Cultuur
'Ik loop mij in mijn
kleren te generen'
Superieure dorpsopera
Donderdag si 25 juli 1991
Redactie: 071-161400 CEES VAN HOORE ANNEMIEK RUYGROK JAN RUSDAM SASKIA STOELINGA Eindredactie: JAN RUSDAM Vormgeving: RON VAN HAASTREGT
7
Level 42: Europese tour in Nederland van start. foto pr
Concerten Level 42
Level.42 zal in november naar Nederland komen voor een groot
aantal concerten. Het is ongeveer drie jaar geleden dat de groep
voor het laatst in ons land was. Naar aanleiding van het in sep
tember te verwachten nieuwe album 'Guaranteed' zal Level 42
een tour ondernemen waarin voor Nederland maar liefst 9 con
certen staan gepland. Het Europese deel van de tour start in Ne
derland op 1 november met een concert in het Muziekcentrum
Enschede. Vervolgens is de groep te zien in de Evenementenhal
in Groningen (2 nov.), de Rodahal in Kerkrade (3 nov.), het Con
gresgebouw in Den Haag (5, 6, en 7 nov.), de Maaspoort in Den
Bosch (9 nov.), en het RAI Congrescentrum in Amsterdam (10 en
11 nov.). De voorverkoop voor alle concerten begint op zaterdag
7 september bij alle bekende adressen.
Concert hardrockgroep Extreme
De Amerikaanse hardrockformatie Extreme komt, in het kader
van een Europese tour voor een eenmalig optreden naar Neder
land. De uit Boston afkomstige groep, met in haar gelederen en
vituose gitarist Nuno Bettencourt, geeft een concert op 31 okto
ber in de Rijnhal in Arnhem. De voorverkoop voor dit concert
begint op zaterdag 17 augiistus bij alle bekende adressen.
Driestuiveropera van Brecht
De Arnhemse theatergroep Het Hof brengt tot en met 27 juli de
'Drièstuiveropera' van Brecht op de planken van de Arnhemse
Schouwburg. Bij deze voorstelling vol zang en dans over mis
daad, macht, geld en hartstocht zit het publiek niet langs de zij
lijn maar midden tussen de bedelaars, hoeren en bendeleden
van Mackie Messer. Een kleine 40 spelers en een orkest o.l.v.
Guus Tangelder laten de sfeer broeien en de drank vloeien. De
allerlaatste voorstellingen staan gepland tot en met 27 juli.
NIEUWSLIJN
Schrijvers en dichters over de zee en het strand
STORMEN VAN GELACH veroorzaak
te het optreden van de coloratuurzin-
gende pop Olympia, met haar dik aan
gezette mimiek en een blonde pruik
waarvan de haren in één richting staan.
Het strand, de zee. Talloze schrijvers hebben er over ge
schreven en er hun inspiratie opgedaan. Thomas Mann
ging graag naar Noordwijk. Hij had een vaste kamer in
hotel Huis ter Duin. Adriaan Roland Holst wandelde uren
langs het strand van Bergen aan Zee, de verte tegemoet,
terwijl zijn voetstappen als lege mansbakjes achterbleven
in het zand. Beide schrijvers hebben ook geschreven over
de kust. Die verhalen zijn bekend. Wij gingen voor u op
zoek naar enkele minder bekende passages over het
strand- en badleven in proza en poëzie.
LEIDEN» CEES VAN HOORE
Een van de genoegens van een
stranddag is het kijken naar el
kaar. Vanachter de spiegelbril of
gewoon vrij en openlijk. Je ziet
tegenwoordig vaak dat strand
tenthouders om de ligstoelen
heen een windscherm plaatsen.
Ook bij mijn favoriete strandpa
viljoen De Gouden Bal op het
strand aan de Wassenaarse Slag
zijn ze daartoe overgegaan. Wel
comfortabel, dat moet ik zeg
gen. De wind legt niet telkens je
haar de onflatteuze kant op.
Maar er is een nadeel: de scher
men belemmeren het kijken
naar de menselijke anatomie.
Wat zegt u? Dat ik een loerder
ben? Kom, kom, mensen, een
beetje pikanterie kan heus geen
kwaad.
