Feiten
'We hebben meevallers gehad'
Kenya schrikt van woede schooljeugd
Ook zonder strijd nog
slachtoffers in Cambodja
Vrijdag 19 juli 1991
Redactie: 023-150225 ANINE BOSMA ALTAN ERDOGAN RONALD FRISART (chef) O
Vertalingen: MARGREET HESUNGA LUUTJE NIEMANTSVERDRIET Vormgeving: HANS BOEZELUN
EN MENINGEN
PATRICK VAN DEN HURK HANS JACOBS
DE AMSTERDAMSE POLITIE heeft
geluk gehad bij de opsporing van de
daders van de schilderijeoroof in het
Van Gogh-museum. Klaas Wilting,
Jan Pronker en Frank Kelder vertel
den over de toedracht
JAN PREENEN SJAAK SMAKMAN
WIM STEVENHAGEN
gcotax'. op e*j6Re,i£-:
Roof Van Goghs begon professioneel, maar liep mis op een lekke band
Een lekke band blijkt achteraf funest te zijn geweest voor
de spectaculaire roof van twintig Van Goghs op 14 april.
Was de roof een professionele misdaad van een interna
tionaal syndicaat of klungelwerk? Hoofdinspecteur Jan
Pronker, plaatsvervangend commandant van het bureau
Lijnbaansgracht, aarzelt. „Het begon professioneel, het
eindigde wat minder. We hebben een paar meevallers
gehad".
Hl-) KOMT MIET UITPIE-ST06L-
JG-Moer je EK)E££,|£ 20 effxièorT AioöEJjOK
<q£^pK0N,ZBqT HP... yoofc JE'r
JL EEN g£tASTfN£\^$LAe)-
FRED VAN ESSEN
CORRESPONDENT
Met de aanhouding van vier
verdachten zijn nog lang niet al
le vragen beantwoord rond de
schilderijenroof in het Van
Goghmuseum. Om nog maar te
zwijgen van de tegenstrijdige
verklaringen van politie, muse
umdirectie en het beveiligings
bedrijf VNV. De politie verwacht
(jat mèer arrestaties zullen vol-
my .7.1
,,Dora,onsJzijn geen fouten ge
maakt. J-er{ van de conclusies is
dat de alarmcentrale goed heeft
gefunctioneerd", concludeerde
VNV in een intern onderzoek na
de roof. De slotzin van het op 19
april door de directie verspreide
'persbericht' krijgt achteraf een
ironische betekenis: „VNV blijft
overtuigd van de betrokken
heidvan haar medewerkers".
Het Van Goghmuseum op zijn
beurt werkte met een bewa
kingssysteem en een elektro
nisch beveiligingssysteem dat in
1988 zwaar is bekritiseerd door
de Algemene Rekenkamer. De
Landelijke Werkgroep Museum
beveiliging deed dat in 1989 nog
eens dunnetjes over.
Ondanks dit „uitstekend func
tionerende" systeem aldus
directeur-Van Goghmuseum R.
de Leeuw heeft de overvaller,
die zich in het toilet had opge
sloten, onopgemerkt door de
elektronica dwars door het mu
seum kunnen wandelen. Alleen
de video-installatie heeft het
goed gedaan: achteraf heeft de
politie op de beeldband de
overvallers duidelijk herkend
tijdens hun inspectiebezoek aan
het museum, de dag voor de
roof.
Verbijstering
Onmiddellijk na de roof, in de
nacht van zaterdag 13 op zon-
dag 14 april, balanceerde de
stemming tussen shock, blijd
schap en verbijstering. Blijd
schap omdat de complete buit
zij het beschadigd dezelf
de dag alweer in het museum
was. Geschoktheid over het ge
mak waarmee de diefstal in zijn
werk was gegaan. Verbijstering
over het raadselachtige gedrag
van de rovers. Wie laat tenslotte
voor een miljard aan schilderij
en achter voor de gelukkige vin
der terwijl er nergens gevaar
dreigde?
Het antwoord volgt wellicht
wanneer de gebeurtenissen van
die zaterdagnacht en zondag
morgen nog eens op een rijtje
worden gezet.
Even voor drie uur loopt één
van de overvallers de bewakers-
loge binnen. Hij bedreigt de
twee nachtwakers met een
pistool, schakelt het alarm uit
exact volgens de gebruikelij
ke procedure sluit de bewa
kers op in de kelder van het
museum en laat zijn compag
non binnen door de voordeur.
Vervolgens neemt het tweetal
anderhalf uur de tijd om op de
derde verdieping twintig van de
waardevolste doeken van de
muur te tillen. Ze verpakken
hun buit in reistassen en gaan
er in een Volkswagen Passat
vandoor. Het is de auto van de
oudste van de twee bewakers,
die niets van de snode plannen
van zijn collega wist. De man zit
nog steeds ziek thuis in Drie
bergen, geestelijk gebroken
door de gebeurtenissen.
