Feiten
Bidden en
hopen op
een storm
Arbeidsmarkt is vat
vol tegenstrijdigheden
'Goede verhoudingen heb je
alleen bij gelijke belangen'
Zaterdag 13 juli 1991 Redactie; 023-150225 JANINE BOSAAA ALTAN ERDOGAN RONALD FRISARTi
Vertalingen: MARGREET HESLINGA LUUTJE NIEMANTSVERDRIET Vormgeving: I
EN MENINGEN
i ONNO HAVERMANS PATRICK VAN DEN HURK HANS JACOBS MARGOT KLOMPMAKER JAN PREENEN SJAAK SMAKMAN
CGEIST
MAANDAG begint in Londen de bijeenkomst van de 07, de
zeven belangrijkste industrielanden. Premier Lubbers mag, als
voorzitter van de Europese Gemeenschap, voor een keertje aan
schuiven bij de groten der aarde. Sovjet-president Gorbatsjov wil
de dat ook graag, maar hij is woensdag pas welkom, direct na af
loop van de top. Meer op Feiten en Meningen van maandag.
CORRESPONDENT
Ze zijn gefotografeerd, gefilmd,
bevoeld, ganalyseerd van boven
tot onder, maar niemand heeft
ooit de biologische logica van
de algen begrepen. Men weet
alleen zeker dat de watervervui
ling een beslissende rol speelt
en dat de algen de badgast in
recordtempo naar huis jagen.
Ze zijn weer gesigr -ilcerd, de
rakkers. Een satellietfoto toont
in het noordelijk deel van de
Adriatische Zee gele, witte en
bruine vlekken 'mucillagine'
(plantenslijm). Voor de kust van
Romagna, het 200 kilomer lange
'Zandvoort van Italië', drijft een
cappuccino-kleurige gelatine-
sliert met een lengte van 20 ki
lometer.
De hotel- en strandhouders die
hun geluk nog steeds niet op
kunnen vanwege de onvervalste
toeristische stroom die dankzij
'Joegoslavië' hier plaatsheeft,
staan op het punt collectief een
hartaanval te krijgen. „Niets aan
de hand", zeggen de burge
meesters, onderwijl hun lippen
stukbijtend. „Alarm", menen de
milieuorganisaties.
Waarom zijn de algen terugge
keerd? Alle autoriteiten en we
tenschappers waren het er over
eens dat de Adri
atische Zee dit
jaar algenvrij zou
zijn. Niet omdat
plotseling de ri
vieren Po en Adi-
ge minder vuil dé
zee in lozen, of
omdat er zo veel
waterzuiverings
installaties zijn
bijgebouwd, nee, 1
omdat het dit
vooijaar koud was en veel re
gende. Maar de extreme hitte
van de afgelopen weken heeft
alle geruststellende voorspellin
gen op losse schroeven gezet.
Het plantenslijm dat zich op de
zeebodem bevindt, is bezig uit
te zetten en naar de oppervlakte
te drijven.
De situatie is nog niet alarme
rend en de toeristenbureaus
van plaatsen als Rimini en Cat-
tolica waar het in de mond
nemen van het woord alg niet
ongevaarlijk is proberen pa
niek te voorkomen. Men heeft
voor de toeristen een brochure
uitgegeven, waarin geschreven
staat dat plantenslijm een na
tuurlijk en tijdelijk fenomeen is
dat met een paar dagen zal ver
dwijnen. Men is het er over
eens dat een fikse wind van
kracht 6 genoeg is om de bruine
Venetiaanse brandweerlieden onderzoeken het water in de lagune op
algen. foto an
gel net als vorig jaar weg
te krijgen.
Maar zolang die krachtige wind
uitblijft, spelen de stromingen
hun macabere spel met de
smurrie. In Cattolica is de zee 's
ochtends kraakhelder, wat op
zichzelf bijzon-
;ns dat ze te-
s uithalen. „Ze
der i
Adriatische
kust heeft
grote vrees
voor algen
diep water bo
ven een zand
bodem. Maar
na twee uur 's
middags ver
schijnen de
vlekken en wor
den Slijmsporen
op.het strand
gevonden.
Enkele kilome
ters uit de kust lijkt de zee op dit
tijdstip, zoals luchtfoto's tonen,
een luipaardvel. Hier moet zich
op 3 tot 10 meter diepte een 'al-
genoerwoud' bevinden. Duikers
zeggen witte wolken van slijm,
geproduceerd door de 'gestres
ste' algen, te hebben gezien.