De dichter Kees Stip beleeft
maar weinig plezier aan al die
bloterikken op het strand. Maar
hij zit dan ook niet achter een
pilsje bij de Gouden Bal maar
ergens in Benidorm. In het vers
'Benidorm' doet hij ons kond
van zijn ongenoegen. Hij
schrijft: 'Hij was niet blauw: hij
is zich blauw geschrokken,/de
Middellandse Zee bij Beni
dorm. /Strandmonsters in hun
onverhulde vorm,/gebarsten uit
hun broeken en hun rokken.'
En hij besluit het vers met de
kwaadaardige versregels: 'Ik
loop mij in mijn kleren te gene
ren/voor alle reuzel die wij ex
porteren.'
Inkijk
Leopold Bloom uit James Joy
ce's roman 'Ulysses' beleeft heel
wat meer genoegen aan de
strandbevolking. Hij bevindt
zich op het strand van Sandy-
mount, waar de zomeravond de
wereld net in een 'mysterieuze
omhelzing' begint te omsluiten.
Hij ziet er Gerty McDowell, die
met haar twee vriendinnen en
een baby naar het strand zijn
gekomen om er het vuurwerk te
zien. Bloom voelt zich hevig
aangetrokken tot de kittige Ger
ty. Lange tijd kijkt hij vanuit zijn
kuil met broeiende blik naar het
meisje. En zij naar hem. Om de,
hoog in het zwerk exploderen
de, vuurpijlen goed te kunnen
zien moet ze steeds verder ach
terover leunen. Bloom heeft zo
doende vrije inkijk.
Hij ziet haar 'nansoeken
broekje, de stof die de huid
streelt, beter dan die andere
rokbroeken, die groene, vier
shilling en elf pence, omdat ze
wit zijn en ze liet hem en ze zag
dat hij zag en ze beefde over al
haar ledematen van het zo ver
achteroverbuigen hij had het
volle gezicht tot hoog boven
haar knie'. Als Blooms harstocht
is uiteengespat, net zoals de
vuurpijlen in de lucht, ziet hij
dat Gerty wegloopt. 'Te nauwe
schoentjes? Nee. Ze is mank! O!'
Bustehouder
Wat zou Bloom zich hebben
vergaapt aan de topless zonne-
aanbidsters op onze stranden.
Een blote borst baart hier al
lang geen opzien meer, maar
toch zijn er ook in onze tijd nog
mensen die het er moeilijk mee
hebben. De hoofdpersoon uit
Italo Calvino's roman 'Palomar'
bijvoorbeeld. 'Zodra zich in de
verte voor zijn ogen de ge-
bronsd-roze wolk aftekent van
het naakte bovenlichaam van
een vrouw, houdt hij zijn hoofd
haastig zo dat zijn blik in de
leegte blijft hangen en een
waarborg is van zijn hoffelijk
respect voor de onzichtbare
grens die mensen omringt.
Maar - denkt hij als hij verder
loopt en zijn oogbollen weer vrij
laat bewegen zodra de kust vei
lig is - als ik zo doe, kijk ik de
monstratief niet, dat wil zeggen
dat ik uiteindelijk ook de opvat
ting huldig die het zien van een
borst als iets verbodens be
schouwt, oftewel ik creëer een
soort geestelijke bustehouder
die zweeft tussen mijn ogen en
die borst die ik, afgaand op de
glimp die ik ervan heb opgevan
gen in mijn ooghoeken, fris en
prettig om te zien vond'.
Fris en prettig. Gelukkig niet
uitgezakt en oud. Want dat is
ook zoiets. Op het strand, als wij
Een van de genoegens van een
in Adamskostuum zijn, komen
onze onvolmaaktheden des te
beter uit. Voor Gerard Reve
werd dat een obsessie, getuige
zijn gedicht 'Late Devootsie'.
Hij schreef: "Nu ben ik zelf de
vlezige man/die ik, toen ranke
jongeling,/in zwembad en op
stranden haatte. /Wat rest mij
nog, dan te knielen voor U?'
Zeebad
Maar genoeg zondige gedach
ten nu. Laten wij de duivelse
harstocht afspoelen. Op het ei
land Texel bijvoorbeeld. Samen
met de dichter P.L. van de Kas-
teele (1748-1810) in zijn gedicht
'Het baden in zee'. "Op! Texel-
bewoner!/Geen avond ooit
schooner:/'t Loopt alles ons
mee./Op! Jeugdige knapen!/De
zon wil gaan slapen;/ Komt!
baadt u in zee!(...)Rondom zich
die glansen/Op zee te zien dan
sen,/Hoe lacht ons dit aan!/Wat
vreugd! onbeladen/In zee zich
is het kijken naar elkaar.
te baden /Met zon en met
Maan!".
