Feiten
Dubcek laat zich overrompelen
Massale aanmelding nieuwe lidstaten
stelt EG voor aanzienlijke problemen
Guerilla's in Peru krijgen
steeds meer de overhand
/^<q06P Nll60W£'
IBpeeeEM is 3ÊSIA40P"
75 stutê^tcm halek] hum
fzofweose, ozzesT is
geJ>iM6p «er Fimakjciészms-
.rSfoer t/AM ye ove£H£ip
\T re veeu^ÉM"-
•Donderdag 25juli 1991
PATRICK VAN DEN HURK HANS JACOBS MARGOT
wat moeten we doen met de
grote toestroom van landen die lid
willen worden van de EG? De menin
gen binnen het dagelijks bestuur van
de EG zijn sterk verdeeld
WIM STEVEN HAGEN
^dlNlfrlHffifrSTüPWeN féEL'fcgN BASISBEURS m <WÖNE KSULTAAf
EN MENINGEN
Tsjechoslowaakse parlementsvoorzitter zet zichzelf klem
Dubcek, Svoboda! Dubcek,
Svoboda! Dubcek, Vrijheid!
Soms klinkt een kreet meer
dan twintig jaar door in de
geschiedenis. In de lente
van 1968 riep het volk van
Tsjecho-Slowakije om vrij
heid en om de man die
hen daar, onbedoeld, toe
had aangezet. In de herfst
van 1989 kregen de
Tsjechen en Slowaken ein
delijk hun zin. Alexander
Dubcek keerde terug als
symbool van een vrije na
tie. Maar in het Praag en
Bratislava van 1991 is wei
nig plaats meer voor derge
lijk sentiment.
AMSTERDAM ONNO HAVERMANS
Het menselijke gezicht van het
socialisme is inmiddels 69 jaar.
Hij heeft nog steeds die ontwa
penende glimlach, die perfect
past bij zijn wat houterige, maar
zo innemende uiterlijk. Nadat
hij op 5 januari 1968 Antonin
Novotny was opgevolgd als par
tijleider van Tsjecho-Slowakije,
ontsteeg Alexander Dubcek in
rap tempo de anonimiteit.
De afgelopen anderhalfjaar
heeft hij voortdurend herhaald
dat hij „ook in 1968 vond dat
we veel nauwer aansluiting
moesten zoeken bij de socialis
tische partijen van West-Europa
helaas hebben onze buur
landen ons toen niet willen be
grijpen". Toch is de Praagse
Lente hem eerder overkomen,
dan dat hij ér de grote regisseur
van was.
Het ging net zo als met de 're
voluties' van 1989: de commu
nistische leiding liet de teugels
vieren en het volk nam het heft
in handen. (Alleen greep het
Kremlinitleze keenniet ip.) Ook.-.
Dubcek'net zich in 1968 met 8e
stroom.meedrijven, tot zijn so
cialistische broeders in het War
schaupact in augustus van dat
jaar dramatisch ingrepen. Pas in
november 1989 werd de ban ge
broken opnieuw onder druk
van het volk - en kwam Dubcek
weer boven drijven. „Ik voel me
als een man die voor de tweede
keer blond haar heeft gekre
gen", zei hij tijdens de verkie
zingscampagne van vorig jaar.
En hoewel hij lang niet onom
streden is veel generatiege
noten willen hem best vergeven
dat hij zich geblindoekt door de
trawanten van Brezjnjev liet af-
hem kwalijk dat hij nog enkele
maanden aanbleef nadat het
Kremlin hem als een gebroken
man naar Praag had terugge
bracht met een kolonne Sovjet-
De in ere herstelde Dub
cek naast de huidige
Tsjechoslowaakse presi
dent Havel foto ap
tanks in zijn kielzog
werd hij gekozen en her
benoemd tot voorzitter
van het parlement van
Tsjecho-Slowakije.