Vreemd genoeg is 's ochtends
langs de kust geen enkel spoor
meer te bekennen van het slijm.
Bootjes
Welke maatregelen zijn te ne
men? Teer punt. Vanwege de
optimistische vooruitzichten
werden de drijvende barrières
uitgeleend aan Ligurië, waar
men dit voorjaar probeerde zich
de olie van het lijf te houden.
Inmiddels hebben de strandge-
meenten de barrières samen
met de 'algenetende' bootjes
teruggevraagd, ook al is ieder-
gen de algen nii
hebben alleen maar een enor
me hoop geld (2,3 miljoen gul
den per kilometer) gekost en
dienden vooral om de buiten
landse toerist te laten zien dat
er maatregelen
werden geno
men". geeft
Extreme hitte cianfranco
Merli toe.
van afgelopen Merii is Kamer-
tijd wekte
weer onrust
jaar oude orga
nisatie die de
vervuiling van
de Adriatische
Zee moet te
gengaan. Hij kampt met chro
nisch geld- en personeelstekort
om de antivervuilingsactivitei-
ten te kunnen coördineren. Vo
rig jaar sprak men van de instel
ling van een 'task-force' van
schepen, vliegtuigen en satellie
ten. maar het enige wat de or
ganisatie van Merli ter beschik
king heeft is het meetschip
Daphne.
Het schip, dat eigendom is van
de regio Emilia Romagna, on
derzoekt dezer dagen het water
voor de kust van Romagna. „De
situatie is kritiek, maar reeds
drie dagen stabiel", luidt hun
bulletin. Ook de mannen van de
Daphne houden het er op dat
het niveau van het rampjaar
1989 nog niet is bereikt. Veel
bidden en hopen op storm, is
het devies.
'Zij zullen ons allemaal nog eens vermoorden
Ivica Repusic, een Kroati
sche politieman die bij zijn
vrienden bekend staat als
'de Hulk', ligt midden op
de stoffige weg in een plas
bloed. Hij heeft twee kogels
in zijn hoofd. Niet lang
daarna ligt ook Zivko Peu-
lic, de Serf die hem heeft
vermoord, in een onmoge
lijke kronkel in de afge
brande, met machinege
weren beschoten ruïnes
van zijn huis aan de rand
van de universiteitsstad
Osijek. Een nieuwe dag in
de weerzinwekkende oor
log in Joegoslavië die zich
met de dag uitbreidt, en
die de vorm dreigt aan te
nemen van een duizeling
wekkende brand.
OSUEK STEVE CRAWSHAW
In Osijek lijken de overeenkom
sten van de Europese Gemeen
schap van een bizarre irrelevan
tie. De strijd in het land is hevi
ger dan ooit sinds de Tweede
Wereldoorlog, toen er honderd
duizenden doden vielen als ge
volg van etnische haat. Joego
slavië is niét meer het belang
rijkste wereldnieuws. Maar de
oorlog is niet voorbij hij is
nauwelijks begonnen.
Donderdag had de strijd voor
het eerst Osijek bereikt, de pro
vincie-hoofdstad van Slavonië
in het oosten van Kroatië, waar
Serven en Kroaten door elkaar
wonen. Meer dan acht uur werd
gevochten om slechts één huis.
De hevigheid van het gevecht
voor dat ene huis geeft aan hoe
bloedig een Servisch-Kroatische
oorlog kan worden.
De Kroaten beweren dat het
huis, dat zich in de buurt van
het voetbalstadion bevindt,
werd bewoond door een 'terro
ristische bende' van zes of ze
ven Serven. Volgens de Kroaten
hadden zij een tip ontvangen
dat de bewoners een aanval
voorbereidden van de Chetniks,
de Servische extremistische na
tionalisten. Tegen de tijd dat we
daar om half zeven 's ochtends
aankwamen, hadden het ge
weervuur en de explosies die
ons gedurende de hele nacht
met tussenpozen hadden ge
wekt, al bijna vijf uur geduurd.
Maar de Kroatische roep om
overgave van de Chetniks werd
slechts met geweervuur beant
woord.
De eigenaresse van het huis er
naast was in tranen, te bang om
1 Chetniks, Servische extremisti-
haar naam te noemen. „Ieder
een is weggerend. Maar ik kon
niet snel genoeg wegkomen. Zij
zullen ons allemaal nog eens
vermoorden. Ik ben zo bang."
