Economie
BCCI-zaak
blijkt grote
sneeuwbal
Japan kampt met lange reeks schandalen
KLM op Atlantische route
onder vuur van concurrentie
NIEUWSLIJN
Kuwayt Airways krijgt vergoeding
Kuwayt Airways heeft van Irak een eerste compensatie ontvan
gen ter waarde van 600 miljoen gulden voor de geleden schade
als gevolg van de Golfoorlog. Kuwayt Airlines was een van de
in het Midden-Oosten, voor-
vloot telde toen 23 vliegtui
gen, aldus een woordvoerster van de maatschappij in Amster
dam. Nu zijn daar nog maar acht toestellen van over. De rest is
vernield of gestolen door de troepen van Saddam Hussein.
Industriëlen kopen La Seda
Een groep vooraanstaande Catalaanse industriëlen heeft beslo
ten de aandelen van het noodlijdende La Seda Barcelona van
Akzo over te nemen. Naast de overdracht van 57,5 procent van
de La Seda-aandelen, zal de Arnhemse multinational honderd
procent betalen van de door Akzo gegarandeerde leningen bij
het bedrijf. Datzelfde geldt voor 57,5 procent van de niet-gega-
randeerde leningen. La Seda moet in afgeslankte vorm wordt
voortgezet. Daarbij zullen minstens 1100 van de in totaal 2600
arbeidsplaatsen moeten verdwijnen.
Exodus 'witte jassen' uitex-DDR
De voormalige DDR kampt met een enorm tekort aan industrië
le onderzoekers. Sinds de Duitse hereniging is het aantal weten
schappers in de industrie geslonken van 70.000 tot 20.000. De
overheid in Bonn heeft inmiddels bijna een half miljard mark
uitgetrokken om in de komende twee jaar de „exodus van de
witte jassen" te stoppen. Volgens een geheim rapport van het
ministerie van economische zaken is het verlies aan onderzoe
kers „een gevaar voor de toekomstige innovatieve kracht van de
DDR als een onderdeel van Duitsland".
Pepsi uit Hermans supermarkten
Limonadefabriek Liko in Bodegraven gaat cola produceren voor
de supermarkten van Jac. Hermans. Sinds twee weken bestelt
Hermans geen produkten van Pepsi-cola en Seven Up meer bij
Vrumona, licentie-houder van Pepsi. Het Duitse concern Ten
gelman, eigenaar van Hermans, heeft alle vestigingen verboden
produkten van Pepsi te verkopen. Tengelrrian en Pepsi hebben
ruzie over de beëindiging van een joint-venture die de bedrijven
hebben in de exploitatie van de fast-foodketen Pizza Hut. Ten-
gelmann besloot daarom de produkten van de frisdrankgigant te
boycotten.
Amev aast op verzekeraar in VS
De Utrechtse verzekeraar Amev heeft interesse voor de gezond
heidszorgdivisie van het in financiële moeilijkheden verkerende
Amerikaanse verzekeringsconcern Mutual Benefit Life Insuran
ce. Deze divisie heeft een premie-inkomen van ongeveer 1,2
miljard gulden. Daarmee zou de omvang van Amev-verzekerin
gen in de Verenigde Staten vergroot kunnen worden tot 4,2 mil
jard gulden. De verzekeraar uit de Amerikaanse staat New Jer
sey, die yorige week onder curatele werd gesteld, zou voor de di
visie 450 miljoen dollar hebben gevraagd. Amev. wil niets zeggen
over de prijs.
Suharto: zakenlieden moeten delen
De belangrijkste zakenlieden in Indonesië dienen een groter
deel van hun opbrengsten en winsten over te dragen aan de tal
rijke coörporaties in het land. Laten de ondernemers het op dit
punt afweten, dan zullen zij er wettelijk toe worden gedwongen.
Dat heeft de Indonesische president Suharto verklaard. „Wij wil
len ons niet schuldig maken aan roof, hoewel dat voor ons zeer
gemakkelijk zou zijn als wij dat zouden willen", zei Suharto.
