De teloorgang
van Pokigron
Bolpoint en
Beebielon
ZATERDAG 20 JUL11991
ZATERDAGS
z
BIJVOEGSEL
Lange tijd leefden de inwoners
van het Surinaamse dorpje
Pokigron in alle rust en
vredigheid. Maar dat
veranderde drastisch in 1986,
toen Ronnie Brunswijk en z'n
jungle-commando's hun
guerrilla tegen legerleider
Bouterse begonnen. Sindsdien
is er van het dorp niets meer
over.
i Pokigron gekraakte sportdorp bij het gloednieuwe Anthony Nesty stadion, even buiten Paramaribo.
De kerkdienst is al begonnen,
maar nog steeds komen meer
mannen, vrouwen en kinderen
uit de barakken. Ze hebben stoelen bij zich
die ze meesjouwen naar de open ruimte in
het midden van de Spartaans ogende woon
blokken. Stoelen is, bij nader inzien, een
groot woord. Het gaat om zelf in elkaar ge
timmerde kistjes, verfbussen met daarover
een losse, tot op de draad versleten stoelzit
ting, grote blikken met een plankje erop. En
de gelovigen zien er al net zo bont uit als hun
stoelen. Velen hebben gescheurde, onhandig
opgelapte of zichtbaar veel te vaak gewassen
kleren aan. Doordat de stoelen zo ongelijk
van hoogte zijn zit iedereen schots en scheef
door elkaar.
Maar er heerst een ijzeren discipline bij deze
kerkgangers. Als een van de kinderen niet
netjes zit of met het kind naast hem gaat pra
ten, wordt hij van twee, drie kanten tegelijk
tot de orde geroepen. „Ssstt", wordt er dan
gefluisterd, en er wordt op de dominee gewe-
Dominee Randwijk, een kleine man in een
stemmig donkergrijs pak, moet het warm
hebben, want het is in deze vroegte al knap
heet. Maar daarvan is niets te merken. Met
een stem die duidelijk getraind is om boven
elk rumoer uit te komen, kondigt hij de vol
gende psalm aan. Iedereen pakt de singie
boekoes, de liederenboekjes die eerder door
een kerkdienaar uit een grote gele Schiphol-
tas werden gehaald en aan de broeders en
zusters werden overhandigd.
De organist zet in op z'n witte elektronische
orgeltje waaruit schelle, magere tonen voort
komen. Hij grijpt wel eens mis, maar de ge
meente weet het ook zonder begeleiding te
vinden. Met heldere stemmen wordt de
psalm gezongen, en kapitein Wilson, die
naast me zit, zingt luidkeels de tweede stem.
Het is tijd voor de preek. Dat gaat in het Sra-
nan Tongo, in het Surinaams, maar zo nu en
dan hoor je in de klankenbrij ineens wat Ne
derlandse woorden. Dominee Randwijk heeft
het over „rechtvaardig", over „misbruik", en
over „zoekoe vrede", vrede zoeken. Naarma
te de preek vordert wordt duidelijker dat hij
over de ballingschap van het volk Israël in
Egypte gaat, over de slavernij daar, Gods be
lofte, de tocht door de woestijn en het land
dat overvloeit van melk en honing, het land
Kanaan dus.
De gemeente knikt en mompelt instemmend
als dominee, ergens aan het eind van zijn
preek, de oer-Nederlandse uitdrukking 'Oost
west, thuis best' gebruikt. Die instemming is
te begrijpen, net zoals het thema van de
preek niet toevallig is. Want de kleine 200 ge
lovigen hebben wel wat gemeen met het volk
Israël. Ook zij bevinden zich in ballingschap,
niet in Egypte, maar in Paramaribo. Het zijn
dan ook geen joden, maar bosnegers. En hun
Beloofde Land, hun Kanaan, heet Pokigron.
JUNGLECOMMANDO
Hoe lang bestaat Pokigron al? Kapitein
Wilson grijpt z'n hoofd, denkt na, en zegt:
4,Mijn moeder is er geboren, en dat was in de
vorige eeuw. Pokigron bestaat dus al meer
dan honderd jaar". Kapitein Samuel, naast
hem, knikt. „Meer dan honderd jaar", zegt
ook hij.
In die honderd jaar veranderde er niet zo veel
in het leven van de bosnegers van Pokigron.
