Feiten
Verwarring bij Slovenen
INT
MARITIEM MUSEUM.
EEN UURTJE AFKOELEN
Slecht bewapend Joegoslavisch
leger valt uiteen door interne strijd
Amerikaans Hooggerechtshof verder naar rechts
Met de voordracht van Clarence
Thomas als nieuw lid van het
Amerikaanse Hooggerechtshof
heeft president George Bush ge
kozen voor een Affo-Ameri-
kaan, die de legendarische
zwarte voorvechter voor burger
rechten in de Verenigde Staten,
de 82-jarige Thurgood Marshall,
moet opvolgen. Maar ondanks
dezelfde huidskleur verschilt
Thomas in veel opzichten van
zijn voorganger.
Niet alleen is hij opmerkelijk
jong voor deze functie, 43 jaar.
Bovendien staat Thomas, die nu
nog president van het federale
hof van beroep in Washington
bekend als uiterst conserva
tief. Zo steunt hij George Bush
i diens hardnekkige verzet te
gen quota-programma's, een
maatregel om minderheden be
tere kansen te geven. Thomas
heeft ook geen enkele moeite
gedaan zichzelf op de een of an
dere wijze te onderscheiden,
noch als jurist voor de federale
regering, noch als de sinds
maart 1990 door Bush benoem
de rechter bij het federale hof
beroep in Washington.
De zwarte gemeenschap staat
dan ook argwanend tegenover
de voordracht. Het is voor hen
onduidelijk of Thomas, als een
tweede Colin Powell de'staf
chef van het Amerikaanse leger
op eigen kracht carrière heeft
gemaakt of dat hij via de Repu
blikeinse Partij en het uitdragen
van een uiterst conservatieve
ideologie omhoog is gevallen.
Zijn onomwonden publiekelijk
geuite weerzin tegen voorkeurs
regelingen voor minderheden
en vrouwen, de zogeheten 'af
firmative action', maakt hem bij
deze groepen niet bepaald po
pulair. Voor Thomas tellen al
leen individuele capaciteiten en
niet afkomst of sekse. „Nie
mand moet beloond of bestraft
worden vanwege groepkarakte
ristieken", zei hij kort geleden
en voegde daaraan toe dat affir
mative action de afhankelijk
heid alleen maar groter maakt.
Bepaalde burgerrechtenbewe
gingen hebben zich maandag
direct gekeerd tegen de nomi
natie van Thomas en de felle
strijd aangekondigd, waarmee
zij wijzen op het feit dat de
door Democraten beheerste
Senaat eerst nog moet instem
men met de voordracht van de
President Bush heeft met zijn voordracht van Clarence Thomas als nieu
we rechter gekozen voor een duidelijke conservatieve bezetting van het
Hooggerechtshof. foto ap douc mills
president.
Vier jaar geleden werd door de
ze groepen fel campagne ge
voerd tegen de kandidatuur van
de aartsconservatief Robert
Bork. Hij werd toen door een
meerderheid van de leden van
de Senaatscommissie afgewe
zen. Ralph Neas van Leadership
Conference on Civil Rights zei
maandag dat veel van de bij
hem aangesloten organisaties
„grote twijfels" hebben over de
kandidatuur van Thomas.
Volgens politiek commentator
William Schneider kan presi
dent Bush met deze kandida
tuur veel winst oogsten. „Hij
wint de steun van de c
tieven en zorgt ervoor dat de li
beralen verdeeld raken over
Thomas", aldus Schneider. Vol
gens hem is met de eventuele
benoeming van Clarence Tho
mas een definitief einde geko
men aan de bijzondere positie
van het Hooggerechtshof als
pleitbezorger voor de burger
rechten.
„Het Hooggerechtshof schuift
nu definitief op naar rechts. Al
lerlei kwesties die voordien de
cennia lang door het Hoogge
rechtshof waren beschermd
zullen opnieuw ter discussie ko
men te staan". Zo lijkt nu ook
het recht op abortus zijn langste
tijd te hebben gehad. In 1973
stelde het Hooggerechsthof met
de historische uitspraak Roe
versus Wade dat vrouwen een
constitutioneel recht hebben
abortus te laten plegen. Tot nu
toe wisten liberale rechters als
Thurgood Marshall deze uit
spraak min of meer onaangetast
te laten. Maar met de door non
nen opgevoede vrome katholiek
Clarence Thomas binnen de ge
lederen van het Hof lijkt hieraan
nu definitief een einde te ko-
EVEN NAAR HET MUSEUM. MET DE MUSEUMJAARKAART.