Waarnemers merken op dat de vermaning van de president
vooral gericht is tegen de Chinese handelsklasse, een op econo
misch gebied zeer machtige minderheid in Indonesië.
Britse politici houden hun hart vast
BCCI. Officieel staat de afkorting voor Bank of Credit and
Commerce International, maar de variant Bank of
Crooks and Criminals International (Internationale Bank
voor Schurken en Misdadigers) wint de laatste weken
sterk aan populariteit. In Londen is deze week de gerech
telijke procedure begonnen, die moet leiden tot definitie
ve sluiting van BCCI. Dat betekent het einde voor een
bank die was betrokken bij het witwassen van geld uit de
drugshandel, de wapenhandel, belastingontduiking en
fraude.
BCCI stond al jaren ongunstig
bekend, maar volgens de cen
trale bank van Groot-Brittannië
ontbrak het keiharde bewijs om
tot sluiting over te gaan. Dat
kwam pas op 27 juni, toen de
onafhankelijke accountant van
BCCI, Price Waterhouse, met
een rapport kwam waarin ge
wag werd gemaakt van om
vangrijke fraude. De Bank of
England kwam toen onmiddel
lijk in actie. In samenwerking
met andere centrale banken
werden op 5 juli de tegoeden
van BCCI in de zes belangrijkste
landen bevroren.
De samenwerking tussen de
centrale banken was nodig van
wege de eigenaardige structuur
van BCCI. Het hoofdkantoor
van de bank is gevestigd in
Luxemburg, hoewel daar slechts
60 van de 12.000 personeelsle
den werken. De buitenlandse
activiteiten Worden Rëcoördb,
neerd vanuit de'kaaimaneilan
den. Londen zou, gezien het
werk dat daar plaatsvindt, ei
genlijk het hoofdkantoor moe
ten herbergen. Luxemburg en
de Kaaiman-eilanden staan be
kend als plaatsen waar het pret
tig bankieren is.
De Bank of England besloot
tot sluiting van BCCI te sluiten
om spaarders, crediteuren en
aandeelhouders te behoeden
voor nog grotere verliezen. BC
CI zou vorig jaar kapitalen heb
ben verloren en die buiten de
boeken hebben gehouden.
Vooral op de handel in waarde
papieren zou de bank miljarden
guldens zijn kwijtgeraakt De ra
mingen lopen uiteen van tien
tot dertig miljard gulden. De
bank dekte die verliezen door
spaargelden aan te trekken en
die evenmin in de boeken op te
nemen. Om de spaarders te
kunnen betalen, moesten ech
ter weer nieuwe spaarders hun
geld komen brengen, zodat er
als het ware een onzichtbare
'bank binnen de bank' ont
stond.
Verder is de bank beschuldigd
van het meewerken aan belas
tingontduiking. Voormalige
werknemers vertelden dat de
inwoners van Groot-Brittannië
hun geld op naam van een bui
tenlands familielid konden zet
ten, waardoor zij geen belasting
hoefden te betalen.
BCCI kreeg wereldwijde be
kendheid, toen een aantal werk
nemers van de bank werd ver
oordeeld voor het witwassen
r van ^drugsgeld voor de Pana
mese generaal Noriega. Drugs
handelaren hadden voor ver
schillende rechtbanken het fili
aal in Panama al in de jaren
daarvoor geroemd als hun
thuisbank.
Ook Abu Nidal, 's werelds
meest gezochte terrorist, regel
de zijn financiële zaken graag
met BCCI. De Bank of England
wist al maanden dat de Pales
tijn, samen met stromannen en
collegae, meer dan veertig reke
ningen had bij BCCI.
Verder mocht BCCI de be
Rekeninghouders en personeel van de gesloten BCCI-bank demonstreerden deze week voor het Londense gerechtsgebouw, waar op dat moment
een hoorzitting over de affaire werd gehouden. De personeelsleden eisen behoud van hun baan, de rekeninghouders willen hun geld terugzien, fo
to afp johnny eggm
faamde wapenhandelaar Adnan
Khashoggi tot haar klantenkring
rekenen. Khashoggi lijkt gebruik
te hebben gemaakt van de bank
bij het doorsluizen van het geld
uit de verkoop van Amerikaanse
wapens aan Iran naar de Con
tra's in Nicaragua in de zoge
naamde Irangate-affaire.