De vluchtauto waarin de gestolen schilderijen uit het Van Gogh-museum werden vervoerd, werd mèt de
schilderijen ontdekt bij het Amsterdamse Amstelstation. Een tweede auto, waarin de buit moest worden ver
voerd, kwam door een lekke band te laat bij het station. .foto anp
Pas om 4.48 uur belt de 24-jari-
ge bewaker, die inmiddels heeft
toegegeven medeplichtige te
zijn, de politie. De meldkamer
van VNV heeft weliswaar even
na drieën al het signaal gekre
gen dat de alarminstallatie is
uitgeschakeld, maar geen actie
ondernomen. De politie is bin
nen twee minuten na de mel
ding bij het museum. Pas na
twintig minuten kunnen de „to
taal ontredderde" bewakers vol
doende samenhangende infor
matie geven om de zoekactie
naar de vluchtauto te starten.
Dan is het 5.12 uur.
Elf minuten later ontdekt een
alerte kraanwagenchauffeur van
de Amsterdamse politie, Joop
Moraal, de auto compleet met
Van Goghs voor het Amstelsta
tion. Moraal was op weg naar
huis na zijn nachtdienst en reed
nog even langs de parkeerplaats
om een kijkje te nemen, ver
klaarde hij, „Omdat het plein
een bekende stalplaats is van
gestolen auto's." 's Middags om
14.45 uur worden de gestolen
schilderijen in een gepantserde
auto terugbezorgd in het Van
Goghmuseum.
Het verhoor van de verdachten
heeft in élk geval het raadsel op
gelost van de verlaten buit. Een
tweede chauffeur kreeg een lek
ke band en was te laat op de af
gesproken plaats. Toen hij als
nog bij het Amstelstation arri
veerde zag hij dat de plaats
krioelde van de politie en trapte
gevoeglijk op het gaspedaal. De
politie is nu naar hem op zoek.
De keuze van de dieven voor de
VW van de bewaker, v
der
het
i kunnen doorgeven, was
niet onprofessioneel of dom,
zegt hoofdinspecteur Pronker.
„De wagen was groot genoeg
om de schilderijen in te bergen.
Als de tweede auto op tijd was
geweest, had er geen haan naar
Informatie
Een miljoen gulden zouden de
oud-VNV-er en zijn collega die
nog bij het bedrijf werkte ont
vangen in ruil voor informatie
over de beveiliging van de Van
Goghs. Maandagochtend zijn ze
opgepakt en ze zitten inmiddels
in voorarrest. Hoofdinspecteur
Pronker denkt niet dat ze ook
maar een gulden van hun ho
norarium hebben gezien. Via de
bewakers voerde het spoor naar
twee bij de politie bekende Am
sterdamse criminelen. Ze zijn
allebei eerder veroordeeld voor
diefstallen, maar nooit voor
kunstcriminaliteit.
Dat de verdachten enthousiast
met elkaar over de telefoon be
gonnen te praten over de roof,
nadat in kranten was gemeld
dat het onderzoeksteam was
ontbonden, was ook een mee
valler voor de politie. Vraag
blijft of de pers is gebruikt om
de verdachten op een dwaal
spoor te zetten. „Die truc kun
nen ze de eerste twee jaar niet
meer uithalen, daar zal iedere
crimineel op verdacht zijn",
zegt een insider.
Zie ook pagina 3
'Zou het kunnen dat schoolsysteem studenten mentaal breekt?.'
NAIROBI FRANS VAN D
CORRESPONDENT
„De krankzinnige aanval van
mannelijke leerlingen op hun
vrouwelijke collega's in dezelfde
school waarbij 19 meisjes de
dood vonden, is de meest ver
dorven manifestatie van het ge
vaarlijke lage niveau waarnaar
de morele en professionele dis
cipline op.de scholen is afgegle
den". Dat schreef dinsdag Ke
nya's grootste krant Daily Na
tion. „Het is tevens de meest bi
zarre uiting van criminele anar
chie waarmee dit land tot dus
ver te maken heeft gehad".
De dood en verkrachting van
tientallen leerlingen van een
middelbare kostschool in Meru
in het midden van Kenya afge
lopen weekeinde door buiten
hun zinnen geraakte mannelij
ke medestudenten heeft het
land aan het denken gezet. De
één schrijft het gedrag van de
jongens geheel toe aan drank,
drugs en gebrek aan discipline,
een ander vraagt zich af of er
niet iets grondig mis is op Keny-
aanse scholen en zet vraagte
kens bij het functioneren van
schoolhoofden en leerkrachten.
