Van onschuldig
vermaak tot
pure verslaving
ZATERDAGS
ZATERDAG 10 AUGUSTUS 1991
BIJVOEGSEL
Gokkasten lijken een
onschuldig vermaak. Niet
echter voor een paar
duizend Nederlanders. De
gulden wordt een tientje;
het tientje wordt honderd
gulden. Steeds meer geld
wordt uitgegeven aan een
hobby, die leidt tot een
pure verslaving. Het
probleem wordt
onderkend, maar omdat er
geen lichamelijke gevolgen
zijn, wordt de
gokverslaafde nog niet op
een lijn gesteld met
probleemgevallen door
alcohol of drugs.
e veren op uit hun stoel. Glim-
nende ogen. Wat de
cick is van het gokken?
„De kick is dat je alles in één keer kunt verlie
zen. Je staat met het zweet in je handen bij
de fruitkast. Je hebt altijd de illusie dat je gaat
winnen. Als ik een tientje of duizend gulden,
waarvan ik dus wel van moet zien rond te ko
men, kan inzetten, dan zet ik toch duizend
in. Alles of niets", zegt Hans van de Haarlem
se afdeling van Gamblers Anonymous. „Een
tientje is niet spannend meer. Je denkt ner
gens meer aan, bent alleen met je
kast. Op dat moment heb je geen
problemen".
Piet voegt toe: „Al zou er op dat
moment een striptease naast me
aan de gang zijn, ik zou het niet
zien." Hans: „Ais ik uiteindelijk een
geeltje had gewonnen, maar er
daarvoor wel zes meier in had ge
gooid, dan dacht ik toch dat ik puur
gewonnen had." Piet: „Ik bezuinig
de op pindakaas maar gooide wel
400 gulden in de fruitkast." Uitein
delijk verlies je altijd, beamen ze.
Beiden zijn ruim een jaar 'schoon', -
maar raken nog steeds enthousiast
als ze over het gokken vertellen.
Een paar jaar geleden trokken hulpverle
ners al aan de bel trokken. Toen echter was
het begrip gokverslaving voor velen nog een
lachertje. Langzamerhand wordt de proble
matiek van de gokverslaving echter maat
schappelijk erkend. Gemeenten, zelfs de le
veranciers van gokkasten en in mindere mate
de overheid werken samen om de verslaaf
den te helpen.
Bij de Vereniging van Nederlandse Ge
meenten (VJMG) komen steeds meer verzoe
ken binnen om informatie. Zo'n zeven plaat
sen, met Deventer en Breda voorop, hebben
al een convenant afgesloten met de exploi
tanten en horeca over beperkende maatrege
len. De Vereniging Automatenhandel Neder
land (VAN) overlegt op dit moment met on
geveer honderd gemeenten hierover.
Maar de overheid doet absoluut nog onvol
doende, stelt J.A. Walburg, directeur van het
Jellinek centrum, waar verslaafden aan alco
hol en drugs worden behandeld. Er zijn vol
gens hem dringend landelijke richtlijnen no
dig voor het gokbeleid van gemeenten. Als de
overheid geen terughoudender beleid gaat
voeren, „zitten we over vijf tot tien jaar tot
over onze oren in de gokproblemen. Dan
krijgen bedrijven er last van en nemen dief
stallen en fraudezaken toe."
ENORME TOENAME
In het jaarverslag van het Jellinek
wordt een 'zorgwekkende' toename van het
aantal gokverslaafden gemeld. In 1988 ging
het om enkele tientallen, in 1989 meldden
zich al 2.800 gokverslaafden bij de consulta
tiebureaus voor alcohol en drugs (CAD's).
„Het is verbazingwekkend dat de overheid
aan de ene kant een ongehoord restrictief be
leid tegen drugs voert maar aan de andere
kant het gokken ongelimiteerd toestaat. De
overheid kan ervoor te zorgen dat gokken wel
een normaal deel uitmaakt van het maat
schappelijk leven en dat tegelijk de prijs er
voor laag blijft", zegt Walburg.
Hij hekelt de tweeslachtige houding van de
overheid. „Het blijft bizar dat het ministerie
van economische zaken miljarden ontvangt
uit de accijnzen en dat WVC zelf het geld
moet opbrengen voor de behandeling van
gokverslaafden." Een deel van de accijnsop
brengst zou ten goed moeten komen aan de
hulp aan problematische gokkers, vindt hij.