Onduidelijkheid over acties Joegoslavisch leger
COMMENTAAR
Westen moet kiezen voor Slovenië en Kroatië
De breuk in Joegoslavië is nu
definitief. Het Westen, dat tot
nu toe steeds te laat op de al
maanden dreigende crisis heeft
gereageerd, moet snel beslissen
aan welke kant het gaat staan.
Verklaringen over het behoud
van de eenheid van Joegoslavië
hebben geen zin meer. Die uit
latingen hebben de afgelopen
maanden slechts het leger en de
orthodox-communistische Ser
vische leiding gesterkt in hun
koppige weigering om over een
nieuw staatsmodel te praten.
Die weigering leidde vorige
week uiteindelijk tot de uittre
ding van de republieken Slove
nië en Kroatië.
Inmiddels hebben de Joegosla
vische generaals het heft in
handen genomen. De kibbelen
de politici zijn buiten spel gezet
zonder dat er een staatsgreep
aan te pas is gekomen. De mili
tairen hebben gekozen voor
oorlog, en niets en niemand
lijkt hen te kunnen stuiten.
Een duidelijke keuze voor het
recht op zelfbeschikking van de
Slovenen en Kroaten is daarom
gewenst, ook al heeft dat impli
caties voor andere, intern ver
deelde, Europese landen. Slove
nië en Kroatië hebben in vrij
heid en met grote meerderheid
voor de nu ingeslagen weg ge
kozen. Zij beroepen zich op de
zelfde beginselen als die waar
voor het Westen decennia lang
zegt pal te staan. Het Westen,
de EG voorop, moet dan ook
consequent zijn en zijn gewicht
in de schaal gooien ten gunste
van de bedreigde republieken.
Militair ingrijpen mag daarbij
niet worden uitgesloten. Over
de wijze waarop kan dan nog
worden gepraat.
Wellicht dat de generaals in Bel
grado het signaal ook zullen op
pikken en inzien dat zij vandaag
met hun tanks een doodlopen
de weg zijn ingeslagen.
Geen bezwaar. Direct na het afkoelen kunt u kennis
maken met een zee aan maritieme zaken. En enthou
siast worden door een wrak in conditie. Of verbaasd
raken door de wereldkaart uit 1569. U krijgt het er
Collecties die gezien mogen worden. En niet alleen
in het Maritiem Museum. Maar ook in die ruim 375
andere muséa die hun deuren voor u en uw Museum
jaarkaart open houden. Van mierenobservatie
centrum tot strijkijzercollectie. De Museumjaarkaart
laat u genieten van de kunst van het verzamelen.
NIEUW
Koop nu de Museumjaarkaart en u kunt altijd een
heel jaar terecht bij ruim 375 musea in het hele land.
Jongeren tot 19 jaar betalen f 15,-. Volwassenen
(19/65 jaar) f 40,-. En senioren/pas 65+, rekenen
f 25,- af. Ruim 250 musea verkopen de
Museumjaarkaart.
En 175 vw Rabobank Q
kantoren. Meer bank voor je geld
EN MENINGEN
dorpen of steden is tot nu toe
geen sprake.
Duidelijk is wel dat de politiek
inmiddels de greep op de gene
raals is verloren. Volgens de de
ze week afgetreden vice-pre-
mier van Joegoslavië, de Slo-
veen Zivko Pregl, heeft de rege
ring het roer uit handen gege
ven op het moment dat het le
ger de opdracht had gekregen
om de grenzen van Slovenië
De Slovenen zijn ervan over
tuigd dat het leger bezig is de
macht in Joegoslavië over te ne
men. Ze baseren dat op een do
cument dat ze volgens hun zeg
gen twee maanden geleden in
een legervoertuig hebben ge
vonden. Deze schets voor de
militaire oefening 'Belem 91' is
geheel gebaseerd op het oude
Oost-West-vijandbeeld en gaat
ervan uit dat West-Europa alles
zal doen om Joegoslavië in de
kapitalistische wereld te trek
ken. Als de Slovenen gelijk heb
ben, geeft dat weinig hoop dat
westerse politici echt invloed op
de ontwikkelingen zullen heb
ben. Voor communistische ge
neraals van de oude stempel is
de bemoeienis van de EG-trojka
alleen maar koren op hun mo
len.
Twee vrouwen troosten elkaar na
dat de eerste schrik over het her
nieuwde luchtalarm in de Slo
veense hoofdstad Ljubljana voor
bij is. foto ap alberto pellaschiar
CORRESPONDENT
In de communistische landen
van Oost-Europa is het leger al
tijd een machtsfactor van bete
kenis geweest. Het gold als een
stok achter de deur en bood de
machthebbers de zekerheid dat
verzet tegen het centrale gezag
de kop zou worden ingedrukt.