Weer een ander ziet invloeden
van buitenaf en vermoedt dat
de jongens door anderen zijn
aangezet tot hun gruwelijke op
treden. Iedereen is het er echter
over eens dat het onderwijssys
teem in Kenya grondig herzien
moet worden.
Frustratie
Opstanden en stakingen op Ke-
nyaanse scholen komen de
laatste tijd steeds vaker voor.
Maar tot uitwassen als in Meru
was het nog nooit gekomen. Al
leen al in dit district vonden de
afgelopen weken twintig
schoolstakingen plaats. De rel
len op de universiteiten deed de
Kenyaanse autoriteiten beslui
ten rieze instituten voor onbe
paalde tijd te sluiten.
Directe aanleiding voor studen
tenopstanden is meestal een
kleinigheid: een tekort aan leer
middelen of het ontbreken van
een bepaald gerecht op het da
gelijkse menu. De oorzaken lig
gen echter veel dieper. De frus
traties zijn groot. Met name
over het totale gebrek aan com
municatie tussen leerlingen en
schoolleiding, zo valt op mid
delbare scholen in het hele land
te horen. Frustraties die ont
staan omdat leerlingen in de
meeste gevallen gedwongen
zijn hun onvrede en woede over
misstanden in het onderwijs op
te kroppen. Mogelijkheden om
ze op de een of andere manier
te uiten, ontbreken.
Schoolhoofden zijn veelal auto
ritaire mannen of vrouwen die
in een ivoren toren zetelen en
niet aanspreekbaar zijn voor
studenten. In sommige gevallen
zelfs niet voor de ouders en ze
weten dus ook niet wat er onder
.hun leerlingen leeft. Op de
meeste scholen steken zij op
maandag en vrijdag na het hij
sen van de nationale vlag en het
zingen van het volkslied een
donderspeech af en verdwijnen
vervolgens in hun hermetisch
gesloten kantoor.
De hoofden schrijven de regels
voor en leggen straffen op. De
leraren, in veel gevallen behept
met eenzelfde arrogante hou
ding, zorgen dat de regels en
(lijfstraffen worden uitgevoerd
en draaien hun lessen af om
daarna ook vliegensvlug uit het
gezichtsveld te verdwijnen.
Voor leerlingen met persoonlij
ke of studieproblemen is nau
welijks tijd. En dat terwijl hun
lespakket steeds zwaarder
wordt. Zij worden bruutweg
naar huis gestuurd als ze zich
niet aan de regels houden of als
hun schoolgeld niet o\) tijd
wordt betaald.
'Uitlaatklep'
Dat er nogal wat schort aan de
huidige gang van zaken op Ke
nyaanse onderwijsinstituten.
Een meisje zoekt naar persoonlijke bezittingen in de ravage die eerder deze week ontstond toen honderden
schooljongens de meisjesafdeling van een Kenyaanse kostschool binnenvjelen. Negentien meisjes vonden de
dood. foto afp the nation
begint nu ook, zij het langzaam,
door te dringen tot de autoritei
ten. Die deden tot nu toe ieder
incident af met „een eenmalige
gebeurtenis veroorzaakt door
een paar ontspoorde relschop
pers". Parlementslid Job Omino
deed vorige week een beroep op
de regering universiteitsstuden
ten toe te staan te demonstre
ren om hun emoties te botvie
ren. „Als zij willen demonstre
ren, geef ze dan een uitlaatklep.
Laat ze maar rond marcheren in
plaats van al hun energie op te
kroppen".
En de Daily Nation schreef
dinsdag in een hoQfdredactio-
neel commentaar naar aanlei
ding van het gruwelijke incident
in Meru: „Laat het hoofd van de
school maar eens uitleggen wat
hij gedaan heeft dat zoveel woe
de in de studenten heeft opge
wekt".
Anderen gaan verder en stellen
dat het hele huidige onderwijs
systeem, het zogenaamde 8-4-
4-systeem (8 jaar lagere school,
4 jaar middelbare en 4 jaar uni
versiteit) niet deugt. Minister
van gezondheid en voormalige
vice-president Mwai Kibaki stel
de enkele dagen geleden voor
het systeem aan te passen om
dat het de kinderen volgens
hem overbelast. „Schoolkinde
ren hebben geen tijd meer om
te spelen. Ze zijn vaak genood
zaakt tot na 10 uur 's avonds te
studeren. Willen deze kinderen
als normale menselijke wezens
opgroeien, dan moeten ze tijd
krijgen zich te ontspannen en te
spelen".