Rechtse koers
Njaai; Alexander Dubcek
ifèeft zichzelf begin deze
week klem gezet. Maan
dag stapte hij uit Publiek
tegen Geweld, de Slo
waakse evenknie van het
Tsjechische Burgerforum,
omdat de 'rechtse' harde
economische koers
partij hem niet bevalt. Pu
bliek tegen Geweld levert
ministers voor zowel de
federale regering als die
van de republiek Slowa
kije.
De federale premier Mari
an Calfa (een 'bekeerde'
communist) en zijn mi
nister van financiën Va
clav Klaus
Maar de werkelijke oor
zaak zit dieper. Zondag liet
Dubcek (zelf Slowaak) in
een interview weinig twij
fels over zijn sympathie
voor Vladimir Meciar, de
Slowaakse ex-premier die
in het voorjaar door zijn ei
gen partij tot aftreden werd
gedwongen wegens zijn
verzet tegen het hervor
mingsprogramma van
Klaus. Meciars nieuwe Be
weging voor een Democra
tisch Slowakije pleit open
lijk voor opdeling van
Tsjecho-Slowakije en blij
kens opiniepeilingen kan
de partij rekenen op grote
steun van de Slowaakse
bevolking.
Dominostenen
Ongeveer twee jaar nadat
de communistische re
giems als dominostenen
omvielen, waait de wind
van het nationalisme door
Oost-Europa. Volkeren die
meer dan veertig jaar wer
den behandeld als gelijke
monniken met gelijke kap
pen, ontdekken een eigen
ver verleden. En Tsjecho-
Slowakije is dan wel geen
dicaal hervormingspro- Dubcek °P we6 naar 2iin werk' 8enome" Joegoslavië, maar ook
gramma in Tsjecho-Slo
wakije. Door dit beleid openlijk
te kritiseren doorbreekt de par
lementsvoorzitter de onge
schreven wet dat hij boven de
archieffoto Bmo (Bohemen) en vooral
in Bratislava (Slowakije) groeit
partijen staat. Leden van Klaus' de behoefte om de nieuwe staat
Burgerlijke Democratische Par- Tsjecho-Slowakije die na de
tij en enkele Tsjechoslowaakse Eerste Wereldoorlog is gevormd
nog eens tegen het licht te hou
den.
Na de hand-in-hand gevoerde
strijd tegen de communisten,
steken onderlinge tegenstellin
gen de kop weer op. 'Waarom
zijn de redelijk ontwikkelde
Tsjechische gebieden Bohemen
en Moravië destijds eigenlijk sa
mengevoegd met de toen nog
agrarische Slowakije?', is de eer
ste, algemene, vraag. 'En waar
om heeft Slowakije alleen maar
zware industrie gekregen, ter
wijl in de Tsjechische regio's de
eindprodukten worden ge
maakt?', roept men daar in Bra
tislava achteraan. 'En waarom
zou Slowakije zich nog langer
laten uitzuigen?', volgt dan al
snel.
Dit is geen juiste weergave van
de feiten, haast de regering in
Praag zich te verklaren. En dat
klopt. Slowakije is altijd het eco
nomisch zwakkere broertje in
de federatie geweest. Maar ga
dat maar eens in Bratislava ver
tellen. Toen Vaclav Havel het
vorig jaar tijdens zijn verkie-
zingstoernee probeerde, kon hij
maar ternauwernood een vuist
slag van een fanatieke seperatist
ontwijken.
Afstand bewaren
Toch blijft de schrijver-presi
dent vermoeid glimlachend bo
ven de partijen staan. Tsjechen
en Slowaken moeten zich wat
hem betreft maar per referen
dum uitspreken over de toe
komstige staatsvorm. Havel
weet nog afstand te bewaren.
Maar de president maakt er dan
ook geen geheim van dat hij wel
iets leukers weet dan politiek
bedrijven. Dat is niet iedereen
gegeven.