De generaals bezetten ook on
veranderlijke leidende posities
in de politieke staatsstructuur.
In Joegoslavië is dat niet anders.
Het uiteenvallen van het land
heeft daardoor meteen vergaan
de gevolgen voor het federale
leger. Generaals voeren niet al
leen orders van politici uit,
maar spelen zelf ook voor politi
cus. De zwakte van het Joego
slavische leger is daarbij dat het
bestaat uit soldaten uit de repu
blieken die elkaar nu naar het
leven staan.
De machtsbasis van het Joego
slavische leger is nu net zo aan
getast door die interne tegen
stellingen als door de blameren
de beelden van federale solda
ten die zich overgeven aan hun
Sloveense tegenstrevers en door
de honderden overlopers van
Sloveense afkomst. Dat ver
klaart mede de keiharde manier
waarop het federale leger giste
ren van zich afsloeg in Slovenië.
Het Joegoslavische Volksleger
(JNA) piekert er niet over om,
zoals geëist door de Slovenen,
zich terug te trekken in de ka
zernes met achterlating van alle
wapens, tanks en pantserwa
gens. Hoewel de Slovenen belo
ven die later te zullen terugge
ven, bestaat de grote vrees dat
zij zich met dat wapentuig ster
ker zullen voelen en dan nog
moeilijker tot praten te bewe
gen zullen zijn.
Nu heeft het Volksleger tenmin
ste nog een duidelij ke kwalita
tieve voorsprong op de_strijd-
machtjes van de Slovenen en
Kroaten. Die zijn slechts met
lichte wapens uitgerust, hebben
nauwelijks gepantserde voertui-.
gen tot hun beschikking. Het
Volksleger telde voor de afschei
ding van Slovenië en Kroatië
180.000 manschappen. Daar
naast heeft Joegoslavië een half
miljoen reservisten. De land
macht is met 138.000 man het
belangrijkst. De luchtmacht telt
32.000 soldaten en de marine
10.000. Voor een land met 24
miljoen inwoners een normale
legeromvang, maar voor een
(ex-) communistisch land is dat
weinig.
Het Volksleger bestaat voor een
groot deel uit dienstplichtige
soldaten uit Servië en Monte
negro, terwijl het officieren
korps vooral Servisch is. Dat
gevoegd bij de krijgshaftige taal
van de generaals tegen de
Slovenen en Kroaten ver
groot de afkeer van het federale
leger. De Sloveens milities tellen
78.000 man, de Nationale Garde
van Kroatië 75.000 soldaten.
•De federale landmacht is ge
traind en uitgerust voor de ver
dediging tegen een externe
agressor. Het leger kwam daar
door de afgelopen dagen direct
al in de problemen tegen de
vanuit hun thuisbasis vechten
de Slovenen. De Joegoslavische
legerleiding sprak van 'guerilla-
tactieken', waarop de federale
troepen niet waren voorbereid.
De Joegoslavische troepen, naar
schatting zo'n 9000 man in
Slovenië, zijn duidelijk in de
minderheid. Daarnaast is hun
materieel niet erg modern.
Ook de Joegoslavische lucht
macht is niet direct uitgerust
voor het voeren van een moder
ne oorlog. Zij heeft slechts 16
moderne Sovjet MiG-29's en
daarnaast 130 zeer verouderde
MiG-21's. De kern van de lucht
macht bestaat echter uit 300 in
eigen land gebouwde lichte toe
stellen.
Over de bewapening van de
'Territoriale verdedigingseenhe
den' van Slovenië en de Natio
nale Garde van Kroatië valt Wei
nig te zeggen. Verder dan gewe
ren, machinepistolen en wat
anti-tankwapens (die uit Oos
tenrijk afkomstig zouden zijn)
gaat hun bewapening niet. Ook
beschikken zij niet over luchtaf
weer tegen de aanvallen van de
federale jachtvliegtuigen.
Woensdag 3 juli 1991 Redactie: 023-150225 JANINE BOSMA ALTAN ERDOCAN RONALD FRISART (chef) ONNO HAVERMANS PATRICK VAN DEN HURK
Vertalingen: MARGREET HESLINGA LUUTJE NIEMANTSVERDRIET Vormgeving: AART KOK
„Mama, kom hier!". Lichte
hysterie over het getreuzel
van haar moeder is van het
gezicht van de jonge vrouw
af te lezen. De moeder, een
bejaarde dame in een ka
nariegeel pak, blijft stokstijf
staan en begint met haar
handen te wapperen. „Pa
niek", zegt ze ferm, „Alle
maal onnodige paniek, en
dat om die stomme Ser
viërs". Schouderophalend
volgt ze haar dochter de
schuilkelder in.
