Kunst
Rijkdom aan exotische
vormen en luxe materialen
Te zonnige waarheid van Zuid-Afrika
Dossier W.F. Hermans
vrij voor onderzoek
'Ik haal 't leven de foto binnen
Woensdag 7 augustus 1991
Redactie: 071-161400 CEES VAN HOORE ANNEMIEK RUYCROK JAN RUSDAM SASKIA STOEUNGA Eindredactie: RAYMOND PEIL Vormgeving: HENK BUIS
7
TEDERHEID. Het woord is in de Cand-
lelight-poëzie misbruikt, gemarteld en
afgesleten geraakt. Maar voor de foto's
van Dorien van der Meer mag het weer
even uit het woordenboek.
DE CAST VAN SIKULU is afkomstig
uit diverse stammen, die allemaal hun
eigen inbreng hebben, en weerspie-
elt daarmee het droombeeld van
et toekomstige Zuid-Afrika: een
eenheid in verscheidenheid.
Portret van een edelman te paard, t
1660).
zijn: een portret van Shah Jahan
(1628-1658), door een Europese
steensnijder in albast vervaar
digd.
Een prachtig voorbeeld van
vermenging van stijlen is een
makara (een Indiaas mythisch
waterdier) van kristal, edelsteen
en goud, dat geïnspireerd is op
een renaissance-sieraad in de
vorm van een dolfijn. Dit juweel
moet rond 1600 aan het Mogol-
hof vervaardigd zijn als speciaal
eregeschenk.
ïgeschreven aan Balchand (1650-
fOTO FONDATION CUSTOD/A
Naast deze hoofse snuisterij
en is in de tentoonstelling een
bij elkaar horende groep siera
den te zien die door een islami
tische vrouw in het midden van
18de eeuw in Keréla (India) of
Sri Lanka gedragen werd. Zo'n
set van bij elkaar horende siera
den komen in geen andere
Westerse verzameling voor. Ook
andere voorwerpen op de expo
sitie laten een rijkdom aan luxe
materialen en exotische vormen
zien, die in Nederland volko
men onbekend zijn.
Dorien van der Meer „Mijn bedoeling
omgeving te halen."
om mensen uit hun gewone
foto henk bouwman
bewust. Ik haal het leven de foto
binnen. Daarin is het veilig."
"Je ziet in mijn werk dat ik
mensen nooit helemaal bloot
stel. Ik maak geen harde foto's.
Ik fotografeer met een bescher
mend oog. Er zit veel van me
zelf in die opnamen. Tijdens
een sollicitatie bijvoorbeeld, als
ik foto's laat zien, voel ik me
door ze beschermd. Ik hoef dan
niet zoveel over mezelf te ver
tellen."
„Ook in Napels heb ik gepro
beerd families te fotograferen.
We scheurden op een scootertje
door de nauwe straatjes daar.
Maar we zijn gauw weggegaan,
de sfeer was agressief, doodeng.
Maar meestal krijg ik alle mede
werking van de mensen. Ze
doen echt alles voor me. Bij die
foto's die ik onder water heb ge
nomen ook. Het was soms bi
zar. Ie zag de mensen denken:
wat is die meid nou aan het
doen?! is ze bezig met reclame-
foto's voor Fa doucheschuim?"
THEATER
RECENSIE. HANS VISSER
Musical: 'Sikulu, the warrior', door het
Zuidafrikaanse gezelschap Azuma.
Gezien: 6/8, Stadsschouwburg,
Amsterdam.
Te zien: tot en met 18 augustus in Am
sterdam, 8 oktober in de Schouwburg,
Leiden
Het is zo langzamerhand een
traditie geworden, dat de Am
sterdamse Stadsschouwburg in
de zomermaanden een Zuid-
afrikaande produktie neerzet.