Steeds opnieuw weerklonk het
automatisch vuur. Granaten en
molotov-cocktails werden het
huis in geslingerd, dat een paar*
minuten later verdween in een
kolk van zwarte en oranje vlam
men. Zelfs toen nog waren de
bewoners vastbesloten zich niet
over te geven. Ivica Repusic
stierf toen hij dacht dat het vuur
bijna was geblust. In plaats
daarvan wüden de bewoners
zich alleen overgeven aan het
leger wat voor de Kroaten op
hetzelfde neerkomt als wanneer
zij de schutters vrijuit zouden
laten gaan. Het leger vat zijn rol
van 'vredehandhaver' vaak dui-
delijk in het voordeel van de
Serven op.
Tientallen gewapende Kroati
sche politiemannen en speciale
eenheden omsingelden het huis
en zijn 'Chetnik-bende'. Geen
macht was te sterk. Vervolgens
werd een aanval uitgevoerd met
een gepantserd personenvoer
tuig, dat over de weg kwam
aandenderen en zwaar machi
negeweervuur op de overblijfse
len van het huis richtte. De poli
tie trok op richting het huis als
een geïmproviseerde bulldozer,
en maakte de berg puin nog wat
hoger.
Geen overgave
Uiteindelijk, tegen het middag
uur, net toen het leek alsof nie
mand daarbinnen nog in leven
zou kunnen zijn, hoorden we
een stem die volliield dat er
'geen overgave' zou zijn. Nog
meer machinegeweervuur, en
toen volmaakte stilte.
Maar toen de Kroatische strijd
krachten het huis binnengin
gen, was er geen enkel teken
van de 'bende'. Er was alleen Zi
vko Pulic, dood, met zijn kalasj-
nikoven zijn moeder, Ljubi-
ca, zwaargewond. De Kroaten
hadden het over een kelder
waar de rest van de bende zich
verborgen had gehouden, maar
een dergelijke schuilplaats werd
niet gevonden.
En dus was de voorlopige score
van donderdag 'slechts' twee.
Maar het geweld neemt met de
dag toe. Vorige week explodeer
de het geweld opnieuw in de
stad Borovo met een vuurge
vecht tussen Kroatische veilig
heidstroepen en Serven. Vorig
weekeinde werd een veldslag
geleverd in het dorp Tenja,
waarbij waarschijnlijk zeven
mensen zijn omgekomen. Het
dorp Celje is een uitgebrand ge
raamte. een verboden gebied
omsingeld door het leger.
'Beesten'
In Kroatië zijn meer slachtoffers
gevallen dan tijdens de korte
oorlog die het Joegoslavische le
ger tegen Slovenië was begon
nen. Volgens Kroatische func
tionarissen zijn de afgelopen
drie maanden negentig mensen
aan Kroatische zijde gedood.
Maar, hoogst verontrustend,
met iedere dode wordt de
standvastigheid van beide zij
den verhard. Servië zal de ge
beurtenissen van donderdag af
schilderen als een opzettelijke
poging van Kroatië door het
vernietigen van Servische hui
zen de Servische bevolking
angst in te boezemen. Op zijn
beurt ziet Kroatië in ieder vuur
gevecht het bewijs dat de Ser
ven om de zinsnede te ge
bruiken die zo vaak wordt ge
hoord 'beesten' zijn.
De nationalistische Servische
president, Slobodan Milosevic,
heeft zijn land voor deze drei
ging gewaarschuwd. Hij heeft in
feite gedreigd stukken van
Kroatië waar Serven 'in gevaar'
zijn, te annexeren. De Kroati
sche leider Franjo Tudjman
heeft tot nu toe laten blijken bij
na net zo weinig naar een com
promis te verlangen.
Voor Suzana CaJosevic, de ten
gere dokter met de zachte stem
die de dood van Repusic kwam
bevestigen, was het de vierde
keer in de afgelopen paar dagen
dat ze een dergelijke taak moest
uitvoeren. „Het is verschrikke
lijk. Maar ik denk dat het erger
wordt. Ik raak alle hoop kwijt."
Een dagje nieuws over de ver
stopte arbeidsmarkt in Neder
land. Minister De Vries van so
ciale zaken en diens staatsse
cretaris Ter Veld scherpen de
regels aan om werklozen sneller
aan een baan te helpen. Bemid
delaars van arbeidsbureaus en
gemeentelijke sociale diensten
reageren verdeeld. De tendens
in de reacties is veelal dat ze het
niet zien zitten dat een hoger
opgeleide werk moet accepte-
dat onder zijn of haar ni-
iu ligt. De aangescherpte re
gels van het ministerie zullen
ongetwijfeld worden gesabo
teerd. Ónder het onuitgespro
ken motto: wij dienen de belan
gen van de cliënt, niet die van
i kabinet met bezuinigings
drift.