Daarmee is meteen het ver
band gelegd met de Amerikaan
se geheime dienst CIA. Het is
inmiddels duidelijk dat de CIA
BCCI gebruikte om geld over te
maken aan personen die waren
betrokken bij geheime opera
ties. De vraag is nog of de CIA
ook illegale transacties heeft
uitgevoerd via de bank. De ge
heime dienst zegt uiteraard van
niet.
De CIA heeft net als de Ame
rikaanse ministeries van justitie
en financiën blijkbaar genoeg
reden om nauwelijks medewer
king te verlenen aan een onder
zoek naar BCCI. William Von
Raab, de voormalige directeur
van de Amerikaanse douane
dienst, verwijt de CIA een ge
brek aan openhartigheid. Zijn
verwijt is vooral gericht aan Ro
bert Gates, de man die door
president Bush kandidaat is ge
steld als directeur van de CIA.
Robert Gates is echter niet de
enige die wat heeft uit te leggen.
In Groot-Brittannië lopen heel
wat lieden met boter op hun
hoofd. De gouverneur van de
Bank of England, Robin Leigh-
Pemberton, kreeg al in oktober
1990 een rapport van de ac
countants van Price Waterhou
se op zijn bureau, waarin sprake
was van fraude bij BCCI. Het
rapport was aanleiding voor de
president en de directeur van
BCCI om op te stappen. Al in
1987 had Price Waterhouse
doorgegeven dat bij de vestiging
op de Kaaiman-eilanden werd
gefraudeerd. Leigh-Pemberton
deed beide malen niets.
John Major, nu premier en
toen minister van financiën,
kreeg op 12 juni 1990 een brief,
waarin stafleden van BCCI be
toogden dat „de vele dubieuze
activiteiten" van de bank snel
moesten onderzocht Een week
later schreef een regionale in
specteur dat de incompetentie
van het hogere kader van BCCI
alleen werd overtroffen door de
corruptie en de vriendjespoli
tiek.
Het ministerie van Major
heeft de brief doorgestuurd
naar het ministerie van werkge
legenheid, die hem weer naar
het ministerie van handel en in
dustrie verzond. Daar is de brief
kwijtgeraakt. Maandag ontken
de Major vorig jaar al uitgebreid
op de hoogte te zijn gebracht
Leigh-Pemberton heeft inmid
dels verklaard dat de premier
„slechts globaal" op de was.
Vooral in Groot-Brittannië
heeft de BCCI-affaire het nodige
losgemaakt. Vele kleine detail
handelaren, die oorspronkelijk
uit India en Pakistan komen,
hebben hun spaarcentjes bij
BCCI ondergebracht. Zij lopen
nu het gevaar veel geld kwijt te
raken, omdat de Bank of Eng
land de verliezen van gedupeer
de spaarders slechts vergoedt
voor 75 procent met een maxi
mum van 15.000 pond (onge
veer 50.000 gulden). Parlemen
tariërs hebben de minister van
financiën gevraagd voor deze
keer de vergoeding op honderd
procent te stellen. Ook enkele
gemeenten raken zwaar in de
knoei als zij maar 15.000 pond
terugkrijgen van hun bankreke
ningen.
Niet alleen spaarden veel Azi
aten bij BCCI, er werkten er ook
veel. De bank bood werkgele
genheid aan mensen, voor wie
het vaak moeilijk is om een
goedbetaalde kantoorbaan te
krijgen. De sluiting van de bank
heeft in de Derde Wereld al de
beschuldiging opgeroepen van
racisme en neo-kolonialisme.
De westerse banken zouden het
niet kunnen uitstaan dat éen
Aziatische bank ze te sïïm af IS.