Laten we deze kleine bloem
lezing besluiten met een citaat
uit het prachtige verhaal 'Domi
nee met strooien hoed' van Jan
Wolkers. De kleine Jan gaat met
zijn ouders naar het strand van
Katwijk. Samen met zijn grote
broer haalt hij allerlei kat-
tekwaad uit. Op een gegeven
ogenblik zien ze hoe een naakte
vrouw zich in een tent staat af
te drogen. 'Ze haalde een hand
doek van voor naar achter hoog
tussen haar dijen heen en weer.
Ze had zulke grote roze billen
dat ik het bloed naar mijn wan
gen voelde stromen. Met haar
voeten stond ze in de pijpen
van een zanderig badpak. Mijn
broer deed zijn hoofd iets om
hoog zodat de hand waar hij
met zijn kin op gelegen had,
vrijkwam. Hij drukte zijn duim
tegen zijn wijsvinger. Op het
vleeskussentje dat boven op zijn
hand opbolde, drukte hij zijn
naar voren gestoken lippen.
Toen blies hij. Er weerklonk een
keiharde scheet. De vrouw
stond even stil, toen liet ze de
handdoek van achteren los. trok
hem tussen haar dijen door
naar voren en bekeek nem aan
dachtig. 'Bah, mevrouw, wat
staat u een vieze geluiden te
maken', zei mijn broer lang-
Na een dag vol avonturen,
gaan de jongens met hun vader
en moeder huiswaarts. 'Overal
werden tenten neergehaald en
opgerold. In de verte sleepten
twee badmannen, hun witte
broeken tot de knieën opgerold,
rieten badstoelen tegen het
duin op, als mieren die met pin-
dadoppen sjouwden. Snel deed
ik mijn kousen en schoenen aan
Toen ik op de boulevard
stond, keek ik om. De zee was
zwart als een lei, waar de bran
ding lange horizontale krijtstre
pen over trok'.
MUSEA IN DE REGIO'
Aanschuiven en indikken was het herhaalde ver
zoek waarmee Corina van Eijk, regisseuse en ini
tiatiefneemster van 'Opera Spanga', haar 500-
koppige publiek op de houten banken probeerde
te krijgen. Voor de derde keer is het Friese ge
hucht onder Wolvega het 'Verona van Weststel
lingwerf: een 'must' voor wie opera wil beleven
in een tent, met uitzicht op een rivierdijk en een
zeer bezienswaardige stal met koeien vlakbij.
Het publiek blijkt maar al te graag naar Spanga
te komen om opeengepakt, gewapend met kus
sens en truien, dit wonderbaarlijke voorbeeld van
persoonlijk initiatief en moeizaam bijeengekre
gen subsidie- en sponsorgeld mee te maken. Voor
de zangers die Corina van Eijk nu al drie jaar zo
gek weet te krijgen naar het Friese dorpje te ko
men moet Spanga iets zijn als een wekenlange,
artistiek veeleisende kampeervakantie waar ze
graag aan meedoen. Het resultaat daarvan is dit
jaar Les Contes d'Hoffmann' van Jacques Offen
bach: een produktie met een groot orkest goede
solisten. Onder hen, sopraan Monique Krüs en
bas Ulf-Maria en de tenoren Jerzy Jeszke en Ja
mes Frost.
In veel opvoeringen van 'Les Contes d'Hoff
mann' ziet men een in donkere kleuren gehou
den spel van romantische misverstanden en
treurnis: de schrijver Hoffmann vertelt immers in
de kroeg verhaal op verhaal over hoe hij in de lief
de op diabolische wijze gedwarsboomd wordt.
Hij wordt verliefd op een pop die hij voor een
vrouw aanziet, op een zangeres die aan de in
spanning van het zingen sterft, op een courtisane
wier minnaar hij in een duel doodt: het is alle
maal even naar.