„Volgens het principe 'de vervuiler betaalt'."
Volgens recent onderzoek zouden 75.000
mensen in ons land minstens een kwart van
hun netto-inkomen spenderen aan gokken,
vooral aan fruitautomaten. Van deze mensen
komt 15 tot 20 procent in aanraking met jus
titie. Een andere schatting spreekt van
140.000 probleemgokkers. Precieze cijfers
zijn er niet omdat er nog weinig onderzoek
naar is gedaan. De toename heeft volgens
Walburg direct te maken met de groei van
het aantal gokgelegenheden, zoals casino's.
Hoeveel mensen zich vorig jaar meldden
bij de CAD's is niet bekend omdat de bu
reaus vorig jaar een verbod kregen van het
ministerie van WVC om gokkers te helpen. Ze
mochten alleen mensen behandelen die aan
'middelen' verslaafd waren. Dat had tot ge
volg dat een aantal mensen niet werd behan
deld en dat anderen onder de diagnose 'alco
hol' zijn opgenomen. Alcohol en gokken
gaan vaak samen.
Het ministerie voerde tot voor kort inder
daad geen apart beleid voor gokverslaving,
bevestigt een woordvoerster. Het beleid Jt»e-
vindt zich in de beginfase. Onder druk van de
Tweede Kamer is op de begroting van WVC
in februari toch 2,5 miljoen vrijgemaakt voor
behandeling van gokverslaafden. „Wij heb
ben daarvan nog geen subsidie ontvangen",
zegt de Jellinek-directeur.
1,8 MILJOEN
Volgens WVC is inmiddels 1,8 miljoen ver
deeld over 23 gemeenten die dit zelf kunnen
besteden in hun regio. Zeven ton zal gaan
naar experimentele preventie- en hulpverle
ningsprojecten. WVC neemt eind augustus
een beslissing over de subsidie-aanvragen.
„We weten nog helemaal niet of dat geld
naar de CAD's gaat. Het kan ook bij de regu
liere hulpverlening terechtkomen."
De CAD's zijn sinds april weer begonnen
met het behandelen van gokverslaafden. Of
een CAD dit mag is, sinds het geld is ver
deeld, afhankelijk van gemeentelijk beleid,
aldus WVC. „Wij hadden in april onmiddel
lijk een forse toeloop", aldus Walburg. Op dit
moment zijn bij het CAD Amsterdam 35
mensen in ambulante behandeling. Er zijn
wachtlijsten. Opname in de
kliniek - hetgeen overigens
alleen in extreme gevallen
nodig is - wordt nog steeds
niet vergoed door het zie
kenfonds. Volgens Walburg
volgde het ziekenfonds
hiermee de beslissing van
Simons dat de CAD's geen
gokverslaafden mochten
behandelen.
Het Jellinekcentrum
overlegt met het zieken
fonds om hierin verande
ring te brengen. „Ernstige
gevallen worden nu in
overleg wel al vergoed",
zegt Walburg.
Gokverslaving verschilt
niet veel van andere versla
vingen. Er is alleen geen li
chamelijke schade. „Het is
bijna hetzelfde patroon. De
meesten beginnen recrea
tief, maar een groep raakt
gefascineerd door de kans
op winst." Door eenzaam
heid, verveling en andere
problemen gaan mensen
gokken. „Je raakt negatieve
gedachten kwijt, zit in een
sociale omgeving waar je
niet hoeft te praten want je
bent met die machine be
zig. In een café staat het
toch zieliger als je daar
r„M
Walburg.
Mensen komen op eigen houtje bij het
CAD terecht, via Gamblers Anonymous of via
de speelhallen waar folders liggen van de
VAN. Het Jellinekcentrum heeft met de VAN
sinds een half jaar de afspraak dat alle mede
werkers worden getraind op het vroegtijdig
signaleren van probleemgokkers. Die cursus
sen zijn heel zinvol, stelt Walburg. Medewer
kers van speelhallen verwezen overigens al
vaak door.
