d
Werklozen spiegelen
zich in Manhattan
van Amsterdam
Extra
Redactie: 023-150239 PIET BERGHUIS Vormgeving: WIM ENTIUS
Spiegelend glas en prestigieus marmer. Het bedrijvengebied in Amsterdam-
Zuidoost is er sinds halverwege de jaren tachtig vrijwel mee volgebouwd.
High-tech bedrijven als Honeywell, Datex, Unisys en Buil, hoofdkantoren van
bedrijven als Fokker, de Bijenkorf, de Amro- en NMB-Postbank en talloze
kantorencomplexen. Tussen de vijf en zes miljard gulden werd hier inmid
dels geïnvesteerd door de bijna vijfhonderd bedrijven die zich er de afgelo
pen jaren vestigden. Al met al goed voor zo'n 36-duizend arbeidsplaatsen.
AMSTERDAM THEA VAN BEEK GPD
Dat is de situatie aan de ene kant van de
spoor- en metrolijn. De andere zijde is veel
minder spectaculair. De Bijier, een stads
deel met 90-duizend inwoners, van wie
ruim een kwart geen werk heeft. Het hoogst
is die werkloosheid onder de 29 procent be
woners van Surinaamse en Antilliaanse af
komst. Zij wonen voornamelijk in de hoog
bouw van de Bijlmermeer en ruim 37 pro
cent van hen is werkloos.
Winkelcentrum
Als een eilandje tussen de spiegels en de
Bijlmer-treurigheid, ligt het succesvolle
winkelcentrum de Amsterdamse Poort. Jon
ge, op het oog geslaagde zaken- en kantoor
mensen slenteren er tijdens hun lunchpau
ze tussen de Bijlmer-bewoners. Het is de
enige plek waar beide zijden elkaar ont
moeten. Noodgedwongen lijkt het wel. Een
broodje-gezond is nauwelijks voorhanden
i dec
ïhet
Toch blijkt achter al die spiegelende kan-
toorfacades het opleidingsniveau van de
werknemers weinig af te wijken van het lan
delijke beeld. De werkgelegenheid is er veel
minder hoogwaardig dan de buitenkant van
de gebouwen dQ.et vermoedenv;D.ie..cpnp.l.vi.:
sie trekt het Bureaii Regioplan, die de ar
beidsmarktsituatie in Amsterdam-Zuidoost
Moeilijk te vinden
In deze zogeheten 'Zuidoostlob' is de daar
razendsnel gegroeide werkgelegenheid
slecht afgestemd op de in het gebied wo
nende beroepsbevolking, concludeert het
bureau. Zo'n 80 procent van de werkne
mers woont elders in de regio. Minstens
even opmerkelijk is dat maar liefst 40 pro
cent van de bedrijven zegt veel moeite te
hebben met het vinden van personeel. Er
blijkt niet alleen grote, behoefte aan tech
nisch, middelbaar en hoger geschoolde
mensen, zelfs laag geschoolden zijn moei
lijk te vinden. Merkwaardig, want driekwart
van de werklozen in de Zuidoostlob is laag
geschoold.
De Vereniging van Bedrijven in Amster
dam-Zuidoost (VAZ) kijkt niet erg op van
deze conclusies. Bestuurslid en Rabobank-
onderdirecteur Th. Guntenaar: „We hebben
altijd al gezegd dat het hier lijkt op
Zuidamerikaanse situaties. Eigenlijk zou
den de werklozen uit Zuidoost drie keer in
het aantal arbeidsplaatsen passen. Dat is
overigens wel een optische vertekening. De
bftdjjjyp-n, flje. tyéj'-zijn neergestreken, .na-,
men die arbeidsplaatsen wel rrifet zich
Motivatie
„Toch is hier voldoende werk van alle ni
veaus, alleen vinden we de mensen er niet
voor", constateert Guntenaar. Legio oorza
ken zijn daar volgens hem voor te beden
ken. „Bij voorbeeld de motivatie om nog
wel te willen werken. Anderzijds ook het
functioneren van het arbeidsbureau. Want
dat functioneert dus niet. Als je kijkt hoe
veel mensen daar met daadwerkelijke ar
beidsbemiddeling bezig zijn, blijkt dat zeer
gering".
Voorlichting
Bedrijven klagen nogal eens over het keuze
gedrag van leerlingen en over de mentaliteit
en motivatie van schoolverlaters. Die zou
den te weinig inzicht hebben in wat er op
de arbeidsmarkt van hen verlangd wordt.
