Extra
Nederlandse zuivelconcern
Cambodja melkfabriek op
zet m
poten
China steeds belangrijker doorgangsland drugshandel
Redactie: 023-150239 PIET BERGHUIS Vormgeving: JAN KLINGE
CHINA Volgens experts begint China
Thailand te verdringen als belangrijk
ste doorvoerland voor drugstranspor
ten. Naar schatting kwam meer dan
de helft van de vorig jaar in Hong
kong in beslaggenomen heroine uit
China.
CAMBODJA Zuivelbedrijf Apsara is
een van de zes staatsfabrieken die
sinds 1989 in Cambodja werden ge
privatiseerd. Daarvan ging er al één
op de fles, vier draaien momenteel
met verlies en alleen een sigarettenfa-
briek maakt winst.
Bedrijf Apsara van Lay Meng Sun 's lands grootste industrie-investering
Melk moet, ook in Cambodja. En CCFriesland helpt! Cambodja is een van de
tien armste landen ter wereld. De stumperd van Indochina ligt na jaren van
oorlog en verwoesting in puin. Het land, dat vooral bekend is door zijn 'Kil
ling fields', ex-dictator Pol Pot en Rode Khmer-guerrilla's, zit zwaar aan de
grond. Desondanks timmert ondernemend Nederland er aan de weg. Het
zuivelconcern CCFriesland brengt met zijn know how en grondstoffen Cam-
bodja's prille melkindustrie tot leven.
phnom penh
Phnom Penhs Joris Driepinter heet Lay
Meng Sun. Volgens iedere weldenkende on
dernemer is deze directeur van de Apsara-
melkfabriek goed geschift. Want in Cam
bodja valt geen droog brood te verdienen.
„Het is inderdaad een forse kopzorg", er
kent Lay. Tot nu toe leed zijn onderneming
een verlies van 390.000 dollar (bijna zeven
ton). Iedere maand raakt het bedrijf een
kleine 20 mille verder in de rode cijfers.
Toch gaat Lay door, voor zichzelf en voor
Cambodja.
De melkfabriek symboliseert Phnom Penhs
ontwakend vertrouwen in de vrije-markt-
economie. Dat is een revolutionaire, nieu
we gedachte voor het communistische be
wind van Cambodja. Het zuivelbedrijf Aps
ara is een van de zes staatsfabrieken die
sinds 1989 werden geprivatiseerd. Daarvan
ging er al één op de fles, vier draaien mo
menteel met verlies en alleen de sigaretten-
fabriek maakt winst, aldus Lay. Apsara is te
vens 's lands grootste buitenlandse investe
ring in de industrie.
Stijfkoppig
Het straatarme Cambodja hoopt in de toe
komst meer van zijn resterende 63 staatsfa
brieken van de hand te kunnen doen.
Phnom Penh wil daartoe vooral buitenland
se geldschieters gaan verleiden. Een succes
volle Aspara-fabriek is essentieel voor zo'n
toekomstige flirtcampagne.
De 27-jarige Apsara-directeur Lay verliet in
1973 Cambodja uit angst voor de oprukken
de Rode Khmer-guerrilla's. Met zijn familie
belandde hij in Thailand en vandaar vertrok
hij naar Parijs. Toen ex-dictator Pol Pot
twee jaar later Phnom
Penh innam en zijn
schrikbewind begon,
zat Lay veilig met zijn
neus in de boeken. Zes
tien jaar later is de
Cambodjaan, nu met
een Frans paspoort, te
rug in zijn geboortestad
Phnom Penh. Hij is
momenteel 's lands
meest dynamische, en
wellicht ook meest stijf
koppige ondernemer.
De twintig jaar oude melkfabriek ligt net
buiten de Cambodjaanse hoofdstad. Het
van oorsprong Australische bedrijf was
sinds de Pol Pot-jaren in de versukkeling
geraakt. In alle ondernemingen zwaaide de
Cambodjaanse overheid de scepter, met
minimaal economisch succes.