DRIE FASEN
Het CAD van het Jellinekcentrum behandelt
de gokverslaafde in drie fasen. Allereerst
komt de schuldsanering aan de orde. Die
schuld is vaak zo belastend dat mensen aan
niets anders meer kunnen denken. Daar
naast wordt via gedragstherapie (bijvoor
beeld „je mag wel gokken, maar alleen met
de linkerhand") geprobeerd de gokgewoonte
te doorbreken. Tenslotte wordt vaak in sa
menwerking met het RIAGG bekeken hoe de
gokker een nieuw leven kan inrichten. De be
handeling gebeurt groepsgewijs en kort.
„Met de bestaande behandelingsmetho
den kunnen we goed uit de voeten", stelt
Walburg. Toch heeft het Jellinekcentrum als
prioriteit het ontwikkelen van dergelijke me
thoden. De methoden van
de CAD's en de behande
lingen in de klinieken blij
ken aan te slaan. 30 pro
cent van de hulpvragers
stopt met gokken en nog
eens 30 tot 40 procent gokt
aanzienlijk minder, aldus
de Jellinek-directeur.
„Het gaat vaak om
kwetsbare mensen, bij
voorbeeld alleenstaanden
met veel vrije tijd die tegen
het weekeinde zitten aan te
hikken." Alleen ge
dragstherapie werkt vol
gens hem niet. „Er komt
meer bij kijken. Het gok
ken levert mensen psychi
sche winst op, gek genoeg.
Dat ene korte moment van
fascinatie, de machine
draait...en...! Dat bezorgt
afleiding. Het is een cyclus.
Na de forse afleiding is de
leegte des te groter. Veel
gokkers worden dan de
pressief en spelen daar-
gedachten
•Ifmoord."
Gokkers kampen al snel
met financiële problemen,
en in het verlengde daar
van met gezinsproblemen,
fraude, diefstal, vereenza
ming en veel psychische
schade. Opvallend is dat gokkers dezelfde
onthoudingsverschijnselen vertonen als an
dere verslaafden, zegt Walburg. Trillen,
angstaanvallen, misselijkheid etc.
de problemen zitten. Er is echt hulp nodig.
De overheid heeft verantwoordelijkheid op
gebied van preventie en behandeling. Ga
maar naar de Gamblers Anonymous, wordt
vaak gesteld. De GA doet met veel inzet pri
ma werk. Maar de echte zware gevallen ho
ren daar niet thuis", meent Walburg.
PRAATGROEPEN
De gokkers Piet en Hans zien zelf geen heil in
het officiële hulpcircuit. „Een dief vang je
met een dief. Alleen een andere gokker kan
een gokker helpen." De zelfhulpgroepen van
Gamblers Anonymous zijn in ons land een
jaar of tien oud. Er zijn ook praat
groepen voor partners en familiele
den van verslaafden. Ze werken met
vrijwilligers zonder subsidie. Het
aantal groepen neemt toe. zegt Piet
van de GA Haarlem. „Het loopt als
een trein."
Hun werkwijze is vergelijkbaar
met die van de AA, de organisatie
van alcoholverslaafden. „Het is be
langrijk dat we anoniem werken.
Zowel bankdirecteuren als zwervers
komen bij de GA. Gokken kost veel
geld, vaak meer dan een salaris. Je
kunt je huur, gas en licht niet meer
betalen, gaat lenen of de illegaliteit
niet anoniem bent. kun je daarover niet
ten", stelt Hans.
Piet: „Een gokverslaafde herkeD je r
snel, die is doorgaans netjes gekleed.
land (VAN) heeft naar aanleiding van de pro
blematiek die in steeds meer gemeenten po
litiek aan de orde komt, een zelfregulerings-
beleid opgesteld. „Dat klinkt misschien
vreemd, want we leven er wel van. De filoso
fie is dat we dat over twintig jaar ook nog wil
len. Twee procent van de gokkers heeft er
toch problemen mee", aldus een woordvoer-
Met het Jellinekcentrum is een contract
afgesloten voor training van mede-
Met diverse gemeenten is
opgesteld. „Het
voordeel daarvan is dat je met alle
betrokkenen om de tafel zit, hulp
verleners, politie, exploitanten en
horeca."