De grootaandeelhouder van
BCCI, de familie van de heerser
van Abu Dhabi, is juist aange
trokken door de ontwikkelings
filosofie van de bank. Ook
speelde een rol dat sjeik Zayed
al-Nahyan een zwak had voor
Aga Hasan Abedi, de oprichter
van BCCI. Sjeik Zayed en zijn
familie houden sinds vorig jaar
een belang van 77 procent in
BCCI.
De sjeik is onbereikbaar voor
maar volgens
vrienden is hij woest op de
Bank of England. Hij voelt zich
diep aangetast in zijn eergevoel
en dat vindt hij veel erger dan
het feit dat hij een paar miljard
kwijt is, zo zeggen vrienden in
Abu Dhabi. De Britse centrale
bank heeft sjeik Zayed niet ge
waarschuwd voordat zij ingreep
in de operaties van BCCI.
De sjeik meent dat hij langer
de kans had moeten krijgen
voor de reorganisatie van BCCI,
waar hij aan werkte. Hij wilde
het kantoor in Panama sluiten
om de verdachtmakingen van
het witwassen van drugsgeld
weg te nemen. Bovendien wilde
hij het hoofdkantoor overplaat
sen van Luxemburg naar Lon
den en het internationale net
werk doorzichtiger maken door
het in drieën te verdelen met
coördinatiepunten in Londen,
Abu Dhabi en Hongkong. Hij
had al miljarden guldens gesto
ken in de reorganisatie, sinds
die in oktober 1990 begon.
Brian Smouha, die door de
Luxemburgse rechter is be
noemd als onderzoeker van BC
CI, verwacht dat het meer dan
vier jaar kan duren voordat dui
delijkheid is geschapen omtrent
de handel en wandel van BCCI.
Voordat Smouha zich vastbeet
in BCCI, heeft hij zeven jaar
lang gewroet in de onfrisse za
ken van Banco Ambrosiano.
Major, Leigh-Pemberton en an
deren kunnen echter eerder
duidelijkheid verschaffen.
Donderdag 25 juli 1991 Redactie: 023-150224 PATRICK VAN DEN HURK Vormgeving: MITZIE MEUERHOF
Strijd om failliete Pan Am in eindfase
SCHIPHOL. BILL MEYER
Het gevecht om de na
latenschap van de fail
liete Grand Old Lady
van de Amerikaanse
luchtvaart, Pan Ameri
can World Airways, na
dert zijn eindfase. Na
Delta Airlines hebben
nu ook TWA en Ameri
can Airlines gezamen
lijk een (hoger) bod ge
daan op de resterende
transatlantische routes
van Pan Am.
Wie als winnaar uit
deze slag te voorschijn
komt, verzekert zich
van een sterke positie
op 's werelds grootste
internationale passa-
giersmarkt. De markt
ook waar de KLM haar
geld moet verdienen.
Vorig jaar vlogen
zo'n 28,7 miljoen men
sen op een lijndienst
tussen Noord-Amerika
en Europa. Het groot
ste marktaandeel, zo'n
12 procent, is door de
neergang van Pan Am
in handen gekomen
van British Airways.
Lufthansa neemt 6,9
procent voor haar re
kening, terwijl de KLM
op ongeveer 5 procent
uitkomt. In totaal vlie
gen 49 maatschappijen
over de Atlantische
Oceaan.
TWA en Pan Am ge
noten jarenlang als
vlaggeschepen van de
Amerikaanse lucht
vaart bescherming van
de overheid. Aan hen
was het recht voorbe
houden passagiers
naar Europa te vliegen.
In de tussentijd con
centreerden maat
schappijen als Ameri
can, United en Delta
zich noodgedwongen
op de binnenlandse
markt.
In die jaren hadden
de Europese maat
schappijen nog zo'n
zestig procent van de
Atlantische markt in
handen hadden. Sinds
kort is de balans echter
definitief in het voor
deel van de Amerika
nen doorgeslagen.
Want dankzij de libera
lisering van de Ameri
kaanse luchtvaartwet
geving eind jaren ze
ventig, kregen de drie
kapitaalkrachtige reu
zen voor het eerst de
kans hun vleugels in
ternationaal uit te
slaan.