Dubcek is altijd politicus geble
ven, al leefde hij 21 jaar „in een
spinneweb", zoals hij de per
manente bewaking door de
Tsjechische geheime dienst tij
dens zijn ballingschap als amb
tenaar van het ministerie van
bosbouw vorig jaar in deze
krant omschreef. Hij slikt de kri
tiek dat hij zich muisstil hield
en geen aansluiting zocht bij de
dissidentenbeweging Charta'77
van Jiri Hajek en Havel, man
moedig weg.
Geen krachtige politicus, zo
bleek al in 1968, toen hij als een
soort 'burgemeester in oorlogs
tijd' aanbleef nadat de Praagse
Lente in bloed was gesmoord.
Dubcek zet voorzichtig een
stapje en laat zich daarna over
rompelen. Als het van pas komt,
zullen de Slowaakse seperatis-
ten niet schromen om hem als
een vaandel in de voorste linies
met zich mee te tronen. Dubcek
Svoboda!
TetfwW
Een raketaanval op het
ministerie van Econo
mische Zaken van
Peru. Een autobom en
een bombrief aan een
politicus. Het is slechts
een greep uit het poli
tieke geweld van de
guerrilla's van Sendero
Luminoso (Lichtend
Pad) in Peru.
De rebellen voeren al
enkele maanden een
offensief tegen de rege
ringstroepen. Daarmee
'vieren' zij de elfde ver
jaardag van hun 'volks
oorlog', die al duizen
den mensen het leven
heeft gekost.
Terwijl gepensioneerde
generaals, veiligheids
deskundigen en bui
tenlandse militaire at
tache's toegeven dat de
staat bezig is de oorlog
te verliezen, doet de re
gering alsof er niets
aan de hand is. Presi
dent Fujimori stelt al
zijn vertrouwen in het
werk van zijn geheime
diensten. De anti-ter-
reurcampagne waar hij
tot nu toe het meest
over opschept, is een
poging geweest de
Sendero-graffiti in de
universiteiten weg te
halen.
Voormalig minister van
binnenlandse zaken
Mantilla: „Het grootste
probleem zit hem in de
politieke kracht van
Sendero, die zich uit
breidt óver het hele
land en die op elk mo
ment kan worden om
gezet in militaire
kracht. Wij worden ge
confronteerd met een
meedogenloze oorlog
die ons democratisch
stelsel vernietigt. Dat
leidt tot een verlies van
morele waarden, een
verlies van strijdlust bij
de veiligheidskrachten,
een terugwijken van
het hele staatsappa
raat." Op de vraag of
de rebellen de regering
omver kunnen werpen
zegt hij: „Als het zo
doorgaat zoals nu
dan denk ik dat het
antwoord 'ja' moet
zijn."
Door het overwicht van
de rebellen wordt in
steeds meer gebieden
de noodtoestand uitge
roepen. Bijna de helft
van het land en de be
volking van Peru staat
onder controle van
Lichtend Pad. Terwijl
de guerilla's zich steeds
beter organiseren, valt
het leger uiteen. Slech
te betaling en werkom
standigheden zetten
dienstplichtige solda
ten en officieren ertoe
aan massaal te deserte
ren. Ongeveer veertig
procent van de dienst
plichtigen is er in het
eerste kwartaal van dit
jaar vandoor gegaan.
De moraal bij de politie
is al even laag: volgens
het'ministerie van bin
nenlandse zaken zijn
500 man dit jaar ont
slagen wegens corrup
tie of het verlaten van
hun post.
Het burgerlijk bestuur
wordt langzamerhand
weggevaagd, zelfs in de
voorsteden van Lima.
Bij de algemene verkie
zingen van vorig jaar
werden in minstens
een kwart van de kies
districten van Peru
geen resultaten ge
boekt vanwege een
boycot door de guerril
la. Kandidaten verdwe
nen of werderï ver
moord.