Zo niet in Spanga, waar het relativeringsvermo
gen van Corina van Eijk ditmaal zo nadrukkelijk
aanwezig is dat het hele verhaal eerder komisch
dan droevig is. Stormen van gelach veroorzaakte
het optreden van de coloratuurzingende pop
Olympia, met haar dik aangezette mimiek en een
blonde pruik waarvan de naren in één richting
staan.
In het bedrijf over de stervende zangeres begin
nen foto's van haar, eveneens aan het zingen
overleden moeder tranen te sprietsen en in de
Venetiaanse 'bordeelscene' doodt Hoffmann de
minnaar, die in degelijk ondergoed duelleert om
dat hij aan het strip-pokeren is geweest. Voeg
daarbij grappen als de gynaecologische stoel
waarin aan de pop gesleuteld wordt en een 'run
ning gag' met uitschuifbare stokken die het man
nelijk deel suggereren en je weet: we kijken eer
der naar een satirische Offenbach-operette dan
naar zijn éne serieuze opera.
Er wordt op gereageerd alsof het om dorpsto
neel gaat en dat is het in Spanga misschien ook:
heel geraffineerd dorpstoneel voor verwende toe
schouwers. Bij geen enkel dorpstoneel zie je zulke
uit vrijwel niets bestaande, maar o zo effectieve
decors, en in geen enkel theater zal een rivierdijk
je ooit zo'n uitgekiend verlengstuk van een ensce
nering zijn. De volgende voorstellingen in Spanga
zijn op 26 en 29 juli en op 1 augustus.
brandt-schilderlj 'De Staalmeesters'. Het Rijksmuseum werkt al meer dan een half jaar aan de restauratie
van zeven late schilderijen van de oude meester. Vanaf 30 juli zijn drie ervan weer in het museum te zien.
'De Staalmeesters' zal na 25 augustus, samen met 5 andere schilderijen naar Berlijn verhuizen waar ze on
derdeel vormen van een grote Rembrandttentoonstelling die op 11 september geopend wordt. Van 4 de
cember tot 1 maart is die tentoonstelling, getiteld 'Rembrandt de meesters en zijn werkplaats', te zien In
het Rijksmuseum. foto anp
y ':yL
LISSABON - De in de Sowjet Unie geboren danser Rudolf Nurejev,
inmiddels 53 jaar oud, was dezer dagen weer eens te zien in een bal
letvoorstelling in het Lissabons 'Coliseum'. Nurejev presenteerde
daar zijn balletgroep 'Nurejev and Friends'. Voor de legendarische
danser, die meer dan 30 jaar de beste mannelijke danser in de we
reld werd genoemd, was het één van zijn laatste voorstellingen. fo
to era
THEATERS
AMSTERDAM
CARRE
dag. (beh. ma.), 20.00 uur; zo. ook
14.00 uur: 'Les Misérables' Opera
musical naar Victor Hugo. m m.v. Pia
Douwes. Danny de Munk e.v.a.
CONCERTGEBOUW
vr. 26. 20.15 uur: Nieuw Smfonietta
•Amsterdam o.l.v. Lev Markiz, m.m.v.
Alexis Toradze, piano; Peter Mas
seurs. trompet; werken van Artjomov,
Sjostakowitsi en Tsjaikowsky
zo. 28.20.15 uur: Heinrich Schift,
cello; Tzimon Bartó. piano; werken
van Van Beethoven, Schumann en
Sjostakowitsj.
wo. 31.20.15 uur: King's Singers,
close harmony arrangementen, wer
ken van Strauss, Lassus, Petrassi
STADSSCHOUWBURG
zo. 28 t/m zo. 4. 20.15 uur: HAIR.
Engelstalige Broadway-musical.
CONCERTEN
NOORDWIJK
ST, JEROENSKERK
28 juli
Concert door het Engelse 'Notting
ham Youth Symphony Orchestra'
o.l.v. Derek Williams, aanvang 15.00
1 augustus
Orgelconcert door Herman van Vliet,
aanvang 20.15 uur.
uit. In eerste aanleg was het
daarvoor natuurlijk niet opge
zet: men wilde vasthouden,
voor de eigen bevolking in de
streek, en ook voor de meer ge
ïnteresseerde bezoeker van de
bollenvelden of de Keukenhof,
hoe die aan de buitenkant zo
fleurige bloembollenteelt is ont
staan en gegroeid, en wat er al
lemaal vastzit aan het produce
ren van die kleine, bruine, van
schilfers ontdane bolletjes.
