Feiten
Cuba:
Liever brood dan spelen
Cuba zet bouw omstreden
Juragua-kemcentrale door
Hongaarse taximaffia
Taxi-consument gaat voor
Cuba's leider Fidel Castro gebruikt de Panamerikaanse spelen in zijn land om de resultaten van de revolutie aan e
tonen. De Cubanen zijn aanmerkelijk minder enthousiast.
De Cubaanse regering gaat onverdroten door met de bouw van
de enige kerncentrale van het land, ondanks het feit dat er sterke
aanwijzingen zijn dat er reeds bij de bouw ernstige gebreken zijn
ingeslopen. Het gaat om de Juragua-kerncentrale in de provincie
Cienfiiegos, die wordt gebouwd krachtens een akkoord tussen de
Sovjetunie en Cuba dat in 1976 werd getekend. De centrale zal
twee reactoren omvatten, die elk 440 megawatt elektriciteit kun
nen produceren.
De Cubanen zelf zien de kerncentrale als „het project van de
eeuw", maar van meet af aan hebben vooral Noordamerikaanse
politici kritiek geuit op het gebrek aan veiligheid van dit model.
Een ongeluk zou zeker gevolgen hebben voor de Amerikaanse
bevolking. Die angst groeide na het ongeluk met de kerncentrale
in Tsjernobyl in de Sovjetunie in 1986.
In mei en juni van dit jaar ontstond een politieke rel toen twee
technici die betrokken waren bij de bouw van de Cubaanse kern
centrale, de wijk namen en melding maakten van ernstige con
structiefouten bij de Juragua-centrale. Vladimir Cervera, die in
mei van dit Jaar tijdens een bezoek aan Canada onderdook, zei
dat uit röntgenonderzoek van de installatie is gebleken dat op di
verse plekken lekken zitten. Joseph Oro, die in april uitweek naar
de VS, heeft verklaard dat Cuba niet over voldoende technische
kennis beschikt om de centrale op een veilige manier te laten
draaien.
De centrale moet Cuba op energiegebied onafhankelijker maken.
Nu is nog negentig procent van de elektriciteitsproduktie afhan
kelijk van olie. Sinds de Sovjetunie de oliekraan een flink stuk
toedraaide, is die grondstof een schaars en kostbaar goed gewor
den in Cuba. Havana kan het zich nauwelijks permitteren van el
ders tegen een hogere prijs olie te importeren. De nieuwe kern
centrale zal een besparing van tien procent van het huidige olie-
gebruik van 12 miljoen ton per jaar opleveren.
Straatbeeld in de haven van Havana. foto ap Alejandro balaguer
Don David sleutelt aan zijn Chevrolet uit 1955 in de oude binnenstad van Havana.
sen zijn onder de indruk van de nanciële last
voorbereidingen voor de spelen, temationale
waaronder de bouw van 66 faci
liteiten. Hoewel de kosten
dankzij de vrijwillige bouwar-
beid tot 63 miljoen gulden be
perkt zijn gebleven, weegt de fi-
(Cuba's in-
bedragen
minder dan 100 miljoen gulden
en Cuba heeft een buitenlandse
schuld van bijna 7.miljard gul
den).
Door een handelsembargo van
de Verenigde Staten tegen Cu
ba, mocht het Amerikaanse te
levisiestation ABC de Cubanen
niet de gevraagde 18 miljoen
gulden betalen voor de televi
sierechten van de spelen. Cuba
besloot af te zien van deze in-
foto ap alejandro balaguer
komsten in ruil voor Ameri
kaanse technische hulp bij de
uitzendingen voor de eigen bin
nenlandse televisie.
VERTALING: MARGREET
Het leek zo n lovenswaardig ini
tiatief. De directie van het vlieg
veld Ferihegy bij Budapest be
sloot enkele maanden geleden
de taximaffia aan te pakken. Het
optreden van de chauffeurs was
al tijden een steen des aan
stoots voor vliegtuigpassagiers.
Regelmatig vroegen de chauf
feurs drie tot vier keer het nor
male tarief van 28 forint (zo'n
drie kwartjes) per kilometer.