Ook schendingen van
mensenrechten door
dermijnen de demo
cratische regering. Vol
gens de Verenigde Na
ties zijn in Peru de af
gelopen vier jaar meer
mensen gevangen ge
zet en 'verdwenen' dan
in welk ander land dan
ook. Zes verkiezings
kandidaten die twee
maanden geleden in
Ayacucho door het le
ger gevangen zijn ge
nomen, worden nog
steeds vermist. Bedrei
gingen met de dood,
martelingen en buiten
gerechtelijke moorden
zijn gemeengoed.
Vier politiemannen
zijn vorige week gear
resteerd op beschuldi
ging van het martelen
en vermoorden van
drie jongeren tijdens
een schoonmaakactie
gericht tegen verdachte
leden van Lichtend Pad
in de buurt van Lima,
waar onlangs verschei
dene functionarissen
zijn vermoord.
President Fujimori ves
tigt zijn hoop op de
ruim 2,5 miljard gul
den die hij uit het bui
tenland krijgt om het
gat in zijn begroting te
dichten. Maar voor de
cember zal hij geen
geld krijgen. In de tus
sentijd wordt de begro
ting aan flarden ge
schoten door de infla
tie, lage belastingin
komsten en dureëdo-
nomische hervprmin-
gen.
„De regering houdt
zichzelf voor de gek dat
buitenlandse regerin
gen te hulp zullen snel
len en dat ondertussen
het volk bereid is zware
offers te brengen", zegt
een westerse diplo
maat, „je kunt de mén
sen magerder zien
worden, zij zijn wan
hopig." Ten minste
320.000 onderwijzers
en werkers in de ge
zondheidszorg zijn in
staking vanwege een
loon dat gemiddeld
120 gulden per maand
bedraagt. Bijna dage
lijks wordt in de strat'
van Lima geprotes
teerd; schermutp i-
gen met de po'wor
den geweldd ger.
Het aanta' .ovingen
isomhc jdschoten.
Tenzr leiding ge
vangen wordt gezet,
zou Lichtend Pad bin
nen een paar jaar dicht
bij het grijpen van de
macht kunnen zijn.
BRUSSEL HANS DE BRUUN
CORRESPONDENT
Een Europees Parlement met
meer dan 700 leden, een Eu
ropese Commissie van ten min
ste 25 commissarissen, bijeen
komsten van ministerraden
waar bewindslieden uit meer
dan twintig landen het moeten
eens te worden. Blijft Euro
pan na 1992 bestuurbaar of
gaat het aan zijn eigen succes
i onder?
Gisteren sprak de Europese
Commissie, het dagelijks be
stuur van de Gemeenschap,
ver de vraag hoe groot de EG
i de komende jaren nog kan
groeien zonder volstrekt on-
erkbaar te worden. Vijf landen
hebben al officieel gevraagd lid
te mogen worden, zeker zovele
staan te trappelen om hetzelfde
te doen.
In de Commissie is iedereen het
ver eens dat de EG in het
jaar 2000 meer leden zal tellen
dan de twaalf van nu. De EG
mag geen 'fort Europa' worden,
een exclusieve besloten club.
Maar de commissarissen bleken
het gisteren lang niet eens over
het tempo waarin die uitbrei
ding de komende jaren gestalte
moet krijgen.
EG-commissaris Andriessen
voor buitenlandse betrekkingen
wil alle kandidaat-leden over
één kam scheren, of zij nu Oos
tenrijk of Zweden, dan wel
Hongarije of Polen heten. Hij
wil dat de EG deze landen een
'beperkt' lidmaatschap aan
biedt, met bepaalde, maar niet
alle voordelen van het EG-lid-
maatschap.
Zij zouden op een aantal terrei
nen (buitenlands beleid, trans
port, milieu, energie) volledig
kunnen meepraten en meebe
slissen, en op andere (land
bouw, handel, industrie, kortom
de financieel gevoelige secto
ren) niet. Pas na een overgangs
periode van een jaar of tien
zouden zij volwaardig lid kun
nen worden.