Twee jaar geleden veroverde
'Sarafina' het Nederlandse pu
bliek met een voorstelling die
vooral aansprak door de enor
me geladenheid, waarmee de
veelal jeugdige zangers en dan
sers hun door de actualiteit van
die dagen ingegeven verhaal
speelden. Tranen vloeiden en
sidderingen gingen door de
zaal.
Ook 'Streetsisters' had vorig
jaar een zekere politieke gela
denheid, maar was toch meer
een voorstelling zoals zo vele.
Bovendien was 'Sarafina' der
mate bijzonder, dat het op
voorhand ondoenlijk was om
dat succes op zijn minst te eve
naren.
Ook 'Sikulu, the warrior', de
voorstelling die nu in de
schouwburg aan het Leidse-
plein is te zien, worstelt met de
herinnering aan die bijzondere
avonden van twee jaar geleden.
En dat is jammer, want op zich
zelf betreft het hier een voor
stelling die er wezen mag.
Toch is het ook een voordeel
dat deze produktie minder poli
tiek geladen is. Het accent ligt
nu meer op de culturele kant
van de Afrikaanse muziek, die
beter tot zijn recht komt. Deze
show moet het vooral hebben
van de kleurige kostuums en de
uiterst ritmische muziek. De
cast is afkomstig uit diverse
stammen en weerspiegelt daar
mee het droombeeld van het
toekomstige Zuid-Afrika: een
heid in verscheidenheid.
Natuurlijk is een actueel
Zuidafrikaans verhaal niet vrij
van politieke lading. Vandaar
dat het gaat om een jongeman
die zijn nog wat primitieve, pa
radijselijke dorp verlaat om zijn
vader te zoeken, die twintig jaar
geleden is verdwenen.
In Johannesburg wordt hij ge
confronteerd met de totaal an
dere wereld, waarin de zwarten
daar leven. De strijd voor Man
dela is voorbij, dat is veranderd
in swingen met Michael Jack
son, liefst in glimmende aero
bicpakjes. Dat is nog eens een
andere waarheid dan die het
journaal dagelijks laat zien.
Maar juist in die disco-scènes
zakt de voorstelling wel eens
weg. De typisch Afrikaanse frag
menten daarentegen zijn over
donderend. De zoon ondergaat
een soort cultuurshock maar
blijft zoeken. Dat alles gebeurt
met aantrekkelijke zang en aan
stekelijke ritmes, zoals die de
laatste tijd ook veel in de wes
terse lichte muziek is doorge
drongen. De choreografie is
vaak verrassend grappig.
Er wordt op net toneel be
hoorlijk hard en ehthousiast ge
werkt, maar toch is duidelijk,
dat het hier gaat om mensen
voor wie het brengen van dit
soort voorstellingen gewoon bij
na een vak is geworden en de
show bijna gewoon entertain-
Bijna, want wie goejd oplet en
de weinige drama-momenten
kan herkennen, merkt dat de
voorstelling toch nogal wat vra
gen oproept. „Ga naar huis",
zegt de uiteindelijk gevonden
vader tegen zijn zoon. En daar
mee is 'Sikulu' nog lang geen
'niks-aan-de-hand' folklore-
showtje.
Shadrack Twala, een Swazi-acteur, speelt de dorpsdronkelap in Sikulu.
foto anp
De Amsterdamse letterkundige
Rob Delvigne krijgt toegang tot
het dossier waarin de conflicten
aan de orde komen die hebben
geleid tot het vertrek van de
schrijver Willem Frederik Her
mans van de Rijksuniversiteit
Groningen in 1973. Tot nu toe
heeft de universiteit het dossier
voor Delvigne gesloten gehou
den met het motief dat anders
de privacy van de betrokkenen
bij het conflict in het geding zou
komen. Maar een uitspraak van
de Raad van State zorgt er nu
voor dat Delvigne alsnog de be
schikking krijgt over de stukken.