Voor dat geld kon de klant dan
ook nog eens op een abomina
bele service rekenen: chauffeurs
die te onbeleefd waren om te
helpen met de bagage en die
dankbaar gebruik maakten van
de onkunde van hun passagiers
en veel te lange routes reden.
Reizigers klaagden. In de krant
verschenen dramatische verha
len van buitenlandse investeer
ders die dreigden Hongarije te
gaan mijden, alleen vanwege de
taximaffia bij het vliegveld.
Overdreven, maar ook de vlieg
veld-directie zag in dat het te
gek werd. Er moest een regeling
Als je nu in Budapest aankomt,
zie je overal op het vliegveld
grote blauwe borden staan. Ze
waarschuwen je niet in te gaan
op de aanbiedingen van chauf
feurs die zich in de aankomst
hal opdringen, maar je te ver
voegen bij de officiële taxistand
plaats.
De taxi's daar hebben een spe
ciale vergunning, een blauwe
kaart die, als je geluk hebt,
zichtbaar achter de voorruit
staat. Het straalt een aureool
van betrouwbaarheid uit. Wie
schetst dan ook mijn verbazing,
toen ik de laatste twee maanden
tot twee keer toe van zo'n 'be
trouwbare' chauffeur te horen
kreeg dat hij maar liefst 60 fo
rint per kilometer wilde hebben.
hen erbij. En al zijn om
hem heenhangende collega's
knikten bevestigend. Toch gek
dat betrouwbare chauffeurs uit
de stad je koffers zonder enig
morren in hun achterbak laden,
als je dezelfde route in omge
keerde richting rijdt.
Je schijnt er over te kunnen kla
gen, maar niemand op het
vliegveld weet bij wie. De infor
matiebalie verwijst je naar de
vliegtuigmaatschappij Malev en
Malev stuurt je naar het toeris
tenbureau Ibusz. Dat weetje
dan te vertellen dat er een spe
ciale taxikamer is die de klach
ten behandelt en eventueel de
vergunning intrekt. Maar he
laas, het adres daarvan is onbe
kend.
Mijn dreigement dat ik een
klacht zou indienen, maakte op
de chauffeur dan ook geen en
kele indruk. Zelfs toen ik zijn
naam en nummer begon te no
teren, bleef hij breed staan
grijnzen en nodigde me uit bij
een collega te informeren of die
misschien minder berekende.
Het is duidelijk, klagen heeft
blijkbaar geen enkele zin. De
hele prachtige officiële regeling
heeft alleen maar de taximaffia
in de kaart gespeeld. En die
heeft de boel op het vliegveld
nu stevig in de greep.
Er worden af en toe zelfs ware
oorlogen gevoerd tegen chauf
feurs zonder vergunning, die
passagiers meenemen. Die lo
pen het gevaar gemolesteerd te
worden of vinden hun wagen
met doorgesneden banden. Zo
voorkom je in ieder geval dat
betrouwbare taxibedrijven als
Citytaxi en Radiotaxi op het
vliegveld de markt overnemen.
Rest de buitenlandse reiziger
die dit niet pikt, de aloude op
lossing die iedere Hongaar kent.
Iedere paar minuten vertrekt er
een lijnbus richting stad. Voor
15 forint vervoert die je traag
.maar betrouwbaar naar het
dichtsbijzijnde metrostation.
Daar is een taxistandplaats met
alleraardigste chauffeurs, die
zelfs nog zo beleefd zijn om
even de bagage voor je in de
kofferbak te hijsen. En meestal
nemen ze ook nog de kortste
weg naar het opgegeven adres,
zelfs als ze denken datje de stad
niet kent.
RUNA HELUNGA
CORRESPONDENT
KOKANJE
Op weg naar een
bruiloft van vrien
den raakten we in
Portugal de weg kwijt. Tot aan
Porto deden zich geen proble
men voor. Maar eenmaal in de
stad ging het mis. We vroegen
een paar keer de weg, maar de
in rap Portugees gegeven aan
wijzingen voerden ons verder
het doolhof in. Het probleem is
dat je, dankzij kennis van Fran
se en wat Spaanse woorden, de
essentie ervan meent te ver
staan, en daardoor de ene foute
afslag na de andere maakt.