Met het enkele jaren geleden
ingevoerde 8-4-4-systeem is ook
het lespakket danig uitgebreid
en worden de leerlingen niet
meer alleen opgeleid in talen en
exacte vakken, maar ook in
praktische vakken als huishoud
kunde, landbouw en timmer
werk. De vakanties werden met
de helft verkort omdat de stu
denten moeten worden klaarge
stoomd voor het eindexamen.
En hoe beter er wordt gepres
teerd, hoe hoger de school op
het jaarlijkse lijstje van meest
succesvolle scholen eindigt.
„Zou het kunnen", zo vroeg een
andere Kenyaanse krant, The
Standard, zich dinsdag af, „dat
de studenten door dit alles
mentaal worden gebroken?".
Vorige week gingen
twee kleine meisjes
in de provincie
Kampot in het zui
den van Cambodja
vissen op zoetwater-
krabben. Deze pro
vincie heeft in het
recente verleden
veel te lijden gehad
van de bloedigste
gevechten tussen de
Rode Khmer en de
regering in Phnom
Penh. Maar sinds
beide zijden vorige
maand een staakt-
het-vuren zijn over
eengekomen, is het
er vredig. De meis
jes, van vijf en zeven
jaar oud, hadden al
een paar krabben
gevangen toen ze
een drijvende mijn
aan de haak sloegen.
Bij de explosie verlo
ren beide kinderen
hun armen.
„Mijnen houden
zich niet aan wa
penstilstanden", al
dus Jean Jacques
Fresard, hoofd van
de delegatie van het
Internationale Co
mité van het Rode
Kruis (ICRK) in
Phnom Penh. Vol
gens het ICRK en
Artsen zonder Gren
zen, die samen me
dische teams sturen
naar alle belangrijke
provinciale zieken
huizen, houdt dit
laatste staakt-het-
vuren stand.
De afgelopen maand
zijn er praktisch
logsgewonden
dat wil zeggen men
sen die tijdens ge
vechten gewond ra
ken door kogels of
granaatscherven
opgenomen. Er is
wat granaatvuur in
het westen van het
land, maar dat lijken
voornamenlijk waarschuwings
schoten te zijn wanneer beide
zijden proberen eikaars gebied
in te pikken.
Maar de mijnen blijven hun tol
eisen. In de afgelopen twaalf
jaar burgeroorlog zijn door alle
oorlogvoerende partijen vele
duizenden mijnen gelegd, met
name in het westen, maar ze
zijn niet geregistreerd. Buiten
landse medische teams voeren
Onschuldige kinderen zijn dagelijks het slachtoffer van de overal in Cambodja ver
spreid liggende mijnen. Maandelijks moeten er in het door jarenlange oorlog ver-
scheurde lanmd honderden amputaties worden verricht. »fotoa
bodja. „Wij moeten nodig de desbesprekingen die vorige
mijnen gaan opruimen, wat mij maand in Thailand zijn begon-
betreft heeft dat de hoogste nen en waar prins Norodom
prioriteit", aldus Fresard. Sihanouk de Rode Khmer en
De regentijd is begonnen en het hun vijanden in de regering van
is tijd de rijstzaailingen te plan- Phnom Penh tot compromissen
ten. Dus wagen zich steeds
meer mensen in de velden. De
onheilspellende klap van een
exploderende mijn klinkt mij
lenver over de vlakke rijstvel-
nu in Cambodja 300 amputaties den, maar als een boer nu niet
per maand uit, meestal bij bur- plant, heeft hij aan het eind van
gers die op een mijn stappen het jaar geen oogst,
terwijl ze hout verzamelen in de Inmiddels hebben de Cam-
bossen of rijst planten op de bodjaanse partijen tijdens hun
besprekingen in Peking e
velden.
Fresard zegt dat de ICRK
'zeer voorzichtige' schatting te vragen een onderzoekteam
maakt van minstens 20.000 naar Cambodja te sturen die
geamputeerden in het land. Dit moet bekijken hoe er toezicht
aantal zal helaas nog stijgen, kan worden uitgeoefend op de
zelfs wanneer niemand ooit nog wapenstilstand. De besprekin
een schot zal lossen in Cam- gen in Peking volgen op de vre
dwong.
Prins Sihanouk heeft woensdag
zijn positie als nationale leider
van Cambodja versterkt door
formeel af te treden als hoofd
van de verzetsgroep die Phnom
Penh heeft bestreden. De prins
verklaarde hiermee in staat te
zijn 'volledig neutraal' op te tre
den in zijn nieuwe rol van voor
zitter van de Hoogste Nationale
toegestemd de Verenigde Naties Raad. Gedurende de vredesbe-
sprekingen zijn in deze raad alle
oorlogvoerende groepen verte-
genwoordigd. Hij zal eind au
gustus weer in Bangkok bijeen- j
komen, waarna hij klaar is zich
in Phnom Penh te vestigen.