Twee jaar geleden waaide er echter opeens
een frisse, liberale wind door het tot dan toe
dogmatisch communistische landsbestuur,
dat in 1979 de teugels had overgenomen
van de verdreven Rode Khmers. Privatise
ring was plotseling in. Apsara werd als een
van de eerste staatsbe
drijven te huur aange
boden aan particuliere
ondernemers.
Een Thaise financier
zag er wel brood in.
Hij pacht de onderne
ming voor 80.000 dol
lar per jaar. Na een in
vestering van nog eens
1,6 miljoen dollar pro
duceert het bedrijf te
genwoordig maande
lijks 384.000 blikjes ge
zoete condensmelk, onder de merknaam
Lotus.
De machines in de fabriek ogen antiek.
Maar ze lopen gesmeerd, verzekert Lay,
mede dank zij de know how van CCFries
land. De Thaise vestiging van die zuivelgi-
Een blikje Lotus-melk
van 400 gram kost ongeveer
vijf gulden. Dat is een half
maandsalaris van een
overheidsklerk in Cambodja.
Lay Meng Sun, di
recteur van de eni
ge melkfabriek in
Cambodja. foto
jan van vegchel
gant uit het noorden
des lands stuurde drie
adviseurs om het ma
chinepark weer i
praat te krijgen r
ren van verwaarlozing.
Bovendien kregen t
Cambodjanen een
leiding in Thailand.
Zes dagen per maand
Toch is de fabriek
maar zes dagen per
maand in bedrijf. De
reden: de onderne
ming produceert veel
meer melk dan de
Cambodjanen kunnen
verteren. Apsara be
heerst volgens Lay
ruim 50 procent van di
lokale condensmarkt.
Maar de totale melk-
vraag is minimaal. Lay
noemt het gebrek aan
reclame als een oor
zaak.
Cambodja's Commu
nistische Partij beheei
alle media in het land. Reclame
„Niemand leest de
kranten. Ze lopen twee
weken achter het nieuws aan. Daarin hoe
ven we dus niet te adverteren", zegt Lay
„Reclame op de beeldbuis heeft ook al wei
nig zin, want nog geen twee procent van
Cambodja's huishoudens heeft televisie.
Het commerciële systeem is hier nog niet
bepaald sterk ontwikkeld!"
Om zijn melk toch te slijten, stuurt Lay op
de dagen dat de condensfabriek stil ligt, zijn
90 arbeiders de straat op. Ze moeten eigen
handig de winkeliers bewerken. Apsara
overleeft daarnaast dank zij mond-tot-
mond reclame. Sinds januari exporteert de
melkfabriek ook naar het buurland Viet
Een andere belangrijke bottle-neck~voo£ -
een grotere condens-afzet is het gebrek aan
koopkracht onder de bevolking. Een blikje
Lotus van netto 400 gram kost in de winkel
ongeveer vijf gulden. Dat is een half, offi
cieel maandsalaris van een overheidsklerk
in het Derde-Wereldland.
Verloederd
De lokaal geproduceerde melk is relatief zo
duur, omdat Apsara vrijwel alle ingrediën
ten moet invoeren. Cambodja is door de ja
ren van oorlog en ellende zo verloederd, dat
het niets meer zelf kan produceren. Niet al
leen melkpoeder, suiker, palmolie, chemi
caliën, en het blik zijn van vreemde komaf,
zelfs de etiketten rollen van een Thaise
drukpers. „Water is het enige bestanddeel
dat we uit Cambodja zelf betrekken", zegt
Lay.
De helft van al zijn melkpoeder, dat slechts
20 procent van de condens uitmaakt, be
trekt het bedrijf van CCFriesland. De rest is
suiker (45 procent), vet (7 procent) en water
(25 procent). De Nederlandse grondstof is
525 gulden per ton duurder dan de melk
poeder uit Australië of Nieuw Zeeland.
