Binnenland
'Er zijn geen wao-simulanten'
Vrijdag 16 augustus 1991
Redactie: 023-150225 JANINE BOSMA ALTAN ERDOCAN RONALD FRISART (öici) PATRICK VAN DEN HURK SJAAK SMAKMAN FRANS VISSER MARCOT KLOMPMAKER Vormgeving: JAKELIEN PAULUS
4
Algemeen Nederlands Persbureau (ANP), Gemeenschappelijke Persdienst (GPD), Inter Press Service (IPS).
.jFOJHO GPD \CEfcZQm
Niet de mensen met een uitkering, maar de wetgeving moet worden aangepakt
Er lopen te veel mensen in de wao, vriend en vijand zijn het erover eens.
Maar moet dat aantal worden teruggedrongen op de manier die Lubbers en
Kok voorstaan? „Nee", zeggen zo'n beetje alle deskundigen. Maar hoe dan
wel? Bericht van het front. Over het echtpaar dat via de wao per maand meer
ontvangt dan buurman die als kostwinnaar elke morgen om zeven uur naar
zijn werk gaat. Over de Amsterdamse psychiater die iedereen die daarom
vraagt arbeidsongeschikt verklaart en zich daarvoor dik laat betalen. En over
de man die tegen zijn werkgever zegt: „Ik heb er geen zin meer in - ik laat me
afkeuren". Hetgeen hem nog lukt ook.
GEVAL 1.
Jonge vrouw staat achter kassa van super
markt. Ze krijgt verkering, trouwt en krijgt
een kind. Dat huilt dag en nacht. Ze meldt
zich ziek, werkt af en toe en raakt na acht
maatiden opnieuw zwanger. Het tweede
kind huilt net zo hard als het eerste. Ze
iverkt na de tiveede bevalling nog een dag
en meldt vervolgens, ze is dan 22 jaar, dat
ze in aanmerking wil komen voor de wao.
De verzekerings geneeskundige wil er niet
aan („Dit is een normale gezinssituatie"),
maar de opgeroepen psychiater meent dat
de vrouw Labiel, angstig, bang om bui
ten te komen, kan de toestand geestelijk
niet aan") we! degelijk in aanmerking
komt voor een uitkering.
Hij werkt in een grote provincieplaats en is
als verzekerings geneeskundige een van de
mensen die uiteindelijk vaststelt of iemand
wel of niet in aanmerking komt voor een
wao-uitkering. Om zijn positie te bepalen,
geeft hij eerst een kort overzicht van de
procedure die er uiteindelijk toe leidt dat
iemand arbeidsongeschikt wordt verklaard.
„Want daar zijn veel misverstanden over."
Na de eerste ziekmelding komt er bezoek
van de ziektewetcontroleur. Die vraagt ver
volgens een arts van het Gemeenschappe
lijk Administratiekantoor (GAK) een kijkje
te nemen. Stelt deze vast dat de ziekte
waarschijnlijk van langere duur is, dan
wordt na zes maanden de Gemeenschap
pelijke Medische Dienst (GMD) op de
hoogte gebracht. Een arts (de zogeheten
verzekerings geneeskundige) en een arbeids-
deskundige van deze dienst bepalen of de
patiënt in aanmerking komt voor een wao-
ui (kering. De arts maakt daarna een belast
baarheidspatroon (wat kan de aanstaande
wao'er lichamelijk wel aan en wat niet),
waarna de arbeidsdeskundige via de com
puter bepaalt of er eventueel toch nog ge
schikt werk voor de arbeidsongeschikte te
lazeren door simulanten,, maar echt, zo is
het niet. Iedere wao'er is gecontroleerd
door twee artsen, en komen die niet met
een eensluidende conclusie dan volgt er
nog een expertise door een specialist. Daar
naast zijn de gegevens van de huisarts en
de eigen specialist bekend. Vier, en in som
mige gevallen zelfs nog meer medici die
zich collectief laten beetnemen...? Het zal
misschien wel eens gebeuren, maar dan
toch uiterst zelden."
i principe elke
huilende kinderen heeft
vragen."
Paul geeft onmiddellijk toe dat de psychi
sche gevallen het moeilijkst zijn te beoorde
len. In zijn algemeenheid kan worden vast
gesteld dat een derde deel van alle wao'ers
kampt met hart- en vaatziekten, nog eens
een derde last heeft van gewrichten, rug en
zovoort en dat de rest, ook een derde dus,
om psychische redenen in de wao komt.