Een dagje nieuws over de ver
stopte arbeidsmarkt in Neder
land. De leiding van het VU-zie-
kenhuis in Amsterdam moet
aangetrokken Poolse verpleeg
sters, die al een herscholings
cursus hebben gehad, naar huis
terugsturen. Irritatie bij de di
rectie, teleurstelling bij Poolse
verpleegsters die in eigen land
niet aan de bak komen. Een ac
tie in hetzelfde Amsterdam om
herintredende vrouwen een
parttime contract aan te bieden
om het nijpende tekort aan ver
plegend personeel op te van
gen, is een groot succes. Kon
dat bij het VU-ziekenhuis niet?
Ongetwijfeld zijn er goede argu
menten te bedenken waarom
de leiding van het VU-zieken
huis handelde zoals het deed.
Maar het klopt niet.
Een dagje nieuws over de ver
stopte arbeidsmarkt in Neder
land. Arbeidsbureaus schieten
.te kort in de kwaliteit van hun
diensten. Dat is al jaren zo, hoe
wel iedere directeur van zon
bureau het glashard ontkent.
Het zoveelste meerjarenplan
moet verbetering brengen. Wie
gelooft daar nu nog in? De bu
reaucratie in Nederland is zo
taai als leer.
Dat ene bericht over bollen -
boeren die in de problemen ko
men omdat ze geen goedkoop
personeel kunnen krijgen dat
bollen raapt en pelt, zal zich
volgend jaar ongetwijfeld her
halen. En al die werkgevers die
lager en hoog betaald werk aan
bieden zullen dat ook nog tijden
blijven doen, zolang niemand in
staat is om die verstopte ar
beidsmarkt in Nederland van
zijn verkeersdrempels te ont
doen.
Dat was een dagje nieuws
over de arbeidsmarkt in Neder
land. Alles lijkt haaks op elkaar
te staan. Een ziekenhuis trekt
Poolse werkneemsters aan ter
wijl Nederlandse vrouwen graag
weer aan de slag willen in de ge
zondheidszorg. Bepaalde werk
gevers zitten te springen om
goedkope arbeidskrachten,
maar kunnen die niet vinden.
De Vries en Ter Veld willen
werklozen veel zwaarder onder
druk zetten om een baan te
aanvaarden. En dat alles in een
land, waar anderhalf miljoen in-
actieven, volgens hun belan
genbehartigers, naar betaald
werk zoeken.
FNV-havenonderhandelaar Jan Heilig tart grenzen fatsoen
ROTTERDAAA ONNO BUITER
Vele keren tijdens het haven-
conflict heeft bestuurder Jan
Heilig van de Vervoersbond
FNV op de tenen gestaan van
de werkgevers. De hoofdrolspe
ler aan vakbondszijde leek ook
de afgelopen week weer de
grenzen van het fatsoen bewust
af te tasten: de sjorders staakten
woensdag door nadat de be
middeling van Paul Rosenmöl-
ler was geslaagd en Heilig zijn
handtekening onder het resul
taat had gezet.
Een dag later, bij nieuwe onder
handelingen, sloegen de werk
gevers en de Vervoersbond CNV
op tilt toen Heilig het pakket
van Rosenmöller tegen de af
spraken in opnieuw ter discus
sie stelde. Heilig: „Ik heb het re
sultaat woensdag neutraal aan
de sjorders voorgelegd. Ik kan
nu eenmaal geen gebakken
lucht verkopen. De leden beslis
sen bij ons. Ik heb ze niet aan
een touwtje".
Jan Heilig is sinds 1 maart dit
jaar bestuurder in Rotterdam,
daarvoor drie jaar in de haven
van Amsterdam. Hij is 38 jaar,
komt uit Haarlem, en drie jaar
bij de bond in dienst. Voor zijn
tijd bij de bond was hij zes jaar
onderwijzer op een lts, maar
werd ontslagen omdat het leer
lingenaantal terugliep. „Ik solli
citeerde naar de baan bij de
spannend vond. En dat klikte.