Ze hadden hun kostgrondjes waarop ze
groenten en fruit verbouwden, ze jaagden, ze
visten, en het geld dat ze nodig hadden om te
kopen wat ze niet zelf konden maken, ver
dienden ze met rubber tappen. Het was een
rustig, pastoraal, makkelijk te idealiseren be
staan. Maar dat veranderde drastisch in 1986.
In dat jaar begonnen Ronnie Brunswijk en
z'n jungle-commando's hun guerrilla tegen
legerleider Bouterse.
Brunswijk is van origine een bosneger, en
dus waren alle bosnegers verdacht. Het was
daarom dat in september 1987 ten minste 15
en wellicht 40 inwoners van Pokigron (zoals
altijd in dit soort gevallen lopen de lezingen
uiteen) door eenheden van het Surinaamse
leger werden vermoord. Ze waren niet aan
iets schuldig of zo. Zij waren toevallig dege
nen die door de binnenvallende troepen wer
den gevonden. Net zoals de zeven inwoners
van Pokigron, die op de laatste dag van 1987
onderweg naar Paramaribo waren en door
militairen werden doodgeschoten nadat ze
hun eigen graf hadden moeten graven, toe
vallige slachtoffers waren.
Begin april 1989 kwam het geweld van de an
dere kant. Leden van Brunswijks jungle-com
mando staken toen de huizen in brand van
Inwoners van verwoest Surinaams dorp hopen op betere tijden
die verdacht werden van pro-Bou-
terse sympathieën. Enige dagen later namen
de militairen, of in ieder geval mensen die
met de militairen te maken hadden (ook hier
lopen de lezingen uiteen), wraak, en goed
ook. Zo ongeveer alles dat nog van Pokigron
over is werd toen leeggeroofd, vernield en in
brand gestoken.
GEBLAKERD
Als je vandaag naar Pokigron gaat kijken, zie
je de resten van de geblakerde huizen. Waar
de muren nog overeind staan is binnen alles
weggehaald. Het oerwoud begint de bouw
sels te overwoekeren. Alsof er in Pokigron
nooit mensen hebben gewoond.
Maar die woonden er natuurlijk wel toen het
dorp werd vernield. Pokigron telde meer dan
700 inwoners, en die trokken in april 1989 al
lemaal naar de enige plaats waar ze zich nog
enigszins veilig konden voelen: Paramaribo.
Een deel van de dorpelingen vond onderdak
bij familieleden, een deel in een centrum van
de Evangelische Broedergemeente, het kerk
genootschap waarvan heel Pokigron lid is. En
de overigen kraakten het sportdorp bij het
gloednieuwe Anthony Nesty stadion, even
buiten Paramaribo.
Dat dorp stond toch leeg. Want de barakken -
meer is het niet - waren bewoond door de
Chinese arbeiders die het stadion bouwden.
Die arbeiders waren al lang weer in China, en
de bedoeling was de barakken comfortabeler
te maken, en ze op den duur te gebruiken
voor de huisvesting van bezoekende, buiten
landse sporters. Het zal nog wel even duren
voor het ooit zo ver komt, want sinds april
1989 worden de barakken bewoond door
zo'n 200 inwoners van Pokigron. En het is
onduidelijk of, laat staan wanneer ze weer
haar het oerwoud terug kunnen.
Tot zolang is het voor hen aanpassen gebla
zen, want ook voor mensen die niet zo veel
luxe gewend waren, valt het sportdorp niet
mee. Tot begin dit jaar bij voorbeeld was er
water noch licht, en moest er op houtvuurtjes
en in opgevangen regenwater worden ge
kookt. In de barakken zijn met behulp van
hout en bruin pakpapier afscheidingen ge
maakt. Er zijn ruimtes voor gezinnen, voor
jongens, voor meisjes. Op de grond van die
vertrekken liggen matjes, matrassen, stapel
tjes kleren, dozen, wat meegenomen schalen
en potten.
Kapitein Samuel, een van de twee leiders van
het dorp, vertelt: „Het leven hier is een stuk
harder dan in Pokigron. Daar hadden we al
les zelf. Nu zijn we aangewezen op hulp. Bij
na niemand van ons heeft huisraad. De kle
ding die de mensen aan hebben komt van
goede gevers".
Ook eten vinden is een probleem. De gezin
nen uit Pokigron krijgen een uitkering van 30
tot 60 Surinaamse guldens per week, en dat
is niet zo veel in een land waar het geld zo
weinig waard is geworden dat zelfs een enkel
ei al 80 cent kost.