Maar zit er in die laatste groep niet een flink
percentage dat misbruik maakt van het feit
dat het zelfs voor deskundigen s
lijk valt vast te stellen of iemand
GEVAL 2.
Man belandt in wao. Hij krijgt een te klei
ne uitkering om gezin draaietide te hou
den, waarna vrouw besluit een baan te
zoeken. Dat lukt, maar naast haar werk
buitenshuis moet ze ook nog het huishou
den doen. Haar man heeft daar geen trek
in. Ze kan het na een jaartje allemaal niet
meer aan, wordt overspannen en krijgt
eveneens een wao-uitkering. Gevolg: het
tiveetal ontvangt per maand meer dan de
buurman, die als kostwinner elke ochtend
om zeven uur met een pakje brood op de
bagagedrager naar de fabriek fietst en pas
's avonds om zes uur thuis komt.
Paul: „Er wordt te vaak van uitgegaan dat
zoiets willens en wetens van tevoren wordt
opgezet. Ik geloof daar niets van. Die men
sen zijn op een zeker moment in een be
paalde situatie beland en merkten dat ze in
aanmerking kwamen voor een uitkering.
Nou, daar maakten ze gebruik van en dat
mag niemand ze kwalijk nemen. Wat zij
doen, dat mag. Het grote probleem van de
wao is niet het aantal mensen dat de boel
belazert, maar de wet zelf. Aan die wet zou
veel moeten veranderen."
Maar dan niet op dé wijze die Kok en Lub
bers voorstaan. Paul: „Dat lost niets op. Ik
zou van elk voorstel afzonderlijk makkelijk
iets onvriendelijks kunnen zeggen. Voor
beeld: het begrip passende arbeid moet
worden verruimd. Vergeet het maar. Je kunt
van een verpleegkundige met een HBO-op-
leiding niet verlangen dat ze als zieken ver
zorgster gaat werken. Dat is te ver beneden
haar niveau. We weten uit ervaring dat zo
iemand binnen de kortste tijd met met hy
perventilatie kampt of iets dergelijks. Gaat
ze dus ook de wao in."
'i de vijftig werkt op postaf-
Paul, die de zaak niet lang geleden zelf bij
de hand heeft gehad: „Die uitkering zal ze
waarschijnlijk wel krijgen ook. Als ze slim is,
gaat ze in beroep; de rechter zal haar. met
het rapport van de psychiater in de hand,
ongetwijfeld gelijk geven. Ik heb daar moei
te mee. Voordat ze in die gezinstoestand
belandde, kon ze haar werk goed uitoefe
nen. Ik vind daarom dat ze niet in aanmer
king hoort te komen voor een wao-uitke-
3aT^ernoufou,gaaninda;,raiec,
noemde verzlkerings''Vnels^ndi"^ die °Pu^rimanier ZOUden gaa" rpdeneren-
hierna Paul zal worden genoemd. „Het is
een onuitroeibaar idee dat wé ons laten be-
deling van groot bedrijf in kleine provin
ciegemeente. Vrouw kan niet wennen en
wil terug naar de grote stad. Echtpaar ver
huist en man moet per dag in totaal vier
uur reizen. Dat gaat hem vervelen. Tegen
zijn baas zegt hij dat hij zich gaat laten af
keuren, „dat lukt me wel". Maar dat valt
tegen. Artsen van de GMD kunnen niets
ontdekken en keuren hem goed. Man gaat
in beroep en laat zich in opdracht van de
rechter onderzoeken door psychiater. Die
keurt hem af, tot verbazing van iedereen
die man kent.
Paul: „Ik heb dergelijke gevallen wel meer
meegemaakt. In Amsterdam woont een
psychiater die zowat iedereen arbeidsonge
schikt verklaart en in beroepszaken altijd
tegen de conclusie van de GMD ingaat. Ik
vind trouwens dat de rechter in dit geval
ook een vreemd spel speelt. Als je merlri dat
een bepaalde psychiater altijd tegen de me
ning van gespecialiseerde artsen ingaat,
moet er toch een lichtje bij zo iemand gaan
branden. Maar nee, die man wordt altijd
weer opgeroepen om in opdracht van de
Raad van Beroep specialistisch onderzoek
te doen. Er zijn trouwens in het hele land
psychiaters bekend van wie je als arts bij
voorbaat weet dat je de zaak verliest."