Directeur Unisys Nederland en tevens VAZ-
voorzitter J. Scholte: „Het is duidelijk dat je
aan de ene kant arbeid hebt en aan de an
dere kant het arbeidsaanbod. Het is de taak
van de intermediair een link te leggen in het
bij elkaar brengen van deze twee groepen.
We proberen het nu vooral met meer voor
lichting aan schoolverlaters".
„Ik denk dat we ons voornamelijk op de
jeugd moeten richten", zegt Guntenaar.
„We vechten nog steeds tegen de mentali
teit van veel ouders. Die willen hun kinde
ren allemaal economie laten studeren, ter
wijl ze beter af zijn als ze een vak leren".
Overigens gaan de bedrijven zelf ook niet
geheel en al vrij uit, constateert het bureau
Regioplan. Er worden nogal eens te hoge ei
sen aan sollicitanten gesteld. „Bedrijven
opereren soms vanuit de gedachte dat het
maar niets is met al die werklozen en dat
mep daarom maar beter rraar meer oplei-,
ding én ervaring kan vragen".
De gladde buitenkant van Amsterdam-Zuidoost.
Discriminatie
Discriminatie komt ook nogal eens voor.
Soms in zeer directe vormen, soms meer
indirect Deonderzoekers1 hoorden daarvan
diverse voorbeelden: „Gaat u maar kijken in
Het Manhattan van Amsterdam weerspiegelt een uitbundige expansie van bedrijven.
de Amsterdamse Poort, daar hangen ze al
lemaal rond". Of: „Het zijn relatief vaak al
lochtonen die snel weer ophouden met
werken". En: .Alles wat van buiten Neder
land komt, daar hebben we niets aan. Ze
blijven van de ene op de andere dag weg".
Maart vorig jaar startte de Stichting ter Ont
wikkeling van de Amsterdamse Regio (SO
NAR) in Zuidoost een project. In drie jaar
tijds moeten daar 75 tot 100 nieuwe be-
drijfsaktiviteiten komen, die 300 nieuwe ar
beidsplaatsen opleveren. De helft van die
arbeidsplaatsen zou voor allochtonen moe
ten zijn.
SONAR werd in 1985 opgericht door ruim
veertig grote Amsterdamse bedrijven, de
gemeente, het arbeidsbureau en de Indus-
triebond-FNV. Doel is het stimuleren van
nieuwe bedrijvigheid en het geven van
praktische ondersteuning aan startende on
dernemers. De uitvoering van het project is
in handen van het adviesbureau Job Crea
tion, dat al eerder in Amsterdam onder
auspiciën van SONAR 79 nieuwe bedrijven
van de grond hielp, met ruim 400 nieuwe
arbeidsplaatsen.
Optimistisch
Nu, na ruim een jaar is men over de Bijlmer
voorzichtig optimistisch. Bij aanvang van
het project kwamen maar liefst 650 gega
digden om informatie vragen. Uiteindelijk
bleven er negentig ondernemers in spe over
waarmee Job Creation verder ging. Inmid
dels zijn vijftien bedrijven gestart of staan
op het punt te beginnen. Eenzelfde aantal
wacht nog op geschikte bedrijfsruimte. Dit
keer niet temidden van de spiegelende be-
drijfscomplexen, maar juist betaalbare
ruimten in de woonwijk zelf.
Bepaald snel komen die nog niet van de
grond. Onder de vrij luguber aandoende
n het Hakfort bij voor-
1, zijn de eerste voorbereidende werk
zaamheden begonnen voor de aanleg van
een bedriifsverzamelcentrum. De helft is op
voorhand verhuurd aan acht startende be
drijfjes. De bouw van een bedrijfsverzamel
gebouw elders in de wijk gaat ook nog niet
van een leien dakje. Het vinden van een fi
nancier blijkt niet eenvoudig. Projectmana
ger P. van Aalst van Job Creation: „Het
meest fysieke dat je kunt scheppen zijn na
tuurlijk banen. Maar het probleem is twee
ledig. Enerzijds heb je die hoge werkloos
heid. anderzijds ontbreekt het nier aan een
midden- en Ideinbedrijf. Die sector vervult
een functie die hier nog niet zo bestaat; ze
ker niet in directe relatie met de woonom
geving. Wat werkgelegenheid betreft sluit
dat mooi aan op het arbeidsaanbod. Door
hun opleiding en arbeidsverleden komen
veel werklozen niet aan de bak bij bestaan
de bedrijven".