Wie kan, probeen dan ook werk te vinden.
Kapitein Wilson, de tweede dorpsleider: „Ie
dereen hier is steeds op zoek naar een baan
tje. Dat weten de mensen die werk hebben
ook wel, en dus wordt er misbruik van ons
gemaakt. We verdienen veel te weinig, ge
middeld 60 tot 80 gulden per week".
HONGER
Er wordt, met dit soort inkomens, geregeld
honger geleden in het sportdorp. Maar hulp
van overheidszijde hoeven de inwoners van
Pokigron niet te verwachten. Kapitein Sa
muel: „De regering wil ons niet helpen. Een
hoge functionaris heeft me dat zelf gezegd.
Hij zei: jullie hebben niet op ons gestemd,
dus jullie krijgen niets van ons".
Kapitein Wilson vult aan: „Maar in 1987 kon
den we niet eens stemmen omdat het oorlog
was. Het hele achterland kon niet stemmen."
Kapitein Samuel: „Het is gewoon c
En dat terwijl de eisen var
Pokigron bescheiden zijn: gewoon terug naar
hun dorp, en dat weer opbouwen. Kapitein
Samuel: „Wij waren altijd één, en dat willen
we weer zijn. Hier is het moeilijker om de
eenheid te bewaren omdat we niet allemaal
bij elkaar wonen. Daarom willen we weer te
rug".
Begin dit jaar riepen goedmenende inwoners
van Paramaribo een stichting in het leven,
die de mensen van Pokigron wil helpen. De
stichting heeft uitgerekend wat het kost om
Pokigron te herbouwen. Voorzitter Hugo
Huur van de Stichting Wederopbouw
Pokigron (adres: Postbus 308, Paramaribo):
„Met 600.000 Surinaamse guldens zijn we er
uit. Dan staat Pokigron weer".
Zeshonderdduizend Surinaamse guldens, dat
is de prijs van drie auto's in Suriname. Het is
een bedrag dat, als je de zwarte maar reële
wisselkoers aanhoudt, overeenkomt met
60.000 Nederlandse guldens. Hugo licht toe:
„We willen zelf het dorp opbouwen. Hout is
daar in overvloed, er is zand voor cement, al
les. Wat we alleen maar nodig hebben zijn
hamers, spijkers, zinken platen voor de da
ken, kettingzagen, dat soort dingen".
Hij klinkt enthousiast, maar moet toegeven
dat het in het sterk verpauperde Suriname
van vandaag de dag met z'n enorme proble
men en tekorten aan alles, niet makkelijk zal
zijn aan het bouwmateriaal te komen.
Denken de inwoners van Pokigron dat zij
ooit weer zullen teruggaan en het meegeno
men bord met de dorpsnaam weer op z'n
vroegere plaats zullen kunnen terugzetten?
Kapitein Wilson: „Met steun komen we er
uit, en kunnen we ons dorp weer opbouwen.
Ik ben ervan overtuigd dat ons dat gaat luk
ken".
En Kapitein Samuel: „Ik denk aan de preek
van vanochtend. We gaan nu onder een juk
door, maar daarvoor zal iets beters terugko-
BANG VOGELTJE
Terwijl hij dat zegt klinkt van buiten de ba
rakken gezang en ritmisch handgeklap. Het is
een groep meisjes en jonge vrouwen die van
deur tot deur gaat. Midden in de groep gaat
een jong meisje schuil dat als een bang vo
geltje om zich heen blikt, slechts gehuld in
een deken. De kapiteins leggen uit dat het
om een oude initiatie-rite gaat. Het meisje
heeft de leeftijd bereikt waarop ze spoedig
haar eerste menstruatie zal krijgen, en de tra
ditie van Pokigron wil dat ze dan het middel
punt van deze uitbundige ceremonie is.
Dat levert het meisje meteen het begin van
een uitzet op, want bij elke deur wordt er wat
voor haar op een grote schaal gelegd die een
van haar vriendinnen meetorst. Plastic huis
gerei, kleedjes, muntjes, iedereen staat wat
van z'n armoedje af. en dan gaat de groep
weer verder. Naar de volgende deur, als het
zingende, klappende en dansende bewijs dat
Pokigron nog leeft.
