wel de hoogste tijd dat we naar
een alternatief, humaner en dis
creter toerisme groeien. Daar
naast zal massatoerisme zijn ei
gen plaats houden, maar sterk
geconcentreerd worden. En
juist die concentratie schept
ruimte voor de nieuwe, klein
schalige vormen van toerisme,
zo hoopt Van Egmond. „En dan
doel ik niet op het hippietoeris-
me van de jaren '60 en '70, dat
vaak met zevenmijlslaarzen
over traditionele inheemse
waarden heenwalste in de
naam van vrijheid ^n verlich
ting. Dat toerisme was meer ge
baseerd op verwerping van het
westerse kapitalisme dan op
respect voor de inheemse be
volking met zijn tradities en so
ciale patronen. Het heeft juist
de weg gebaand voor een grote
vloed van zeer kapitalistisch
toerisme. Nee, dan bedoel ik
een toerisme dat uit is op we
derzijds respect, op inschake
ling van de plaatselijke bevol
king in de planning en op wer
kelijk. discreet contact tussen
bevolking en toeristen."
Wintersporters die de komende
winter bij Hotelplan een skiva
kantie boeken, hebben recht op
een zogenaamde sneeuwgaran
tie. De Rijswijkse reisorganisatie
is daarmee de eerste van de
grote touroperators die haar
klanten deze mogelijkheid
biedt. Eerder boden kleinere or
ganisaties als Interlux en Tou
ralp wintersporters reizen met
sneeuwgarantie aan. maar daar
ging het uiteindelijk om relatief
geringe bedragen. Die van Ho
telplan lijkt verder te gaan.
Zijn in de skibestemming alle
liften gesloten wegens te weinig
sneeuw (sluiting van het sys
teem door lawingevaar of harde
wind valt buiten de garantie) en
is de reis niet binnen 15 dagen
voor vertrek geboekt, dan wordt
per persoon een bedrag uitbe
taald van honderd gulden per
dag tot een maximum van zes
honderd gulden per week. Dit
bedrag is ongeacht de hoogte
van de reissom. „Het het zou
daardoor inderdaad kunnen ge
beuren", zegt Jan Kloosterziel
van Hotelplan, „dat de klant
meer krijgt uitbetaald dan hij
voor de reis heeft betaald."
Op een sneeuwgarantie kan
gratis een broep worden gedaan
door alle wintersporters (inclu
sief langlaufers) die bij Hotel
plan een skireis hebben geboekt
plus een of meer onderdelen
van het zogenaamde skipakket
dat deze winter eveneens door
de van oorpsrong Zwitserse
reisorganisatie (skipas,
skischool, skihuur) wordt aan
geboden. Het sneeuwgarantie-
cetrificaat kan ook los worden
gekocht voor 25 gulden per per
soon. Hotelplan International,
dat het risico heeft onderge
bracht bij een buitenlandse ver
zekeringsmaatschappij, heeft
op het gebied van sneeuwga
rantie reeds drie jaar ervaring in
Engeland. „Daar is het een ge
weldig succesmeldt algemeen
directeur Dick de Groot van Ho
telplan. die van de introductie
'bepaald positieve verwachtin
gen' heeft.
Week van het
Landschap
De laatste week van september
staat traditiegetrouw weer in
het teken van het landschap. De
twaalf Provinciale Landschap
pen hebben samen met Na
tuurmonumenten in het vorig
jaar verschenen Natuurbeleids
plan aanleiding gevonden om
in de praktijk goede voorbeel
den te laten zien van herstel van
ecologische structuren in ons
land.
Op tientallen plaatsen in Neder
land zijn in dit kader wandel
routes uitgezet langs natuurlijke
kerngebieden. Dat zijn soms
plekken waar de natuur nu al
bescherming geniet, maar ook
gebieden in ontwikkeling, die
het stempel 'beschermd' nog
moeten krijgen.
Een folder met alle activiteiten
tijdens de Week van het Land
schap is te verkrijgen bij de Pro
vinciale Landschappen, bij Na
tuurmonumenten en telefo
nisch aan te vragen op 030-
205555.
foto udo j. buys
van het vuur en verder door den
oven/maak ik het graan tot
bróód dat God ons schenkt van
boven'.
Vrome woorden van een familie
gelovige warme bakkers, die al
generaties lang Schoonrewoerd
trouw blijven. En waarom zou
je ook niet, als je jezelf in deze
weldadige dorpse rust kunt vin
den. Zoals het ooievaarspaar
dat is neergestreken op het vei
lige dak schuin tegenover de
bakker. Maar het plaatsje heeft
wat met ooievaars: dat blijkt wel
uit nog een paar op het met
grint gestoffeerde dorpsplein.
Het enige verschil is dat die
laatste van steen zijn...