LJUBLJANA RUNA HELLINGA
CORRESPONDENT
In de enorme ruimte hebben
zich honderden buurtbewoners
en werknemers van de kantoren
uit het centrem van de stad ver
zameld, bejaarden, rolstoelrij
ders, kantoorpersoneel met di
plomatenkoffertjes, moeders
met kinderen die zo uit de su
permarkt komen.
De vraagtekens staan de men
sen op het gezicht te lezen. Er is
iets gebeurd, dat is zeker. Rond
twee uur werd Ljubljana opge
schrikt door twee oorverdoven
de knallen. Winkelruiten sneu
velden door de druk en op
straat renden mensen panisch
naar de dichtsbijzijnde schuil
kelder.
Maar wat de oorzaak is, blijft
volslagen onduidelijk. Twee ge
vechtsvliegtuigen die door de
geluidsbarrière zijn gebroken,
weet de een. Afweergeschut,
meent de ander. Een luchtaan
val op een tv-zender in Ljublja
na, meldt later de Sloveense mi
nister van informatie via de ra
dio. Of dat echt klopt, wordt ook
niet duidelijk. De rookbommen
die volgens hem bij die aanval
zijn gebruikt, zijn in ieder geval
door niemand gezien.
Rommel
Als na een uur nog steeds niet
het sein veilig heeft geklonken,
maar de radio ook geen mel
ding maakt van verdere lucht
aanvallen, geloven de meeste
mensen het wel. Langzaam
stroomt de kelder weer leeg. Ei
genaars van beschadigde win
kels maken zich op om de rom
mel op te ruimten. Het perso
neel van een schoenenwinkel
loopt met grote stapels dozen
over straat. De handel wordt bij
de buurman ondergebracht om
diefstal te voorkomen.
Maar slechts twee uur later zit
de kelder weer vol. Later blijkt
de aanleiding een helikopter te
zijn, die van het vliegveld in Za
greb is opgestegen. Het toestel
komt overigens nooit in Ljublja
na aan en ae bevolking lijkt
Twee leden van de Sloveense defensiemacht worden door een officier van het Joegoslavische volksleger opgebracht. Het tweetal gaf zich over na
gevechten in de buurt van de atoomcentrale in Krsko. foto ap ratko radotic
Het geweld sloeg gisteren ook over naar de Kroatische hoofdstad Za
greb. Daar probeerden burgers het uitrukken van het leger te verhinde
ren. Vanuit Zagreb zond het leger versterkingen naar Slovenië. Bij de ac
ties van de Kroaten vielen verschillende doden en gewonden. *foto ap
langzaam aan de situatie te
wennen. Sommigen gaan zelfs
niet van straat af als de sirenes
klinken. Buschauffeurs zetten
hun voertuigen aan de kant,
maar een deel van de passagiers
blijft zitten, wachten tot de rit
weer verdergaat.
De illusie van een staakt-het-
vuren die er maandag was, is te
gen die tijd wel voorbij. Vanaf
de vroege ochtend heeft het
Joegoslavische leger luchtaan
vallen op verschillende doelen
uitgevoerd. Drie van de vijf tv-
torens worden door duikende
gevechtsvliegtuigen met raket
ten onder vuur genomen, met
als gevolg dat de televisie enige
tijd uit de lucht is. Er zijn mel
dingen van door Kroatië noord
waarts oprukkende tankcolon
nes en gevechten rond een ka
zerne van het Joegoslavische le
ger.
De Slovenen doen zeer hun best
om de wereld te laten geloven
dat de Joegoslavische militairen
tot alles in staat zijn. De inter
nationale pers krijgt te horen
dat ze van gasmaskers zal wor
den voorzien, omdat een aanval
met chemische wapens niet
moet worden uitgesloten. Nie
mand gelooft die mededeling
echt,
Volslagen onduidelijk blijft wat
het leger nu eigenlijk precies
wil. Is er echt een grote aanval
aan de gang, zoals de Sloveense
regering beweert? Of is het doel
van de generaals eerder de ont
zetting van alle vast zittende
eenheden, zoals ze gisteren tij
dens een persconferentie in
Belgrado verklaarden?
Geweld
Dat het leger geweld niet
schuwt, heeft het wel duidelijk
gemaakt. Maar tot nu toe heb
ben de militairen de burgerbe
volking ontzien, al zijn er ook
burgers omgekomen bij be
schietingen van blokkades. De
gevechten concentreren zich
rond zeer duidelijke doelen en
van willekeurige aanvallen op