In de drie jaar in Amsterdam
heb ik eigenlijk bar weinig con
flicten meegemaakt. Een jaar
geleden liepen de mensen er
een dag uit nadat ik een voor
lichtingsbijeenkomst had ge
houden. Ik heb ook een aantal
werkonderbrekingen meege
maakt, maar die werden
meestal snel opgelost. Ik ben er
redelijk en in harmonie door
heen gerold."
Masterplan
„De bestuurders en de kaderle
den in Rotterdam en de werkge
versonderhandelaars leerde ik
goed kennen door de opstelling
van het Masterplan van de ha
ven, met de ouderenregeling.
Directeur Heemskerk van de
SVZ in Rotterdam heb ik zo
doende goed leren waarderen.
Het is jammer dat hij zich bij dit
conflict op de vlakte houdt en er
niet bij is. Hij wist destijds in
onderhandelingen snoepjes uit
te delen. Dat werkt."
„In Rotterdam ben ik op een
hectisch moment binnen ko
men waaien. Ik wist in novem
ber al dat het een bijzonder
moeilijk rondje zou worden,
omdat ik de voorbereidingen
voor het cao-traject had meege
maakt. Al op mijn eerste werk
dag in Rotterdam stond ik tij
dens een staking in de kantine
van Seaport Terminals. Toen
kon ik ook zien hoe de haven
werkers in Rotterdam reageren
op een vent met een platte bek.
En dat viel enorm mee. De loya
liteit is groot. Natuurlijk komen
wel de grappen, zoals 'wat doet
zo'n vent uit die jachthaven in
de haven'."
Sfeer
De persoonlijkheid van een on
derhandelaar is volgens Heilig
erg belangrijk. „Het is bepalend
voor de sfeer en voor het begrip.
Het zijn de karakters die bepa
len of men de finesses ontdekt,
waar de ruimte zit. En al te lang
om de brei heendraaien, is nu
eenmaal niet mijn stijl", zegt
Jan Heilig. „De methode van
Paul Rosenmöller, die zestien
uur lang heen en weer pendel
de, is een manier waarmee ik
nog niet eerder was geconfron
teerd. Het is heel effectief, maar
ook erg omslachtig. Dat heb ik
mijzelf nog niet eigen ge
maakt."
„Maar ik heb niet de indruk dat
ik snel tot stakingen heb opge
roepen. Ik pretendeer een heel
voorzichtig mannetje te zijn. Ik
heb de zorgvuldigheid tot in
den treure in acht genomen en
ben vaak lang op de rem gaan
staan als kaderleden een ul
timatum wilden versturen, zoals
bij de non-bulk-cao. Maar ja, er
waren ook nog vier collega-be
stuurders bij, die wat in de melk
Heilig: „De methode van Paul Rosenmöller. die zestien uur lang heen e
ook erg omslachtig. Dat heb ik mijzelf nog niet eigen gemaakt".
te brokkelen hebben. Peter
Gouw is door de wol geverfd.
Joop Verroen heeft ook zijn
jaartjes. Hoewel ik de hoofdver
antwoordelijke voor het stuk
goed en de sjorders ben, doe ik
het niet in mijn eentje."
Ik-vorm
Van de ik-vorm, waarin hij veel
vuldig pleegt te spreken, zegt hij
zich niet bewust te zijn. Vooral
voor de radio was het opval
lend: „Als de werkgevers weer
willen onderhandelen zal ik er
voor zorgen dat de sjorders om
kwart voor zes klaar staan."
Maar ook tijdens de onderhan
delingen hield hij lange
pleidooien in de eerste persoon
enkelvoud, waardoor de tenen
van de werkgeversonderhande
laars zich kromden. Los daar
van schopt hij ook de vertegen
woordigers van de Vervoers
bond CNV tegen de schenen.
En Paul Rosenmöller werd ook
geschoffeerd: „Ach, die postbo
de..."
Op de vraag of hij nog hoop ziet
om de sterk verslechterde ver
houdingen in de haven te ver
beteren, reageert Heilig schou
derophalend. „Goede verhou
dingen zijn er altijd zo lang als
er gelijke belangen in het spel
zijn. Die waren er toen de geld
kraan van het pensioenfonds
open ging om de ouderenrege
ling in het Masterplan te bekos
tigen. Maar nu het om princi
piëler zaken gaat, zijn we terug
bij af. Je kunt niet spreken van
een verstoorde of goede relatie.
Rosenmöller was in 1987 ook
nog de man die de haven kapot
staakte. Nu is hij de gevierde
held."