Kennisniveau
„Wij turven geen diploma's of een oplei
dingsniveau. Ons klantenbestand bestaat
ruwweg uit lager gechoolde mensen. Het
percentage kandidaten dat wij echter moe
ten afwijzen wegens te gering kennisniveau
bedrijf te starten ligt aanzienlijk ho
ger". Zijn collega A. Bakker constateert: „Ze
lopen vaak nog in de wolken over het ide
aalbeeld van het vrije ondernemerschap.
Maar een ondernemer moet wel in staat
zijn een bedrijf goed te runnen".
Een van de doelstellingen van het project is
De Bijlmer en Zuidoost, twee werelden pal naast elkaar
FOTO ROLAND DE BRUIN
dat de startende bedrijfjes op termijn hun
personeel ook werven in Zuidoost. Van
Aal^t: „In het midden- en kleinbedrijf werkt
.men vaak in.h^t 'vlarvia-circuit'Siurina-.
mers en Afitïllianen hebben zo hfln eigen
communicatienet, met hun eigen clubjes
en krantjes. Het ligt dus voor de hand dat
deze ondernemingen ook via datzelfde cir
cuit hun mensen zoeken in de eigen buurt.
Dat dit lukt is wel gebleken bij het Amster
dams Ondernemers Centrum in het voor
malige Wilhelmina Gasthuis. Het meren
deel van het personeel daar woont binnen
een straal van 500 tot 700 meter".
Infrastructuur
Toch blijft het SONAR-initiatief slechts een
druppel op de gloeiende plaat voor de Bijl
mer. „Wij zijn niet de probleem-oplosser
van die werkloosheid. Die zit aan de 'over
kant' constateert Van Aalst nuchter.
De VAZ, sinds 1988 een officiële vereniging
met 265 aangesloten leden, vertegenwoor
digt zo'n 90 procent van de werknemers in
Zuidoost. „Als gebruikers hebben wij be
lang bij een positieve belangenbehartiging
van dit gebied", stelt voorzitter Scholte.
„Dan gaat het bijvoorbeeld om de infra
structuur, veiligheid, telecommunicatie en
promotie, maar ook om het wonen en wer
ken hier. Als werkgevers zouden we erbij
gebaat zijn dat veel van onze werknemers
in het gebied wonen. Dat zou veel verkeer
besparen en veel bijbehorende infrastruc
tuur als parkeervoorzieningen overbodig
maken".
Guntenaar: „Een paar iaar geleden kreeg ik
hoongelach als ik zei dat er huizen moeten
komen in de prijsklasse van drie ton tot een
miljoen. Langzaamaan ziet men nu ook in
dat dit moet. Je hebt een organische sa
menwerking nodig, waarin alle aspecten
van de samenleving vertegenwoordigd zijn.
Dan heb je ook niet meer al die files 's
avonds richting het Gooi".
Concurrentie
De 'Zuidoostlob' bij Amsterdam is inmid
dels vrijwel volgebouwd met bedrijven.
Maar de bouw van bedrijfsparken zet on
verminderd voort. Rondom Schiphol. Slo-
terdijk, het favoriete en meest dure Amster
dam-Zuid en in de toekomst ook de IJ-oe-
ver. Vreest men in Zuidoost daarvan geen
concurrentie?
Scholte: „Zuidoost noemen wij het Manhat
tan van Amsterdam. Er is ons aJles aan gele
gen dat de overheid onze belangen verde
digt. We zullen moeten oppassen dat de
stad de belangen niet verplaatst naar ande
re stadsdelen. Daarom moeten we zorgen
aantrekkelijk te blijven".
Mede-bestuurslid van de VAZ Guntenaar
ziet het niet zo somber. „Die ontwikkelin
gen rond het Atrium-complex in Amster
dam-Zuid zijn interessant vanwege de
doorschietende huurprijzen. Van Thijn
heeft over Zuidoost eens gezegd: 'Ben ik
hier in een gebied dat de ontwikkeling van
de IJ-oever gaat remmen?' Ik denk dat niet.
Het bijt elkaar niet. Integendeel, het ver
sterkt elkaar alleen maar".