Andriessens collega Christop-
hersen vindt echter dat de EG
de landen van de Europese Vrij
handelsassociatie (vooral Oos
tenrijk, Zweden, Noorwegen en
Finland) een voorkeursbehan
deling moet geven. Die landen
staan economisch en politiek
immers veel dichter bij de EG
dan de nieuwe Oosteuropese
democratieën.
Commissarissen uit de Zuid-
europese landen vrezen echter -
dat teveel EG-geld naar Oost-
Het officiële vignet van de Eu
ropese Gemeenschap
Europa zal gaan, ten koste van
landen als Portugal of Grieken
land. En de Fransen en Britten
zijn bang dat een zo grote, voor
al naar het oosten uitgebreide
EG tot verlies aan macht voor
de grote Westeuropese lidstaten
zal leiden.
De Commissie praat volgende
week verder. Dan moeten zij te
vens een advies uitbrengen aan
de EG-ministerraad over de toe-
tredingsaanvraag van Oosten
rijk. Dat advies zal al veel duide
lijk maken.
Het zijn uiteindelijk de lidsta
ten, in de EG-ministerraad, en
het Europees Parlemept die be
slissen over uitbreiding. En de
meningen daar hoeven niet per
se parallel te lopen met die van
de Commissie.
De Commissie kan het geval
Oostenrijk niet apart behande
len, zoals het twee jaar geleden
heeft gedaan met de aanvraag
van Turkije. Dat kreeg te horen
dat de EG nog niet aan uitbrei
ding toe was en dat Turkije
eerst iets moest doen aan de
economische achterstand die
het land heeft op Europa.
Voor Oostenrijk (en Zweden of
Noorwegen) geldt dat niet. Eco
nomisch en politiek kunnen de
ze landen moeiteloos in de EG
worden opgenomen. Het zijn
sterke, gezonde democratieën.
Als de Europese Commissie 'ja'
zegt tegen Oostenrijk, kan het
niet anders dan ook de andere
landen van de EVA aanbevelen
bij de ministerraad.
En waarom zouden daarna dan
Polen, Hongarije of Tsjechoslo-
wakije nog geweigerd kunnen
worden? Economisch liggen zij
wel ver achter, maar politiek
zou hun integratie in de EG een
versterking van de hervormin
gen betekenen. Hongarije heeft
al laten weten met buurman
Oostenrijk op één lijn gesteld te
willen worden.
Kiezen voor de lijn van de Deen
Christophersen betekent dat
sommige kandidaten wel en an
dere voorlopig niet toegelaten
zouden worden. Terwijl het
voorstel van Andriessen bete
kent dat zij allemaal zullen
moeten wachten en pas op ter
mijn, als alle onderlinge proble
men uit de weg zijn geruimd,
lid kunnen worden.
Iedereen is het erover eens dat
onderhandelingen met wie ook
pas kunnen beginnen nadat de
twaalf het proces van omvor
ming van de EG tot een econo
mische, monetaire en politieke
unie hebben voltooid en de ma
gische datum van 1 januari
1993 - wanneer de EG een Vrije
markt zonder binnengrenzen
moet zijn - hebben afgerond.
De EG moet eerst beter worden,
en pas daarna groter. Gaat het
andersom, dan willen al die
kandidaat-leden natuurlijk
meepraten over de economi
sche en politieke unie, en die
discussie verloopt met twaalf le
den al moeilijk genoeg. De dis
cussie is pas begonnen en zal
pas echt op gang komen als de
twaalf er eind dit jaar in slagen
om de economische, monetaire
en politieke unie tot stand te
brengen. De meningsverschil
len in de Europese Commissie
zijn slechts een voorbode van
wat de lidstaten vervolgens te
wachten staat.
De guerilla-beweging Lichtend Pad in Peru houdt een communistische vlag omhoog. De beweging
laat zich inspireren door de leer van de Chinese leider Mao en staat bekend om zijn meedogenloos
heid