Volgens de uitspraak van de
raad heeft de universiteit zich
niet gehouden aan het rechts
beginsel van openbaarheid van
bestuur en moet Delvigne bin
nen vier maanden aan de slag
kunnen. Er kunnen alsnog de
len gesloten blijven met een be
roep op de privacy maar dan
moet de universiteit dat be
hoorlijk motiveren. De letter
kundige krijgt in dat geval ver
moedelijk de beschikking over
samenvattingen van die passa
ges.
„Ik ben heel benieuwd wat ik
aantref. Wie weet zit er 7*?lfs stof
genoeg in voor een boek. Het
ging mij echter in de eerste
plaats om het principe", zegt
Delvigne in een reactie op de
uitspraak.
Her
siteit verbonden als lec
ale geografie. Zijn critici meen
den dat hij te weinig onderzoek
deed. Hermans heeft de sfeer in
de academische kringen van
Groningen na zijn vertrek onder
meer beschreven in de sleutel
roman 'Onder professoren'. In
zijn visie werd die gekenmerkt
door een dodelijke benepen
heid.
NIEUWSLIJN
Toernee David Bowie en Tin Machine
UTRECHT - David Bowie komt naar Nederland. Naar aanlei
ding van het begin september te verwachten nieuwe album
van Tin Machine, getiteld 'Tin Machine 2' heeft Bowie besloten
met zijn groep een Europese toemee te ondernemen. In het
kader van deze toer komt Tin Machine voor een eenmalig op
treden naar Utrecht en wel op maandag 28 oktober in Muziek
centrum Vredenburg. De voorverkoop begint op zaterdag 31
augustus bij de bekende adressen.
Dichter Vrettakos overleden
ATHENE - NiJdforos Vrettakos, een van Griekenlands meest
bekende dichters, is zondag op 79-jarige leeftijd aan een be
roerte overleden. Vrettakos werd geboren in 1912 en begon op
negenjarige leeftijd met het schrijven van poezie. Zijn eerste
boek werd in 1929 gepubliceerd. Hij schreef onder meer over
zijn ervaringen als soldaat tijdens de Tweede Wereldoorlog en
het lot van links na de nederlaag in de burgeroorlog. Vrettakos
deed veel stof opwaaien in linkse kringen toen hij in 1988 het
lidmaatschap aanvaardde van de Atheense Academie van Kun
sten en Wetenschappen. Voordien hadden andere vooraan
staande Griekse dichters geweigerd zich aan te sluiten bij wat
ze een bastion van conservatisme noemden. Vele van Vretta
kos' gedichten zijn op muziek gezet, sommige door de compo
nist Mikis Theodorakis.
Biënnale Venetië jaar uitgesteld
VENETIE - De Biënnale van Venetië, de internationale beel
dende kunsttentoonstelling die tweejaarlijks wordt gehouden,
gaat volgend jaar niet door. De organisatoren hebben besloten
de volgende tentoonstelling in 1993 te houden zodat in 1995
het honderdjarig bestaan van de Biënnale gevierd kan worden.
Van 8 september tot 6 oktober wordt in Venetië de internatio
nale architectuurtentoonstelling van de Biënnale gehouden
met als thema 'Meesters en Leerlingen'. Nederland doet daar
aan mee onder de titel 'Modemisme zonder Dogma'. Deelne
mende architecten en bureaus zijn onder anderen het duo
Benthem/Crouwel, Ben van Berkel, Mecanoo en Koen van Vel-
sen. Raakpunt in hun werk is de vrije omgang met de erfenis
van het modemisme in de architectuur.
Popfestival met Status Quo
ENSCHEDE - Op de campus van de Universiteit Twente in En
schede wordt op 25 augustus een groots popfestival gehouden
met als hoofdact de Britse Status Quo, een groep die de afgelo
pen 25 jaar honderd miljoen platen heeft verkocht. Ook Neder
lands bekendse band, de Golden Earring, zal het podium be
treden. Verder zijn er optredens van Mothers Finest, Freedy
Johnston en The Scene. Het festival wordt gehouden in het ka
der van het dertigjarig bestaan van de Universiteit Twente.