Maar Apsara blijft kopen. „Want bij
CCFriesland zitten onze vrienden", zegt di
recteur Lay. Een laboratorium van de Friese
zuivelonderneming keurt iedere drie maan
den Apsara's melkmonsters.
Door die hoge produktiekosten houdt Aps
ara uiteindelijk alleen het hoofd boven wa
ter, wanneer 's lands koopkracht aantrekt.
Daarom hoopt hij op een snel bestand in de
nu al jaren voortslepende Cambodjaanse
burgeroorlog, gevolgd door vrije verkiezin
gen onder toezicht van de Verenigde Na
ties. Dat zal de weg effenen voor forse ont
wikkelingshulpdonaties.
Tot nu toe blijft die instroom van buiten
lands kapitaal beperkt door het inlernatio
nale isolement van de huidige Cam
bodjaanse regering. Die werd indertijd ge-
-instaüeerd door Vietnamren daarom-niet
erkend dóór het niet-socialistische buiten
land. De strijdende partijen in Cambodja
buigen zich ondertussen al maanden over
een VN-vredesplan. Overeenstemming over
een mogelijk bestand is echter nog steeds
Geheim wapen
De toekomst van Apsara hangt ook sterk af
van Phnom Penhs bereidheid om een pro-
duktief ondernemingsklimaat te scheppen
in de herontdekte markteconomie. Tot nu
toe ontbreekt het bijvoorbeeld nog aan seri
euze regelgeving. Sinds de failliete Cam
bodjaanse staal in 1989, letterlijk, uit ar
moede het particulier bedrijfsleven omarm
de, heeft het Phnom Penh-bewind weinig
gedaan aan een wettelijke regeling daar-
„Het zakenleven hier wordt daarom niet
bepaald door regels, maar door relaties,
vriendschappen en politieke connecties",
zegt Lay. Hij heeft zich na twee jaar een weg
gebaand in Cambodja's bureaucratische
jungle. De zuivelbaas weet ondertussen ook
hoe die contacten warm te houden. Lay's
geheime wapen: „Ik schuif regelmatig stie
kem onder tafel met een blikje melk!"
bangkok ips
Nu Burma en Thailand het drugsverkeer
steeds harder aanpakken, kiezen handela
ren in de „Gouden driehoek" steeds vaker
voor China als alternatieve smokkelroute.
Die ontwikkeling verontrust Beijing, dat
bang is dat het drugsgebruik weer zal toe
nemen, nadat het bijna was uitgeroeid
sinds de communisten aan de macht kwa
men in 1947. „De Chinezen maken zich
zorgen dat omvangrijke drugstransporten
over hun grondgebied gaan", zei Chavalit
Yodmanee, hoofd van de Thaise narcotica
brigade.
Het probleem is deels van geografische oor
sprong, want China's meest zuidelijke pro
vincie Yunnan grenst direct aan het berg
achtige gebied dat bekend staat als de
„Gouden Driehoek". Volgens deskundigen
komt uit dit gebied, dat zich uitstrekt langs
de grenzen van Burma, Thailand en Laos,
maar liefst 80 procent van de heroine die in
Europa en de Verenigde staten wordt ver
kocht.
Tot een paar jaar geleden waren bijna alle
illegale laboratoria, waar ruwe opium ver
werkt wordt tot zuivere heroine, gevestigd
langs de zuidgrens van Burma met Thai
land. De afgelopen jaren is hierin echter
verandering gekomen. „Er is een hele reeks
laboratoria opgezet in het gebied
Kokang in het noorden van Burma, dat aan
de Chinese provincie Yunnan grenst", zegt
Bertil Lintner, schrijver van verschillende
boeken over Burma en Burmese opstande
lingen in de Gouden Driehoek. De voor 90
procent zuivere heroine die door deze labo
ratoria wordt geproduceerd, wordt via de
oude Burmaweg, die Kunming, de hoofd
stad van Yunnan, met de noord-Burmese
stad Lashio verbindt, China binnenge
bracht. Uiteindelijk bereiken deze transpor
ten Hongkong, vanwaar de heroine naar
het westen wordt gesmokkeld.