Het plaatsnaambord
van Pokigron wordt
door de voormalige
bewoners zorgvuldig
gekoesterd.
Ballpoints zijn er in Nederland
al bijna 45 jaar, al weten we
nog steeds niet hoe we het
woord zullen gaan uitspreken.
Toen de eerste ballpoints hier in
1947 te koop waren (prijs:
12,50), was de uitvinding nog
heel nieuw en sprak men van
een kogelpen. Amper twee jaar
eerder waren de eerste
kogelpennen in Amerika te
koop.
De uitvinders van de ballpoint
waren de gebroeders Laszlo en
Georg Bfero, twee Hongaren du
in 1940 van Budapest naar Argentinië vlucht
ten. In 1943 verwierven zij patent op hun
jwe pen. Maar het was Milton Reynolds
die met een paar kleine "verbeteringen een
veel bruikbaardere ballpoint maakte.
Reynolds had het geluk dat het Amerikaanse
leger toen juist op zoek was naar schrijfgerei
r militairen, en een enorme bestelling bij
hem plaatste. Daardoor kon Reynolds ball
points als massaprodukt gaan maken en ze
1 1945 ook buiten het leger gaan verkopen.
Die eerste ballpoints waren nog lang niet zo
goed als tegenwoordig. Ze lekten te vaak en
de inkt droogde nog niet zo snel als de be
doeling was. Wel was het groot nieuws dat je
r ook onder water mee kon schrijven. Ook
toen al was de reclame er goed in om de
risen iets aan te praten dat ze volstrekt
nodig hadden. In het leger had men
vooral belangstelling omdat je met een ball
point ook in een vliegtuig op grote hoogte
kon schrijven; vulpennen laten het daar af
weten.
De woorden kogelpen en kogelschrijver zijn
nooit ingeburgerd. We houden het in Neder
land op ballpoint. In België is de kogelpen
nog wel bekend, zogenaamd om niet te veel
buitenlandse woorden te gebruiken. Maar
is onzin, want de meeste Belgen noemen
i ballpoint een bic of een stylo, wat dan
wel geen Engels is maar wel Frans.
Maar het is merkwaardig dat we het hier nog
steeds niet eens kunnen worden over.de uit
spraak. Vier verschillende manieren zijn er
om ballpoint uit te spreken: balpen, bolpen,
balpoint en bolpoint. j\lle vier hoor je regel
matig gebruiken. Dat is nogal bijzonder,
want meestal krijgt na verloop van tijd de ene
of de andere uitspraak de overhand. Het lijkt
wel alsof we in dit geval niet kunnen kiezen.
iedenken of er nog meer van
zulke woorden bestaan: woorden waarbij de
uitspraak nog niet vastligt. Woorden met
mogelijkheden zijn er genoeg: euthana-
eu of ui?; Christus - chroi kfl, cello - sel
la of tsjello? Maar zijn er ook nog met drie of
mogelijkheden? De ballpoint heeft er:
vier?
Als merknamen mogen meedoen zou Pali
Mali genoemd kunnen worden. Hardnekkig
blijven sommigen pelmel zeggen, terwijl an
deren altijd palmal of polmol gebruiken. Pall
Mali heeft er drie, en komt dus niet zo ver als-
de ballpoint,
n echte concurrent voor de ballpoint lijkt
Blue Band, de margarine waarmee vol
gens een bekend grapje de Belgen zo'n*
moeite zouden hebben omdat ze het strikje-
et los kunnen krijgen. Natuurlijk is ook:
Blue Band een Engelse naam en dat verklaart"
de beginproblemen.
Maar de meeste Engelse woorden krijgen na
verloop van tijd een vaste uitspraak. Nadat je
ivankelijk nog wel eens iemand 'com-
puuter' hoorde zeggen, is het nu definitief
compjoeter geworden. En de baby klinkt bij
iedereen als beebie. Dat is zelfs zo normaal:
dat ik het winkelcentrum bij het Centraal
i Den Haag al eens Beebielon heb.
horen noemen.
Maar bij Blue Band hebben we de knoop
nooit kunnen doorhakken, zodat de een over
blubent spreekt, de ander over bloebent of
blubant of bleubent, terwijl mijn melkboer
altijd bleubant zegt. In theorie is er zelfs nog
en zesde mogelijkheid: bloebant, maar om-
Ie een of andere reden hoor je die nooit.