Zelfportretten in LAK-galerie
LEIDEN - LAK-galerie toont van 10 augustus t/m 14 september
zelfportretten van Karin Wortelboer en tekeningen van Harry
Miedema. De expositie van Karin Wortelboer bestaat uit zelf
portretten. Het zijn zwart/wit foto's die door de kunstenares
zijn bewerkt. De zelfportretten van Wortelboer geven haar ver
schillende gemoedstoestanden weer. In het werk van Hany
Miedema lijken vaak alledaagse taferelen, die hij met zijn fan
tasie verhevigd en ontregeld, centraal te staan. De figuratieve
voorstellingen beschrijven menselijke gedragingen en situaties
waarin kwetsbaarheid een grote rol speelt. (Cleveringaplaats 1,
ma. t/m vr. 10.00-22.00 uur, zo. 14.00-17.00 uur).
Indiase miniaturen en Hoofse snuisterijen in Rijksmuseum
Expositie Dorien van der Meer (22) in De Kleine Klup
Een plakkerige zomerdag. Maar
in de kelderruimte van de Leid-
se galerie De Kleine Klup is het
verkwikkend koel. Die sensatie
lijkt nog te worden versterkt
door een serie onder water ge
nomen foto's van Dorien van
der Meer. De jonge fotografe is
pas afgestudeerd aan de Acade
mie voor Beeldende Kunsten in
Den Haag.
Haar eerste werk is tot en met
5 september te zien in De Klei
ne Klup. „Mijn bedoeling met
deze serie was mensen uit hun
gewone omgeving te halen. Ik
heb een aantal van mijn vrien
den en vriendinnen op de bo
dem van een zwembad gefoto
grafeerd. Zelfs een moeder met
een baby. Soms waren we zo
enthousiast bezig geweest dat
we snakkend naar adem boven
kwamen."
Afgesleten
Tederheid. Het woord is in de
Candlelight-poëzie misbruikt,
gemarteld en afgesleten geraakt.
Maar voor de foto's van Dorien
van der Meer mag het weer
even uit het woordenboek. Haar
werk heeft ontegenzeggelijk iets
teders. Neem de drie naaktpor-
tretten die zij heeft gemaakt van
een jonge vrouw. Door het li
chaam heen zie je aderen van
marmer lopen, een breuk
scheidt de bevallige arm van de
romp. Een vrouw van deze tijd,
met zorg door de fotografe naar
de oudheid gebracht. Maar he
laas, er is een breuk ontstaan
tijdens het transport.
"Ik heb eerst die vrouw gefo
tografeerd en de dia daarna ge
projecteerd op een stuk mar
mer. Daarna heb ik er nog een
opname van gemaakt. De ruwe
rand van het marmer zorgde
voor een breuk in het fotobeeld.
Dat was verrassend. Gaf er iets
dramatisch aan. Het is nu een
beetje een fresco, haar broze
schoonheid heeft iets eeuwigs
gekregen. Waarom ik zo van dit
soort oude beelden hou, weet ik
niet. Het lijkt wel of ik een
dorien van der meer
beetje van vroeger ben. De mo
derne schilderkunst bijvoor
beeld zegt me niet zoveel. Oude
fresco's daarentegen spreken
me zeer aan, daar kan ik uren
naar kijken. Ze stralen een inti
miteit uit die mij bevalt."
Tijdens haar middelbare
schooltijd op het Leidse Bona-
ventura College groeide bij Do
rien van der Meer de liefde voor
de fotografie, nadat zij lid was
geworden van een fotoclub. De
liefde bleef en onlangs studeer
de zij af aan de Haagse Acade
mie voor Beeldende Kunsten in
Den Haag. Ze kreeg les van fo
tografen als Willem Diepraam.