Volgens internationale experts begint China
Thailand te verdringen als belangrijkste
doorvoerland voor drugstransporten. Naar
schatting kwam meer dan de helft van de
heroine, die het afgelopen jaar in Hongkong
in beslag werd genomen, uit China.
Beijing probeert deze ontwikkeling met
harde hand te keren. Vorig jaar namen Chi
nese autoriteiten in Yunnan 1,5 ton heroine
in beslag, ongeveer vijf keer zoveel als de
totale hoeveelheid heroine die in 1989 in
heel China in beslag werd genomen. Vol
gens deskundigen kan de hoeveelheid
drugs die in 1990 in beslag werd genomen,
gezien het feit dat China nog maar kort op
treedt tegen deze nieuwe drugstranporten,
best maar 10 procent zijn van wat er werke
lijk omgaat in deze handel.
„De Chinezen zijn vooral bezorgd omdat
niet alle drugs die via China ge
smokkeld worden, Hongkong be
reiken", zegt een expert uit Bank-
gok. „Er gaat steeds meer heroine
rechtstreeks naar Shanghai, Peking
en andere belangrijke havens en
luchtvaartcentra." Beijing is bang
dat deze ontwikkeling leidt tot een
toename van het drugsgebruik in
het land zelf, wat een zorgwekkend
vooruitzicht is, gezien China's lan
ge ervaring met opiumgebruik.
De Chinese regering is ook bang
voor een toename van Aids, dat
een gevolg kan zijn van intraven
eus drugsgebruik. In Yunnan be
gint Aids een steeds groter pro
bleem te worden. Volgens sommi
ge berichten zijn er alleen al in de
stad Ruili, aan de grens met Bur
ma, honderd gevallen van Aids ge
registreerd, ongeveer 20 procent
van het totale aantal gevallen in
China.
China heeft een samenwerkings
overeenkomst getekend met Bur
ma en de Verenigde Staten voor de
bestrijding van de internationale
drugshandel, maar deskundigen
betwijfelen dat de overeenkomst
veel effect zal hebben. „De belang
rijkste oorzaak van de toename van het
drugstransport door China ligt in Burma,
waar 80 procent van alle drugs uit de gou
den driehoek wordt geproduceerd", aldus
n jarenlange vergeefse strijd
inde te maken aan de opstanden
van etnische minderheidsgroepen in de
grensgebieden, hebben Burma's militaire
leiders een overeenkomst gesloten met de
sterkste rebellengroep, het vroegere leger
van de communistische partij van Burma
(CPB). Dat leger staat nu onder het com
mando van rebellen die de oude marxisti
sche leiders van de CPB de laan uit ge
stuurd hebben. De nieuwe leiders, die er
geen specifieke ideologie op nahouden,
staan open voor onderhandelingen met
Rangoon. „In feite hebben de rebellen toe
stemming gekregen zich bezig te houden
met welke zakelijke activiteit ze maar wil
den, als ze beloofden geen contact te zoe
ken met andere rebellengroepen", aldus
Lintner. Door deze overeenkomst kregen de
militairen de handen vrij om de strijd aan te
binden met andere rebellengroepen. Uit
eindelijk sloten de andere opstandige etni
sche groepen, zoals de Kachin, de Karen, de
Shan en de Mon, een soortelijke ruil met de
Burmese regering. Heeft Rangoon op deze
manier het oude opstandelingen probleem
opgelost, volgens deskundigen betaalt Bur
ma een hoge prijs voor de vrede. Door het
ongecontroleerd kappen van bomen wor
den de bossen vernietigd en het drugsver
keer dreigt volledig uit de hand te lopen. Nu
ze door Rangoon met rust worden gelaten
strijden etnische groepen met elkaar om
een groter aandeel in de lucratieve drug
handel.