„Het vervelendste van dergelijke affaires
vind ik, dat veel mensen gaan denken dat
het schering en inslag is. Die man van die
postafdeling komt thuis, roept triomfante
lijk dat 't 'm is gelukt, de buurt hoort ervan,
ziet die man lekker in z'n tuintje werken....
Het werkt allerlei indianenverhalen in de
hand en veel mensen gaan denken dat z'n
geval niet op zichzelf staat. Wat nog veel
kwalijker is: sommige GMD-artsen gaan
zo'n man op een geven moment toch ook
maar afkeuren, omdat ze niet elke keer
door de rechter in het ongelijk willen wor
den gesteld. Want hoe je 't ook wendt of
keert, het is natuurlijk nooit leuk als de
Raad van Beroep voor de derde keer in een
maand jouw conclusie als onjuist kwalifi
ceert omdat die psychiater anders oor
deelt."
i de
ris?
Het probleem van de wao is niet het aantal mensen
fectief te kunnen bezuinigen, moet die wet worden
die Lubbers en Kok voorstaan.
i dat de boel belazert, maar de wet zelf. Om ef-
veranderd. Dat moet echter niet op de manier
GEVAL 4.
Werknemer is nog niet zo lang in Neder
land, maar komt al snel tot de conclusie
dat hij het werk niet meer aankan. Hij
komt in contact met een bureau dat hem
adviseert naar een bepaalde psychiater te
stappen. Die verricht op verzoek van de
man een onderzoek, laat zich daarvoor in
veel gevallen dik betalen te dik, wordt
beweerd en houdt voor de Raad van Be
roep een verhaal waarin duidelijk wordt
dat aanvrager in het land waar hij is ge
boren al lang uit het arbeidsproces zou
zijn gestapt. Dat is nu eenmaal de cultuur
daar. Een man van veertig zit in het koffie
huis en praat met z'n vrienden. Als hij hier
nog langer moet werken, wordt hij gek. De
man krijgt zijn wao en laat z'n vrouw
overkomen. Die gaat werken in een wasse
rij, maar dat is ze helemaal niet gewend.
Ze krijgt problemen met haar ademhaling,
raakt overspannen en wordt afgekeurd.
Ook zij krijgt wao.
Paul: „Ik kan me best voorstellen dat ie
mand er problemen mee heeft als hij zoiets
hoort. Maar toch mag je dat die buitenlan
ders niet kwalijk nemen. Geen van tweeën
simuleert. Die man niet omdat het inder
daad in de cultuur van zijn vaderland zit ge
bakken dat je het na je veertigste wat kal
mer aan 'gaat doen, en die vrouw niet om
dat ze niet gewend is aan ons klimaat, nog
nooit buiten de deur heeft gewerkt en op
eens in een totaal andere omgeving met to
taal andere mores terecht komt. Je kunt het!
die mensen niet kwalijk nemen dat ze ge
bruik maken van een uitkering waarop ie
dereen die daarvoor premie betaalt recht
heeft."
„Aan de andere kant moet je je afvragen
of het niet veel te kostbaar is om mensen
die nog maar zo kort in het arbeidsproces
zitten en nog maar zo kort premie hebben
betaald, tot aan hun 65e een uitkering te
geven. Ik geloof ook dat de regering het be
ter in die richting kan zoeken als er bezui
nigd moet worden. Zoiets zou nauwkeurig
moeten worden uitgedokterd, en of het vol
doende geld oplevert weet ik ook niet. Maar
ik zou willen pleiten voor een wachttijd van
bijvoorbeeld vijf jaar, waarin een veel lagere
premie moet worden betaald voor een ar-
ïidsongeschiktheidsverzekering tegen be
roepsziekten ('risque professionel') en
:in je dus slechts recht hebt op een
-uitkering als de arbeidsongeschiktheid
het gevolg is van het uitoefenen van het be
roep. Dat is ook een flinke ingreep, daarte
gen zal ook verweer komen, maar hij is in
elk geval heel wat rechtvaardiger dan de
voorstellen die er nu liggen."