Erwin Olaf en Diana Blok. De
expositie in galerie De Kleine
Klup is haar eerste.
Indrukwekkend is een serie
foto's die Van der Meer maakte
in Milaan en Rome. Het hechte
Italiaanse familieleven is er tref
fend op vastgelegd. Slechts op
een van de foto zijn ook man
nen aanwezig. „Dat heb ik be
wust gedaan, ja. Ik heb de man
nen er zo veel mogelijk uitgela
ten. Ten eerste vind ik ze vaak
niet echt mooi en ten twee ging
het mij om de vrouwen binnen
die gezinnen, om de sterke
band die zij met elkaar hebben.
De vrouw is, ook in Nederland,
toch de spil van het gezin. Zij
zorgt voor bescherming. Ik heb
een vriendin in Italië en met
haar ben ik gewoon op een paar
gezinnen afgestapt. Kijk naar
die foto van die Italiaanse
vrouw in die leunstoel met al
haar kinderen om haar heen.
Dat is toch een prachtig beeld,
daar gaat liefde van uit."
Geruite jurk
„Toen ik die vrouw voor het
eerst zag droeg ze een geruite
jurk. Ik heb haar gevraagd of ze
die jurk ook voor de foto wilde
aantrekken. Toen ik kwam, had
ze al haar kinderen in geruite
jurkjes gekleed. Dat kan alleen
een vrouw bedenken. Iemand
zei laatst dat de foto wazig was.
Zo'n opmerking, daar kan ik
woest om worden. Inderdaad
bewoog een van de kinderen
even. Maar zoiets registreer ik
Een portret van Shah Jahan (1628-1658), door een Europese steensnij
der in albast vervaardigd. foto rijksmuseum Amsterdam
De verzameling van de Fondation Custodia in Parijs, die
uit Indiase miniaturen, Europese tekeningen en prenten,
schilderijen en autografen bestaat, is voor een deel in het
Rijksprentenkabinet van het Rijksmuseum in Amsterdam
te zien. De tentoonstelling 'Indiase miniaturen uit Parijs'
geeft van 10 augustus tot en met 10 november een over
zicht van de schilderkunst uit de Mogol-periode.
tuur .taji. Na zijn dood in 1970,
werd de collectie uitgebreid
door zijn opvolger Carlos van
Hassalt, de huidige directeur
van de Fondation Custodia.
Snuisterijen
Aansluitend bij deze tentoon
stelling is in dezelfde periode op
de afdeling Aziatische Kunst de
expositie 'Hoofse snuisterijen
uit India' ingericht, waar een
aantal bijzondere Indiase kunst
voorwerpen uit de Mogol-perio
de zijn te zien.
De keizers van de Mogol-dy-
nastie hebben, naast de minia
tuurschilderkunst, de uitoefe
ning van vele andere kunsten
gestimuleerd. Ze wisten hier
voor ambachtslieden van hein
de en ver aan te trekken, zelfs
uit Europa. Op de tentoonstel
ling is bijvoorbeeld een klein
ood te zien dat alleen door de
grootmogol zelf gemaakt kan
De keizers van de Mogol-dynas-
tie, die van de tweede helft van
de zestiende eeuw tot het mid
den van de negentiende eeuw
over grote delen van het Indi
sche subcontinent heersten,
hebben de uitoefening van de
miniatuurschilderkunst enorm
bevorderd. Door een mengeling
van elementen van inheemse,
Indiase kunst met die van Per-
zië en Europa ontstonden zelfs
geheel eigen stijlen, aldus het
Rijksmuseum.
De verzameling van de Fon
dation Custodia is mede sa
mengesteld uit de collectie van
de Nederlandse verzamelaar
Frits Lugt. Zijn belangstelling
voor de miniaturen was vooral
gewekt door de tekeningen die
Rembrandt naar Mogol-minia-
turen maakte. Al in 1921 kocht
Lugt de eerste Indiase minia-