De meeste mensen weten wel
dat de heel speciale grond, die
uit een mengsel van zand en
schelpkalk bestaat, heel ge
schikt bleek te zijn voor de bol-
lenkweek, en dat het voorko
men van zulke grond in het bre
de, zanderige gebied ten zuiden
van Haarlem tot de 'bloembol
lenindustrie' heeft geleid. Maar
dat die grondsoort ook de op
richting van een aantal kalk
zandsteenfabrieken tot gevolg
heeft gehad, dat is iets wat ik
mij nooit eerder had gereali
seerd.
Net als in het museum van
Ter Aar treffen we in het Muse
um voor de Bollenstreek uitstal
lingen aan van oud en verou
derd kwekersmaterieel. Ook is
er een fotoreeks die, aangevuld
met toepasselijke kaarten, in
zicht geeft in de manier waarop,
gerekend over een periode van
zo'n 5000 jaar, de streek ont
stond uit de steeds wisselende
invloed van de zee en d? steeds
veranderende loop van rivieren
en stroompjes.
En dan wordt er aandacht be
steed, in een viertal aantrekke
lijke vitrines, aan leven en werk
van de vier 'aartsvaders' van de
bloembollenkweek. Van de hak
op de tak springend, zo komt
het museum door de manier
waarop de dingen zijn neerge
zet en opgehangen wel een
beetje op je over, meld ik nog
dat er een aardige maquette is
van de trekschuit van Leiden
naar Haarlem. Wist u dat je in
de zeventiende en achttiende
eeuw eens per uur vanuit Lei
den zo'n trekschuit zag vertrek
ken, de Leidse Vaart op.
Het leven was vroeger zo
slecht nog niet, want het was
natuurlijk, mits je het niet al te
slecht trof met je medepassa
giers, best een gezellige reis; en
als je het zitten zat was kon je
op de kant gewoon een tijdje
meelopen... Aan het eind van
het bezoek aan dit aardige mu
seum moet u zich maar een
kopje koffie laten inschenken in
wat naar ik vermoed de huise-
lijkste koffiekamer in de Neder
landse museumwereld is.
Het Museum voor de Bollen
streek is in de maanden april en
mei iedere dag geopend van
10.00 tot 17.00 uur; in de andere
maanden zijn de openingstij
den: dinsdag tot en met vrijdag
van 13.00 tot 17.00 uur, en op
zaterdag en zondag al vanaf
11.30 uur. De Museumjaarkaart
is er niet geldig. Voor een
groepsbezoek: telefoonnummer
02521-17900.
Ook al staat er hier en daar in
de bebouwde kom van Lisse
een richtingaanwijzer met het
woord 'Museum' er op, toch is
het betreffende gebouw, het
Museum voor de Bollenstreek
wat moeilijk te vinden. Daarbij
speelt niet alleen een rol dat het
wat achteraf ligt maar ook dat
een buitenstaander eigenlijk
niet verwacht een adres als
'Heerenweg 219' in het centrum
van de bebouwde kom van een
kleine plaats aan te treffen.
Wie deze hindernis eenmaal
genomen heeft staat in een
kraakhelder en tot in de puntjes
verzorgd museumpje. Zo'n 60
vrijwilligers, voor het merendeel
bestaand uit enthousiaste vrou
wen, zijn er in geslaagd in de
vijf jaar die het museum nu be
staat een sfeer van huiselijkheid
teweeg te brengen, waardoor dit
op donaties en sponsorgelden
drijvende bedrijfje nogal in trek
is voor familiereünies en dagjes-
In het Muse
um voor de
Bollenstreek
treffen we
uitstallingen
aan van oud
en verouderd
kwekersmate
rieel.
foto wim
Ons land telt zo'n 900 musea.
Daaronder bevinden zich de
belangrijke 'tempels der mu
zen' in de grote steden, maar
ook een groot aantal kleine
musea in de dorpen waar het
evenzeer de moeite waard is
rond te kijken. In een serie ar
tikelen wijzen wij deze zomer
de weg naar enkele van die
musea in de regio Leiden. Voor
een vluchtige kennismaking of
misschien wel het begin van
een innige relatie.
VOORSCHOTEN LEENDERT COUPRIE