Kort en goed, we kwamen niet
op de verlangde oostwaarts lo
pende weg naar Valongo uit, die
op het schetskaartje van brui
degom A. Pos stond aangege
ven, maar op een bergweggetje
een wit slingerlijntje op de
kaart dat ons naar Gondo-
mar beloofde te brengen. Over
slecht en brokkelig asfalt reden
we het gebergte in. nu eens
langs zwartgeblakerde dennen
en eucalyptusbomen, dan weer
langs een heuse vlammenzee
die door het kurkdroge bos joeg.
Er deed zich nog een ander pro
bleem voor: richtingsborden
waren in geen velden en wegen
meer te bekennen en de dorpen
die we binnenreden droegen
ook geen namen meer. Als we
aan dorpelingen vroegen hoe
het hier heette, dan luisterden
ze alleen maar verbaasd naar
onze vreemde tongval. Wezen
we de vermoedelijke naam op
de kaart aan, dan konden we
weer genieten van het melodi
euze, lispelende Portugees, dat
zo mooi samengaat met een
fadogitaar, maar waaruit helaas
geen keiharde verkeersinforma
tie te destilleren viel.
Zo dwaalden we verder door het
achterland, geflankeerd door
bosbranden en met een dave
rend hete zon boven ons hoofd.
Onze bruidskleren waren door
weekt van het zweet en ook de
emotionele temperatuur begon
hoog op te lopen. Op de achter
bank stoofden de kinderen
langzaam gaar.
„Hoe is dit in godsnaam moge
lijk!", foeterde mijn vrouw. Ko
men we speciaal voor dit huwe
lijk naar Portugal en dan zullen
we het bruidspaar niet eens te
zien krijgen!"
Met meer geluk dan wijsheid
belandden we eindelijk in Va
longo. Inmiddels wees de klok
bijna twee uur, het tijdstip
waarop de trouwdienst zou be
ginnen. Het was nu zaak aan de
linkerkant van de weg een hotel
te ontdekken, Hotel Zé do Tel-
hado (genoemd naar een soort
Portugese Robin Hood), waarna
aan de rechterkant een fruit
markt moest volgen.
De hotels die we in het vizier
kregen droegen echter allemaal
andere namen. Maar opeens
zag ik aan de rechterkant bij
een restaurant een paar vracht
wagens met fruit staan, en wat
meer is, daar wemelde het van
auto's die met linten en strikken
versierd waren. De bruidsstoet!
Ik meerderde snelheid, terwijl
de stemming in de wagen om
sloeg van mineur naar majeur.
Ik ving een glimp op van de
bruid, die schuilging onder voile
en vele lagen tule. Aan haar zij
liep een slanke Portugees, die
echter niets gemeen had met de
vierkante, vlezige gestalte van
mijn vriend Arie Pos.
„Dat is een heel andere brui
degom stelde ik vast.
„Misschien is het haar broer".
zei mijn vrouw. „De bruid wordt
toch door de vader of de oudste
broer naar het altaar gebracht?"
Maar ook als dat het geval was,
dan bleef het onverklaarbaar
waarom er onder de bruilofts
gasten geen enkel noordelijk
hoofd te bekennen viel. We
klampten dus maar weer een
voorbijganger aan en vroegen
de weg naar Cête. Dit keer liet
de gegeven informatie niets te
raden over: we moesten bij het
restaurant rechtsaf de berg op.
We stoven de bergen in. De
schaarse bordjes langs de weg
hadden over Cête echter niets te
melden. Na een ritje van tien ki
lometer door onherbergzaam
rotsland, verloren we het geloof
in een goede uitkomst. Mijn
vrouw wilde terug, want zij was
er ineens van overtuigd dat we
ten onrechte de bruiloft in het
dal hadden laten schieten. Een
maal beneden, bleek de stoet
gevlogen. Mijn vrouw, die nu
crisisverschijnselen begon te
vertonen, schreeuwde door het
open raam tegen een automo
bilist: „Arie Pos!!"