En die kans grepen
zij met beide handen
aan. Via hun grote
hubs (knooppunten) in
de VS zijn zij in staat
hun nieuwe internatio
nale routes snel met
passagiers te voeden.
En Pan Am en TWA
waren juist op die bin
nenlandse netwerken
aangewezen voor de
aanvoer van passa
giers. Zij raakten die in
één klap kwijt. Boven
dien verzuimden zij in
de jaren tachtig, toen
zij internationaal nog
een geweldige voor
sprong op hun nieuwe
concurrenten hadden,
eigen netwerken in de
VS op te bouwen.
Daarmee tekenden zij
hun eigen doodvonnis.
American en United
slaan nu hun slag. Bin
nen een jaar tijd heeft
United al een markt
aandeel van 5 procent
verworven. De maat
schappij kocht alle
Londen-routes van Pan
Am. American zit in
vier jaar tijd op 5,8 pro
cent dankzij de overna
me van TWA-routes.
Delta mengde zich vo
rige week in de strijd
door een bod te doen
op de resterende Eu
ropese routes van Pan
Am. Het noodlijdende
TWA heeft nu een ho
ger bod uitgebracht.
Maar TWA fungeert
uitsluitend als make
laar voor American.
Het is niet ondenkbaar
dat American via TWA
greep op Pan Am wil
krijgen om in een later
stadium TWA zelf over
te nemen.
Voor de KLM zijn de
ze ontwikkelingen zeer
beangstigend. Welis
waar staat zij met een
aandeel van twintig
procent in Northwest
Airlines niet langs de
zijlijn, maar de kracht
van Northwest ligt
meer in de VS zelf en
op de routes naar Azië
over de Stille Oceaan.
Mogelijk dat Northwest
zich ook nog gaat be
moeien met de strijd
om de boedel van Pan
Am, maar dan is de
KLM-partner rijkelijk
aan de late kant. Overi
gens is het laatste
woord niet aan Pan
Am, maar aan de Ame
rikaanse rechter. Hij
beslist op welk bod Pan
Am in gaat, aangezien
de maatschappij onder
de Amerikaanse faillis
sementswetgeving
opereert.
De KLM krijgt in de
nabije toekomst hoe
dan ook met zeer ster
ke concurrenten te ma
ken op haar belangrijk
ste markt. Weliswaar
heeft de Nederlandse
overheid ook een vin
ger in de pap. Want
Delta of American kun
nen niet zonder toe
stemming van de over
heid de route Amster
dam-New York overne
men. Daar zullen ten
minste nieuwe lan
dingsrechten voor de
KLM in de VS tegen
over moeten staan.
Maar de teerling is ge
worpen. Met de storm
loop van Delta, United
en American op Euro
pa komt de positie van
de KLM als kleinste on
der de grote zwaar on
der vuur te staan.
Top van effectenhuizen en bedrijven treedt af of krijgt de bons
voormalig vice-president van
Kyowa, een staalverwerkend be
drijf in Tokyo. Kyowa ging vorig
jaar november failliet.
Een anonieme medewerker
van Marubeni zei dat Tsutsumi-
bayashi op 2 juli was ontslagen
wegens „het toebrengen van
ernstige schade aan het vertrou
wen in en de eer van het bedrijf
door het ontvangen van geld en
andere kostbaarheden".
Moriguchi werd eerder gear
resteerd, samen met twee ande
re voormalige stafleden van
Kyowa: Masaki Tokura en Hisa-
nori Okawa. Matsuo Yamamoto
en Kazuyoshi Kubota, die onder
Tsutsumibayashi werkten, wer
den ook eerder gearresteerd.
De Marubeni-functionaris zei
dat Kubota vorig jaar november
werd ontslagen wegens het zon
der toestemming van het afde
lingshoofd aangaan van con
tracten en het vervalsen van het
bedrijfsstempel. Marubeni ver
klaarde als bedrijf niet betrok
ken te zijn geweest bij de op
lichting.