Dever
s de c
n tot je
r staat", vult Hans
herkenning, „daar
iet een spiegel. Je
i glas bent." „Wat
weerhoudt weer te
'Ik bezuinigde
op pindakaas
maar gooide wel Soo/ö,
it rond zei
400 gulden in
de fruitkast'
blijft iedereen bedriegen
met de rug tegen de m
aan. In de groep vinden
kan ik niet liegen. Het
hebt het gevoel dat je
mij op het laatst ervar
gaan gokken, is het idee dat ik het dan aan de
groep moet vertellen. Vreselijk!" stelt Piet.
De eerste stap is pas mogelijk als de ver
slaafde zelf echt wil stoppen en erkent dat hij
ziek is, vertellen de twee. Na een tijdje stop
pen doemen echter andere problemen op.
„Als je zes uur per dag hebt gegokt, heb je
opeens niets meer te doen. wat moet je met
die tijd", zegt Piet. Ook zij kennen de afkick
verschijnselen. „In bed zag ik alle barren op
een rijtje, werd zwetend wakker, droomde
van het gokken", vertelt Hans.
De GA werkt met een twaalf-stappenpro
gramma. „Dat bestaat uit het inzien dat je
verslaafd bent en dat je kunt stoppen. Door
te zeggen 'alleen vandaag gok ik niet'. Een
dag is te overzien." Een andere fase is de
aanpak van de financiële en morele schul
den. De laatste fase is het vinden van rust en
het helpen van medegokkers. Daarna begint
het programma weer opnieuw.
NIET TERUGBRENGEN
Over de vraag of het aantal gokgelegenheden
moet worden teruggebracht, laat Hans zich
niet uit. „Ik wil toch ook in een café een bier
tje blijven drinken. Ik ben niet tegen gokkas
ten en casino's. Er zijn mensen die recreatief
kunnen spelen. Er een gulden in kunnen
gooien en dan kunnen stoppen. Alleen: ik
kan dat niet."
De Vereniging Automatenhandel Neder-
n landelij-
t gemeenten
model te ge
it is te inge-
aan. Richtlij-
tar een convenant werd opge-
'ld. Dat houdt in dat het aanbod
wordt beperkt in gelegenheden
/aar veel jeugd komt. aldus de
rAN-woordvoerster. In cafetaria's
taat maar één machine, in de 'nat-
horeca' twee. Ook geldt een mini
mumleeftijd van 18 jaar.
De VAN is ook voorstandc
ke richtlijnen. De VNG advif
het convenant van Deventer
bruiken. Een landelijk convt'
wikkeld en spreekt de VNG r
nen van bovenaf werken a
VNG-woordvoerder Van Natijnen. De VNG
geeft er de voorkeur aan dat per gemeente af
spraken worden gemaakt.
Volgens Jellinek-directeur Walburg zou
het Deventer-convenant best landelijk kun
nen worden. Dan gebeurt er tenminste ook
iets in gemeenten die niet zo ambitieus zijn,
is zijn mening.
Een totaal verbod, zoals de gemeente
Wierden heeft ingesteld, is volgens alle partij
en geen oplossing en werkt alleen de illegali
teit in de hand. „Wij zien dan het aantal
randfiguren in de branche weer toenemen",
aldus de VAN-woordvoerster.
De VNG gaat binnenkort opnieuw de ge
meenten per brief adviseren. Een aantal ge
meenten blijkt namelijk een algeheel verbod
te overwegen. En in augustus zal de Rijksuni
versiteit Utrecht een onderzoek naar de ach
tergronden van gokverslaving publiceren, dat
in samenwerking met de VAN en Jellinekcen
trum is gehouden.
Een gokker blijft een gokker, stelt GA'er
Hans. Totaal herstel is volgens beide GA'ers
onmogelijk. „Een verslaving blijft een versla
ving. Het gokken heeft een totale invloed op
mijn leven. Ik moet mezelf constant bescher
men. Als ik me klote voel ga ik niet naar de
snackbar voor een broodje. Ik weet niet wat
ik zou doen als ik met jou naar het casino
zou gaan. Misschien zat ik dan weer binnen
de kortste keren te gokken." Ook Piet omzeilt
de diverse lokaties. Regelmatig verzucht hij
nog „Ik heb het gered vandaag. Ik heb van
daag gelukkig niet gegokt."