„Hou op", zei ik, „dat is geen
bruilojisganger, die man heeft
een Spaans nummerbord". De
Spanjaard staarde ons met gro
te schrikogen aan. Arimaspos
vroeg hij. „Si si", klonk het ge
agiteerd naast mij. „Waar is Arie
Pos?!"
De man aarzelde niet langer en
ging er in een stofwolk vandoor.
Ik heb „arimaspos" inmiddels
in een Spaans woordenboek op
gezocht en begrijp nu waarom
hij zo'n haast had: arimaspos
zijn volgens de overlevering een
volk van cyclopen.
EN MENINGEN
HAVANA DAVID ADAMS
THE INDEPENDENT
Voor Cuba, de gastheer tijdens
de Panamerikaanse Spelen die
deze en volgende week worden
gehouden, staat veel meer op
het spel dan alleen atletiek,
honkbal en basketbal. Om het
evenement in goede banen te
leiden, moet de communisti
sche partij van Fidel Castro alle
zeilen bijzetten. Schaarse voe
dingsmiddelen en andere arti
kelen worden hoofdzakelijk ge
bruikt om de stroom buiten
landse atleten, officials en ver
slaggevers te verzorgen.
De Panamericanos, zoals de
spelen op Cuba worden ge
noemd, zijn een mooie gelegen
heid om de 'fantastische resul
taten van de revolutie' te laten
zien, aldus Castro. Sinds Castro
in 1959 de macht greep, zijn er
nog nooit zo veel bezoekers uit
de Verenigde Staten geweest als
nu. Voorafgaand aan de 700
Amerikaanse deelnemers, zagen
de Cubanen het vreemde
schouwwspel van Amerikaanse
televisieploegen die hypermo
derne satellietschotels instal
leerden om de spelen bij het
thuisfront in de huiskamer te
brengen. Tijdens de spelen wor
den zo'n 3000 Amerikaanse be
zoekers verwacht.
Maar bij veel Cubanen groeit de
verontwaardiging over de rant
soenering van voedsel en kle
ding en de weigering van de re
gering politieke hervormingen
zelfs maar te overwegen.
..We weten dat de spelen hoog
nodige buitenlandse valuta in
het laatje zullen brengen, maar
voor wie? Voor Fidel of voor
ons?" vraagt de 26-jarige gedes
illusioneerde Juan. Op de muur
van de universiteit van Havana
staat de graffiti-tekst: Paname
ricanos, No! Pan (brood) en
Americanos, Si!Afgeven op de
spelen is een populair tijdver
drijf geworden in de lange rijen
waar Cubanen op hun gerant
soeneerde melk, eieren en bier
wachten. „Wat hebben we aan
de spelen? Gouden medailles
kun je niet eten."
Het meeste bouw- en construc
tiewerk werd door vrijwilligers
verricht, die als tegenprestatie
voor deze verdienste extra pres-
tatiepunten kregen in het sta-
tus-systeem van de Communis
tische Partij plus het recht om
na de spelen hun intrek te ne
men in de nieuwe woningen.
Maar de bouwvakkers die heb
ben meegewerkt aan,het atle-
tendorp, waar 1.473 apartemen-
ten uit de grond zijn gestampt,
hebben tot hun grote woede te
horen gekregen dat het woning
complex niet aan het volk zal
worden overgedragen. „Ze zijn
bedrogen," zegt een diplomaat.
Bevreesd dat kleine dissidente
groepen gebruik zouden maken
van de internationale belang
stelling voor de spelen in Cuba,
gaf de regering opdracht tot de
formatie van 'Snelle Actie Briga
des' in alle wijken van de hoofd
stad om 'anti-patriotistische ac
ties' in de kiem te smoren. „Het
is beangstigend. Ze trekken fa
natiekelingen aan die nergens
voor terugdeinzen om in de
gunst van de partij te komen,"
klaagt een inwoner van Havana.
Diplomaten en buitenlandse
waarnemers staan kritisch te
genover de onderdrukkende
maatregelen die de communis
tische partii heeft genomen om
de orde tijdens de spelen te
handhaven. „De regering wak
kert de agressieve instincten
van de mensen aan," zegt Vader
Alfonso Goni, een jezuïeten
priester van de Heilig Hartkerk
in het centrum van Havana.