Kubota, Moriguchi en Tokura
werden maandag 'gearresteerd
voor een andere oplichtings
praktijk, waarbij volgens dezelf
de methoden de handelmaat
schappij Nissho Iwai en de ma
chinefabriek Iwasaki Kikai
Kogyo voor 3,25 miljard yen
(4,65 miljard gulden) werden
benadeeld.
Ook Yoshihiko Kawamura,
voormalig directeur van het be
drijf Itoman Corporation, werd
op bevel van de officier van jus
titie in Osaka aangehouden.
Kawamura zou zich hebben be
ziggehouden met kunstzwendel
en illegale praktijken in de aan
delenhandel.
TOKYO AP
De voorzitter en de vicé-voor-
zitter van het Japanse effecten
huis Nomura, 's werelds groot
ste effectenfirma, hebben begin
deze week hun ontslag inge
diend. Voorzitter Setsuya Ta-
buchi en vice-voorzitter Yoshi-
hisa Tabuchi stapten op na kri
tiek dat hun firma niet de volle
dige verantwoordelijkheid heeft
aanvaard voor een effecten
schandaal dat onlangs aan het
licht is gekomen.
Grote klanten kregen bij
koersverlies miljoenen schade
vergoeding uitbetaald. De werk
wijze is niet strafbaar, maar gaat
in tegen een richtlijn van het
ministerie van financiën en
wekte ook de woede op van be
leggers die niet werden gecom
penseerd. Deze week werd be
kend dat ten minste achttien
andere kleine en middelgrote
effectenhuizen ook belangrijke
klanten bij koersverlies gecom
penseerd hebben.
De twee topfunctionarissen
van Nomura hebben met in
gang van maandag nog slechts
de status van adviseur. „Dat is
voornamelijk een erefunctie
zonder stemrecht", zei een
woordvoerder van Nomura.
„Het komt bijna neer op pen
sionering." Nomura maakte be
kend dat het voorzitterschap en
vice-voorzitterschap voorlopig
vacant blijven.
Setsuya Tabuchi zei dat de
firma haar eigen onderzoek
naar het schandaal heeft afge
rond. Hij zei niet te verwachten
te moeten getuigen op hoorzit
tingen van het parlement. De
regering weigerde vorige week
in te gaan op de eis van de op
positie dat functionarissen van
Oud-directeur Tsutsumibayashi van het handelshuis Marubeni wordt in een politie-auto afgevoerd na zijn ar
restatie. Hij is een van de vele Japanse zakenlieden die deze week in de problemen kwamen als gevolg van
schandalen. foto epa
effectenhuizen zouden moeten
getuigen. In nieuwsberichten
was er op gespeculeerd dat Yos-
hihisa Tabuchi daarbij bijzon
derheden zou onthullen die be
langrijke bedrijven en het mi
nisterie van financiën in verle
genheid zouden brengen.
Yoshihisa Tabuchi nam op 24
juni, toen het schandaal bekend
werd, al ontslag als voorzitter en
werd toen vice-voorzitter. No
mura en drie andere grote effec
tenhuizen die bij het schandaal
waren betrokken Nikko, Dai-
wa en Yamaichi moesten van
het ministerie van financiën de
handel vier dagen beperken.
Het openbaar ministerie ar
resteerde afgelopen maandag in
verband met een vermeende
zwendel Tadashi Tsutsumi
bayashi, een voormalig afde
lingshoofd van de handelmaat
schappij Marubeni. Volgens jus
titie werden de handelfirma's
Iida Sangyo en Okafuji Shoji
tussen juni en oktober 1990
voor 3,65 miljard yen (5,22 mil
jard gulden) opgelicht. Zij wer
den volgens de openbare aan
klager verleid tot vooruitbetalin
gen via valse orders, die hen de
den geloven dat ze bemiddel
den in transacties met staalpro-
dukten.
Volgens het Japanse persbu
reau Kyodo zou Tsutsumibayas
hi voor zijn medewerking bij de
zwendel 76,50 miljoen yen (109
miljoen gulden) hebben ont
vangen van Goro Moriguchi,