Cubaanse mensenrechtengroe
pen melden dat dissidenten een
nacht door de politie zijn vast
gehouden, klaarblijkelijk om
mogelijke demonstranten af te
schrikken. De straatpolitie is
versterkt met jonge leden van
de militie.
De verwachting is dat Cuba
goed zal presteren op de spelen.
Op tenminste negen onderde
len hopen de Cubanen de Vere
nigde Staten te kunnen klop
pen. Vorige week kreeg Castro
onverwacht wat extra publiciteit
voor de spelen toen de Zuidafri-
kaanse ANC-leider Nelson
Mandela een officieel bezoek
bracht aan Cuba, waarin hij Cu
ba's communistische systeem
prees als een inspiratiebron
voor de rest van de wereld.
Maar het regime heeft ook te
genslagen moeten verwerken.
Zo liep eerder deze maand één
van Cuba's beste honkbalspe
lers in Miami over naar het
Westen.
Buitenlandse sportfunctionaris-
GEEN MIDDEL GAAT de
taxi-chauffeurs in de strijd
met NS te ver
COMMENTAAR
Broodroof. Zo luidt kort en goed
het argument waarmee een dik
ke honderd Haagse (en Amster
damse) taxichauffeurs maandag
voor een kleine chaos in het
centrum van Utrecht zorgden.
Doel van de reis was het NS-
hoofdkantoor, waar ze de direc
tie wilden inpeperen dat in hun
stad geen treintaxi kan komen
goedschiks of kwaadschiks.
Want, zo redeneren de chauf
feurs, wie voor vijf gulden met
een (door het ministerie van
verkeer en waterstaat gesubsidi
eerde) treintaxi van het station
naar zijn plaats van bestem
ming kan rijden, neemt geen
'gewone' taxi meer.
Tegenover dat verhaal stellen de
spoorwegen dat uit de lopende
treintaxi-projecten in een aantal
kleinere steden blijkt, dat de
treintaxi vooral mensen aan
trekt die daarvoor nooit een taxi
zouden nemen. De 'oude' klan
ten, vooral zakenmensen, ma
ken er weinig gebruik van om
dat de treintaxi pas rijdt als hij
vol is en de klanten worden af
gezet op de voor de taxi voorde
ligste route. De 'gewone' taxi is
daarmee vrijwel altijd sneller
dan de treintaxi.
De NS stellen verder dat de
treintaxi drempelverlagend
werkt en op termijn structureel
kan zorgen voor meer passa
giers voor de 'gewone' taxi's.
Dat komt ook de 'vrije rijders"
ten goede. En wat de subsidie
betreft: daarbij gaat het om een
startsubsidie. Over drie jaar
moet de treintaxi zichzelf be
druipen.
Dat alles, zo geven NS ook toe,
neemt niet weg dat de treintaxi
de zelfstandig werkende kleine
ondernemers geld kan kosten.
Hoe groot die schade is, valt nu
nog niet te zeggen omdat in de
kleinere steden het leeuwedeel
van de taxichauffeurs in loon
dienst is. De kleine zelfstandi
gen zijn vooral in de grote ste
den te vinden, wat ook de felle
acties daar verklaart.
Voorlopig hebben de 'vrije jon
gens' succes met hun blokkade.
Nadat vorige week de Rotter
damse Taxicentrale uit vrees
voor represailles het treintaxi-
contract met NS had opgezegd,
besloot het Haagse City-tax
maandag dat voorbeeld te vol
gen.
Het zou echter betreurenswaar
dig zijn als deze intimidatie suc
ces heeft en de treintaxi geen
voet aan de grond krijgt in de
grote steden. Het gaat om een
van de creatiefste, klantvriende
lijkste en succesvolste open-
baar-vervoerprojecten van de
laatste jaren. Ondanks begrip
voor de zorgen van de zelfstan
dige taxichauffeurs moet nog
los van het feit dat hun acties
buiten alle proporties zijn het
belang van de consument
zwaarder wegen.
STANDPLAATS BUDAPEST
